fet*,,. LAMPY W SPRZĘC ISSN

(1)

K

LAMPY W SPRZĘC

fet*,,.

ISSN 1230-9362

(2)

zas między znacznikami zęslotiiwość

skainik nachylenia

odzialka czasowa

"h

skainik napięcia

/lllllllh

LU

Vl!!,m

Hlmmi

<

f V Iłllllllll

t n 'Mim

Jest to przenośny oscyloskop z wyświetlaczem ciekłokrystalicznym, osiqgalny dla każdego. Ten mały przyrzgd wykonuje wszystkie funkcje zwykłego oscyloskopu, a ponadto ma pewne dodatkowe możliwości. Jest wyposażony w wysokokontrastowy, szerokókgtny w y ś w i e t l a c z ciekłokrystaliczny.

Wszystkie operacje wykonuje się z podręcznej klawiatury. Oscyloskop jest wyposażony w generator drgań sinusoidalnych, c o ułatwia pomiary testowe i naprawy sprzętu akustycznego. Posiada wyjście szeregowe d o transmisji d a n y c h gromadzonych w podręcznej pamięci d o komputera w celu ich dalszego wykorzystania. Jest idealnym przyrzgdem d o napraw i testowania sprzętu akustycznego, tele- wizorów, elektroniki s a m o c h o d o w e j , u k ł a d ó w cyfrowych, układów zasilanych z sieci, a także do analizy sygnałów RS232, układów impulsowych, czujników itp.

iinlmti

Odczyt wartości skutecznej lub szczytowej Znaczniki napięcia i czasu

Funkcja automatycznego zakresu czułości wejściowej

Odczyt prgdu stałego z funkcjg odniesienia zerowego

Odczyt częstotliwości za p o m o c g znaczników Funkcja łgczenia punktów

Funkcja zatrzymywania ekranu Siatki i podziałki

Nastawialny poziom wyzwalania Wyzwalanie zwykłe, automatyczne lub

pojedyncze, wznoszgce lub o p a d a j g c e Pamięć kształtu drgań

Wyjście RS232 d o komputera Automatyczne wyłgczanie zasilania

Maksymalna szybkość sygnałów wielokrotnych 5 MHz

Maksymalna szybkość sygnałów jednokrotnych 0,5 MHz

Impedancja wejściowa 1 MQ/20 pF Napięcie wejściowe max 100 V Wejście DC, AC lub GND

Rozdzielczość pionowa: 8 bitów (6 bitów na wyświetlaczu)

Liniowość ± 1 bit

Wyświetlacz 64x128 pikseli

Podstawa czasu 2 ms...20 s/działkę Czułość wejściowa 5 mV...20 Wdziałkę

Generator drgań sinusoidalnych: ±400 Hz/l Vsk /10 k i i (nastawialne)

Wyjście drgań prostokgtnych: ±400 Hz ±3,5 V Napięcie zasilania: 9 V=/200 mA

(nie regulowane)

Akumulator óxtyp AA/900 mA Prgd ładowania 90 mA Czas ładowania 14 h

Czas pracy autonomicznej 5 h Temperatura pracy 0,.,50'C Wymiary: 130x230x43 mm

Wersja zmontowana:

Kit:

• T T C

DYSTRYBUTO

AVT-Korpora<ja sp. z o.o.

skr.poczt. 72 0 1 - 9 0 0 Warszawa t e l . / f a x (0-22) 3 5 - 6 7 - 6 7

n n "".

= =

(3)

SPIS TREŚCI

OKŁADKA

Potrzeba minimalnego sprzętu, aby zbudować czytnik/programator pozwalający, przy pomocy PC i odpowiedniego oprogramowania, zbadać zawartość karty chipowej lub przeprogramować jq w celu zastosowania jako klucza w systemie

elektroniczego zamka.

Elektor Elektronik jest miesięcznikiem wydawanym przez AVT-Korporacja Sp. z o.o.

01-900 Warszawa 118 skr. poczt. 72

teł./fax 35-67-67

e-mail: avt@ilq3.atm.com.pl na licencji wydawnictwa Elektuur B.V.

Red. nacz. polskiej edycji:

Tadeusz Drozdek Dział Reklamy:

Ewa Kopeć, teł. 35-66-77, 0-601 23-05-33

Prenumerata:

Marzena Sakowska, łel. 34-74-75 Tłumaczenia:

Krzysztof Kałużyński Andrzej Mierzejewski Krzysztof Pochwalski Andrzej Zauszkiewicz Copyright

cJo. intern. Adv. Dept.

P.O. BOX 75 6190 AB BEEK (L) The NETHERLANDS tel: +31 46 438 9444 FAX: +31 46 437 0161 Naświetlanie:

Reflex-Bis, Warszawa, ul. Białostocka 11 Druk:

WYDAWNICTWO POMORSKIE 83-110 Tczew ul. Gdańska 32

AUDIO - HIFI - WIDEO

20 Nowoczesne systemy dźwięku otaczającego

m m m m

KOMPUTERY

5 Czytnik/programator kart chipowych 49 Karta przekaźnikowa Centronics

MIERNICTWO

12 Podwójny tester ciągłości 15 System akwizycji danych

OGÓLNE

47 Bell i Edison

59

45

46

26 29 39 44

101 UKŁADÓW

Konwerter ciągu impulsów na sygnał sinusoidalny

Generator m.cz

KATALOG ELEKTORA

Oznaczenia, symbole parametrów i typy cokołów lamp elektronowych

Teoria tetrody strumieniowej i podstawowe układy pracy lamp KT66 i EL34

LAMPY W SPRZĘCIE AUDIO

Lampy elektronowe: krótkie wprowadzenie Hybrydowy wzmacniacz audio

Jeszcze raz wzmacniacz Williamsona Lampy w Internecie

BIULETYN INFORMACYJNY W SCALONYCH

53-58

Miniaturowe przetwornice DC/DC z izolacją galwaniczną

(Burr-Brown, str. 53)

Liniowa matryca czujników oświetlenia (Texas Instruments, str. 53)

Sterownik synchronicznej przetwornicy dużej mocy

(Linear Technology, str. 55)

Podwójny 12-bitowy przetwornik A/C o szybkości 250kSPS

(Harris, str. 5 6 )

Numer 10 (49) Październik 1997

System akwizycji danych str. 15

Nowoczesne systemy dźwięku otaczającego str. 20

Karta przekaźnikowa Centronics

str. 49

(4)

Miernik po/a magnetycznego (Elektor 2/1997) Na schemacie elektrycz- nym (strona 7) rezystor R12 ma błędną wartość 1 0 k a Prawidłowa wartość to 22kU/1%, zgodnie z wy- kazem elementów.

Emulator sterownika 68HC11

(Elektor 3/1997)

Jeśli reset nie działa pra- widłowo, załeca się wtą- czyć kondensator -100nF w pobliżu IC5, pomiędzy wyprowadzeniami 1 (REF) i 4 (masa).

Jeśli brakuje miejsca dla CIO (umieszczonego wew- nątrz podstawki), to element ten (zalecany SMA) może być umieszczony pod płytką.

Mikroprocesorowy sterownik silnika

dla zdalnie sterowanych modeli

(Elektor 4/1997)

Wykaz elementów na stronie 50 powinien zostać zmieniony w następujący sposób:

C3, C5: "lOOnF, SMD

C4: 10nF, SMD C6: 47/iF/10V, SMD IC2: L4940V5

Domowy system alarmowy sterowany procesorem PIC (Elektor S/1997)

Wszystkie sterowniki PIC w pierwszej partii, którą dostarczyliśmy klientom i sprzedawcom zestawów, zawierają błędny kod we fragmencie dotyczącym oscylatora. Układy te moż- na rozpoznać po zupełnie nieczynnym oscylatorze.

Prosimy Czytelników, któ- rzy doświadczyli takich problemów, o zwrot nie- sprawnych układów PIC w celu bezpłatnej wymiany (nr zam. 976501-1). Prosi- my nie zapomnieć o poda- niu własnego nazwiska i adresu oraz o odpowied- nim opakowaniu.

