Z tradycji polskiej spółdzielczości
Wprowadzenie Przeczytaj Film Sprawdź się Dla nauczyciela
Czy są ci znane takie nazwy, jak sklepy Społem, Mlekovita, hotele Gromada czy Kasy Stefczyka? Wszystkie te
organizacje to spółdzielnie i nie są one reliktem poprzedniego systemu. Ich rodowód sięga początków XIX w., wiele lat przed powstaniem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Twoje cele
Scharakteryzujesz główne założenia ideowe ruchu spółdzielczego.
Zaprezentujesz najbardziej znane postaci i inicjatywy spółdzielcze w Polsce.
Przeanalizujesz i porównasz proces kształtowania się i rozwoju ruchu spółdzielczego w trzech zaborach w XIX w.
Ocenisz efektywność inicjatyw spółdzielczych w różnych dziedzinach gospodarki w okresie zaborów i II Rzeczypospolitej.
Z tradycji polskiej spółdzielczości
Przeczytaj
Początki spółdzielczości na ziemiach polskich
Pierwszą próbą samoorganizacji na kształt spółdzielczy była inicjatywa Stanisława Staszica – Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie (inaczej Rolnicze Towarzystwo Wspólnego Ratowania się w Nieszczęściach). Był to oryginalny system zbiorowego zarządzania młynami, spichlerzami, zbiorowej oszczędności oraz pomocy społecznej. Karol Libelt jako pierwszy w Polsce ujął spółdzielnie w ramy ideologiczne, ogłaszając pracę O stowarzyszeniach (1844). Nawoływał w niej do tworzenia
„asocjacji” o charakterze spółdzielni wśród chłopów i rzemieślników, w których staliby się współwłaścicielami swoich przedsiębiorstw.
Spółdzielczość pod zaborami
Właściwy rozwój spółdzielni na ziemiach polskich nastąpił w drugiej połowie XIX w. Odmienne systemy prawne państw zaborczych oraz inny stan rozwoju gospodarczego ziem polskich zdecydowały o zróżnicowanym rozwoju ruchu spółdzielczego oraz wytworzeniu jego wielu form w zaborach pruskim, rosyjskim i austriackim.
Zabór pruski
Wielkie Księstwo Poznańskie w 1844 r.
Źródło: wbc.poznan.pl, tylko do użytku edukacyjnego.
Galicja
W zaborze austriackim dawano polskim działaczom spółdzielczym dużą swobodę. Powstały i upowszechniły się tam trzy typy spółdzielni:
kredytowe, rolniczo‑handlowe, mleczarskie.
W 1864 r. założono pierwsze towarzystwo zaliczkowe Brzeżany. W 1890 r. w Czernichowie pod Krakowem powstała pierwsza spółdzielnia oszczędnościowo‑kredytowa założona przez Franciszka Stefczyka. Pod koniec 1913 r. istniało 1400 Kas Stefczyka, do których należało ponad 320 tys. członków. Działalność tych spółdzielni opierała się na społecznej pracy zarządu i była odpowiedzią na potrzebę taniego kredytu otrzymywanego na podstawie
uproszczonych formalności. W przededniu wybuchu I wojny światowej zabór austriacki liczył ponad 2 tys. spółdzielni i 750 tys. członków.
Stanisław Staszic (1755–1826), wybitny polski działacz oświeceniowy, pisarz polityczny i filozof. Był współtwórcą Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk, ministrem stanu Królestwa Polskiego, a w 1816 r. założył Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie, dzięki czemu nadano mu tytuł „ojca spółdzielczości w Polsce”.
Źródło: Jan Gwalbert Olszewski, domena publiczna.
Zabór rosyjski
Spółdzielnie uczniowskie
W 1900 r. w Pszczelinie pod Warszawą w zaborze rosyjskim powstała pierwsza spółdzielnia uczniowska na ziemiach polskich, założona przez Jadwigę Dziubińską. Był to sklepik szkolny i kasa wzajemnej pomocy. Założycielka spółdzielni, będąca nauczycielką, chciała dać swoim uczniom lekcję zaradności, nauki gospodarowania i szacunku dla uczciwie zarobionych pieniędzy.
Pierwszą tzw. szkolną kooperatywę założył w 1912 r. w Mińsku Mazowieckim nauczyciel Roman Kluge. Jest autorem pierwszej broszury dotyczącej szkolnego ruchu spółdzielczego pt. Kooperatywa w szkole ludowej.
