JAK PRZETŁUMACZYĆ AFISZ TEATRALNY? O KORZYŚCIACH PŁYNĄCYCH Z POSŁUGIWANIA SIĘ TEKSTAMI PARALELNYMI

mgr Ewelina Parafińska-Korybska Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Wydział Nauk Humanistycznych, Instytut Językoznawstwa tel. (81) 445 41 48

e-mail: ewelina.parafinska@wp.pl

ORCID ID: https://orcid.org/0000-0003-0508-0321

JAK PRZETŁUMACZYĆ AFISZ TEATRALNY?

O KORZYŚCIACH PŁYNĄCYCH Z POSŁUGIWANIA SIĘ TEKSTAMI PARALELNYMI

ABSTRAKT

Artykuł koncentruje się wokół problematyki tekstów paralelnych na przykładzie afisza te- atralnego. Celem badań było sprawdzenie, jakie środki mogą być pomocne w tłumacze- niu afiszy teatralnych. Omówiono cechy charakterystyczne warstwy tekstowej afisza, wska- zano na podobieństwa i różnice w formułowaniu tego rodzaju ogłoszeń w polskiej i rosyjskiej przestrzeni kulturowej oraz zwrócono uwagę na typy ekwiwalencji na podstawie klasyfikacji E. Nidy i W. Kollera. Zaprezentowano także problemy tłumaczenia afiszy z języka polskiego na język rosyjski. Dowiedziono, że teksty paralelne stanowią cenne źródło wiedzy oraz mogą być pomocne w tłumaczeniu afiszy teatralnych.

Słowa kluczowe: afisz teatralny, teksty paralelne, ekwiwalencja, teatr, przekład

ABSTRACT

HOW DO YOU TRANSLATE A THEATRICAL POSTER?

ADVANTAGES OF USING PARALLEL TEXTS

The article focuses on parallel text issues based on the example of a specific text type – theatrical posters. The author discusses the characteristic features of the poster’s text and indicates similarities and differences in creating such announcements in Polish and Russian cultural spaces. These have become the basis for presenting the problem of translating the posters from Polish into Russian and the advantages of using parallel texts in translation, which are also discussed. The work also underlines types of equivalence based on E. Nida and W. Koller’s classification. These classifications helped to establish criteria to take into account when translating certain types of texts.

Key words: theatrical poster, parallel texts, equivalence, theatre, translation

Afisz, jak czytamy w Wielkim słowniku języka polskiego, to „drukowane ogło- szenie umieszczane w widocznych miejscach, informujące o jakimś wydarze- niu publicznym (artystycznym, politycznym) lub reklamujące coś”¹. Nieco szer- szą definicję proponuje B. Frankowska: „afisz teatralny, najstarsza forma re- klamy teatr., początkowo ustnej (czytanej), później pisanej i drukowanej. Termin

«afisz» (dawniej affisz, z franc. affiche ‘obwieszczenie’) pojawił się w języku pol.

w XVIII w. na oznaczenie drukowanych ogłoszeń urzędowych rozwieszanych lub rozlepianych w miejscach publicznych; z czasem a. zaczęto najpierw re- klamować nowości księgarskie, a następnie zawiadamiać o wszelkiego rodzaju widowiskach, przedstawieniach teatr., występach w cyrku. A.t., zawierający po- czątkowo jedynie podstawowe informacje (data, miejsce występu, ceny biletów), z czasem dopiero nazwy postaci oraz imiona i nazwiska wykonawców, zado- mowił się w Polsce w XVIII wieku. Ma on jednak i w Polsce, i na świecie historię znacznie dłuższą (...)”².

