ISSN 1231-2584
RYNEK
OWOCÓW I WARZYW
stan i perspektywy
20 NR
LIPIEC 2002 A
A A
A N N N N A A A A L L L L II II Z Z Z Z Y Y Y Y R
R R
R Y Y Y Y N N N N K K K K O O O O W W W W E E E E
INSTYTUT
EKONOMIKI ROLNICTWA i GOSPODARKI ˚YWNOÂCIOWEJ MINISTERSTWO ROLNICTWA i ROZWOJU WSI
AGENCJA RYNKU ROLNEGO
AUTORZY:
dr Bo˝ena Nosecka
• Zak∏ad Badaƒ Rynkowych IERiG˙ • Tel.: (0.prefiks.22) 826-50-31 wew. 553
mgr Anna Buga∏a
• Zak∏ad Badaƒ Rynkowych IERiG˙ • Tel.: (0.prefiks.22) 826-50-31 wew. 440
dr in˝. Ewa Rosiak
• Zak∏ad Badaƒ Rynkowych IERiG˙ • Tel.: (0.prefiks.22) 826-50-31 wew. 595
mgr Iwona Szczepaniak
• Zak∏ad Ekonomiki Przemys∏u Spo˝ywczego IERiG˙ • Tel.: (0.prefiks.22) 826-50-31 wew. 770
REASUMPCJA
I. Uwarunkowania makroekonomiczne II. Produkcja i rynek owoców
1. Produkcja – B. Nosecka
2. Przetwórstwo – B. Nosecka, I. Szczepaniak 3. Handel zagraniczny – B. Nosecka
4. Ceny detaliczne i spo˝ycie – E. Rosiak III. Produkcja i rynek warzyw
1. Produkcja – B. Nosecka 2. Przetwórstwo – B. Nosecka
3. Handel zagraniczny – A. Buga∏a, B. Nosecka 4. Ceny detaliczne i spo˝ycie – E. Rosiak
Spis treÊci
Analizy sà finansowane przez AGENCJ¢ RYNKU ROLNEGO
oraz
INSTYTUT EKONOMIKI ROLNICTWA i GOSPODARKI ˙YWNOÂCIOWEJ
Przy publikowaniu fragmentów analizy oraz informacji i danych liczbowych prosimy o podanie êród∏a.
Analiz´ przygotowano w Zak∏adzie Badaƒ Rynkowych IERiG˙
Âwi´tokrzyska 20, 00-950 Warszawa
Kierownik Zak∏adu – prof. dr hab. Jan Ma∏kowski, tel.: (0.prefiks.22) 827-36-64
Analiz´ zrecenzowa∏a i zatwierdzi∏a w dniu 18.06.2002 r. Rada Rolniczych Analiz Ekonomicznych w sk∏adzie:
Zdzis∏aw Adamczyk, Tadeusz ChroÊcicki, Jan Ma∏kowski, Krzysztof Mateƒko, Bo˝ena Nowicka, Roman Urban (wiceprzewodniczàcy), Maria Zwoliƒska (przewodniczàca).
Kolejna analiza wydana b´dzie w listopadzie 2002 r.
SK¸AD I DRUK: Dzia∏ Wydawnictw IERiG˚
3
REASUMPCJA
1. Wed∏ug ocen GUS ∏àczne zbiory owoców wynios∏y w 2001 r. ok. 3,4 mln ton i by∏y wi´ksze ni˝ w roku poprzed- nim o 52%. Najbardziej zwi´kszy∏a si´
produkcja jab∏ek, truskawek, wiÊni, Êliwek i porzeczek. Ni˝sza by∏a jedynie produkcja gruszek. Z uwagi na niedo- szacowanie zbiorów jab∏ek w sadach przydomowych w 2000 r., wzrost pro- dukcji tych owoców, a w konsekwen- cji globalnych zbiorów owoców by∏
w 2001 r. znacznie mniejszy ni˝ prze- widywany przez GUS1. W 2001 r. pro- dukcja warzyw gruntowych wynios∏a 5,2 mln ton i by∏a ni˝sza w porównaniu z rokiem poprzednim o 6%. Mniejsze by∏y zbiory wszystkich podstawo- wych warzyw gruntowych, a od wyni- ków z 2000 r. nie odbiega∏a jedynie produkcja kalafiorów. Zbiory warzyw spod os∏on zwi´kszy∏y si´ z 369 tys.
ton do rekordowego poziomu 380 tys.
ton.
