P O L S K A A K A D E M J A U M I E J Ę T N O Ś C I
III SPRAWOZDANIE
Z CZYNNOŚCI KOMITETU WYDAWNICTW ŚLĄSKICH
OD POŁOWY LISTOPADA 1934 DO CZERWCA 1936
KRA K Ó W 1936
bRU KA K N IA U N IW . JA G IELL . POD ZARZĄDEM J . FILIPO W SK IEG O
... ...».MftfidHiHr nE
III Sprawozdanie
z czy n n o ści Komitetu W yd aw n ictw Śląskich
od p o ło w y listop ad a 1934 do czerw ca 1936
Podobnie jak w dwóch poprzednich Sprawozda
niach (I. od marca 1933 do końca czerwca 1934, II. od 1 lipca do poł. listopada 1934), przechodzi się tu kolejno poszczególne działy naukowe:
1. Antropolog ja. Prof. Kazimierz i E ugenja S t o - ł y h w o w i e przy pomocy swych asystentów dra L.
S e d l a c z k a - K o m o r o w s k i e g o i dra B. J a s i e - k i e g o oraz kilku słuchaczy ukończyli badania antro
pologiczne na terenie powiatu pszczyńskiego, zbadawszy w 47 miejscowościach 4643 ludzi; obecnie przystąpili do opracowania tego bogatego m aterjału.
2. Prehistorja. a) W y d a w n i c t w a . Ukończono druk 1 zeszytu P rac prehistorycznych śląskich, obej
mującego sprawozdania z badań wykopaliskowych, prze
prowadzonych na Śląsku w lecie r. 1933 przez dra J. Ż u r o w s k i e go, dra R. J a k i m o w i c z a , prof. J . K o s t r z e w s k i e g o i prof. W ł. A n t o n i e w i c z a . Na ukończeniu 2 zeszyt tychże Prac, k tóry zawiera sprawozdanie z badań prehistorycznych w r. 1934 przez dra J . Ż u r o w s k i e g o , dra R. J a k i m o w i c z a i prof.
_ 2 —
K o s t r z e w s k i e g o . Oba te zeszyty ilustrowane są licznemi rycinami, planami, przekrojam i i zdjęciami fotograficznemi. Do przygotowanego Atlasu grodzisk i zam czysk w województwie Śląskiem sporządzono tró j
kolorowe klisze cynkowe z objektów zaplanowanych;
poczem po dokładnem skolacjonowaniu przystąpiono do druku tablic Atlasu. D r St. B ą k zgrom adził ma- terjał toponomastyczny z okolicy opracowywanych 10 grodzisk, który inż. A. L a u n e r wpisał w kopje pla
nów katastralnych odpowiednich miejscowości wedle za
sad, ustalonych przez prof. K N i t s c h a w ten sposób, że nazwy te pomieszczone zostaną na m apkach kata
stralnych w transkrypcji literackiej, a w tekście Atlasu w pisowni fonetycznej. Poczyniono wreszcie zdjęcia fotograficzne z szeregu grodzisk (m. i. zdjęcie panora
miczne grodziska Lubom ji przez fotografa p. M u c h ę ) oraz zdjęcia aeroplanowe niektórych grodzisk i zam
ków, sporządzone przez 2 pułk lotniczy w K rako
wie. Ze zdjęó tych sporządza się klisze cynkowe.
D r Ż u r o w s k i i dr J a k i m o w i c z zbierali w dal
szym ciągu wiadomości o grodziskach i zamczyskach w woj. Śląskiem i w ykryli ślady tychże w około 20 miejscowościach. Po zaszłej w styczniu b. r. śmierci ś. p. J . Ż u r o w s k i e g o redakcji P rac prehistorycz
nych oraz dokończenia wydaw nictwa Atlasu podjął się d r R. J a k i m o w i c z .
b) Prace wykopaliskowe prowadzone były w lecie r. 1935 przez dra R. J a k i m o w i c z a , k tó ry w dal
szym ciągu rozkopywał grodzisko w Kuchelniańskim Lesie z nowym, bardzo poważnym rezultatem. P rof K o s t r z e w s k i , zajęty wykopaliskam i w Biskupinie
— 3 —
wielkopolskim, w tym roku badań na Śląsku nie kon
tynuował.