Czy pamiętasz, jak wygląda współczesne logo Kasy Stefczyka? Postaraj się je opisać. Często pojawia się na szyldach i reklamach.
Źródło: domena publiczna.
Współczesne logo Kasy Stefczyka.
Źródło: InnaIna, licencja: CC BY-SA 3.0.
Do wybuchu I wojny światowej na ziemiach polskich działało zaledwie osiem spółdzielni uczniowskich. Po odzyskaniu niepodległości nastąpił ich dynamiczny rozwój.
Władze zainteresowane były krzewieniem idei oszczędzania w szkolnictwie, dlatego wydały rozporządzenia w następujących sprawach:
– zakładania i organizowania szkolnych kas oszczędności, – propagowania oszczędności w szkołach,
– Dnia Oszczędności.
Rozporządzenia zachęcały nauczycieli do zakładania szkolnych kas oszczędności, polecając odpowiednią literaturę, m.in. Jak zakładać i prowadzić Szkolne Kasy Oszczędności Piotra Załuskiego.
Od 1936 r. wydawano pismo „Młody Spółdzielca”, współtworzone przez uczniów z całej Polski. Przed wybuchem II wojny światowej spółdzielnie uczniowskie działały w 30% polskich szkół, ich odrodzenie nastąpiło po zmianach politycznych w 1956 r. W latach 70. polska
spółdzielczość uczniowska – obok francuskiej, brytyjskiej, szwedzkiej i duńskiej – zaliczana była do najaktywniej działających i najlepiej zorganizowanych.
II Rzeczpospolita
W okresie II Rzeczypospolitej ruch spółdzielczy stanowił realną siłę gospodarczą międzywojennej Polski.
Angażowali się w niego politycy, intelektualiści i twórcy, m.in. Bolesław Prus i Maria Dąbrowska. Wtedy utworzono Ministerstwo Kooperacji, opracowywano ustawy
o spółdzielniach oraz inicjowano nowe przedsięwzięcia i rozwijano działalność spółdzielczą.
Ciekawostka
Muzeum Historii Spółdzielczości
Muzeum Historii Spółdzielczości jest jedynym tego typu muzeum w Polsce i jednym z nielicznych na świecie.
Powstało w 1968 r. i mieściło się w Nałęczowie. Od 1 października 1972 r. jest placówką Krajowej Rady Spółdzielczej w Warszawie. Otwarcie pierwszej warszawskiej wystawy (pod hasłem: Historia Spółdzielczości Polskiej – do 1945 r.) odbyło się 27 marca 2001 r. w obecności przedstawicieli Kancelarii Prezydenta RP, samorządowców i spółdzielców.
Słownik
kooperatywa
dawniej spółdzielnia, czyli zrzeszenie prowadzące określoną działalność kulturkampf
działania zmierzające do zmniejszenia wpływów Kościoła katolickiego w Cesarstwie Niemieckim; zapoczątkowane w 1871 r. przez kanclerza Ottona von Bismarcka serią ustaw
Roman Kluge, Kooperatywa w szkole ludowej , 1917 r. Zastanów się, dlaczego dawniej używano zamiennie słów „kooperatywa”
i „spółdzielnia”.
Źródło: domena publiczna.
Terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w listopadzie 1918 r. Jak zmieniały się granice Polski w latach 1918–1921?
Źródło: licencja: CC BY-SA 4.0.
lichwa
pożyczanie pieniędzy na bardzo wysoki procent parcelacja
podział gruntów większych gospodarstw rolnych na mniejsze działki sprzedawane lub przekazywane komuś w użytkowanie
spółdzielnia
dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą (art. 1 Ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze)
Film
Polecenie 1
Obejrzyj wywiad z Konradem Malcem na temat historii polskiej spółdzielczości. Następnie wykonaj zadania.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl Film nawiązujący do treści materiału
Ćwiczenie 1
Wskaż, jakie grupy społeczne uczestniczyły w tworzeniu spółdzielni w zaborze pruskim. Wyjaśnij, jaki to miało wpływ na rozwój ruchu spółdzielczego.
Ćwiczenie 2
Wyjaśnij, jak działały spółki parcelacyjne i jakie miały znaczenie.