2. W 2001 r. ceny wi´kszoÊci owo- ców by∏y, w nast´pstwie wysokich zbiorów, ni˝sze ni˝ w 2000 r. Wy˝sze ni˝ w roku poprzednim by∏y jedynie ceny skupu gruszek i agrestu. Bardzo istotny wp∏yw na g∏´boki spadek cen skupu owoców mi´kkich (g∏ównie wi- Êni, porzeczek czarnych i truskawek) mia∏o obni˝enie cen przetworów z tych owoców w eksporcie oraz niski kurs walut europejskich, a zw∏aszcza euro wobec z∏otego. Ceny wi´kszoÊci warzyw gruntowych by∏y wy˝sze ni˝
po zbiorach 2000 r., a najwi´kszy by∏
wzrost cen skupu kapusty i cebuli.
SpoÊród podstawowych warzyw grun- towych, ni˝sze ni˝ w 2000 r. by∏y jedy- nie ceny skupu ogórków. W 2001 r. ob- ni˝y∏y si´ zatem dochody producen- tów wi´kszoÊci owoców, a zwi´kszy∏y si´ w sezonie 2001/02 dochody produ- centów warzyw gruntowych, zw∏asz- cza producentów cebuli i kapusty, na rynku których notowano za∏amanie cen w sezonie poprzednim.
3. Szacuje si´, ˝e poprzez prze- twórstwo zagospodarowano w sezo- nie 2001/02 ok. 2,3 mln ton owoców wobec 2,1 mln ton w sezonie po- przednim, a udzia∏ przerobu w zbio- rach utrzyma∏ si´ na poziomie ok.
60%. Przetwórstwo warzyw utrzyma-
∏o si´ na poziomie 850–860 tys. ton, a udzia∏ przerobu w zagospodarowa- niu zbiorów zwi´kszy∏ si´ z 15 do 16–17%.
¸àczna produkcja przetworów owocowych i warzywnych wynios∏a w 2001/02 r. ok. 2,2 mln ton wobec 2,1 mln ton w sezonie poprzednim.
Produkcja mro˝onek owocowych i warzywnych wzros∏a w porównaniu z sezonem poprzednim o 40 tys. ton i osiàgn´∏a rekordowy poziom 590 tys. ton. Rekordowa by∏a tak˝e pro- dukcja koncentratu jab∏kowego, któ- ra wynios∏a 205 tys. ton wobec 190 tys. ton w 2000/01 r. W sezonie 2001/02 produkcja soków pitnych i napojów wynios∏a ok. 825 tys.
ton wobec 815 tys. ton w 2000/01 r.
SpoÊród pozosta∏ych przetworów, mniej liczàcych si´ w krajowym prze- twórstwie, wy˝sza by∏a produkcja marynat i konserw warzywnych, a ni˝sza koncentratu pomidorowego i kwaszonej kapusty. Od wyników z 2000/01 r. nie odbiega∏a znacznie produkcja d˝emów, marmolad i kom- potów a tak˝e warzywnych suszy. Dy- namiczny wzrost produkcji przetwo- rów owocowych i warzywnych noto- wany od po∏owy ubieg∏ej dekady to przede wszystkim rezultat, skutkujà- cego rozbudowà mocy przetwór- czych, dop∏ywu do bran˝y kapita∏u zagranicznego. W wyniku systema- tycznego wzrostu produkcji zwi´ksza si´ na rynku zarówno gotowych prze- tworów owocowych jak i warzyw- nych przewaga poda˝y nad popytem, co prowadzi do zwolnienia tempa wzrostu ich cen zbytu.