Zaawansowany miernik RLC

(Elektor 5-7/1997) Kwarc X1 powinien być przystosowany do pracy na swojej częstotliwości pod- stawowej (24,576MHz).

Wielu dystrybutorów kitów

i elementów dostarcza kwarce dla trzeciego owertonu, które w tym układzie oscy- lują na częstotliwości 8,192MHz. Na skutek tego częstotliwość mierzona w punkcie pomiarowym na płytce drukowanej wynosi 4,096MHz. Problem można usunąć zmieniając wartość C1 na 68pF i zwierając go obwodem szeregowym L-C złożonym z kondensatora 1nF i indukcyjności 4,7pH.

Elementy te należy dołą- czyć pod płytką.

Czterokanalowy analizator logiczny (Elektor B/1997)

Program przedstawiony na rysunku 3 został przetesto- wany pod OBASIC 1.1 oraz Quick BASIC 4.5, a nie GW-BASfC, jak widniało w treści artykułu. Ponieważ OuickBASIC jest kompila- torem, utworzy program wykonywany szybciej, niż OBASIC. Górna częstotli- wość sygnałów, które program może przetwarzać, zależy w głównej mierze od komputera. W przypadku języka OBASIC 1.1 i proce- sora 486 DX 33, największa

częstotliwość sygnałów wejściowych jest rzędu 75Hz albo - dla trybu czte- rokanafowego - 20Hz. Dla Pentium 150 odpowiednie wartości są równe około 250Hz i 75Hz. Przy zastosowaniu języka OuickBA- SIC 4.5 otrzymamy wyniki około 6 razy lepsze. Pro- gram pracuje wyłącznie w prawdziwie DOS-owskim środowisku, to znaczy nie w okienku DOS, utworzo- nym przez Windows 95.

•Dla otrzymania skalibrowa- nej podstawy czasu należy po prostu podać sygnał ze- garowy o znanej częstotli- wości do jednego z kana- łów.

Miernik uplywności do ziemi

(Elektor 9/1997)

W artykule podano niepra- widłowe numery rdzeni.

Chociaż nie wpływa to na działanie układu, problemy mogą się pojawić, gdy układ zostanie zamknięty w podanej obudowie.

Właściwym typem jest I N / 15/10-3C11, At. = 5/iH (Phi- lips Components).

Sprzężenie zwrotne

Wyniki ankiety „ Sprzężenie zwrotne"

opublikowanej w sierpniowym wy- K o n d e n s a t o r y (56%) daniu Elektora.

Biuletyn Informacyjny Układów Scalonych (41%) Dotykowy instrument muzyczny (36%)

System zabezpieczenia Stamp (29%) Czterokanałowy analizator logiczny (29%)

Wyniki ankiety stuźą do określenia stopnia zainteresowania Czytelników poszczególnymi tematami prezento-

wanymi na lamach EE oraz ustalenia asortymentu i wielkości oferty han- dlowej ptytek drukowanych.

(5)

Komputery

Port równoległy pracuje w trybie szeregowym

Praktycznie nie ma ograniczenia na to, co można zrobić z portami równoległy- mi i szeregowymi twojego PC. Możesz zobaczyć interfejsy szeregowe jako quasi-równoiegle porty wejścia/wyjścia.

W opisywanym projekcie mamy zamiar użyć portu równoległego do przenosze- nia danych w sposób szeregowy!

Zastosowanie szeregowego przesyła- nia danych w opisywanym projekcie nie powinno zaskakiwać, ponieważ więk- szość z was zdaje sobie sprawę z fak- tu, że karta chipowa ma względnie nie- wiele styków (sześć do ośmiu), z któ- rych trzech wymaga masa i wyprowa- dzenia zasilania (Vqq i Vpp lub Vs s) . Oprócz linii wejścia/wyjścia (lub w pew- nych przypadkach po prostu wyjścia) karta chipowa ma zwykle wejście zega- ra CLOCK i wejście RESET, zazwyczaj działające na poziomach TTL (0V i +5V).

Równoległy port dostępny w twoim PC oferuje znaczną liczbę linii wejścia i wyj- ścia, doskonale k o m p a t y b i l n y c h ze wspomnianymi poziomami przełącza- nia. Istotnie, wszystko co musisz zrobić, to zdecydować, który z portów równo- ległych twojego PC, LPT1 lub LPT2, jest wolny do odbycia „rozmowy" z czytni- kiem/programatorem, opisanym w tym artykule.

Jak obiecaliśmy, schemat elektryczny przedstawiony na rysunku 1 jest bar- dzo prosty, sprowadza się do pewnej liczby bezpośrednich połączeń pomię- dzy liniami portu równoległego i złą- czem na karcie chipowej.

Jednak pewne elementy zostały doda- ne i mają one następujące funkcje:

R1 ogranicza prąd, który może pły- nąć z zasilania Vcc- g d y powstanie zwarcie w momencie wtykania karty chipowej w złącze.

R2 jest rezystorem podciągającym, niezbędnym w przypadku kart cbipo- wych typu otwarty dren. Dla tych kart

linia BUSY portu równoległego PC nie zapewnia odpowiedniej wartości rezystora, stąd jest niezbędna mała ko- rekcja.

Funkcja rezystora R3 jest podobna do R1, ale w odniesieniu do zasilacza na- pięcia programującego (Vpp). Napię- cie to jest, sporadycznie, wykorzysty- wane tyiko do zapisu na kartach wy- posażonych w NMOS EPROM (pierw- sza generacja kart telefonicznych, znana ogólnie w e Francji jako typ

„T1G", a przez GEMPLUS nazwana

„GPM256"). Dzisiaj większość kart chipowych jest wykonywana w technologii CMOS EEPROM i w y m a g a jednego napięcia zasilania (5V).

C1 i C2 pomagają odsprzęgać napię- cia zasilania V c c i Vpp. Kondensatory te są bardzo istotne dla kształtu szybko narastających zboczy sygnałów sterujących.

Diody D l i D2 zapewniają, że napię- cie końcówki Vpp dowolnej karty chipowej wetkniętej w gniazdo czytnika/programatora jest utrzymywane na poziomie 5V, nawet jeśli nie jest dołą- czone napięcie zasilania Vpp. Cho- ciaż brak tego napięcia jest tolerowa- ny przez, na przykład, chipy TMS3561 firmy Texas Instruments, uniemożliwia jakikolwiek odczyt chi- pów ET1001 firmy SGS-Thomson.

Dioda D3 wreszcie o d g r y w a ważną

Minimalny sprzęt jest potrzebny, by zbudo- wać czytnik/program<>

tor kart chipowych, któ- ry pozwoli cl użyć kom- putera PC do spraw- dzenia elektronicznej zawartości, między inny-

mi, kart telefonicznych (interesujący materiał dla kolekcjonerów!), Co więcej, układ pozwoli użytkownikowi przepro-

gramować nie zabez- pieczony obszar zuży- tych kart, nadając im nowe zastosowania, na

przykład w elektronicz- nym systemie zamyka- nia drzwi.

P. Gueulle

(6)

Czytnik/programator kart chipowych

o o- o4-8

I

H

x h J

CU

O V

5 V

© 4

N

5V

KARTA CHIPOWA

R3 1N4148 S H M —0

3k3 I—(+)5V

Rys. 1. Schemat elekt- ryczny czytnika/progra- matora kart chipowych.

Karła, której zawartość chcesz przeglądać, ko- munikuje się z kompu- terem PC poprzez jeden z równoległych portów drukarki.

rolę w ostatnich typach kart, których linia DATA jest nie tylko wyjściem, ale również wejściem. Dioda ta umożli- wia wymuszenie niskiego poziomu logicznego przez pobudzenie linii STROBĘ portu równoległego, natomiast poziom logiczny „1" odpowia- da stanowi wysokiej impedancji (dioda D3 zablokowana). Obecność tej diody jest szczególnie nieodzowna, jeśli chcesz odczytywać lub progra- mować karty chipowe wykorzystują- ce protokół l2C.