Ćwiczenie 3
Opisz, jak rozwijał się ruch spółdzielczy w II Rzeczypospolitej.
Sprawdź się
Ćwiczenie 1
Dopasuj do zaborów typy spółdzielni, które były popularne na danym obszarze.
Rodzaj spółdzielni Zabór pruski Zabór rosyjski Zabór austriacki
kredytowa □ □ □
rolnicza □ □ □
mieszkaniowa □ □ □
mleczarska □ □ □
uczniowska □ □ □
輸
Ćwiczenie 2
W zdaniach uzupełnij brakujące wyrazy.
Warszawie, Galicji, Wielkopolsce, rosyjskim, austriackim, pruskim, Krakowie, Poznaniu, Królestwie Polskim Pierwsza spółdzielnia kredytowa na ziemiach polskich powstała w 1861 r. w ... Najbardziej znaną inicjatywą spółdzielczą są kasy oszczędnościowo-kredytowe: Kasa Stefczyka powstała w 1890 r.
w ... Pierwsza spółdzielnia uczniowska powstała w 1901 r. w zaborze ...
輸
Ćwiczenie 3
Przyporządkuj wydarzenia związane z początkami spółdzielczości na ziemiach polskich do odpowiedniej daty na osi czasu.
Połącz wydarzenia z datami 1844,
1905, 1816, 1864, 1912, 1890, 1861, 1894
Stanisław Staszic zakłada Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie.
Karol Libelt ogłosił pracę O stowarzyszeniach.
Pierwsza spółdzielnia kredytowa w zaborze pruskim – Towarzystwo Pożyczkowe dla Przemysłowców.
Pierwsza spółdzielnia kredytowa w Galicji – towarzystwo zaliczkowe w Brzeżanach oraz pierwsza spółdzielnia w zaborze pruskim – stowarzyszenie spożywców „Merkury”.
Powstaje pierwsza Kasa Stefczyka w Czernichowie.
Powstaje Spółka Rolników Parcelacyjna w Poznaniu.
Powstaje pierwsze na terenie zaboru rosyjskiego Kółko Rolnicze w Jastrzębnikach koło Kalisza.
Pierwsza spółdzielnia (kooperatywa) szkolna w Mińsku Mazowieckim.
輸
Tekst źródłowy do ćwiczeń 5 i 6 Marian Rapacki
Stosunek państwa do kooperacji
Niejednokrotnie nazywano państwo jedną wielką spółdzielnią. Niewątpliwie jest to słuszne o tyle, że państwo opiera się, tak jak i każda spółdzielnia, na zasadzie współdziałania gromady ludzkiej dla pewnych oznaczonych wspólnych celów. Państwo, podejmując działalność w dziedzinie gospodarczej, równie jak i spółdzielnia, w zasadzie nie ma na celu zysku, ale zaspokojenie potrzeb ogółu. W zakresie zatem swej gospodarczej działalności państwo ogromnie zbliża się do spółdzielni. Są jednak między tymi dwoma organizacjami nawet i w tej dziedzinie bardzo poważne, a nawet zasadnicze różnice.
Taką zasadniczą różnicą pomiędzy państwem a spółdzielnią jest przede wszystkim zasada dobrowolności, będąca podstawą organizacji spółdzielczej, i zasada przymusu, stanowiąca fundament organizacji państwowej. (…)
Zasada dobrowolności w organizacji społecznej działa tym sposobem jako czynnik świadomie i celowo organizujący życie od dołu, od zainteresowanej jednostki – komórki społecznej. Zasada przymusu działa natomiast jako czynnik mechanizujący życie od góry, od zewnątrz, jednostki‑komórki jako takiej.
/Źródło: Marian Rapacki, Stosunek państwa do kooperacji, kooperatyzm.pl [dostęp: 10.07.2019]./
Ćwiczenie 4
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj zadanie.