3. Historjci. a) H i s t o r j a Ś l ą s k a . W yszedł z druku I II tom H istorji Śląska do r. 1400, poświę
cony sztuce, sfragistyce, heraldyce i num izmatyce Śląska.
Na treść jego składają się następujące prace: dr M. G-ę- b a r o w i c z , A rchitektura i rzeźba na Śląsku do schyłku X IV w., dr T. D o b r o w o l s k i , Śląskie malarstwo ścienne i sztalugowe do pocz. X V w., prof. W ł. P o d- l a c h a , M injatury śląskie do końca X IV w., d r M. G u m o w s k i , Pieczęcie śląskie do końca X IV w., t e n ż e , Moneta na Śląsku do końca X IV w. i d r S. M i k u c k i, Heraldyka Piastów śląskich do schyłku X IV w. Indeks osób, miejscowości i rzeczowy opracował dr K. P i o t r o w i c z . P rz y końcu tomu dodano obszerne (6 ark.
druku) streszczenie w języku francuskim. Duży ten tom obejmuje X I -j- 886 stron druku, a zdobi go 70 rycin w tekście, 163 tablic ilustrow anych na kredow ym pa
pierze oraz 3 mapy. Ilość reprodukow anych pieczęci przenosi 200 sztuk, a ilość monet dochodzi do 600 sztuk. W przygotowaniu jest I I tom H istorji Śląska, poświęcony stosunkom społeczno-gospodarczym na Śląsku. Zawierać on będzie prace z zakresu dziejów Kościoła, rycerstw a, m iast i wsi śląskiej oraz dziejów k ultury na Śląsku do końca X IV w. w opracowaniu prof. T. S i l n i c k i e g o , W. S e m k o w i c z a , K. T y m i e n i e c k i e g o , R. G r o d e c k i e g o i K. D o b r o w o l s k i e g o .
b) P r a c e m o n o g r a f i c z n e z d z i e j ó w Ś l ą s k a . W druku jest praca dra W ł. D z i ę g l a p. t. U trata Księstw Raciborskiego i Opolskiego przez
_ 4 —
królową Ludw ikę Marję w r. 1666, poczem pójdzie do druku gotowa już praca dra St. N o w o g r o d z
k i e g o , R ządy Z ygm unta Starego na Śląsku, w Opa
wie i Łużycacli (1499—1506). Zamierzone są nadto pewne prace wydawnicze do dziejów Śląska.
c) S t o s u n k i k u l t u r a l n e Ś l ą s k a z P o l s k ą w d o b i e o d r o d z e n i a . Zebrany przez dra H. B a - r y c z a w latach 1933—4 m aterjał źródłowy tak się rozrósł, że z konieczności trzeba było pod koniec r. 1934 przeprowadzić zmianę pierwotnego planu pracy i po
działu zagadnień na dwie epoki: 1) obejmująca wiek X V i cały niemal wiek X V I i 2) od końca w. X V I do pocz. w. X V III. Dalsze poszukiwania skupił d r B a- r y c z już tylko na pierwszej epoce, kontynuując ba
danie starych druków i rękopisów z w. X V I, wydo
bywając z nich prace literackie Ślązaków, działających w Polsce, i Polaków, działających na Śląsku.
d) K onkurs na dwie prace historyczne z zakresu dziejów osadnictwa i dziejów m iast śląskich nie wydał dotąd pozytyw nego rezultatu. Postanowiono ram y kon
kursu rozszerzyć, obejmując nim opracowanie jednego większego ustępu z historji Śląska (objętość conajmniej 6 ark. druku) z nagrodam i 500 i 1000 zł i term inem do końca r. 1936.