4. W sezonie 2001/02 ∏àczne wp∏ywy z eksportu owoców, warzyw i ich prze- tworów szacowane sà na 650 mln USD wobec 613 mln USD w sezonie po- przednim. Natomiast wydatki na im- port zwi´kszy∏y si´ z 707 do 793 mln USD. W rezultacie wi´kszego wzrostu wartoÊci importu ni˝ eksportu, ujemne saldo obrotów ca∏à tà grupà towarowà pog∏´bi∏o si´ do 143 mln USD wobec ok. 94 mln USD w 2000/01 r. W sezonie 2001/02 wy˝sze ni˝ w sezonie poprzed- nim by∏y wp∏ywy z eksportu mro˝o- nych warzyw i pozosta∏ych przetwo- rów warzywnych a tak˝e ze sprzeda˝y jab∏ek, koncentratu jab∏kowego oraz d˝emów i soków pitnych. Obni˝y∏y si´
natomiast wp∏ywy z eksportu mro˝o- nych i sch∏odzonych owoców oraz wa- rzyw Êwie˝ych. Wzrost wp∏ywów z eksportu mro˝onych warzyw a tak˝e jab∏ek i wi´kszoÊci gotowych przetwo- rów owocowych i warzywnych by∏
wi´kszy ni˝ wolumenu sprzeda˝y w wyniku, odzwierciedlajàcego du˝y popyt na rynkach zbytu, zwi´kszenia cen eksportowych. Wy˝sze by∏y tak˝e ceny w eksporcie Êwie˝ych warzyw, stàd spadek wartoÊci ich sprzeda˝y by∏ mniejszy ni˝ rozmiarów eksportu.
Na spadku wp∏ywów z eksportu owo- ców mro˝onych i sch∏odzonych zawa-
˝y∏ g∏´boki spadek cen, bowiem roz- miary eksportu przekracza∏y notowa- ne w 2000/01 r.2 W sezonie 2001/02 wy˝sza by∏a wartoÊç przywozu niemal wszystkich liczàcych si´ w imporcie produktów, g∏ównie owoców cytruso- wych, bananów, winogron oraz pomi- dorów i ich przetworów. Ceny wi´k- szoÊci importowanych produktów, w wyniku ni˝szych zbiorów w g∏ów- nych rejonach produkcji, przekracza∏y poziom z sezonu poprzedniego, a wzrost wydatków na przywóz by∏
wi´kszy ni˝ jego rozmiarów. W sezonie 2001/02 w wyniku spadku wp∏ywów z eksportu i wzrostu wydatków na im- port znacznie pogorszy∏o si´ dodatnie saldo w obrotach owocami, warzywa- mi i ich przetworami z krajami UE. Po- prawi∏o si´ natomiast, w nast´pstwie wzrostu eksportu i spadku importu, saldo obrotów z krajami Europy Ârod- kowo-Wschodniej. Wzrost wartoÊci importu owoców po∏udniowych i ich przetworów wp∏ynà∏ na pog∏´bienie ujemnego salda w obrotach z krajami rozwijajàcymi si´.
5. W sezonie 2001/02 ceny detalicz- ne wi´kszoÊci pochodzàcych z pro- dukcji krajowej owoców by∏y ni˝sze ni˝ w sezonie poprzednim, natomiast wy˝sze by∏y ceny wi´kszoÊci warzyw i ich przetworów. Wzrost cen pro- duktów warzywnictwa przekroczy∏
wzrost cen ˝ywnoÊci i stop´ inflacji.
Mimo wy˝szych cen spo˝ycie warzyw i ich przetworów niewiele odbiega∏o od notowanego w sezonie poprzed- nim i wynios∏o w przeliczeniu na
1¸àczna wielkoÊç spo˝ycia bezpoÊredniego jab∏ek, ich przetwórstwa, a tak˝e eksportu (nie uwzgl´dniajàc strat w poszczególnych seg- mentach rynku) przekroczy∏a w 2000/01 r. po- ziom 2 mln ton.