Wykonanie praktyczne

chipowej (typu ITT-Cannon) i 25-koń- cówkowy wtyk sub-D są montowane bezpośrednio na płytce zgodnie ze schematem rozmieszczenia elemen- tów, razem z dwoma blokami śrubowy- mi napięć zasilania Vcc i VPP.

Znaczna większość kart chipowych ma obecnie rozkład ISO; dziś już przesta- rzała szczotkowa konfiguracja styków kart chipowych AFNOR (relikt z Francji) nie jest uwzględniona. Jeśli, w jakimś rzadkim przypadku, będziesz musiał użyć kart wyposażonych w rozkład AF- NOR, wystarczy przylutować osiem krótkich, izolowanych przewodów po- między wyprowadzenia o tej samej na- zwie w złączu (1 do 1, 2 do 2, i tak da- lej, do 8). Ta mała modyfikacja, aczkolwiek rzadko potrzebna, jest z pewnoś- cią preferowana przed projektowaniem i trawieniem dwustronnej płytki drukowanej...

Więcej informacji o kartach AFNOR znajdziesz w artykule o kartach chipo-

wych, który opublikowaliśmy w kwiet- niu 1997. Pamiętaj, że wewnątrz modu- łu czytnika kart grupy styków ISO i AF- NOR mogą być połączone równolegle.

Ustawianie

Mając zmontowaną i sprawdzoną płyt- kę, możesz dołączyć jednostkę czytnika/programatora do równoległego portu komputera PC.

Nie jest istotne, czy wybierzesz LPT1 czy LPT2, ponieważ programy stworzo- ne dla tego projektu mają wewnętrzną funkcję umożliwiającą im automatyczne wykrywanie dołączonego sprzętu.

Ponieważ zwykle są dostępne dwa porty równoległe, najbardziej logicznym wyborem będzie wykorzystanie LPT2 dla czytnika/programatora kart chipowych i pozostawienie LPT1 dla drukarki (PRN), która jest bardzo przydatna do tworzenia wydruków „obrazów kart"

wyświetlanych przez programy na ekranie.

Czytnik/programator kart chipowych jest połączony z równoległym portem PC przy użyciu 25-żyłowego kabla do rozszerzeń z wtykiem na jednym końcu i gniazdem na drugim, lub kabla z dwoma wtykami w połączeniu z odpowied- nią przejściówką.

W każdym przypadku musisz mieć pew- ność, że wyprowadzenia 1, 2, 3, 4, 9,10, 11 i 25 mają połączenia 1 do 1 pomię- dzy końcami kabla. Niektóre kable RS232, w szczególności typu zero-mo- dem, są z definicji nieodpowiednie!

Chociaż kable (płaskie lub ekranowa- ne) mogą mieć długość do 1 metra, ka- bel o długości jakieś 50cm powinien być wystarczający, by umożliwić umieszczenie jednostki czytnika/programatora w pobliżu klawiatury.

Jak można było się spodziewać, płytka drukowana (rysunek 2) ogranicza się do bardzo małej liczby punktów lutow- niczych i miedzianych ścieżek, umiesz- czonych na jednej stronie. Złącze karty

Rys. 2. Rozmieszczenie elementów na płytce (jednostronnej) czytni- ka/programatora kart chipowych (gotowa płyt- ka jest dostępna za po- średnictwem Działu Ob- sługi Czytelników).

Rysunek ścieżek za- mieszczamy we wkładce na str. 34-35.

(7)

w? Czytnik/programator kart chipowych

CARTE.4TH

\ READ PHONECARDS USING

100 MSDOS ' \ INCLUDE DISPLAY1.4th

declarat ions:

o .5 2 CONSTANT OUT 633 CONSTANT INP

CPT \ FORTH

directive to create .COM f i l e

SETUP-VID 0 OUT PC!

250 OUT PC! 243 OUT PC I

3 0 IX'1 3 0 DC 0 CPT !

3 EG 7¥l

249 OUT PC!

INP PCY 128 AND 0=

IF 49 EMIT ELSE 48 EMIT THEN 32 EMIT

^BL 0'JT RC:

c::-'T @ l + DUP cr-T : .i >

UNTIL 32 =.M!~

LOOF

CR LOOP

UNSETUP-VID ; INCLUDE D1SPUAY2.4TH IHCLIJDK PORTHLIB.SCR EMC

632 for LPT2: f,SS for LPT];

633 for LPT2: 889 for LPT1:

bir. counter for lus start of .main program

no vcltage on any of t.he card lines

RESET card

8 lines for card i:v.aqe

8 blocks of 4 bits for each line

!::s- bń

one bit c-.it put by card read bit c-r. paraiioi port iead BOSY line

display a bis. wirich is at I display a bit which is at 0 display «pace afcer each bit arivdncc card addrsss counter cour.t incj or ki i spi nyed bits d i r.p lay d space for every 4 bits

n^t. b: t , •

i eturn to line

load standard FORTH Iibrary compile the program

mu napisanego dla od crytu tort chipowych GPM256

Napięcie zasilania 5V może być po prostu „pożyczone" z wyprowadzenia 1 15-stykowego złącza joysticka, do- stępnego w większości kart „multi l/O".

Przy braku takiej karty, twój stołowy zasilacz wykona to zadanie równie dobrze. Alternatywnie może być nawet uży- ta bateria 4,5V.

Zasilacz jest obciążony tylko wtedy, gdy karta jest wetknięta w gniazdo czytnika kart, wyposażone w tym celu w specjalny detektor. Napięcie zasilania Vpp przeciwnie, może być włączone je- dynie wtedy, gdy odpowiedni program zachęci cię do tego komunikatem na ekranie. Oczywiście, zasilanie programowania może być również włączone w trakcie twoich eksperymentów, ale tylko jeśli wiesz, co robisz! W każdym przypadku musi ono być wyłączone przed napięciem Vcc> innymi słowy przed wyciągnięciem karty ze złącza.

Pamiętaj, pamięci EPROM nie prze- trwają obecności napięcia programują- cego (Vpp), jeśli brakuje normalnego napięcia zasilania (Vcc)l

Tak więc, jeśli po namyśle postanowiłeś użyć zasilacza stołowego, ustaw 21V (i pamiętaj o wyłączniku). Jeśli chcesz poeksperymentować z programowa- niem kart, napięcie zasilacza powinno być dołączone do bloku końcówek Vpp.

Oprogramowanie sterujące Ponieważ obecnie opisywany, ultra- prosty układ jest w stanie obsłużyć nie- mal wszystkie aktualnie dostępne karty chipowe typu synchronicznego, nie po- winieneś się zadowolić oprogramowa- niem ogólnego przeznaczenia do prze- prowadzenia rozmaitości eksperymen- tów, dostępnych za pośrednictwem projektu. Zebraliśmy (na dyskietce) mnós- two programów, każdy dedykowany specyficznej rodzinie kart: Eurochip i podobnym, GPM256 i innym z rodziny T1G, francuskim typu T2G lub podobnym i, na koniec, kartom |2C (głównie typów D2000 i D4000 firmy Philips).

Również na dysku znajduje się pewna liczba programów użytkowych, które umożliwią ci rozpoczęcie poszukiwań we wspaniałym świecie kart chipowych, nawet jeśli zdarzy ci się mieć kartę cał- kowicie nie znaną: pamiątkę z zagra- nicznej wycieczki, kartę autobusową, parkingową lub z myjni samochodowej,

lub nawet identyfikacyjną/płatniczą otrzymaną w domu towarowym. Prosta ciekawość w tej dziedzinie pozwoli ci odkryć dla siebie wiele nowych rzeczy.

Obfitość funkcji oferowanych przez wszystkie typy kart (w szczególności zapis) wymaga informacji nie zawsze łatwych do uzyskania. Nasza kolekcja oprogramowania użytkowego jest wynikiem kilku lat cierpliwych poszukiwań.

Dla przykładu rysunek 3 przedstawia listing programu przeznaczonego do odczytu kart GPM256. Program ten wy- świetla dobrze znany format ośmiu linii po osiem bloków, każdy złożony z czte- rech bitów.