W polu naszych zainteresowań znajdzie się konkretny typ afisza, miano- wicie teatralny. Wyobraźmy sobie, że musimy przetłumaczyć na język rosyjski tego rodzaju ogłoszenie. Nie można zresztą uznać tej sytuacji za niemożliwą, zważywszy chociażby na upowszechnianie kultury za pośrednictwem Inter- netu. Afisz nie jest obszernym objętościowo typem tekstu. Jakie zatem infor- macje zawiera? Po części wskazuje na to przywołana wyżej definicja autorstwa B. Frankowskiej, ale przyjrzyjmy się przede wszystkim współczesnym przy- kładom. Najłatwiej jest zapoznać się z nimi, korzystając z aktualnych stron teatrów w Polsce. Na afiszu znajdziemy zwykle informacje o autorze dzieła, kompozytorze (jeśli ogłoszenie dotyczy opery lub spektaklu muzycznego), da- cie premiery, realizatorach spektaklu i ich funkcjach. Ponadto afisz zawiadamia o czasie trwania spektaklu, liczbie aktów (lub innych jednostek budujących sztukę), niekiedy o obsadzie oraz podaje inne dane, na przykład o tłumaczeniu czy docelowych odbiorcach (grupie wiekowej). Z tym typem tekstu miewamy często do czynienia, nawet jeżeli nie jesteśmy miłośnikami sztuki – pojawiają się one w Internecie, na tablicach ogłoszeń i innych miejscach w przestrzeni publicznej.

Należy jednak dodać, że afisz teatralny to nie tylko warstwa tekstowa, wer- balna, ale często również wizualna. Nierzadko opatrzony jest on jakąś fotogra- fią przedstawiającą przykładową scenę ze spektaklu czy grafiką symbolizującą konkretną sztukę, jednak nie jest to reguła. W celu przeprowadzenia analizy sposobu tłumaczenia afisza skupimy się na warstwie tekstowej. Oprawa wizu-

1 Wielki słownik języka polskiego PWN, [online], https://wsjp.pl/index.php?id hasla=10054, [dostęp:

30.04.2020].

2 E. Frankowska, Encyklopedia Teatru Polskiego, Warszawa 2003, s. 9.

alna mogłaby bowiem zostać poddana odrębnym badaniom, zwłaszcza kontra- stywnym (w tym przypadku polsko-rosyjskim).

Poniżej przytoczymy konkretne jednostki leksykalne, które zwykle poja- wiają się na afiszach teatralnych. Zostały one zaczerpnięte ze stron następują- cych teatrów i oper w Polsce: Opery Krakowskiej, Opery Śląskiej, Opery Na- rodowej, Teatru Narodowego, Teatru Powszechnego w Łodzi, Teatru Starego w Lublinie, Teatru Polskiego w Poznaniu. Należy jednak zaznaczyć, że poniż- szy materiał stanowi pewien wybór podstawowych dla tego typu tekstu i w pe- wien sposób powtarzalnych jednostek, nie jest zaś przekopiowaną treścią afiszy.

Każdy teatr czy teatr operowy ma typowy dla siebie sposób opisywania spek- takli, te różnice nie będą jednak przedmiotem naszych rozważań, skupimy się zaś na najczęściej powtarzających się jednostkach. Są nimi:

– adaptacja,

– adaptacja książki pod tym samym tytułem, – autor,

– charakteryzacja, – choreografia, – czas trwania,

– czas trwania: 2 godz. 30 min., – dramaturgia,

– dyrygent,

– inscenizacja i reżyseria, – inspicjent,

– kierownictwo baletu, – kierownictwo chóru, – kierownictwo muzyczne, – kostiumy,

– libretto, – muzyka,

– muzyka na żywo, – obsada,

– opera w czterech aktach,

– oryginalna włoska wersja językowa z polskimi napisami, – prapremiera: (data i miejsce),

– premiera polska: (data i miejsce),

– premiera tej inscenizacji: (data i miejsce), – przygotowanie chóru,

– realizacja światła, – realizatorzy, – reżyseria światła,

– reżyseria, – ruch sceniczny,

– scena (informacja, na której scenie teatru będzie się rozgrywał spektakl), – scenografia,

– soliści, orkiestra i chór (teatru, opery), – spektakl dla widzów od 16. roku życia,

– spektakl przeznaczony dla osób powyżej 18. roku życia, – spektakl stanowi adaptację sceniczną opowiadania..., – spektakl z towarzyszeniem... pod kierownictwem..., – sponsorzy,

– sufler, – światło,

– tłumaczenie teksu na tablicę świetlną, – tragedia japońska w trzech aktach, – występują.

