Dies Natalis 2005
Ir. G.J. van LuijkDank voor Uw komst - de 163e Dies Natalis van de TUD
Door Uw aanwezigheid geeft U blijk van betrokkenheid bij TUD
(geldt zowel voor de hier aanwezige TU staf alsook onze gasten van buiten de TU) De TU gemeenschap in Delft heeft Uw steun nodig
Vooral dit jaar, -- wordt een moeilijk jaar
Een jaar van omschakeling en aanpassingen, van vrijwel totale organisatorische vrijheid naar grotere gemeenschappelijkheid
(dit kan ik ook anders zeggen: van fragmentatie naar cohesie en synergie) Eén van de grootste omschakelingen sinds lange tijd (10 jaar?)
Jaar van verlies aan arbeidsplaatsen
Jaar waarin ook tijdens de verbouwing de winkel door moet gaan Jaar dat veel van ons individueel zal vergen
Want: de omslag zal niet altijd vlekkeloos verlopen Vallen en opstaan --
toch dienen wij onze blik te blijven richten op het doel dat wij nastreven Wat is dat doel? – dat is de sleutelvraag!
Waarom doen we dit allemaal – wat willen we bereiken? – wat is onze visie; Quo vadis TUDelft?
Daar wil ik vandaag iets over zeggen
Dus: ik ga nu niet in op de achtergronden die deze veranderingen noodzakelijk maken –
Ook ga ik niet in op de inhoud van de veranderingen - U heeft dat al genoeg van mij gehoord
De vraag die ik vandaag wil stellen is: waar moet dit toe leiden, wat vinden wij dat de TUD kán betekenen, neen wat de TUD móet betekenen in de wereld van morgen
De wereld van morgen, daar hebben wij allen verschillende beelden bij. Het is ook niet doenlijk deze wereld te beschrijven in simpele karakteristieken.
Eén ding is echter heel zeker:
De wereld van morgen heeft een dramatische behoefte aan kennis om aan alle nieuwe noden te voldoen op een zodanige wijze, dat het leven in de volgende generatie - tenminste kwalitatief op peil gehouden kan worden in de “first world”;
- verbeterd kan worden voor de bevolking in de “third world” Het begint allemaal met mensen:
U ziet de verwachting: 3 mld mensen méér in 50 jaar
Wat betekent dat: ik sta vanmiddag even bij stil bij slechts twee elementen uit het scala aan behoeften (ook mobiliteit,veiligheid, gezondheid, kunnen genoemd worden)
- energie
Eerst het thema energie. Laten we eens horen wat de CEO van één van de grootste energiemaatschappijen ter wereld hierover te zeggen heeft:
Video : Jeroen van der Veer
Energie: vraag & aanbod 1850 - 2050
Hieruit blijkt de grote afhankelijkheid over 25 jaar van duurzame energiebronnen, een toename van 200%, maar deze grootschalige technologieën zijn commercieel nog niet beschikbaar.
Als we kijken naar de capaciteit van de aarde op dit moment en betrekken daarbij ook voedsel, cultiveerbaar land etc.:
dan hebben we 4.3 aardes nodig voor 6 mld. mensen !
Laat ik nu eens kijken naar een afgeleid effect van fossiele energie consumptie: het effect van broeikasgassen (CO2, methaan) op de opwarming van de aarde, leidend tot klimaatveranderingen:
Voor Nederland geldt dat als gevolg van klimaatveranderingen dat bedreigingen zoals stormvloeden vanuit de zee, hoogwater in de rivieren, extreme neerslag in onze polders, maar ook droogte, toe zullen nemen.
Dit wordt nog verergerd door zeespiegelrijzing en bodemdaling Dit brengt mij tot het thema water:
26% van Nederland ligt onder NAP, oplopend tot 66% als er onvoldoende bescherming tegen de zee is; daar komt in de toekomst bij het effect van de stijgende zeespiegel t.g.v.: smeltende polen en gletsjers.
De risico’s van overstroming uitgedrukt als kans x gevolgen zijn de afgelopen decennia ook toegenomen, ondanks de verbetering van onze waterkeringen door de Deltawerken, t.g.v. een hogere bevolkingsdichtheid
We zien meer overstromingen ten gevolge van meer regen, stijgende rivieren, beperkingen in waterafvoer ……
Als je dit op je laat inwerken, dan besef je dat de wereld van morgen nieuwe noden heeft, die zodanig groot zijn dat alle behoeften tot nu toe en de inspanningen om daarin te voorzien, verbleken.