Skądinąd FORTH użyty jako język programowania może być zaskoczeniem w dzisiejszych czasach języków C + + i Visual Basic. Użycie języka FORTH ujawnia liczne zalety w tym typie za- stosowań: na początek jest nią możli- wość tworzenia bardzo szybkich syg- nałów bez odwoływania się do kodu asemblera (pamiętaj, karty chipowe mogą być taktowane częstotliwościa- mi kilku MHz).

Nawet jeśli nie jesteś oswojony ze skład- nią języka programowania FORTH, nie- trudno odkryć, że sygnały CLOCK i RE- SET karty chipowej są tworzone poprzez manipulację bitami portu 632 (dla LPT2) i że dane dostarczane przez kartę są odczytywane poprzez maskowanie najbardziej znaczącego bitu (wartość dziesięt-

na 128) portu 633 (tj. linii BUSY).

Karty chipowe Euro i podobne Program ELEKEURO.EXE na dyskiet- ce umożliwi ci dokonanie operacji odczytu i zapisu pamięci kart chipowych pochodzących od niemieckiej „Telefon- karte".

Obecnie grupa ta obejmuje nie tylko karty chipowe znane pod nazwą „Euro- chip", ale również te spośród poprzednich generacji, które są ciągle po- wszechnie używane w wielu zastoso- waniach.

Oprogramowanie wykorzystuje „nor- malny" tryb pracy tych kart, tą drogą umożliwiając „sekwencyjny" dostęp do ich pamięci.

Gdy tylko karta zostanie wetknięta i zre- setowana (co odbywa się automatycznie), wyświetlany jest pierwszy bit w jej pamięci. By przenieść się do następne- go bitu po prostu wciśnij klawisz spacji, z możliwością automatycznego powta- rzania, jeśli chcesz przemieszczać się szybko.

Rysunek 4 przedstawia wynik uzyska- ny tą drogą. Zawsze istnieje możliwość uzyskania wydruku na papierze poprzez wykonanie „print screen".

Jak widzisz, maksymalna liczba bitów, jakie mogą być odczytane, wynosi 512.

Aczkolwiek liczba taka jest konieczna do pełnego przejrzenia ostatnio produ-

(8)

Czytnik/programator kart chipowych

Rys. 4. Program ELEKEURO.EXE daje cl dostęp do odczytu i zapisu pamięci kart pochodnych od niemieckiej „Teiefonkarte", TU przed- stawiono wynik operacji odczytu.

H H H I S S m ^ ^ ^ S M ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ S s M - * i

-key

1000

1010 0000 0000

1111

1111 1111

1111 1111 1111 1111 1111 1111

1111

11.1,1 1111

write O (current bit) write O with carry quit

0 0 1 0 111

0001 000 0000 0000

1111 111 1111 111 1111 111

1111 111

1111 111 1111 111 1111 111 1111 111 1111 111 1111 111 1111 1 1 1 1111 111 1111 111

1111

1000 0000

1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111

1100

1110 0000

1111 1111

1111

1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111

100 1010 100

0000 1

1 1 1 1 1 1

1

0100

0000

1111 1111

1111

1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111

1111

kowanych kart, licznik adresów może się zapetnić dużo wcześniej (od bitu 128 dla najprostszych kart).

Zakładając, że bieżący bit jest umieszczony w strefie, która nie jest zabezpie- czona przed zapisem, może być zamie- niony na 0, jeśli jest równy 1. Odbywa się to po wciśnięciu klawisza „ + " klawiatury numerycznej.

Wyświetlany odczyt nie zmieni się, po- nieważ odnośny bit został już odczyta- ny, a nie ma możliwości, by zmusić licznik adresów do wykonania powtórnego cyklu bez zresetowania go do zera (przy użyciu komendy RESET albo poprzez wyciągnięcie i ponowne wetknię- cie karty).

Podobnie, jeśli wciśniesz klawisz „-"

(minus) klawiatury numerycznej, nie tylko zmienisz bieżący bit na 0, ale rów- nież zresetujesz osiem bitów mniej znaczącego licznika (LS) na 1.

Oczywiście, ta funkcja „retencji" działa tylko wtedy, gdy bieżący bit jest umieszczony w liczniku następnym po LS (patrz opis niemieckich kart telefonicznych w artykule z kwietnia 1997).

We wszystkich innych przypadkach klawisz „-" działa tak samo jak klawisz „ + " . Jest możliwe wyjście z programu w do- wolnym momencie poprzez wciśnięcie klawisza „Esc", w którym to przypadku nie następuje uwikłanie się w akcję zapisu.

Wszystko, co musisz zrobić, aby rozpo- cząć odczyt od początku pamięci i zo- baczyć wynik poprzednich działań, to ponownie uruchomić program (na przy- kład, poprzez wciśnięcie F3).

Karty chipowe GPM256 i inne T1G

Program ELEKT1G.EXE umożliwia ci odczytywanie i zapisywanie, na zasadzie bit po bicie, pamięci kart telefonicznych pierwszej generacji używa- nych we Francji i w innych krajach, któ- re pozostały wierne tej technologii. Ten sam program odczytuje i zapisuje rów- nież inne karty wyposażone w 256-bito- wą pamięć EPROM.

Oczywiście, obszar odpowiadający pierwszym 96 bitom jest zawsze tylko do odczytu, bezpiecznik umożliwiający zapis został przepalony przed wprowa- dzeniem karty do obiegu. Rysunek 5 przedstawia wygląd roboczego' ekranu programu. Jest on znacznie prostszy, niż programu opisywanego poprzed- nio, głównie dlatego, że starsze karty

nie mają funkcji „retencji".

Począwszy od bitu 97 (początek czwar- tej linii) jest możliwa zmiana pojedyn- czego bitu, który jest równy 0, na 1.

W praktyce, ten typ operacji wystąpi je- dynie w obszarze, który pozostaje nie wykorzystany po wyczerpaniu wszystkich jednostek opłaty telefonicznej, po prostu dlatego, że byłoby nieprawdo- podobne, gdybyś chciał zmniejszyć wielkość „kredytu" kart ciągle jeszcze pozostających w użyciu...

Interesującą możliwością praktycznego użycia jest „personalizacja" wykorzystanych kart telefonicznych i w ten spo- sób umożliwienie zastosowania ich do elektronicznych systemów zamykania drzwi lub informacyjnych blokad bez- pieczeństwa.

Karty T2G i pochodne

Program ELEKT2G.EXE jest specjalnie ukierunkowany na karty telefoniczne drugiej generacji we Francji (T2G), jak również karty wyposażone w układy SGS-Thomson tej samej generacji, wy- korzystujące identyczną technologię (ST1331, ST1333, itp.).

Jak możesz zobaczyć na rysunku 6, wykazują one duże podobieństwo do kart Eurochip, ponieważ również udo- stępniają mechanizm „retencji".

Główna różnica polega na tym, że

„czyste" na kartach} T2G oznacza 0 (tak, jak na kartach T1G). Konsekwentnie, klawisz „ + " służy do zmiany 0 na 1.

Klawisz „ - " umożliwia resetowanie wszystkich bitów licznika do 0, podczas gdy jednocześnie w następnym, bardziej znaczącym liczniku jest zapisywana 1.

Jest oczywiste, że w tych kartach zosta- ły wprowadzone potężne mechanizmy zabezpieczenia przed „ładowaniem"

wykorzystanych kart!

spacebar: read next bit (auicwepeat) + key: write 1 (current bit)

Escape ' ' v H H H H H H H H B H H H H H H H H K S 1100 0111 0000 0011 0101 0100 0101 0000

1011 1111 0100 0111 1000 0100 0000 0111 1011 1111 1110 1110 0001 0000 0000 0110 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1100 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 1111 1111

WARNING: Switch the Vpp OFF!

ELEKT1G.EXE daje ci dostęp do odczyt suskich kart telefonicznych pierwszej gi yosaionych w 256-bitowy EPROM. Tu pi y ; jest prostszy od poprzedniego.

Rys. 5. Pi bit po bk i innych I

(9)

Czytnik/programator kart chipowych Karty chipowe l2C

Poprzez wyprodukowanie kart D2000 (256 bajtów) i D4000 (512 bajtów) Phi- lips ostatecznie stanął w szeregu stan- daryzowanego rozkładu wyprowadzeń kart, określonego normą IS07816.