Jest to próbka leksyki dość często występującej na afiszach. Wydaje się, że dla większości odbiorców będzie ona zrozumiała ze względu na niski sto- pień wyspecjalizowania. Na pierwszy rzut oka zatem zadanie przetłumaczenia afisza sprawia wrażenie banalnego, bowiem większość znaczeń tych słów, je- śli nie jest znana potencjalnemu tłumaczowi, to powinna być notowana przez ogólne słowniki polsko-rosyjskie. Z łatwością można to sprawdzić, co niniej- szym uczynimy. Jako źródło wybrano Wielki słownik polsko-rosyjski D. Hessena i R. Stypuły, wydawnictwa Wiedza Powszechna oraz Wielki słownik polsko-rosyj- ski pod redakcją J. Wawrzyńczyka, wydawnictwa PWN. Są to dwa obszerne, wciąż popularne i będące w użytku słowniki. Choć nie można o nich powie- dzieć, że są nowe, od daty wydania bowiem upłynęło już trochę czasu (odpo- wiednio 16 i 15 lat – dane na rok 2020), jednak wciąż stanowią cenne i bogate źródło różnorodnej leksyki, w tym teatralnej i operowej.

Analiza wykazała, że zdecydowaną większość wymienionych jednostek (w izolacji, nie mamy tu na myśli wyrażeń, a jedynie oddzielne słowa) da się odnaleźć w wymienionych słownikach. Gdyby posiłkować się jedynie nimi, nie- wielkich trudności mogłoby nastręczyć przetłumaczenie wyrażeń, by wymie- nić takie, jak: oryginalna włoska wersja językowa z polskimi napisami; premiera tej inscenizacji; reżyseria światła; ruch sceniczny; spektakl przeznaczony dla osób powyżej 18. roku życia; spektakl stanowi adaptację sceniczną opowiadania...; tłumaczenie tekstu na tablicę świetlną, choć trzeba przyznać, że dla doświadczonego tłumacza lub osoby sprawnie posługującej się językiem rosyjskim także i te wyrażenia nie powinny być szczególnie trudne. Czy wobec tego nasze rozważania mają rację bytu? Okazuje się, że tak, ale zanim ustosunkujemy się do tego stwierdzenia, zastanówmy się, w jakim celu tłumaczone są afisze i informacje o spektaklach.

Cel jest ściśle związany z przeznaczeniem tekstu: tłumacz zazwyczaj kła- dzie szczególny nacisk na jakiś aspekt, na przykład formę, estetykę, rymy, wier- ność oryginałowi, w zależności od potrzeby. Rodzaj tłumaczenia, jak zauważa E. Nida, może być uzależniony od charakteru komunikatu, celu autora (tłuma- cza) bądź rodzaju odbiorców. Podążając dalej za myślą badacza, docieramy do zagadnienia ekwiwalencji, którą Nida rozpatruje w dwóch wariantach – są nimi ekwiwalencja formalna i dynamiczna. Najważniejszy w ekwiwalencji formalnej jest sam komunikat, z jego formą i treścią, tłumacz próbuje jak najwierniej przekazać elementy tekstu wyjściowego. Z kolei drugi wariant – ekwiwalencja dynamiczna – koncentruje się na relacji między komunikatem a odbiorcą, by relacja w tekście tłumaczonym była dokładnie taka jak w oryginale. Tłumacz zmierza do naturalności wypowiedzi³.

Problematykę ekwiwalencji zgłębiali także inni badacze, ale ponieważ nie jest to główny przedmiot naszych badań, ograniczymy się do przywołania kla- syfikacji stworzonej przez W. Kollera. Jego zdaniem, aby można było parę tek- stów nazwać przekładem i oryginałem, muszą zaistnieć określone relacje. Pro- ponuje pięć typów ekwiwalencji:

– ekwiwalencja denotatywna – jest zorientowana na rzeczywistość pozajęzy- kową, którą przekład musi wyrażać tak jak oryginał,

– ekwiwalencja konotatywna – punkt ciężkości w tym przypadku spoczywa na skojarzeniach, które wywoływane są przez odpowiednio dobrane słowa, – ekwiwalencja tekstowo-normatywna – sprowadza się do zachowania norm

właściwych danemu typowi tekstu,

– ekwiwalencja pragmatyczna – jest zorientowana na odbiorcę – należy tak sformułować tekst, by mógł być zrozumiany,

– ekwiwalencja formalno-estetyczna – tekst przekładu musi zachowywać ce- chy formalne i estetyczne w takim samym stopniu jak oryginał⁴.

