Jeszcze jeden nieznany list Mickiewicza

Eugeniusz Sawrymowicz

Jeszcze jeden nieznany list

Mickiewicza

Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza 7, 63-65

I I . M I C K I E W I C Z I A N A I M A T E R I A Ł Y Z E P O K I M I C K I E W I C Z A

E u g e n i u s z Sawrymowicz

JESZCZE JEDEN NIEZNANY LIST MICKIEWICZA

W dn ia o h 20 i 21 l u t e g o 1973 r . o d b y ł a s i ę w z n a n e j f i r m i e k s i ę g a r s k i e j i a n t y k w a r y o z n e j J . A . S t a r g a r d t w Marburgu a u k c j a a u t o g r a f ó w . Wtedy t o p r o f . Wei ntraub z u n i w e r s y t e t u H a r wa r d z- k i e g o powiadomił Muzeum L i t e r a t u r y im. Adama Mick iewi cza w Warszawie, że n a a u k c j i t e j wystawiony j e s t m . i n . n i e z n a n y l i s t M ic ki e wi c z a do Henry R e e v e ’ a . S t a r a n i a Muzeum o kupno t e g o au­ t o g r a f u n i e dał y r e z u l t a t u z powodu b r a k u odpowiedni ch f u n d u ­ szy dewizowych. Nabywcą a u t o g r a f u z o s t a ł p o l s k i k s i ę g a r z i a n - t y k w a r i u s z w P a r y ż u , G.Morssen. D z i ę k i j ego u p r z e j m o ś c i u d a ł o mi s i ę u zy s k a ć o d b i t k ę k s e r o g r a f i c z n ą a u t o g r a f u . A u t o g r a f t e n ,

j a k można wnioskować z o d b i t k i , t o 4 - s t r o n i c o w a k a r t k a p a p i e ­ r u l i s t o w e g o o wym. ok. 14, 8 x 2 0 , 8 , z t e k s t e m na p i e r w s z e j i adr es e m na c z w a r t e j s t r o n i e . Pismo s t a r a n n e , c z y t e l n e . Oto t e k s t l i s t u (w o r y g i n a l n e j p i so w ni p o e t y ) :

Mo nsi eu r.

J e vous a i p a r l é p l u s d ’ une f o i s de Mr Szcze pano ws ki , c é l é b r é g u i t a r i s t e p o l o n a i s . I l e s t m a i n t e n a n t a L on d re s. V e u i l l e z b i e n l ’ e n t e n d r e e t f a i t e s l ’ e n t e n d r e a vo s ami s. Vous j u g e r e z v ous meme de son t a l e n t . Nous oomptons b e a u ­

64

-coup s u r v o t r e p r o t e c t i o n . - J e s u i s m a l a d e , a u l i t , a ' p e i ­ ne a i - j e pu vo u s e c r i r e o e c i .

Vot re dévoué

л Adam Mi cki ewi cz P a r i s , Rue d ’Amsterdam 1.

/ A d r e s : / Mo nsi eu r /M on s ie ur Henry Reeve. 2, Wi l to n S t . B e l g r a v e Square

Czas n a p i s a n i a l i s t u u s t a l i ć b a r d z o ł a t w o na p o d s t a w i e ad ­ r e s u zwrotnego M ic ki e wi c za i na p o d s t a w i e wzmianki o j e go cięż­ k i e j o h o r o b i e : p r z y r u e d ’Amsterdam 1 Mickiewioz m i e s z k a ł od c z a s u powrotu z Lozanny, t j . od k ońca p a ź d z i e r n i k a 1840 r . (w p ie rws zym znanym d z i ś l i ś c i e pisanym po p o wr o ci e, j u ż z P a r y ­

ż a do W . J u n d z i ł ł a 18 X 1840, p o e t a z a z n a c z y ł , ż e w ł a ś n i e szuka m i e s z k a n i a ; 19 X p i s z ą c do M e l e ga r i e go p r o s i ł , b y odpowiedź ad­ r e s o w a ć do k s i ę g a r n i p o l s k i e j ; 7 l i s t o p a d a w l i ś c i e do t e g o ż a d r e s a t a p odał j u ż swój a d r e s na r u e d ’Amsterdam 1 ) ; m i e s z k a ­ n i e t o zajmował aż do c h w i l i ponownego wyjazdu do S z w a j c a r i i

d l a o dwiedzi n T o w i a ń s k i e g o , co n a s t ą p i ł o w p i e r w s z e j p oł owi e c z e r w c a 1845 r . W o k r e s i e tym p o e t a p r z e b y ł c i ę ż k ą c ho ro bę w l u t y m 1844 r . , k i e d y t o z powodu t e j o b ł o ż n e j choroby m u s i a ł n a b l i s k o m i e s i ą c p r z e r w a ć wykłady w C o l l e g e de P r a n c e . Oma­ wiany l i s t p o ch o dz i zatem n i e w ą t p l i w i e z l u t e g o 1844 r . T r e ś ć l i s t u n i e nasuwa żadnych t r u d n o ś c i i n t e r p r e t a c y j ­ n y c h . Ze znanym l i t e r a t e m a n g i e l s k i m , p r z y j a c i e l e m z czasów g e n e w s k i c h Zygmunta K r a s i ń s k i e g o , Henry Reevem Mickiewicz przy­