4. Językoznawstwo. Ks. P. G o ł ą b (obecnie w G ru
dziądzu) badał gw arę swej rodzinnej wsi Schodni w pow.
opolskim oraz kilku innych wsi okolicznych, biorąc za podstawę kw estjonarjusz Atlasu języka polskiego P. A. U. Zebrał sporo tekstów gwarowych i faktów językowych, które zamierza w najbliższym czasie opra
cować w form ie monografji. D r St. B ą k zbierał w dal
— 5 —
szym ciągu teksty gwarowe śląskie. Zamierzone jest zbieranie m aterjałów do A tlasu gw ar śląskich przy pomocy i współudziale młodszych, także miejscowych sił naukowych pod kierunkiem prof. N i t s c h a , który podjął się opracowania planu pracy oraz odpowied
niego kwestjonarjusza. Odpisano, na podstawie zdjęć fotograficznych rękopisu, obszerny zbiór kazań polskich pastora Negiusa z w. X V I, znaleziony przez dra B a- r y c z ą w kościele w Landeshut.
5. E tnograf ja. a) P i e ś n i l u d o w e z P o l s k i e g o Ś l ą s k a . Opracowanie I I tomu Pieśni oraz uzupełnienie zbioru powierzono mgrowi Józefowi L i g ę z i e , który w ścisłym kontakcie z ks. E. S z r a m k i e m kończy redakcję 1 zeszytu tegoż tomu, do którego wejdzie ponadto szereg nieznanych pieśni śląskich, zebranych przez p. T a c i n ę , nauczyciela w U stroniu na Śląsku.
Opracowania strony muzycznej podjął się p. dyr. Bo
lesław S t o i ń s k i w Katowicach.
b) S z t u k a l u d o w a n a Ś l ą s k u . W dziale Prac etnograficznych śląskich w yszły dwie bogato ilustrowane publikacje: l)m g ra M . G ł a d y s z a , Zdobnictwo drzewne górali w Beskidzie śląskim, form atu 4°, str. V ~|-151 z 125 rycinam i w tekście, 108 tablicami i 1 mapką, oraz 2) Agnieszki i Tadeusza D o b r o w o l s k i c h , Strój, h aft i koronka w województwie Śląskiem, zawierająca w formacie 4° str. I V + 145 z 65 rycinam i w tekście, 38 tablicami i 1 mapką. M gr G ł a d y s z zbierał w dal
szym ciągu i opracowywał m aterjał do Zdobnictwa metalowego na Śląsku, a p. F r. S t r z a ł k o kończy pracę nad drewnianem budownictwem kościelnem na Śląsku,
do której zebrał już przeszło 300 zdjęć fotograficz
nych, opisów i planów.
6. Stosunki gospodarcze Śląska. Opuściła prasę jako n r 1 Prac ekonomicznych śląskich rozprawa m gra J . M a s s a l s k i e g o , Udział robocizny w kosztach pro
dukcji węgla na Śląsku. Tenże autor wykończył obszer
niejszą pracę o Problem ach eksportu polskiego węgla, która niebawem ukaże się w druku. Doc. dr S. S c h m i d t kończy opracowanie obszernego m aterjału do kwestji zaopatrzenia w mleko śląskich centrów przemysłowych.
Dr W. Z a l e s k i podjął się opracowania H istorji przem ysłu śląskiego i rozpoczął już gromadzić m aterjał do tej obszernej pracy, obliczonej na 3 tomy.
7. Geograf ja. Pod kierunkiem prof. J. S m o l e ń- s k i e g o przygotow uje się szereg m onografij miast śląskich, jak Mysłowice, Świętochłowice, Bielsko, Biała oraz Cieszyn. Nadto w Instytucie geograficznym U.
J. opracowuje się Atlas geograficzny woj. śląskiego na gotowych m apach roboczych. W przygotowaniu jest praca m gra P o l d a , Analiza geograficzno-osadni- cza wsi w Beskidzie Śląskim.