2Obni˝enie cen w eksporcie owoców mi´k- kich i ich przetworów dotyczy∏o przede wszystkim sprzeda˝y do krajów Unii Europej- skiej i nastàpi∏o mimo obowiàzujàcej od 1 stycznia 2001 r. daleko idàcej liberalizacji w eksporcie do tego ugrupowania krajowych produktów ogrodnictwa.
1 mieszkaƒca, wg ocen bilansu ok.
121–122 kg, a na podstawie wyników badaƒ bud˝etów gospodarstw domo- wych – ok. 63–64 kg. Wyniki badaƒ bud˝etów domowych wskazujà te˝
na utrzymanie na poziomie ok. 50 kg w przeliczeniu na 1 mieszkaƒca ∏àcz- nej konsumpcji owoców i ich prze- tworów. Wzrostowi konsumpcji owo- ców mi´kkich i Êliwek towarzyszy∏
spadek spo˝ycia owoców po∏udnio- wych. Konsumpcja jab∏ek pozosta∏a na poziomie z sezonu 2000/01 i wy- nios∏a ok. 22 kg.
6. Wed∏ug prognoz uwzgl´dniajà- cych przebieg warunków meteorolo- gicznych do po∏owy czerwca, produk- cja owoców w 2002 r. wyniesie 2,7 mln ton i b´dzie o 22% ni˝sza ni˝ w roku poprzednim. Spadnà przede wszyst- kim zbiory jab∏ek i truskawek, ale tak-
˝e wiÊni, Êliwek, czereÊni i porzeczek.
Na poziomie ubieg∏orocznym utrzyma si´ produkcja malin i agrestu, a wy˝- sze b´dà zbiory gruszek.
W 2002 r. ni˝sze ni˝ w roku po- przednim b´dà przypuszczalnie ceny skupu gruszek. Od ubieg∏orocznego
poziomu nie b´dà znacznie odbiega∏y ceny porzeczek i jab∏ek przemys∏o- wych, a wy˝sze b´dà ceny wiÊni i ma- lin. Wy˝sze po tegorocznych zbio- rach by∏y tak˝e ceny agrestu i truska- wek. Ceny truskawek po dwu latach spadku powróci∏y do poziomu z 1999 r. i wynios∏y ok. 2,2 z∏/kg. Ceny jab∏ek deserowych w sezonie 2002/03 przekroczà niski poziom z dwu po- przednich sezonów. Sytuacja docho- dowa producentów wi´kszoÊci owo- ców b´dzie wi´c korzystniejsza od notowanej po rekordowych zbiorach roku ubieg∏ego.
W wyniku spadku zbiorów obni˝y si´ produkcja podstaw polskiego przetwórstwa owoców, tj. mro˝onek i koncentratu jab∏kowego. Przy spo- dziewanym braku zmian w produkcji wi´kszoÊci przetworów gotowych wp∏ynàç to mo˝e na zmniejszenie glo- balnej produkcji przetworów owoco- wych. Konsekwencjà ni˝szych zbio- rów i produkcji b´dzie obni˝enie wo- lumenu eksportu, choç ∏àczne wp∏y- wy z zagranicznej sprzeda˝y ca∏ej tej grupy towarowej, wobec spodziewa- nego wzrostu cen wi´kszoÊci mro˝o-
nych i sch∏odzonych owoców i utrzy- mania tendencji wzrostowej w eks- porcie produktów wy˝ej przetworzo- nych mogà nie byç w sezonie 2002/03 ni˝sze ni˝ notowane w sezonie po- przednim. W rezultacie jednak˝e utrzymania przynajmniej na pozio- mie 2001/02 r. wydatków na import, ujemne saldo obrotów ca∏à tà grupà towarowà przekraczaç b´dzie podob- nie jak w sezonie poprzednim 100 mln USD.