j a ź n i ł s i ę , o czym wspomina A l e k s a n d e r Chodźko; w l i ś c i e do M ic ki e wi c z a z 2 marca 1842 r . d o n o s i ł , że o t r z y m a ł od R e e v e ’ a d l a Mi cki ewi cza wydaną p r z e z "twego p r z y j a c i e l a " a n t o l o g i ę p r z e k ł a d ó w poetów n i e m i e c k i c h , z umieszczonym p rzy końcu tomu p r z e k ł a d e m " F a r y s a " Mi cki ewi cza . Do n i e g o więc z w r ó c i ł s i ę Miokiewi cz z p r o ś b ą o o p i e kę ( p r o t e k c j ę ) nad St an i sł a we m Szcze- panowskim; c h o d z i ł o zapewne o pomoc p r z y z o r g a n i z o w a n i u k o n - o e r t u Szozepanowskiego w Londynie l u b któr ymś z i n n yc h m i a s t a n g i e l s k i c h . Czy Reeve s p e ł n i ł p r o ś b ę n a s z e g o p o e t y , n i e w i a ­ domo, n i e u d ał o s i ę bowiem u s t a l i ć , czy w omawianym o k r e s i e o d b y ł s i ę j a k i ś k o n o e r t Szozepanowskiego w A n g l i i .

Wspomniany w l i ś o i e S t a n i s ł a w Szczepanows ki b y ł słynnym g i t a r z y s t ą , p o z o s t a w a ł w p r z y j a ź n i z Miokiewiczem. Urodzony w

Portret Adama Mickiewicza z czasów wileńskich według rys. W. Wańkowicza. Ze zbiorów Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie

Okładka zewnętrzna tomu drugiego „Poezji” Adama Mickiewicza z 1832 r. Ze zbiorów Muzeum Literatury im. A. Mickiewi­ cza w Warszawie

Autograf listu Adama Mickiewicza do Henryka Reeve

Fotokopia podania marszałka szlachty nowogródzkiej w sprawie projektu budowy pomnika Adama Mickiewicza w Nowo­ gródku w 1860 r. Ze zbiorów Centralnego Państwowego Archiwum Historycznego BSSR w Mińsku

65

-Krakowie w 1814 r . , po p o w st a n i u l ist opadowym z n a l a z ł s i ę na e m i g r a c j i w A n g l i i , p o b i e r a ł nauką g r y na g i t a r z e w Ed yn bu r­ gu u P . H o r e c k i e g o , potem kontynuował s t u d i a muzyczne u F . S o r a w P a r y ż u . Kon certował z ogromnym powodzeniem we w s z y s t k i c h w i ę k s z y c h m i a s t a c h Europy, w 1839 r . d o s t ą p i ł n i e l a d a zas zc zy­ t u , bo d a ł k o n c e r t na dworze k rólews kim w Londynie. Znany był t a k ż e jako kompo zyt or . Zmarł w 1875 r . .

Micki ewi cz b a r d z o c e n i ł Szozepanowskiego jako muzyka. P i ­ s a ł do n i e g o 15 l i p c a 1841 r . :

"Twoją g r ę na g i t a r z e , w i e s z , j a k wysoko c e n i ą i j a k j ą s e r d e c z n i e c z u j ę . Tv/oja g i t a r a t a k mnie o c z a r o w a ł a , że j ą czasem p r z e z sen s ł y s z ę " 4 .

W i nnyc h l i s t a c h p i s a ł p o e t a o Szczepanowskim j ak o o "pierwszym t e r a z w E u r o p i e g i t a r z y ś c i e " , a nawet jako o " p i e r w

-5 szym w ś wi e o i e m i s t r z u na g i t a r z e " .

I n t e r e s o w a ł s i ę r ó wn i e ż k a r i e r ą muzyczną przy j a c i e l a , c z e ­ go dowodem j e s t l i s t do J ó z e f a Grabowskiego z 15 w r z e ś n i a 1841 r . , w którym Micki ewi cz p r o s i a d r e s a t a o pomoc w u z y s k a ­ n i u d l a Szozepanowskiego p a s z p o r t u p r u s k i e g o celem u m o ż l i w i e ­ n i a mu k o n c e r t o w a n i a w P o zn an i u ^. Z b l i ż o n y do t e g o c h a r a k t e r ma r ó w n i e ż p r o ś b a do R e e v e ’ a w omawianym l i ś c i e .

P r z y p i s y A

P r z e k ł a d p o l s k i : Szanowny P a n i e . Mówiłem Panu n i e r a z o p anu Szczepanowskim, sławnym g i t a r z y ś c i e p o l s k i m . J e s t on o - b e o n i e w L ond yn ie. Ni ech Pan zeohce ł a s k a w i e p o s ł u c h a ć go i n i e c h Pan spowoduj e, by u s ł y s z e l i go Pańscy p r z y j a c i e l e . Osą­ d z i Pan sam jego t a l e n t . Liczymy b a r d z o n a Pańską p r o t e k c j ę . - J e s t e m c h o r y , w ł ó ż k u , z trudem mogłem n a p i s a ć do Pana t e n l i s t .

2

Rękopi s w Muz. Mick. w P a r y ż u , sygn. 504, p o z . 6 ; druk w r o z p r . J . O d r o w ą ż a - P i e n i ą ż k a " L i s t y A l e k s a n d r a Chodźki do Ada­ ma M ic k i e w i c z a " , " P a m i ę t n i k L i t e r a c k i " r . L I I I (1962) z . 3, s . 253 i n.

3 "Słownik muzyków p o l s k i c h " , I I 222, Warszawa 1967. 4 A .Mi ck iewi cz: D z i e ł a . Wyd.J u b i l . /WJ/ XV,402, l i s t 572. ^ Do F r . M i c k i e w i o z a we w r z e ś n i u 1841, WJ XV 4 2 1 , l i s t 596, i do J . G r a bo w sk i eg o ok. 15 w r z e ś n i a 1841, WJ XV 4 2 3 , l i s t 597.