8. Geolog ja. a) B a d a n i e w ę g l a , Dalsze badania dra J. Z e r n d t a nad megasporami polskiego zagłębia węglowego postępowały powoli naprzód, niestety z braku specjalnych funduszów nie mogła dotąd ukazać się w druku druga część tej kosztownej publikacji, mająca objąć resztę t. j. 36 kopalń śląskich. J e s t jednak nadzieja, że w najbliższym czasie będzie można przystąpić do wydania jej z budżetu Kom itetu W ydawnictw Śląskich.
b) M a p a g e o l o g i c z n a B e s k i d ó w Ś lą s k ic h , opracowywana pod kierunkiem prof. J . N o w a k a , po
stępuje szybko naprzód. P o uzupełnieniu badań tere nowych przez współpracowników: dra J . B u r t a - n ó w n ę , dra K. K o n i o r a i dr a M. K s i ą ż k i e w i c z a , przystąpiono do sporządzenia samej mapy, która w y
konana zostanie w zakładzie litograficznym F. Zieliń
skiego w Krakowie.
c) M a p ę g e o l o g i c z n ą Z a g ł ę b i a w ę g l o w e g o w opracowaniu inż. dra L. K o w a l s k i e g o rozpoczęto rysować. Sporządzony został litograficznie podkład sytuacyjny, w k tó ry autor wrysował elementy geologiczne, przyczem okazała się konieczność uzupeł
nienia w kilku punktach badań terenowych.
d) Ukazała się w druku praca dra M. K s i ą ż - k i e w i c z a , Utwory czwartorzędowe Pogórza Cieszyń
skiego jako n r 2 P rac geologicznych śląskich. Dalsze badania nad czwartorzędem południowej części Śląska prowadzą dr K o n i o r i m gr G u z i k , dr K r a c h zaś bada miocen w tej części Śląska.
9. Gleboznawstwo. Prof. W. Ł o z i ń s k i dzięki wielokrotnym wyjazdom w teren zdołał wykończyć ogólny przegląd gleb górnośląskich i przystąpił obec
nie do opracowania m aterjału, poczem rozpocznie ba
dania gleb na Śląsku Cieszyńskim.
10. Botanika. Z inicjatyw y d r Anieli K o z ł o w s k i e j a z ramienia działu przyrodniczego Muzeum Śląskiego w Katowicach rozpoczęta została jeszcze jorzed trzem a laty zbiorowa praca nad wszechstronnem przedstawieniem zespołów leśnych Śląska. Część I tej pracy, już gotowa do publikacji, obejmuje dr A. K o z ł o w s k i e j : C harakterystykę zespołów leśnych P o
górza Cieszyńskiego; w osobnej rozprawie potraktow ana
jest flora mchów, opracowana przez p. R. W i l c z k a oraz flora wątrobowców, opracowana przez p. I. R e j m o n t . W związku z temi pracami pozostające badania faunistyczne objęły dotychczas analizę ściółki leśnej ze specjalnem uwzględnieniem pajęczaków, opracowa
nych przez p. I. K s i ą ż k ó w n ę , i faunę motyli w opra
cowaniu p. Z. S t u g l i k a . D ruk powyższych rozpraw, które złożą się na 1 n r P rac biologicznych śląskich jest na ukończeniu. Równocześnie prowadzą wyżej wspomniani autorowie dalsze analogiczne badania na terenie Beskidu Śląskiego, a dr Br. J a r o ń przedsię
wziął badania torfowiskowe na Śląsku, które mu po
służą do napisania historji lasu na całem terytorjum Śląska. Po wyjeździe dr A. K o z ł o w s k i e j do W a r
szawy objął kierownictwo prac biologicznych na Śląsku dr W . N e c h a y .
‘mmmmm**
Biblioteka Śląska w Katowicach Id: 0030000442478
S
a I 213041
hMe/ (l(
, i