O spółkach pożyczek i oszczędności systemu Raiffeisena
Zarówno w innych krajach, jak i u nas dają się słyszeć coraz głośniejsze skargi na smutne materialne położenie naszego stanu włościańskiego. Ciężary państwowe, krajowe i gminne coraz bardziej przygniatają barki rolników, a ich dochody nie rosną wcale w miarę wzmagania się ciężarów. Brak taniego kredytu utrudnia ulepszenie i podniesienie małych i słabych gospodarstw, a otwiera szeroko wrota wszelakiego rodzaju lichwie. Wobec tych stosunków średnie i małe gospodarstwa zanikają i staczają się ku ruinie, a dziesiątki tysięcy zdrowych rąk emigruje za granicę „za chlebem”, bo „matka‑żywicielka” ziemia nie jest w stanie ich wykarmić na rodzinnej zagrodzie. Na te opłakane stosunki najlepszym, a może i jedynym dziś środkiem ratunku jest rozumna organizacja włościan, mająca na celu podniesienie i wzmocnienie wspólnymi siłami średnich i małych gospodarstw wiejskich, ochronę ziemi, stworzenie taniego kredytu itd. Jedna z takich organizacji to spółki pożyczek i oszczędności systemu Raiffeisena, które mają na celu położyć tamę wszelakiego rodzaju lichwie i podnieść upadające średnie i małe gospodarstwa wiejskie.
/Źródło: O spółkach pożyczek i oszczędności systemu Raiffeisena, „Głosy Katolickie”, 1908, kooperatyzm.pl [dostęp:
19.06.2019]./
Określ rolę, jaką odgrywały spółdzielnie kredytowe na polskich wsiach na przełomie XIX i XX w. Zaznacz w tabeli odpowiednie pola.
Prawda Fałsz
zmniejszenie ciężarów państwowych (podatków)
□ □
modernizacja gospodarstw □ □
zmniejszenie emigracji zarobkowej („za chlebem”)
□ □
醙
Ćwiczenie 5
Na podstawie przeczytanego fragmentu tekstu uporządkuj cechy wspólne państwa i spółdzielni oraz cechy je różniące.
Państwo Spółdzielnia Cechy wspólne państwa i spółdzielni
醙
Ćwiczenie 6
Przyporządkuj przykłady innych oddolnych organizacji o dobrowolnym udziale oraz tych powstałych pod zewnętrznym przymusem.
fundacja, związek wyznaniowy, związek zawodowy, państwo, rodzina, powiat, gmina, stowarzyszenie
Organizacje oddolne
Organizacje odgórne
醙
Ćwiczenie 7
W 1920 r. Sejm II RP uchwalił ustawę o spółdzielniach – akt prawny tak nowoczesny, że wedle wielu badaczy mógłby po drobnych poprawkach obowiązywać po dziś dzień. W 1961 r. władze PRL‑u uchwaliły ustawę o spółdzielniach i ich związkach. W jej miejsce w 1982 r. została uchwalona ustawa Prawo spółdzielcze, która po poprawkach obowiązuje do dziś. Zapoznaj się z tekstami źródłowymi i wykonaj zadanie.
Ustawa z dnia 29 października 1920 r. o spółdzielniach Art. 1
Za spółdzielnię uważa się zrzeszenie nieograniczonej liczby osób o zmiennym kapitale i składzie osobowym, mające na celu podniesienie zarobku lub gospodarstwa członków przez prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa.
Służąc powyższym zadaniom gospodarczym, spółdzielnia może również mieć na celu podniesienie poziomu kulturalnego swych członków.
Ustawa z dnia 17 lutego 1961 r. o spółdzielniach i ich związkach Art. 1
Spółdzielnia jest dobrowolnym i samorządnym zrzeszeniem o nieograniczonej liczbie członków i zmiennym funduszu udziałowym; ma ona na celu prowadzenie działalności gospodarczej w ramach narodowego planu gospodarczego, jak również działalności społeczno‑wychowawczej dla stałego podnoszenia materialnego i kulturalnego poziomu życia i świadomości społecznej swych członków oraz dla dobra Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze Art. 1
§ 1. Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą.
§ 2. Spółdzielnia może prowadzić działalność społeczną i oświatowo‑kulturalną na rzecz swoich członków i ich środowiska.
Zapoznaj się ze zmieniającą się definicją spółdzielni. Na podstawie fragmentów zacytowanych ustaw wskaż cechy spółdzielni, które z biegiem lat pozostały niezmienne.
działalność kulturalna
zmienny kapitał (fundusz udziałowy)
prowadzenie działalności kulturalnej na rzecz swoich członków i środowiska podnoszenie świadomości społecznej
dobrowolne zrzeszenie osób zmienna liczba członków nieograniczona liczba członków
prowadzenie działalności kulturalnej i społecznej wyłącznie na rzecz swoich członków
難
Ćwiczenie 8
Na początku XX w. Lisków był wzorową wsią spółdzielczą, a swój rozwój zawdzięczał księdzu Wacławowi Blizińskiemu. Zapoznaj się z fragmentami tekstu źródłowego autorstwa dr. hab. Rafała Łętochy, które opisują fenomen wsi spółdzielczej Lisków.