We praten niet meer over geleidelijke, incrementele verbeteringen van het bestaande, we praten over geheel nieuwe concepten, trendbreuken, quantum leaps.
Deze adembenemende statistieken zijn bekend en er wordt veel over gepraat, maar er is er vrijwel nergens de noodzakelijke sense of urgency te bespeuren
- noch mondiaal, (te grote belangen verschillen tussen de have’s and have nots, (denk aan de ratificatieproblemen van het Kyoto verdrag)
- noch Europees – gaat nog te goed, te ver van mijn bed, er zijn nu geen tekorten; de politieke horizon is < 4 jaar, men moet scoren binnen 2 jaar
OK de olieprijs is plots 50$/bbl, maar dat kunnen we nog wel opbrengen
- noch in NL waar deze fundamentele problemen ondergeschikt zijn aan zorgen over onze directe belangen: het probleem hoe verworven rechten te behouden in een structureel verzwakkende economie, etc
Wat heeft dit nu met de TUDelft te maken? Waarom ingrijpend reorganiseren? Welnu:
De TUD produceert kennis, heel veel kennis. Jaarlijks zo’n 5000 wetenschappelijke publicaties.
TU Delft levert jaarlijks 1500 Ir’s (nu: MSc’s) af en 180 PhD’s aan de NL maatschappij (en in toenemende mate: daarbuiten).
Dát is de kennis en dat zijn de leiders die de komende 40 jaar moeten maken – daar draait het allemaal om!
Iemand zei eens tegen mij: je hebt met de TU Delft goud in handen. Dat klopt en dat is juist het kerndoel:
De drijvende kracht achter de veranderingsprocessen van de TUD is de ambitie (noodzaak?) om het enorme kennis potentieel van de TUD te versterken en te
ontsluiten, om een grotere, concrete bijdrage te leveren aan de oplossing van de grote maatschappelijke problemen in de toekomst, waarvan ik er net een paar heb genoemd. Ik bedoel niet alleen het naar buiten treden met wetenschappelijke publicaties.
Laat mij ondubbelzinnig uitspreken: Dat gebeurt, moet gebeuren.
Alles wat de TUD doet is verankerd in de hoge kwaliteit van het onderzoek en onderwijs.
Dat is een primaire noodzaak, een sine qua non universitas. Wij koesteren onze Spinoza – prijswinnaars!
De voorgestelde veranderingen beogen deze primaire processen zelfs te versterken. Ik bedoel ontsluiten in de zin van uitbreken, richten op de buitenwereld, over interne en externe grenzen en – deels zelf gecreëerde - barrières heen, concentreren op sterktes, werken aan toepassingen en oplossingen in nauwe interactie met relevante partijen, die ieder een eigen inbreng hebben maar wel een gemeenschappelijk doel nastreven.
Is dit nieuw? Ja, dit is nieuw - zowel organisatorisch als inhoudelijk is er een verschuiving van inward looking naar outward looking,
een absolute noodzaak voor een Universiteit in de 21e eeuw die zich wenst te ontplooien
in een biotoop van concurrentie om geld en talent, waarbij geld verdiend moet worden en niet wordt toegewezen uit een grote pot.
Wij boeken successen: ik noem uit 2004 o.a.:
- de uitstekende participatie van de TUD in de BSIK programma’s - de KLM leerstoel
- het ISAPP programma met Shell en TNO
- diverse nauwere, structurele samenwerking met grote bedrijven en Ministeries Ook is dit beleid in 2004 verder vorm gegeven in de vorm van onderzoeks-speerpunten (inmiddels Delft Research Centres genoemd)
De eerste positionering hiervan is veelbelovend.
Ik wil graag twee voorbeelden geven van de Delftse contributie aan de oplossing van de twee eerder genoemde probleemgebieden, energie en water.
Ik beperk mij tot deze twee voorbeelden i.v.m. de tijd, maar zou ook elk van de 11 andere gebieden (DRC’s) hebben kunnen nemen
In de eerste plaats: energie:
Op het gebied van duurzame energievoorziening is (nog) niet te voorzien welke van de vele mogelijkheden de winnende technologie zal worden. U hoorde dat Jeroen van der Veer zojuist ook zeggen.