Odnosząc się do naszego przypadku – leksyki teatralnej – można zary- zykować stwierdzenie, że wierne przetłumaczenie jednostek odpowiadałoby założeniom ekwiwalencji formalnej. Mamy tu jednak do czynienia z tekstem kulturowym, który, jeśli ma trafić do odbiorcy z rosyjskiego kręgu kulturo- wego, powinien być przez niego odebrany nie tylko jako poprawny językowo i semantycznie, ale również autentyczny, naturalny, zatem odpowiadający zało- żeniom ekwiwalencji dynamicznej. Na potwierdzenie przytoczmy myśl E. Nidy:

„Uwaga tłumacza koncentruje się tu nie tyle na komunikacie źródłowym, ile

3 E. Nida, Zasady odpowiedniości, [w:] Współczesne teorie przekładu, P. Bukowski, M. Heydel (red.), Kraków 2009, s. 55, 56–57, tłum. A. Skucińska.

4 W. Koller 1992, cyt. za: A.D. Kubacki, Relacje interlingwalne między niemieckimi derywatami z -ung a ich odpowiednikami w języku polskim, „Investigationes Linguisticae” 2009, XVII, s. 39–40.

na reakcji odbiorcy. Przekład zorientowany na ekwiwalencję dynamiczną (ED) można opisać jako taki przekład, o którym osoba dwujęzyczna i dwukulturowa powiedziałaby z przekonaniem: «Właśnie tak byśmy to ujęli»”⁵. Jeśli zaś chodzi o klasyfikację Kollera, to najbardziej odpowiednie w tym przypadku wydaje się zachowanie ekwiwalencji pragmatycznej.

W jaki sposób zatem sprawdzić, czy przetłumaczone przez nas ogłoszenie jest autentyczne, naturalne i zgodne z tym, czego oczekują odbiorcy? Można wskazać dwa sposoby:

1. konsultacja językowa z osobą z kręgu kulturowego języka docelowego.

Taka osoba powinna przeczytać tekst i wyrazić o nim opinię – czy osoba rosyj- skojęzyczna skonstruowałaby taką wypowiedź, czy też, jej zdaniem, tekst nie brzmi po rosyjsku, choć nie można mu odmówić poprawności. Takie konsulta- cje nie zawsze są jednak możliwe. Jeśli są, to nasz konsultant może nie czuć się na tyle swobodnie w danej dziedzinie, by móc się ustosunkować do pytania;

2. wykorzystanie tekstów paralelnych.

R. Lewicki zauważa, że o tekstach paralelnych częściej wspomina się w anglo- i francuskojęzycznej literaturze niż w polskiej, choć i tam spotkamy się raczej z zachętą niż z rezultatami z praktyki. Źródła rosyjskojęzyczne również nie zawierają licznych odniesień do tego typu tekstów⁶.

O tym zaś, czym są teksty paralelne, dowiemy się z definicji, którą pro- ponuje Z. Krzysztoforska-Weisswasser: „Teksty tego samego typu, na ten sam temat, które powstały w takiej samej sytuacji komunikacyjnej noszą nazwę tek- stów paralelnych”⁷. Zdaniem badaczki mogą one stanowić wzorzec do tłuma- czenia różnego rodzaju tekstów, zwłaszcza tych, dla których konwencje są stałe.

Korzystając z tekstów paralelnych, możemy posiłkować się gotowymi związ- kami wyrazowymi, dzięki czemu unikniemy wpływu języka oryginału, a tekst zyska na autentyczności⁸. Dwojaką korzyść z posługiwania się tekstami para- lelnymi widzi także R. Lewicki. Badacz stwierdza, że tłumacz może z nich wydobyć nowe pojęcia czy terminy, te zaś mogą okazać się pomocne w zro- zumieniu oryginału. Badacz wskazuje także na ich rolę w pracy nie tylko tłu- macza, ale również językoznawcy czy leksykografa⁹, jednak z perspektywy na-

5 E. Nida, Zasady odpowiedniości...

6 R. Lewicki, Параллельные тексты в процессе составления переводного словаря, [в:] Язык и метод.

Русский язык в лингвистических исследованиях XXI века, D. Szumska, K. Ozga (ред.), Kraków 2016, с. 95.