Przed D2000 i D4000 Philips (uparcie i' w niekonformistyczny sposób) wpro- wadzał na rynek karty oparte na ukła- dzie PCF8582.

Wynikiem tej ewolucji jest to, że nasz czytnik/programator kart może doskonale czytać i programować pamięci tych dostępnych w handlu kart. Są one względnie tanie i mają wielką pojem- ność (odpowiednio 2048 i 4096 bitów).

Fakt, że karty te oferują całkowicie swo- bodny dostęp, tj. nie mają żadnego zabezpieczenia ani przed odczytem, ani zapisem, czyni je dla nas bardzo intere- sującymi.

W przeciwieństwie'do synchronicznych kart IS07816, karty chipowe i2C nie są dostępne bit po bicie, ale bajt po bajcie, w sposób sekwencyjny lub dowolny.

Skutek jest taki, że działanie programu narzędziowego dla odczytu tych kart, ELEKLI2C.EXE, znacząco różni się od innych programów omówionych dotychczas.

Odczytując sekwencyjnie zadaną licz- bę bajtów, poczynając od pierwszego (w większości przypadków będzie od- czytana cała zawartość karty), program wyświetla dane jako zestaw liczb dzie- siętnych (rysunek 7), przy czym wszys- tkie są zapisywane w pliku ASCII, na- zwanym I2C.ROM.

Format pliku, free format decimal, jest kompatybilny z wieloma programami narzędziowymi przetwarzania, na przy- kład, na formaty binarny lub heksade- cymalny.

Jest też, w każdym przypadku, możliwy do bezpośredniego wykorzystania przez program narzędziowy zapisu kart chipowych na naszej dyskietce, ELEKPI2C.EXE, umożliwiający ci spo-

Rys. 6. Program ELEKT2G.EXE jest specjalnie ukierunkowany na karty teiefoniczne drugiej generacji, używane głównie we Francji. Może być również użyty cto kart SGS-Thomson opartych na tej samej tech- nologii (ST1331, ST1333, itp.). Podobieństwo do struktury Eurochip jest oczywiste.

space bar; read next bit (auto-repeat) + key: write 1 (current bit)

- key: write 1 (with carry}

ESCapekey: qult

. --

1000 0001 0100 0000 0010 0000 0000 0001 0100 0001 1001 0000 1001 0000 0000 0101 0000 0000 0000 0000 0111 1111 0000 0111 0111 1111 1111 1111 0001 0000 0001 1001 1111 1111 . 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0000 0111 0101 1111 1111 0000 0000 0000 0000 1111 0101 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 0101 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 0101 1111 1111 1111. 1111 • 1111 1111 1111 0101 1111 1111 1111 1111 1111 1111 1111 0101 1111 1111 1111 1111 1111 1111

rządzanie kopii kart chipowych w spo- sób najprostszy, jaki możesz sobie wy- obrazić.

Interesujące będzie spostrzeżenie, że

„czyste" na tych kartach oznacza 1, innymi słowy, gdy karta jest nowa, wszystkie bity są odczytywane jako FFh (256), a dowolny bit może być zmieniony z 1 na 0 i odwrotnie.

Programy przeglądania dwóch kart

Każde z narzędzi programowych omó- wionych dotychczas jest ukierunkowa- ne na określoną rodzinę kart chipowych. Nie jest możliwe, na przykład, analizowanie karty Eurochip przy uży- ciu programu przeznaczonego do kart T1G lub T2G, ponieważ sekwencja RE- SET tych ostatnich przez Eurochip jest interpretowana jako komenda UPI Program narzędziowy ELEKTCAR.EXE na dyskietce pozwala ci rzucić badaw- cze spojrzenie na dowolną nie znaną

kartę chipową, o ile jest typu synchronicznego. Innymi słowy, program ten jest nieodpowiedni dla kart chipowych l2C (które łatwo rozpoznać przy użyciu programu LECTI2C.EXE, odrzucają- cego wszystkie karty inne niż l2C).

Program ten nie próbuje przeprowa- dzać wymuszonej operacji RESET, ale zaczyna czytać kartę taką „jaka jest" po włączeniu zasilania.

Chociaż nie ma sposobu, aby to za- gwarantować, doświadczenie wskazu- je, że po tej metodzie można się spo- dziewać otwarcia dostępu do pierwszego bitu na karcie.

Odczytywanie bitów jednego po drugim powinno umożliwić ci wychwycenie momentu, gdy licznik adresów zakoń- czy swój cykl i ponownie wskaże po- czątek.

W przykładzie przedstawionym na ry- sunku 8 następuje to oczywiście przy adresie 512 i daje powód do mniema- nia, że mamy do czynienia z kartą Euro- chip. To przypuszczenie może być łat-

Rys. 7. Operacja odczytu przy pomocy programu narzędziowego ELEKU2C.EXE znacząco różni się od poprzednich programów, ponieważ odczyt sekwencyjny dostarcza szereg wartości dziesiętnych.

171 205 239 0 17 34 51 68 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 -255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255 255

The above data are saved into l2C.R0M

(10)

Czytnik/programator kart chipowych

8 Rys. S. Program n a ^ c f c / o « y ELEKTCAR.EXE je.

wielkiej przygody. Może odczytać dosłownie każdą chroniczną z wyjątkiem typów i2C (które mogą być poprzez uruchomienie LECTI2C.EXE, odrzucając Dane uzyskane z tej karty wskazują, że licznik adn rry, gdy osiągnie wartość 512.

•* - * •

KJS • i biletem do.

kartę syn- rozpoznane inne niż PC).

ESC ace b a r : ape key:

m

!SQ3 !SQ4 E/IS07 (F3} (F4) f7} 5/ISG7

(11)

Czytnik!programator kart chipowych

1 1 RST

CLK

/ A ffl*H •Kił?

RST

r

^»Li

f\

AD DR. n Xn»l

l/O n

Ryk 11. Reprodukcja doku- mentu Siemensa przedstawia- faca prostą sekwencje zapfou

(1 la) / sekwencję zapisu z „retencją" (11b) układu SLE4406 •

Eurochipów

cję RESET, a następnie odczyt bitów jednego po drugim poprzez sterowanie styku ISO 3 (odbierającego sygnat ze- garowy) .

W5 n

Ta „tablica prawdy", która może być drukowana partiami i może być „rozwi- nięta" na dowolną długość, jest właśnie przedmiotem cierpliwości i pracy struk- turalnej. Dla twojej wygody, wiersz za- wierający legendę do tej mapy jest wprowadzany automatycznie, gdy po- przedni wiersz znika z ekranu.

Program ten bardzo dobrze nadaje się do eksperymentów z prostymi sekwen- cjami zapisu (rysunek Ha) i sekwen-

/ V

nur

D(E

cjami zapisu z „retencją" (rysunek 11b). Sekwencje te mogą być takie, jak opisane przez Siemensa dla Jego ukła- du SLE4406 - przodka wszystkich Euro- chipów.

Wszystkie programy wspomniane w ni- niejszym artykule są dostępne na dys- kietce, którą można uzyskać za pośred- nictwem Działu Obsługi Czytelników (numer zamówienia 976010-1, patrz str.

64). •

[g LTRON

K o m p e t e n t n y p a r t n e r ^ ^ g ^ w e l e k t r o n i c e

- p a m i ę c i , m i k r o k o n t r o l e r y , s p e c j a l i s t y c z n e u k ł a d y t e l e k o m u n i k a c y j n e , l o g i k a c y f r o w a , - u k ł a d y l i n i o w e , o p t o e l e k t r o n i k a ,

- d i o d y , mostki, tranzystory, tyrystory, - bioki IGBT, diaki, triaki, b e z p i e c z n i k i ,

- d i o d y z a b e z p i e c z a j q c e w a r y s t o r y , o d g r o m n i k i - k o n d e n s a t o r y , k w a r c e , rezystory

- o b u d o w y , z ł q c z a i inne...