Rafał Łętocha
Lisków – wzorowa wieś ks. Wacława Blizińskiego
Obejmując w styczniu 1900 r. miejscową parafię, ks. Bliziński zastał niedokończony kościół, jednoklasową szkołę ulokowaną w ruderze, analfabetyzm, plagę pijaństwa i kradzieży. Blisko 40 lat później we wsi działały 3 spółdzielnie (mleczarska, kredytowa oraz rolniczo‑hodowlana z własnym młynem, piekarnią i cegielnią), funkcjonowała
7‑klasowa szkoła powszechna i 3 szkoły zawodowe, sierociniec dla 300 dzieci, Dom Ludowy i ośrodek zdrowia. We wsi funkcjonowały liczne organizacje społeczne i kulturalne, a ewenementem na skalą krajową była własna gazeta
„Liskowianin”. Swoistym podsumowaniem osiągnięć ks. Blizińskiego i Liskowa była zorganizowana latem 1937 r.
wystawa „Praca i Kultura Wsi”, którą przez miesiąc zwiedziło przeszło 100 tys. ludzi, a wśród nich prezydent Ignacy Mościcki.
難
Brama powitalna przy wjeździe do Liskowa. Na pierwszym planie widoczny uliczny sprzedawca lodów.
Źródło: domena publiczna.
Tak spektakularny rozwój Liskowa dokonał się zarówno dzięki zdolnościom przywódczym ks. Blizińskiego, jak i zastosowanej przez niego metodzie polegającej na uruchomieniu kapitału społecznego tkwiącego w lokalnej społeczności. Katalizatorem przemian była właśnie spółdzielczość. Spółdzielnia jest bowiem nie tylko instytucją gospodarczą, ale także, a może nawet przede wszystkim, instytucją społeczną, związkiem osób, a nie kapitałów, uczącą swoich członków myślenia kategoriami społecznymi. Jak pisał ks. Bliziński, spółdzielczość „organizuje życie gospodarcze na wyższym szczeblu, [...] kojarzy interes jednostki z interesem społecznym [...], stanowi niejako przejście do dalszego przeobrażenia dzisiejszej struktury i mechaniki życia gospodarczego, realizuje, bez bolesnych wstrząsów, zasadę sprawiedliwego podziału zysków i dóbr społecznych, usuwa wyzysk w brutalnej formie tak często praktykowany, łączy ludzi, a nie dzieli, wciąga do pracy około własnego dobra, wprowadza zasadę zainteresowania jednostki całością”.
/Źródło: Rafał Łętocha, Lisków – wzorowa wieś ks. Wacława Blizińskiego, nowyobywatel.pl, 19.11.2012 [dostęp:
10.07.2019]./
Wskaż niezbędne elementy do przeobrażenia miejscowości na wzór spółdzielczy i dokonania podobnego skoku cywilizacyjnego, do którego doszło we wsi Lisków.
Zaznacz odpowiedzi, które są najbliższe twojej. Przekonaj się, czy są poprawne.
energia społeczna
nastawienie na maksymalny zysk sprawny lider zmian/przywódca
skojarzenie interesu jednostki z interesem społecznym wsparcie Kościoła
sprawiedliwy podział zysków z każdej inwestycji/sprzedaży jak najszybsze dokonywanie zmian (rewolucyjne)
Ćwiczenie 9
Zapoznaj się ze źródłem i wykonaj ćwiczenie.
Oprac. na podst.: Spółdzielczość w liczbach, ruchspoldzielcow.pl.
Iwona Krysiak, Informacja o sektorze spółdzielczym w Polsce.
Wskaż, jakie czynniki mogły wpłynąć na spadek liczebności spółdzielni osób z niepełnosprawnościami w Polsce.