7 Z. Krzysztoforska-Weisswasser, Wykorzystanie tekstów paralelnych przy tłumaczeniu wyroków w procesie cywilnym, [online], http://www.translegis.com.pl/ll archiwum/LL 2 6.pdf, [dostęp: 27.03.2020].

8 Ibidem.

9 R. Lewicki, Параллельные тексты в процессе составления переводного словаря, [в:] Язык и метод.

Русский язык в лингвистических исследованиях XXI века, D. Szumska, K. Ozga (ред.), Kraków 2016, с. 97.

szej analizy najbardziej istotne będzie ich pierwsze zastosowanie – w praktyce translatorskiej.

S.W. Tiuleniew, który w swojej pracy Tieorija pieriewoda (Теория перевода) również poświęcił uwagę zagadnieniu tekstów paralelnych, zauważa, że przed- miotem analizy mogą być teksty zarówno o jednakowych, jak i różnych wy- znacznikach funkcjonalno-stylistycznych – wyłowienie niuansów stylistycznych może niekiedy być bardzo przydatne w pracy nad przekładem. Najczęstszym zastosowaniem tekstów paralelnych jest jednak poszukiwanie leksyki drogą ze- stawienia tekstów o zbieżnej tematyce¹⁰. Może pojawić się pytanie, w jaki spo- sób niezależne od siebie teksty, niebędące parą oryginał – przekład mogą być pomocne w tłumaczeniu? Badacz objaśnia sposób pracy nad nimi. Nierzadko zdarza się, że tłumacz nie zna terminów czy wyrażeń używanych w danej dziedzinie. W takiej sytuacji może przeanalizować teksty w języku wyjścio- wym, wynotować z nich pojęcia, terminy, zwroty, konteksty, uwagi stylistyczne czy interpunkcyjne, przeanalizować zgromadzony materiał, a następnie w ana- logiczny sposób pracować nad tekstami w języku docelowym. Naturalnie, we- dług uznania, można pracować nad tekstami w obu językach równocześnie.

Kolejnym etapem działań jest zestawienie wyników poszukiwań i zapoznanie się z nimi. Tak przygotowany tłumacz z większą swobodą i pewnością może przystąpić do właściwej pracy¹¹. Rolę zestawiania i porównywania podkreślali także S.W. Jewtiejew i A.Ł. Siemionow: „Можно считать, что сопоставление – әто метод обучения переводу как виду деятельности и как результату сопоставительной деятельности”¹². Praca polegająca na porównywaniu tek- stów paralelnych może być w związku z tym zarówno metodą nauki języka obcego, jak i przekładu. Teksty paralelne są zdaniem także i tych uczonych znakomitym materiałem badawczym¹³.

Przywołane opinie badaczy dowodzą, jak istotne mogą być teksty paralelne w pracy nad przekładem i przygotowaniem do działań translatorskich. Dowo- dzą też, że jest to materiał wciąż niedoceniany. Być może wynika to z tego, że praca nad nimi jest czasochłonna i wymaga od tłumacza wnikliwości i dużej dozy własnej inwencji.

Wracając jednak do przedmiotu naszych badań – tekstów informujących o spektaklach teatralnych i operowych – odnieśmy się do nich w kontekście wy- żej przytoczonych informacji o tekstach paralelnych. Takimi tekstami dla afiszy

10 С.В. Тюленев, Теория перевода, Москва 2004, с. 293.

11 Ibidem, s. 293–294.

12 С.В. Евтеев, А.Л. Семёнов, Перевод: параллельные тексты и системы «память переводчика»,

«Вестник РУДН. Серия Лингвистика» 2014, 3, с. 132.

13 Ibidem.

w języku polskim mogą być afisze zredagowane niezależnie od nich – na grun- cie rosyjskim. Należy je zatem przeanalizować – do tego celu wykorzystano strony internetowe Teatru Bolszoj w Moskwie i Teatru Maryjskiego w Peters- burgu, a także czasopismo „Tieatralnaja afisza” 2 (186) 2017 („Театральная афиша”), w którym na ponad 300 stronach, oprócz wywiadów z aktorami, opisów przedstawień i innych, zebrane są liczne afisze, ogłoszenia i informa- cje o spektaklach wielu teatrów w Rosji. Jest to zatem bogate źródło wiedzy o interesującym nas typie tekstów.