Dystrybutor firm:

SGS-THOMSON, TOSHIBA, SAMSUNG, SEMIKRON, DIOTEC, AVX KYOCERA, WIMA

50-053 Wrocław, ul. Szewska 3

tel. (071) 343 97 55, 44 25 32, fax: (071) 44 11 41

01-793 Warszawa, ul. Rydygiera 12. tei./fax: (022) 663 47 80-748 G d a ń s k , ul. C h m i e l n a 26, tel./fax: (058) 46 28 47

I 'C JUS i I'C)IV Ł l. £ KT (.'<-> MIC .

nra»/

ELECTRONIC

Elementy SMD ; konwencjonalne w ilościach hurtowych WYBRANE POZYCJE Z PEŁNEJ OFERTY

> TRANSPONOERY P C F 7 9 3 0 / 7 9 3 1 • W E WYMAGA ZASILANIA W

układyz kontrcierani; identyfikacji: zabezp^eczen

> PROCESORY DIP. PLCC, QfP:

80c3i.«3t.80e49.Wc51.W5i.Wc52.80c535.80535,83c537, 83c517A,

80c562, S0C851,80c652. 83c154. 87c51.87c52,87c528.87c652, 1 '

87c75' 37P50. 68HC11 . '

> PAMIĘCI:

24c02. 24c04. 24c16. 8582. 8594:93c46,93c66,2732/64/128(256.28c>7. 28f512 28C010. 6264. 62256 628128

> UKŁADY TELEKOMUNIKACYJNE:

FX611. PC03352. PM82200. U4058. U4080. MSM 6388/6389/7508/7540 iCODEC;

> UKŁADY SERII LS, ALS, AC, HC, ACT, HCT, CMOS(4000):

?4xx125. 132.138 139.164,240,241,373,374,377,641.573.574 40xx01, 07.11 13,17 21, 25. 51. 52,60.93,106.4628. 4538.4584 ..

> UKŁADY UNIOWE:

TOA 4580 4650 4660. 4661. 5030. 5331. 8730. 9800

SAA. 4700. 7157 719?, 5243E. 7110... U' 4030. 2129. 2560. 2829. 6043 ITFK) U4083=MC34119. LM124/224/319/324/358'!453..

> UKŁADY SYNTEZY I DZIELNIKI:

SAB6456 SAB8726. SDA3202. SP5510 7SAS511 TDA8730

> TRANZYSTORY I DIODY

BC546 558/846/858. BD825, RFD15P05. PLi..4448/BAV103/BAV99.

> KWARCE. GENERATORY, REZYSTORY CERAMICZNE:

32kHz, 3 00;3.57/3.58;6.00/l0.00m.05'12 8016 38/24 00/1OOMH?

> TRANSOPWKY, OPTOTRtAKI:

CNvi7(1»4fnll. MOC3009'11 PC 3D1&317/357/814 SFH600/602 TiltU. TlPłM

> PRZEKAŹNIKI:

1.2V 5V, 12V.- .we np Vi2040.V2306l. 0AK-SH-109 0X

> WYŚWIETLACZE LCD I LED:

^ 1x24.2x8. 2x20.2x24 4x16 8x20,8x24 graficzne. 3 1-'2 cyfry, LED SMDnnnej^

01-702 Warszawa, ul. Gqbińska 24

KURT: ui. Szegedyńska 13a. tel./fax (0-22) 34-44-27

(budynek hotelu AGORA. 800 metrów od Wolumenu) DCmiz W o l u m e n - p a w i l o n 40 ( s o b o t a i niedziela)

(12)

Miernictwo

p o

0

* Ó J N Y T E S T E R

C I Ą G Ł O

d l a ś c i e ' ® "

®

n i a ł e

' - - n a d a n e j ' i d u ż e l i m P ® "

; W artykule opisujemy przy- c rząd, mający szanse stania

się standardowym fragmen- t e m wyposażenia wieiu

.techników elektroników, f l e g o działanie polega nie

tylko na zwyczajnym, akus- tycznym sygnalizowaniu ciągłości. Jest on także ro- dzajem bezprzewodowego szybkiego testera, dzięki któremu wystarczy zaledwie p o ł k n ą ć urządzenia

palcem, aby je sprawdzić.

Tester wyróżnia się łatwością użytkowania: włącza się bez żadnych gałek lub przycis- ków, a automatyczny wy- łącznik zasilania zmniejsza zużycie baterii.

U. Łaag

Wstęp

Tester jest zbudowany z dwóch bloków, które w zasadzie mogą być wzajemnie niezależne. Jednak dzięki temu, że bloki te ze sobą współpracują, tester staje się tak b a r d z o przydatnym urządze- niem.

Blok służący do sprawdzania ciągłości układów niskorezystancyjnych nie wy- różnia się niczym szczególnym. Jest to zupełnie standardowy układ testowy, przydatny do wyszukiwania złych połą- czeń, przerwanych ścieżek na płytkach drukowanych, niepewnych złączy, błę- dów okablowania. W tej aplikacji żarów- ki, cewki przekaźników ani diody nie są uważane za „prawdziwe" połączenia.

Dzieje się tak dlatego, że tester reagu- je tylko na ścieżki o rezystancji mniej- szej od 5 . . . 1 5 i l Do dokładnego usta- wienia zakresu pomiarowego służy po- tencjometr. Zauważmy, że napięcie tes- tujące jest niewielkie, więc nie m a ryzy- ka uszkodzenia wrażliwych elementów lub części. O wynikach sprawdzania in- formuje brzęczyk piezoelektryczny.

Szybki tester znacznie się różni o d poprzedniego. On także sprawdza ciąg- łość, lecz jest przeznaczony do szyb-

kiego badania, na przykład żarówek albo uzwojeń silników. Unikalnym aspek- tem przyrządu jest możliwość pracy bez końcówek pomiarowych: ze wzglę- d u na wysokoimpedancyjny charakter testu, można go dokonać samą dłonią.

Jedno z wyprowadzeń testera powinno kończyć się wkrętem lub metalowym zaciskiem'fkrokodylkiem), który uchwy- ci jedno z wyprowadzeń, powiedzmy żarówki albo zostanie do niego przyciś- nięty. Drugie wyprowadzenie to metalo- wy pasek albo inny podobny element, który dotykany jest zawsze, gdy użyt- kownik trzyma tester w dłoni. Gdy wów- czas drugie wyprowadzenie żarówki zostanie dotknięte drugą dłonią, za- mknie się pętla wysokoimpedancyjna (jeżeli żarówka jest sprawna) i zaświeci dioda LED. Jeżeli dioda nie świeci, to żarówka jest niesprawna, czyli spalona.

Tester jest zasilany przez zwyktą baterię 9V. Szybki tester pobiera prąd tylko wtedy, gdy dioda LED świeci, dzięki czemu wyłącznik zasilania jest zbędny.

Tester ciągłości niskorezystacyjnej jest włączany przy pomocy dodatkowego styku. Gdy styk ten zostanie dotknięty przez jedno z pozostałych wyprowa- dzeń - nieważne które - układ włącza

(13)

Podwójny tester ciągłości

Wys. i. Optaymh ny przyrząd skf»- ća się z dwóch bloków: szybki*

go tostera (rai ( m o o d M N f f ) o n z 2 l y p a i w g o testera maijicfi ImpmdBncfl z automatycz- nym whjcnnłotn

iwytęcżanhm i * painMkat

się na około 3 minuty. Po uptywie tego czasu przyrząd wytącza się. Czas pracy wydłuża się o trzy minuty za każdym razem, gdy zabrzmi brzęczyk. W prak- tycznym zastosowaniu rozwiązanie to udowodniło, że jest wygodne i ekono- miczne.

Opis układu

Schemat elektryczny podwójnego tes- tera przedstawiamy na rysunku 1: wy- raźnie widoczny jest podział przyrządu na dwa oddzielne bloki.