Produkcja warzyw przekroczyç mo˝e niski poziom ubieg∏oroczny, je- dynie przy utrzymaniu równie˝ latem i jesienià, korzystnych do po∏owy czerwca warunków meteorologicz- nych dla ich uprawy. Wzrostowi zbio- rów sprzyjaç b´dzie przewidywany wzrost o 7 tys. ha, tj. o 3% powierzch- ni uprawy warzyw. Nawet w warun- kach zbiorów wysokich, ceny prze- znaczonych g∏ównie do mro˝enia wa- rzyw, tj. cebuli, kalafiorów czy mar- chwi, mogà byç niewiele ni˝sze od no- towanych po zbiorach roku 2001 z uwagi na du˝e zapotrzebowanie na te przetwory na zagranicznych ryn- kach zbytu.
5 1. According the CSO estimations
fruit production in the year 2001 total- led about 3,4 mill tons and was higher by 52% than recorded in the year 2000. The highest increase concerned the production apples, strawberries, cherries, plums and other berry fru- its. A declined was recorded only in the case of pear production. Due to underestimation of apple crops in back-yard orchards in the year 2000 the increase in apple production and therefore in total fruit production in the year 2001 was lower than it had been estimated by the CSO1. The pro- duction of ground vegetables in the year 2001 totalled 5,2 mill tons, which was down by 6% as compared to the previous year. The decline concer- ned the crops of all ground vegeta- bles except of cauliflower crops, which reminded unchanged. Indoor production of vegetables increased from 369 to 380 thousand tons.
2. Reflecting bulk crops the prices of majority of fruits were in the year 2001 lower as compared to the year 2000. Only the prices of pears and go- oseberry were recorded higher. Lo- wer export prices and low exchange rate of European currencies (in parti- cular EURO) versus Polish zloty had a crucial impact on decline in the pri- ces. Contrary in comparison the year 2000, the prices of ground vegetables increased, in particular the prices of cabbage and onions. Regarding the prices of other basic ground vegeta- bles a decline was observed only in the case of cucumbers. Therefore the incomes of majority of fruit produ- cers in the year 2001 were subject to a decline, while the incomes of vege- table producers in the season 2001/02 increased, particularly those of onion and cabbage producers, which in the previous season faced a sharp fall of the prices.
3. The volume of fruit processing in the seasons of 2001/02 is estima- ted at bout 2,3 mill tons versus 2,1 mill tons in the previous season.
The contribution of processing in to- tal production reminded unchanged at 60%. Vegetable processing remin- ded unchanged at the level of 850–860 thousand tons with the sha- re increase from 15 to 16–17% of to- tal production.
Total production of fruit and vege- table products in the 2001/02 season totalled 2,2 mill tons versus 2,1 mill tons in the previous season. Compa- ring to the production of frozen fruits and vegetables increased by 40 tho- usand tons and reached a record le- vel of 590 thousand tons. The produc- tion of apple concentrate also re- ached a record level of 205 thousand tons versus 190 thousand tons in the season of 2000/01. The production of juices and drinks totalled amounted to circa 825 thousand tons versus 815 thousand tons in the 2000/01 season.
Regarding other products of lower importance in domestic processing, an increase was observed in the pro- duction of marinates and canned ve- getables, while the production of to- mato concentrate and sour kraut dec- lined. In case of the production of jams, marmalade, dried vegetables and stewed fruits none of major chan- ges were reported. Dynamic growth in the production of processed vege- tables and fruits observed since the middle 90’s results mainly from the development of production capacity due inflow of foreign investments. Re- flecting systematic increase in the production excessive supply creates strengthening pressure on the mar- ket of fruit and vegetable, which leads to a reduction of the rate of their pri- ce growth.