難
Dla nauczyciela
Autorka: Anna Wawryszuk
Przedmiot: wiedza o społeczeństwie Temat: Z tradycji polskiej spółdzielczości
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony Podstawa programowa:
zakres rozszerzony
VI. Społeczeństwo obywatelskie i kultura polityczna.
Uczeń:
6) charakteryzuje specyfikę spółdzielczości i rodzaje spółdzielni funkcjonujących współcześnie w Rzeczypospolitej Polskiej.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji, kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się, kompetencje obywatelskie,
kompetencje w zakresie przedsiębiorczości.
Cele operacyjne:
Uczeń:
charakteryzuje proces kształtowania się i rozwoju ruchu spółdzielczego na ziemiach polskich w XIX w.;
prezentuje dziedziny gospodarki, w których spółdzielczość była najbardziej efektywna w okresie zaborów i II Rzeczypospolitej;
formułuje główne założenia ideowe ruchu spółdzielczego;
analizuje i porównuje proces kształtowania się i rozwoju ruchu spółdzielczego w trzech zaborach w XIX w.;
ocenia efektywność inicjatyw spółdzielczych w różnych dziedzinach gospodarki w okresie zaborów i II Rzeczypospolitej.
Strategie nauczania:
konstruktywizm, lekcja odwrócona.
Metody i techniki nauczania:
burza mózgów, mapa skojarzeń, dyskusja,
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych.
Formy zajęć:
praca indywidualna, praca w grupach,
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki, zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Na jednych z poprzednich zajęć podział klasy na pięć grup. Zadaniem każdej z nich jest przygotowanie prezentacji multimedialnej dotyczącej rozwoju spółdzielczości w Polsce (maks. 5 min):
grupa 1 – zabór pruski, grupa 2 – zabór austriacki, grupa 3 – zabór rosyjski,
grupa 4 – spółdzielnie uczniowskie, grupa 5 – II RP.
2. Prezentacja tematu i celów lekcji.
3. Burza mózgów. Uczniowie odpowiadają na pytanie: Czym jest spółdzielnia? Moderator zapisuje propozycje na tablicy w formie mapy skojarzeń. Po fazie twórczej następuje weryfikacja pomysłów i sformułowanie definicji.
Następnie jeden z uczniów odszukuje w dostępnych źródłach definicję spółdzielni i ją odczytuje.
Faza realizacyjna
1. Prezentacje uczniów dotyczące spółdzielczości w czasie zaborów. Po każdej prezentacji następuje krótka dyskusja.
Uczniowie wynotowują najważniejsze informacje, zadają pytania kolegom itp. Nauczyciel czuwa nad poprawnością przekazywanych informacji.
2. Nauczyciel pyta: W jakich dziedzinach gospodarki spółdzielczość rozwijała się najprężniej w czasie zaborów?
Uczniowie odpowiadają i wykonują ćwiczenia 1, 2, 3. Wspólna weryfikacja odpowiedzi.
3. Praca z filmem. Uczniowie zapoznają się z materiałem i wynotowują najbardziej interesujące informacje. Następnie chętne osoby przedstawiają swoje spostrzeżenia. Uczniowie wspólnie rozwiązują ćwiczenia dołączone do filmu.
4. Prezentacja na temat spółdzielni uczniowskich, a po niej krótka dyskusja na temat: „Czy współcześnie spółdzielnie uczniowskie są atrakcyjne dla młodzieży?”.
5. Prezentacja dotycząca spółdzielczości w II RP i po niej dyskusja. Chętni uczniowie formułują wnioski.
Faza podsumowująca
1. W ramach podsumowania uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne wskazane przez nauczyciela. Wspólne omówienie odpowiedzi.
2. Na zakończenie nauczyciel dokonuje oceny pracy wylosowanej grupy. Prosi o samoocenę uczniów dotyczącą współpracy w zespole oraz wykonanego zadania. Dokonuje oceny pracy wybranych uczniów.
Praca domowa:
Wyobraź sobie, że twoja miejscowość będzie działać na wzór spółdzielczy. Co trzeba zmienić? Jakie instytucje powołać? Napisz krótką notatkę.
Materiały pomocnicze:
M.G. Brodziński, Oblicza polskiej spółdzielczości wiejskiej, początki – rozwój – przyszłość, Krajowa Rada Spółdzielcza, Warszawa 2011.
F. Stefczyk, Oszczędność, Praca, Solidarność. Wybór pism, Warszawa 2016.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Materiał filmowy może być wykorzystany w ramach przygotowania do lekcji powtórkowej.