Na lewo od baterii BT1 jest umieszczony szybki tester. W zasadzie nie jest on niczym więcej, jak tylko bardzo czułym wzmacniaczem prądu stałego, zbudo- wanym na tranzystorze Darlingtona T1 i tranzystorze T2, który wysterowuje diodę świecącą D2. Z powodu bardzo dużego wzmocnienia, tranzystor T1 do włączenia się potrzebuje znikomego prądu bazy - wystarcza nawet duża rezystancja między zaciskami PC3 a PC4. Rezystancja ludzkiej skóry ma wartość od kilkuset kiloomów aż do kilku megaomów. Zwarcie zacisków palcem wystarcza do przewodzenia tranzystora T1 i włączenia T2, przy czym świeci zielona dioda D2.

Pozostała część układu to zwyczajny niskoimpedancyjny tester z automa- tycznym włączaniem i wyłączaniem zasilania. Przewody pomiarowe łączą się z płytką w punktach PC1 i PC2. Gdy PC5 zostanie dotknięty przez jeden z przewodów pomiarowych, emiter i kolektor tranzystora T4 zostają na krótką chwilę zwarte przez R17 (niekie- dy w szeregu z R15). T3 zaczyna prze- wodzić, dzięki czemu bateria zostaje połączona z układem. Ponieważ poten- cjał na nieodwracającym wejściu IC1d jest bardziej dodatni, niż na (rozłado-

wanym) kondensatorze C2, wyjście wzmacniacza operacyjnego ma poziom dodatni. To oznacza, że T4 jest włączony i podtrzymuje prąd bazy tranzystora T3.

Właściwy tester ciągłości jest utworzo- ny ze wzmacniaczy operacyjnych IC1a oraz IC1c. Wejście nieodwracające IC1c jest połączone z dzielnikiem rezystan- cyjnym P1-R13-R14. Dzielnik jest do- strajany potencjometrem P1 w taki spo- sób, aby nieodwracające wejście IClc miało poziom nieco wyższy (bardziej dodatni) od wejścia odwracającego.

Gdy R15 jest zbocznikowany przez nie- wielką rezystancję, to wyjście IC1a, a w ślad za nim także wejście IC1c, podwyższa swój poziom. Wyjście IC1c obniża swój poziom, co uruchamia brzęczyk BZ1.

Gdy poziom na wyjściu IC1c opadnie poniżej 75% napięcia zasilania, wów- czas wyjście IC1 b obniża swój poziom, przy czym następuje szybkie rozłado- wanie kondensatora C2 poprzez diodę D1. Jeżeli natomiast wyjście IC1b zno- wu uzyska wysoki poziom, to C2 bę- dzie bardzo powoli ładował się przez R9. Po upływie około trzech minut na- pięcie na tym kondensatorze zrówna się z napięciem na rezystorze R10, więc poziom wyjścia IC1d obniży się.

Tranzystory T3 i T4 stopniowo przesta- ną przewodzić; proces ten będzie przy- spieszany przez malejące napięcie na R10, co spowoduje, że poziom wyjścia IC1d jeszcze bardziej się obniży.

W efekcie zasilanie układu zostanie nagle zakończone po około trzech mi- nutach.

Konstrukcja mechaniczna

Montaż testera na płytce drukowanej, którą widzimy na rysunku 2, jest zupeł-

nie łatwy. Jeżeli jednak po ukończeniu tester nie zacznie funkcjonować, nale- ży go dokładnie sprawdzić. Jeżeli nie znaleziono żadnych błędów, prosimy porównać napięcia w układzie z war- tościami podanymi na schemacie elek- trycznym. W przypadku szybkiego testera napięcia te odnoszą się do stanu, w którym świeci dioda D2, natomiast w przypadku testera małej impedancji - gdy aktywny jest brzęczyk.

WYKAZ ELEMENTÓW Rszystory

R1:10MQ

R2, R7, R13, R14:47kfl R3:1Mfl

i R4: 220kil R5:390Q R6, R11:100kn R8:3,3MQ R 9 : 4 j m R10:330W1 R12:680Q R15:10Q R16, R17:4,7kfl R18, R19:15kQ R20: 270kG

P1:5kQ, montażowy, 10-obrotowy Kondensatory

01:2,2nF 02:2W16V 03:1O0nF 04:1GM716V Półprzewodniki D1:1N4148

D2: zielona dioda LED Tl: BC517

T2.T3: BC557B T4: BC547B 101: LM324 Różne

BT1: bateria alkaliczna 9V ^ BZ1: brzęczyk piezoelektryczny 9V DC

Końcówki lutownicze, 9 szt.

Płytka drukowana: nr zam. 970020 (patrz Dział Obsługi Czytelników na str. 64)

(14)

Podwójny tester ciągłości

Rys. 2. Płytka drukowa- na tostera zapewnia prosty / Mwy montat przyrządu. Wszystkie połącdanla sq wyraźnie oznakowana. Rysunek ścieiek płytki zamiesz- czamy nw wkładca na sir 34-35.

Przypuszczamy, że dobranie stosownej obudowy nie sprawi kłopotu czytelni- kom ze względu na niewielkie wymiary płytki. Wygodę korzystania z testera można zwiększyć, stosując dla PC1

i PC2 proste gniazdka, przeznaczone dla wtyczek bananowych. Końcówka pomiarowa PC5 może mieć postać ma- łego wkrętu, umieszczonego w obudowie w pobliżu tych gniazd.

W przypadku szybkiego testera propo- nujemy połączyć PC4 z wkrętem M3, który będzie nieco wystawał z obudowy, a PC3 - z niewielkim kawałkiem bla- chy aluminiowej, znajdującym się na zewnątrz obudowy. Blaszka ta powinna zostać umieszczona w takim miejscu, żeby automatycznie stykała się ze skó- rą operatora, gdy trzyma on tester w dłoni.

Kalibracja testera polega na prostym

zwarciu końcówek pomiarowych i takim wyregulowaniu potencjometru P1, aby brzęczyk BZ1 zaczął piszczeć. Je- żeli rezystancja mierzonego połączenia przekracza 15Q, połączenie to znajduje się już poza zakresem obejmowa- nym przez P1.

Szybki tester pobiera prąd około 20mA, jeżeli świeci D2. Wartość ta może wy- dawać się duża, lecz powinniśmy pa- miętać, że testy zwykłe trwają bardzo krótko, więc średni pobór prądu pozostaje zupełnie maty.

Jeżeli czytelnikowi zależy na przedłuże- niu czasu użytkowania baterii, powinien rozważyć zastosowanie diody LED o dużej sprawności. Wybierając taką właśnie diodę, trzeba jednocześnie 10- krotnie zwiększyć wartość R5.

Tester małej impedancji pobiera prąd 3,6mA w czasie piszgzenia brzęczyka, a w stanie jałowym 2,0mA.

Bateria 9V powinna wystarczyć na rok, nawet przy częstym korzystaniu z tes-

tera. •

K. Sawicki electronics

0 1 - 9 0 9 W a r s z a w a ul. S o k r a t e s a 7 teł. ( 0 - 2 2 ) 3 5 - 9 3 - 5 0 , 3 5 - 9 0 - 7 1 w . 1 2 1 fax: ( 0 - 2 2 ) <333-55-76

I S I O W Y A D R E S !

\1P** E P R O M y * * Z 8 0 A - 2 . 2 0 2 7 1 6 - 0 . 6 0 8 0 3 1 - 2 . 5 0 2 7 3 2 - 0 . 7 0 8 0 C 3 1 - 3 . 3 0 2 7 6 4 - 0 . 9 5 8 2 5 1 - 1 . 2 0 2 7 1 2 8 - 0 . 9 5 8 2 5 3 - 1 . 8 0 2 7 2 5 6 - 1 . 4 0 8 2 5 5 - 1 . 9 0 2 7 5 1 2 - 2 . 9 5 8 2 7 9 - 2 . 5 0 2 7 C 6 4 - 1 . 8 0 8 7 4 8 - 5 . 9 5 2 7 C 1 2 8 - 1 . 9 0 8 7 4 9 - 9 5 0 2 7 C 2 5 6 - 2 . 1 0 8 7 5 1 - 1 2 . 5 0 2 7 C 5 1 2 - 3 . 4 0 8 7 C 5 1 - 1 5 . 5 0 2 7 C 0 1 0 - 3 . 7 0 8 9 C 5 1 - 17.00 2 7 C 0 2 0 - 6 . 7 0 8 9 C 5 2 - 12.50 2 7 C 0 4 0 - 1 1 . 0 0 8 9 C 2 0 5 1 - 8 . 5 0 2 8 F 1 0 0 0 - t e l .