4. Total revenue on exports of fru- its and vegetable and their products in the 2001/02 season is estimated at 650 mill USD versus 613 mill USD pre- viously. On the other hand the expen- diture on imports increased from 707 to 793 mill USD. Therefore the negati- ve balance of foreign trade in these products deteriorated from 94 to 143 mill USD. In the 2001/02 season the re- venue on exports increased in the ca- se of frozen vegetables and other ve- getable products, apples, apple con- centrate, jams and potable fruit ju- ices. In the case of frozen and chilled fruits, and fresh vegetables the export revenue declined. Mirroring strong demand on international mar- kets and so increase in export prices, the increase in the revenue on exports of frozen vegetables, apples and majority of processed products was higher than the increase in the volume of exports. Higher prices also
featured the exports of fresh vegeta- bles, which led to lower decline in the value than the volume. Having incre- ased the volume of export of frozen and chilled fruits as compared to the 2000/01 season2, the decline in the re- venue was caused by deep fall in export prices. Increase in the value of imports in the 2001/02 season was ob- served in the case of majority of pro- ducts, mainly tropical fruits, grapes and tomatoes and their products.
The prices of imported products in most cases exceeded the level obse- rved in the previous season. Due to decline in export revenue and incre- ase in import expenditure the positi- ve balance of foreign trade with the EU was subject to a significant decli- ne. On the hand an improvement of the balance was observed in the case of trade with CEEC’s. The increase in imports of tropical fruits led to a de- terioration of the negative balance of trade with developing countries.
5. In the season of 2001/02 retail prices of domestic fruits were lower than in the previous season, while the retail prices of vegetable and vegeta- ble products increased at a rate exce- eding the rate of food price increase and the inflation rate. Despite rising prices the consumption of vegetables and vegetable products did not show major changes and totalled abut 121–122 kg per capita (according to the balance sheet data) and as indica- ted by the research of household budgets about 63–64 kg per capita.
The research also shows a stagnation in the consumption of fruits and fruit products at the level of 50 kg per ca- pita. Increase in the consumption of plums and soft fruits went along with decline in the consumption of tropi- cal fruits. Apple consumption remin- ded unchanged at 22 kg per capita.
6. According to the preliminary fo- recast taking into account weather developments by the middle June,
SUMMARY
1total volume of direct consumption, pro- cessing and exports of apples (excluding wa- stes and losses along the marketing chain) in the season of 2000/01 exceeded 2 mill tons.
2the fall in export prices concerned mainly the sales to the EU despite liberalization in tra- de with the EU which came in force on the 1st January 2001.
the production of fruits in the year 2002 will total 2,7 mill tons, which wo- uld be 22% down from the last year.
The decline would concern mainly the production of apples, strawber- ries and also cherries, plums and ber- ry crops. The production of raspber- ries, gooseberries will remind un- changed and an increase is expected in case of pears.
The prices of pears in the year 2002 are expected to decline. The pri- ces of berries and apples are forecast to remind close to the level observed last year, while an increase is to be observed in the case of cherries, ra- spberries strawberries and gooseber- ries. Following a two-year fall straw- berry prices recovered to the level observed in 1999 and totalled 2,2 PLN/kg. The prices of apple for consumption in the 2002/03 season are expected to exceed low level ob-
served in the two proceeding se- asons. Therefore the income situ- ation of fruit producers in most cases would be more favourable than it was observed following a record harvest last year.
Reflecting decline in crops the pro- duction of basic products of Polish fruit processing sector (frozen fruits and apple concentrate) is expected to decline. Having expected no changes in the production of processed fruit products it would lead to decline in total output of fruit products. In con- sequence of lower crops and produc- tion the volume of exports is likely to decline. However taking into account anticipated increase in the prices of frozen and chilled fruits and persi- sting upward tendency in the exports of processed products, the export re- venue in the 2002/03 season is likely to total close of the level observed in
the season of 2001/02. The expenditu- re on imports is expected at to total at least at the level observed in the se- ason of 2001/02. Therefore the negati- ve balance of foreign trade in this gro- up of products will probably exceed 100 mill USD.
The production of vegetables may exceed low level observed last year only if weather conditions are favo- urable in the summer and autumn as they were by the middle June. The in- crease in vegetable crops will also be supported by anticipated increase in planting by 7 thousand ha (3%). Re- flecting strong demand on interna- tional markets, domestic prices of the vegetables suitable for freezing (onions, cauliflowers or carrots) are unlikely to fall substantially below the level observed after the harvest in the year 2001 even if bulk crops are observed this year.