Zijn het waterstof/brandstofcellen of zonnecellen, wind of biomassa? Of is het toch kernenergie, zowel splitsing als - in de verre toekomst – fusie?
Zoals ik U liet zien is er enorme energiehonger en het is dan ook aannemelijk dat de wereld ál deze extra energiebronnen nodig zal hebben om aan de behoefte te kunnen voldoen.
De TUD is op vele van deze gebieden werkzaam, zowel aan de kant van de alternatieve energiebronnen en energiedragers, alsook aan de kant van energiezuinige, duurzame processen.
Het succes met de NUNA 1 en 2 was een spectaculaire demonstratie van Delfts vernuft en kunnen op het gebied van toepassing van zonne-energie, ingebed in Delftse
ontwerp– en materiaalkunde; -– wij wensen Nuna 3 het allerbeste toe voor de race die dit jaar weer verreden zal worden.
Maar ook in de ontwikkeling van nieuwe zonnecellen aan de TUD zijn zeer
veelbelovende ontwikkelingen te melden: een nieuwe, in Delft ontwikkelde zonnecel laat een rendementsverhoging zien van 2% (1993) naar 5%.
Dit lijkt gering maar als U bedenkt dat deze cellen tevens 50% goedkoper zijn, is dit een enorme stap in de richting van een commerciële doorbraak.
De waterstofauto komt mogelijk ook een grote stap dichterbij door een Delftse ontwikkeling: opslag en transport van deze brandstof.
Hiervoor wordt gebruik gemaakt van een bekend fysisch verschijnsel, gashydraten, waaraan een chemische verbinding is toegevoegd, waardoor de opslag van waterstof in de moleculaire structuur kan plaatsvinden bij een veel lagere druk.
Deze Delftse vinding is recent in Science gepubliceerd.
Dit betekent dat het nu bijna mogelijk is om voldoende waterstof in een auto mee te nemen om 500 km te rijden.
Pratend over auto’s: in de faculteit L&R worden op dit moment concepten ontwikkeld over een “superbus”, een intelligent vervoermiddel, dat zich snel (250 km/uur) en zuinig voorbeweegt op simpele, deels bestaande infrastructuur, waardoor dure investeringen in bijv. de Zuiderzeelijn overbodig kunnen worden.
Minder zichtbaar, maar minstens even spannend werk vindt er plaats in de afdeling biotechnologie, waar door nieuwe industriële fermentatietechnologie afvalproducten uit de landbouw (bijv van productie van rijst, suiker, maïs) kunnen worden omgezet in chemicaliën,
waarbij niet alleen de huidige fossiele grondstoffen worden uitgespaard, maar ook energie consumptie t.o.v. van bestaande processen met wel 65% gereduceerd kan worden!
Ten tweede water:
Op het gebied van water worden aan de TUD door grootschalig onderzoek, methodieken ontwikkeld die Nederland een betere bescherming bieden tegen het wassende water, zowel van zeezijde alsook vanuit de landzijde.
Het onderzoek richt zich op het beter voorspellen van de natuurlijke systemen die een rol spelen bij potentiële bedreigingen, zoals de golfbelasting vanuit de zee, de
kustmorfologie, de hydrologie van rivieren. Daarnaast wordt uitgebreid onderzoek gedaan naar de sterkte van waterkeringen, waarbij een groot onderzoek in
voorbereiding is naar de sterkte van onze boezemkaden onder invloed van droogte, onderzoek waarbij geotechnische kennis wordt gecombineerd met fysische,
biochemische en klimatologische processen.
Daardoor zullen risicovolle ongelukken zoals die in Wilnis beter voorspeld en dus voorkomen kunnen worden door verbeterd begrip wat de consequenties van klimaatverandering (met name grote droogte) zijn op de 14000 km regionale binnendijken in NL.
Het is te verwachten dat de ruimtelijke inrichting van onze delta door nieuwe concepten zoals drijvende steden, terpen- dorpen, retentiebekkens en zeewaartse kustverdediging, sterk beïnvloed zullen gaan worden.