D R A M I S I M *

1 M x 4 f S O J ) - 6 50 1

VR42426(ZiGZACi - 9 0 0 :

4 M x H S O J ) - 7 0 0

4 M x 9 - 6 5 . 0 0 1 M x 9 - 7 - 1 8 . 0 0 4 M x 9 - 7 - 8 5 . 0 0 P S 4 M B (32chip) - 3 5 0 0 P S 8 M B - 9 5 . 0 0 oraz

4 x 2 5 6 {DIP, SOJ, ZIP) 1 M x i (DIP, SOJ. ZIP) - c e n y tel.

S R A W I * *

{obróbka +!G%ł f ^ f 6 2 6 4 - 1 . 8 5 $

S M D 6 2 6 4 - 1 . 4 5 i 6 2 2 5 6 - 1.90 2 6 2 8 1 2 8 - 9 . 5 0 |

P R Z E K A Ź N I K I £

zł netto P K 1 2 M - s - t 8

P K 5 M 1 £ e L ? 5 S P K 2 4 M s " " - f p o w y ż e j 1 0 . 0 0 0 sztuk6-

cena za 1 szt. 1.00 133

'GB, Mim 1MB, Monitor

r m y i c k a r d

- 1490,- zł netto

MB 49611 B -90/110 grafika PC11 MB (2MB) - 55/70 M3 486PCI -110/130 FDD 1.44 - 47/55

M3 lnie! P-100 • 120/140 Zasilacz 200W - 40/45 MB SIS P-166-160/180 Obudowa DeskTop - 55/85

TELEWIZJERY

EV-101/.J1Q6, MODULATORY TV MT-lOG

Telewizjer spełnia podobne funkcje jak lideodomofon mdeo-bramofon) wykorzystując domowy odbiornik TV

Możliwość podłączenia do istniejących instalacji telewizji domowej i kablowej.

Obserwacja w całkowitej ciemności dzięki zastosowaniu emitera podczerwieni.

Kamera czamo-hiaia lub kolorowa.,

ELPLAST sp. z o.o.

P R Z E D S I Ę B I O R S T W O

P R O O U K C Y J N O - U S Ł U G O W O - H A N D L O W E 5 8 - 1 0 0 świdnica, ul. Armii Krajowej 9, tel./fax ( 0 7 4 ) 5 2 - 3 8 - 2 0

(15)

Miernictwo

\ u

Funkcją rejestratora danych jest przechwytywanie i przechowywanie zadanej liczby wyni- ków pomiarów czujników w określo- nych wcześniej odstępach czasu i prze- syłanie danych, łącznie z czasem i da- tą, do komputera PC w formie pliku.

W artykule przedstawiamy inteligentny rejestrator danych sterowany przez mikrokontroler, ograniczający funkcje komputera PC do ustawiania parametrów roboczych i zapisywania danych w for- macie tekstowym DOS (do dalszego przetwarzania) na końcu sesji pomiaro- wej. Płytka rejestratora danych pracuje samodzielnie i może być odłączona o d komputera PC. Ta właściwość jest

szczególnie interesująca, jeśli dokonuje się pomiarów, które trwają kilka dni lub nawet dłużej.

Umożliwia również użycie rejestratora z dala o d komputera. Gdy zostaną usta- wione parametry robocze (dane konfi- guracyjne), są one przechowywane w pamięci tak, jak dane pomiarowe, nawet jeśli zaniknie napięcie zasilania.

Urządzenie jest zasilane przez mały zasilacz sieciowy lub, w przypadkach awaryjnych, 9-woltową baterię. Może to trwać kilka godzin, ponieważ rejestrator pobiera prąd 75mA.

Na końcu cyklu pomiarowego system oczekuje komendy z komputera PC, nakazującej przesłanie danych pomiarowych. Dane te, z kolei, mogą być za- pisane jako plik (pod DOS-em) do dal-

Rejestrator danych, opi- sany w tym artykule, przechwytuje wartości pomiarowe, które mo- gq być przedstawione jako napięcie. Dziś czuj-

niki i przetworniki sq do- stępne dla praktycznie

każdej wielkości fizycz- nej. Ponieważ czujniki te

zamieniają zmierzone przez siebie poziomy na proporcjonalne napię- cie, rejestrator danych nadaje się do wielu róż-

nych zastosowań i po- zwala łatwo zaadapto- wać się do specyficzne- go zadania.

H. Weidner

(16)

System akwizycji danych

Rys. 1. Schemat elektryczny rejestratora danych przedsta- wia kompletny system mikro- kontrolera z wewnętrznym in- terfejsem RS232 do połącze- nia z komputerem PC. Po stronie wejściowej jest użyty multipieksowany przetwornik analogowo-cyfrowy.

szego przetworzenia przez odpowiedni program, na przykład arkusz kalkula- cyjny Lotusa. Do wzajemnej komunikacji, rejestrator danych i komputer PC wykorzystują szeregowe łącze RS232.

Mikrokontroler z układem

„ watchdog"

Schemat układu na rysunku 1 ukazuje, że rejestrator danych jest klasycznym systemem mikroprocesorowym, zbu- dowanym wokół 80C31 (lub 80C51).

Mikrokontroler ma dostęp do pamięci EPROM (IC6), działającej jako pamięć programu, i pamięci RAM (IC7) do prze- chowywania danych. Port 0 mikrokont- rolera dostarcza danych i ośmiu młod-

szych bitów adresu. Obydwa zestawy bitów są rozróżniane poprzez przesła- nie sygnału ALE (Address Latch Enab- le) do zatrzasku 74HCT573 (IC5). Port 2 jest odpowiedzialny za osiem star- szych bitów adresu. Użyto pamięci RAM typu 62256 o pojemności 32768 8-bitowych słów. Przy ośmiu kanałach pomiarowych, umożliwia to zapamięta- nie maksymalnie 2048 próbek pomiarowych na kanał. Liczba ta rośnie pro- porcjonalnie, jeśli zmniejszy się liczbę używanych kanałów.

Port 3 ma wiele funkcji. Linie P3.0 i P3.1 są używane do komunikacji z PC.

Układ IC8, typu MAX232, zamienia poziomy logiczne TTL, używane przez mikrokontroler, na asymetryczne poziomy interfejsu szeregowego.

Linie P3.3, P3.4 i P3.5 służą do wyboru jednego z ośmiu kanałów multiplekse-

ra analogowego typu 4051. Sygnał analogowy na wybranym wejściu poja- wia się na wejściu przetwornika analogowo-cyfrowego za pośrednictwem wyjścia układu 4051.' Przetwornik analogowo-cyfrowy jest niedrogim i łatwym do sterowania ADC0804.

Cykl przetwarzania jest wyzwalany krót- kim ujemnym impulsem na wejściu WR przetwornika. Impulsu dostarcza mikrokontroler, używając komendy zapisu (WR) na linii P3.6.

Po pomyślnym zakończeniu przetwarzania wyjście INTR przetwornika przy- jmuje niski stan logiczny, zawiadamiają- cy kontroler, że powinien skopiować dane i zapisać je w pamięci RAM. Przy okazji, maksymalny zakres napięcia wejściowego przetwornika analogowo- cyfrowego jest określony jako 0...+5V względem potencjału masy na wypro- wadzeniu VI- poprzez zastosowanie diody odniesienia D1 o napięciu 2,5V.

Aby mieć możliwość odzyskania zawar- tości pamięci RAM (pomiarów i konfigu- racji) nawet jeśli napięcie zasilania zaniknie, został dodany układ nadzoru mikroprocesora typu MAX791 (IC9).

Układ ten robi dużo więcej niż proste działanie timera „watchdog", nawet je- śli jest to jego główna funkcja. MAX791 monitoruje napięcie 5V i doprowadza je do końcówki zasilania pamięci RAM.

Jeśli spadnie ono poniżej 4,65V, zasilanie pamięci RAM przejmuje bateria