Analiza wykazała ogromną korzyść, jaką niesie wykorzystanie tekstów pa- ralelnych w tłumaczeniu nawet tak niewielkich rozmiarowo tekstów, jakimi są afisze teatralne. Rezultaty badań zostaną zaprezentowane w dwóch punktach:

1. Okazuje się, że słownictwo, które początkowo wydawało się najłatwiejsze do przetłumaczenia na język rosyjski, jeśli nie przy pomocy wiedzy tłumacza, to z wykorzystaniem słowników polsko-rosyjskich, nie jest tak oczywiste. Chodzi o proste jednostki, takie jak na przykład reżyseria, scenografia, kostiumy, muzyka.

W tekstach rosyjskich w nieco inny sposób przedstawia się zwykle realizato- rów i wykonawców spektaklu. Zebrane dane dla przejrzystości spróbujmy ująć w formie tabeli:

wierne tłumaczenie / odpowiednik w tekście jednostka wyjściowa wariant słownikowy paralelnym kierownictwo muzyczne музыкальное музыкальный

руководство руководитель

reżyseria режиссура, постановка режиссёр, постановщик, режиссёр-постановщик (w zależności od teatru)

inscenizacja постановка постановщик

obsada состав исполнителей исполнители

światło свет художник по свету

kierownictwo chóru хоровое руководство хормейстер, главный хормейстер

kostiumy костюмы художник по костюмам

scenografia сценография сценограф

choreografia хореография хореограф

Na tych kilku przykładach rysuje się pewna tendencja, dotycząca odmien- nego sposobu informowania o realizatorach spektaklu. W polskich tekstach najczęściej wymienia się nazwy dziedzin, funkcji, za które dane osoby są odpo-

wiedzialne, po rosyjsku zaś, co wynika z przeanalizowanych tekstów, nazywa się konkretne zawody, osoby jako wykonawców powierzonych im zadań. Fak- tem jest, że w rosyjskojęzycznych ogłoszeniach spotkamy też warianty zbieżne z polskimi, na przykład хореография, постановка, свет, сценография, костюмы, jednak informacje sformułowane w ten sposób występują w tekstach rzadziej.

Należy dodać, że zaprezentowana tendencja nie dotyczy wszystkich nazw, dla przykładu adaptacja występuje zwykle jako адаптация, сценическая адапта- ция, dyrygent – дирижёр, дирижёр-постановщик, libretto – либретто. Trudno zatem mówić o ścisłej regule, którą można zastosować we wszystkich sytu- acjach przekładu, niemniej z całą pewnością da się wskazać na pewną tenden- cję – warto ją wziąć pod uwagę, formułując tego typu teksty lub odwrotnie:

tłumacząc je z języka rosyjskiego na polski – wówczas należy uwzględnić zwy- czaje przyjęte w języku polskim i nie tłumaczyć, wydawałoby się, banalnych słów i wyrażeń w sposób bezpośredni, oderwany od kontekstu branżowego, w którym te jednostki zostały zastosowane.

2. Afisze w języku rosyjskim są źródłem ustabilizowanych wyrażeń, które możemy wykorzystać, przenosząc je do tłumaczonego tekstu, przykładowo:

– czas trwania – продолжительность,

– czas trwania: 2 godz. 30 min. – 2 przerwy – продолжительность: 2 часа, 30 минут; спектакль идёт с двумя антрактами,

– premiera polska: (data i miejsce) – премьера состоялась: (время и место), – premiera tej inscenizacji: (data i miejsce) – премьера постановки: (время

и место),

– spektakl przeznaczony dla widzów od 16. roku życia – спектакль рекоменду- ется к просмотру зрителям не моложе 16 лет, спектакль не рекомендуется к просмотру зрителям до 16 лет, возрастная категория 16+

lub poddawszy je uprzednio pewnym modyfikacjom na potrzeby tłumaczonego tekstu, na przykład:

– опера в двух действиях:

opera w czterech aktach – опера в четырёх действиях,

– исполняется на итальянском языке (сопровождается синхронными тит- рами на русском языке)/ исполняется на итальянском языке с русскими супратитрами,

– oryginalna włoska wersja językowa z polskimi napisami – исполняется на итальянском языке (сопровождается синхронными титрами на польском языке)/ исполняется на итальянском языке с польскими супратитрами, – либретто Кирилла Молчанова по одноимённой повести,

– adaptacja książki pod tym samym tytułem – адаптация по одноимённой книге.