Ook op het gebied van waterzuivering zijn in Delft nieuwe processen ontwikkeld, bijvoorbeeld een proces om stikstofverbindingen uit afvalwater te verwijderen. Deze processen leveren enorme besparingen op t.o.v. de huidige processen, zowel op gebied van ruimtebesparing (tot 75%) alsook energiebesparing.
Er is berekend, dat als Shell de voor de N verwijdering uit haar afvalwater dit nieuwe proces (Anammox) zou toepassen, dat dan al 25% van de emissiereductiedoelstellingen uit 2000 gehaald zouden worden.
Eén stap verder in de keten: drinkwatervoorziening.
Beschikbaarheid van schoon water wordt door velen gezien van een nog grotere importantie in de toekomst dan olie.
Ook op dit gebied vindt in Delft onderzoek plaats aan nieuwe baanbrekende zuiveringstechnieken o.a. d.m.v. membranen.
Hier zijn in het komende decennium grote kwaliteits- en efficiencyverbeteringen van tientallen procenten te verwachten.
Dit is de nieuwe kennis waar de wereld op zit te wachten! Dames en Heren,
Ik hoop dat U begrijpt waar het mij om gaat in deze voorbeelden: de rol die de TUDelft ook in de toekomst wenst te spelen, zowel nationaal als internationaal
Ik zei het al: TU Delft levert jaarlijks 1500 Ir’s af en 180 PhD’s aan de NL maatschappij. Dat zijn de leiders die de komende 40 jaar moeten maken!
De student die voor een opleiding aan de TUD kiest is bovengemiddeld begaafd. Het is onze taak, nee het is onze visie dat deze volgende generatie leiders hier niet alleen wordt toegerust met gedegen vakkennis, maar ook vol inspiratie, energie, ambitie en zelfvertrouwen de wereld tegemoet treedt.
Daartoe geïnspireerd door de stimulerende en enthousiasmerende omgeving waarin zij hun technische studie hebben kunnen uitvoeren
Dát is de taak die wij ons stellen
Onze visie is dat de TU Delft een regionaal, nationaal, europees, en mondiaal erkende leverancier is van essentiële, grensverleggende kennis, die een wezenlijke bijdrage levert aan de oplossing van de problemen van de volgende generatie
en dat daarmee de TUD een gezochte en gewaardeerde deelnemer is in nationale en internationale kennisnetwerken (ik noem Leiden, 3TU, IDEA-league, China)
Onze visie is dat de TU Delft bruist van aansprekende, baanbrekende en toepasbare ideeën, zoals uit mijn voorbeelden moge blijken en dat we daarmee een veelgezochte partner zijn van de meest leidende bedrijven en organisaties in hun interessegebied
Onze visie is dat de TU Delft voor haar medewerkers een inspirerende plaats is om te werken, professioneel, effectief, doelgericht, gemotiveerd.
Onze visie is dat wij een infrastructuur nastreven, die zich kan meten op internationaal niveau.
Als alle infrastructurele ontwikkelingsplannen die de TUD heeft, die nu al zijn
goedgekeurd over 5 jaar ook uitgevoerd zijn, dan is de Mekelweg én Delft Noord en Delft Zuid (Technopolis fase 1) een dynamisch, interactief geheel van bedrijven,
Universiteit, hogescholen en een kosmopolitische leef- en werkomgeving van een groot aantal internationale studenten en wetenschappers.
Samenvattend: Onze ambitie is een TU Delft die op slagvaardige wijze inspeelt op de mogelijkheden die haar geboden worden, die een onbetwist leidende positie inneemt in de Technisch Universitaire wereld, zowel nationaal als internationaal, een positie die velen met respect vervult.
Een positie die wij in het verleden hadden toen de wereld nog veel kleiner was en een positie die wij wederom ambiëren in de nieuwe wereld waarin geheel nieuwe eisen worden gesteld.
Een plaats waar het aantrekkelijk en inspirerend is om te werken,
een organisatie die de signalen van zijn omgeving begrijpt en zich daar flexibel aan aanpast.
Een plaats waar bedreigingen, worden vertaald in kansen.
Een plaats waar allen die daarbij betrokken zijn, wetenschappers, medewerkers, studenten trots op zijn en dit ook uitstralen.
Een plaats met het motto: Toekomst, Uitmuntend, Duurzaam
Dit is de aspiratie van de TUD en dit is wat de TUD de komende jaren zal gaan doen, te beginnen in 2005