Zauważmy, że przedstawione wyniki potwierdzają to, co czytaliśmy w pra- cach badaczy zajmujących się tekstami paralelnymi. Dzięki nim można dotrzeć

do konkretnych pojęć, wyrażeń, poznać sposób formułowania i redagowania wypowiedzi. Na przykładzie takiego krótkiego tekstu, jakim jest afisz teatralny, wykazaliśmy, jak istotną rolę w procesie przekładu mogą odgrywać teksty pa- ralelne. Choć ogłoszenia zawierają zwykle niewiele tekstu oraz nie zawsze wy- magają poszukiwania znaczeń na podstawie kontekstu, nie zawierają skompli- kowanej terminologii ani nie powodują większego problemu z ich zrozumie- niem czy poznaniem struktury tekstu, to okazuje się, że bez wykorzystania tekstów paralelnych można je przetłumaczyć w sposób wprawdzie zrozumiały, lecz niezupełnie zgodny z uzusem języka rosyjskiego. Wykorzystanie tekstów paralelnych w takim aspekcie odpowiada założeniom ekwiwalencji dynamicz- nej. Ich znaczenie niejednokrotnie akcentowano już w literaturze, niemniej są one wciąż niedoceniane. Niniejsza praca, choć bazująca na prostych tekstach, ma stanowić praktyczne potwierdzenie korzyści płynących z posługiwania się tekstami paralelnymi w praktyce tłumaczeniowej.

Bibliografia

«Teatral’naˆa afiˇsa» fevral’ 2017 2 (186) 2017, [online], http://tafisha.ru/ [dostęp:

04.05.2020].

Evteev S.V., Semenov A.L., Perevod: parallel’nye teksty i sistemy «pamˆat’ perevodˇcika»,

«Vestnik RUDN. Seriˆa Lingvistika» 2014, 3, s. 128–139.

Frankowska B., Encyklopedia Teatru Polskiego, Warszawa 2003.

Krzysztoforska-Weisswasser Z., Wykorzystanie tekstów paralelnych przy tłumaczeniu wyroków w procesie cywilnym, [online], http://www.translegis.com.pl/ll archiwum/LL 2 6.pdf, [dostęp: 27.03.2020].

Kubacki A.D., Relacje interlingwalne między niemieckimi derywatami z -ung a ich od- powiednikami w języku polskim, „Investigationes Linguisticae” 2009, XVII, s. 37–50.

Lewicki R., Parallel’nye teksty v processe sostavleniˆaperevodnogo slovarˆa, [v:] ˆAzyk i metod.

Russkij ˆazyk v lingvistiˇceskih issledovaniˆah XXI veka, D. Szumska, K. Ozga (red.), Kraków 2016, s. 95–104.

Nida E. Zasady odpowiedniości, [w:] Współczesne teorie przekładu, P. Bukowski, M. Hey- del (red.), Kraków 2009, s. 51–71, A. Skucińska (tłum.).

T ˆulenev S.V., Teoriˆa perevoda, Moskva 2004.

Wielki słownik języka polskiego PWN, [online], https://wsjp.pl/index.php?id hasla=

10054 [dostęp: 30.04.2020].

Wielki słownik polsko-rosyjski, D. Hessen, R. Stypuła (red.), Warszawa 2004.

Wielki słownik polsko-rosyjski, J. Wawrzyńczyk, M. Kuratczyk, E. Małek, H. Bartwicka, (red.), Jan Wawrzyńczyk, Warszawa 2005.

Strony internetowe teatrów i oper

https://www.opera.krakow.pl/ [dostęp: 01.05.2020].

https://opera-slaska.pl/ [dostęp: 01.05.2020].

https://teatrwielki.pl/ [dostęp: 01.05.2020].

https://powszechny.pl/ [dostęp: 01.05.2020].

https://www.narodowy.pl/ [dostęp: 01.05.2020].

https://www.teatrstary.eu/ [dostęp: 01.05.2020].

http://teatr-polski.pl/ [dostęp: 01.05.2020].

https://www.mariinsky.ru/ [dostęp: 04.05.2020].

https://www.bolshoi.ru/ [dostęp: 04.05.2020].