Wstępne wyniki badań egzotyków warstw inoceramowych serii skolskiej z niektórych stanowisk Karpat przemyskich i birczańskich

Wiesław NOWAK

Wstępne wyniki badań egzotyków warstw inocera- . mowych seriiskolskiei z niektórych stanowisk Karpat

przemyskich i birczańskich .

Występowanie' skał egzotykowych w serii skolskiej' na pograniczu kredy i paleogenu jest faktem powszechnie .·znanym .. Z dawniejszych

opracowań, w których wymieniane są skały egzotyczne z rejonu skol- skiego, należy wspomnieć prace J. Niedźwiedzk~ego, R. Zubera, W. Szaj:"

nochy, T. Wiśniowskiego, B. Kropaczka, J. Nowaka. Najwcześhiej i,'naj- lepiej ^zostały one poznane w Kruhelu Wielkim koło Przemyśla, zwła- . szcza dzięki opracowaniom K. Wójcika (1908, 1913, 1914). W nowszych czasach· skałami egzotykowymi ż serii skolskiej okolic Przemyśla po-

średnio lub bezpośrednio zajmowali się: M. Książkiewicz (19'5,6), S. Bu- kowy, S.' Geroch (1957) oraz R. Ney (1957).

Materiałegzotykowy z08t81 przez autora zebrany w okolicach Prze-

myśla - w Kruhelu Wielkim,' Krzemieńcu i Zielonce oraz w' okolicach Birczy - w Woli Korzenieckiej. Materiał ten przedstawia baFdzo dużą"

różnorodność typów skalnych. Heprezentówanesą w nim ^skały osadowe, wulkaniczne i' metamorficzne.'

Egzotyki z okolic Przemyśla pochodzą ze zlepieńcówegzotykowych,

które. ^występują w górnej ^części warstw inoceramowych(tzw. rapacz K. Wójcika). Tworzą one co najmniej kilka wkładek w utworach mar-

glisto-łupkowych, zawierających mikrofaunę mastrychtu i paleocenu

(vide S. Bukowy, S. Geroch, 1957). .

Egzotyki z okolic Birczy wyeksploatowano z grubej ławicyżlepieńca

o charakterze brekcji sedymentacyjnej .. Ze względu na pozycję w pro- filu warstw inoceramowych i charakter osadu, przypomina on zlepieniec

. lub jest identyczny z tym, który opisał 'T. Wiśniowski (1908) z okolic

. Birczy. Jak podaje T. Wiśniowski (l.c.), bloki węgla kamiennego,. wystę­

pujące w tym zlepieńcu, były nawet przedmiotem prac poszukiwaw- czych, zresztą nieudanych,. na terenie Woli KorzEmieckiej .

. Ze' stosunku tego zlepieńca do wapieni biyozoowo-litota.nup.owych,

występujących w tej okolicy w profilu Woli Korzenieckiej, należy przy-

jąc, że zlepieniec ten zmłjduje się jeszcze w obrębi~ najwyższej kredy.

j -

, . ,. ~- ~. :.: ^.

422 ^{Wiesław Nowak}

Fig. 1. Mapa geologiczna Karpat 'Pilskich, część wschodnia (według H. Świdziń­

skiego, 1958)

, Geologie map oi the Polish' Carpathians, eastern part (after H. Świtlziński,

1958)

1 - kred,e. dolna nIerozdzlelona; 2 - krede. górna (facja. Inoceramowa); paleogen: 3 - eocen podmen1l1towy; 4 - warstwy menlUtowe; 5 - warstwy krośnieńskie; 6 - mI.ocen (ogólnie); 7 - czwarl;przęd; 8 - stanowIska egzotykó,w (Krzewen1Ale. Z1lllonk:ll., Wola K.orzenleem); 9 .,- brzeg X61'Pat

1 - non Bubd1vided Lower Creta.ceous; 2, - Upper Cr,eta.ceous (Inoceram1an !s.cles);

P&la.eogenlI: 3 - subm.1!n1llte lIlocene; 4 - men1l1te beda; 5 - Krosno beds; 6 - Mlocene (in genBl'8l)'; 7.--'- Quatema.ry; 8 - !lltes ot exoUcs (Krzemieniec, Ztelonka.. Wola Korze- niecka) ; 9 - marg1n ot the Car.pathiane

'PRZEMYŚL - KRZEMIENIEC

Materiał egzotykowy z tego stanowiska reprezentowany jest przez'

skały osadowe. Na podstawie cech makroskopowych i opracowania mi- kroskopowego wyróżniono VI tym materiale:

1) piaskowce ż6łta~e, kwarcowe, z resztkowym spoiwem kalcyto, wym; '

2) piaskowce szare, drobnoziarniste;;

. 0. "'_0 • .• ,.0'

Egzotyki w:arstw inoeeifamowyeh serii skolskiej 423 3) wapienie brunatne, organoge:b.iczno-oolitowe, nieco zsylifikowane (z otwornicami.i spikulami gąbek wapiennych); .

4) wapienie kremowe, organogeniczno-oolitowe (z otwornicami, glo- riami ispikulami ^gąbek wapiennych); .

51) wapienie szare, piaszczyste, otwornicowo...;glonowe;

6) wapienie szare, piaszczyste ze spikulami gąbek krzemionkowych;

7) wapienie . margliste, jasne,. spikulowo-radiolariowo-otwornicowe (z Globigerina, Gumbelina, Nassellaria, Spumellaria oraz ze skalcytyzo- wanymi igłami gąbek krzemionkowych).

~. i a s k o w c e (1-2) ze ^względu na podobieństwo makroskopowe,

być może, należy wiązać z utworami' zaliczonymi w Kruhelu Wielkim do batonu-keloweju przez K. Wójcika {1908, 1913, 19'14).

W a p i en i e t(3~)' wykazują duże analogie makroskopowe' i mikro- skopowe z wapieniami typu sztramberskiego. Podobieństwo pewnych wapieni egzotykowych z Kruhela Wdelkiego do wapieni -sztramberskich

stwierdził już .J. Niedźwiedzki(1876), a potwierdził później również

K. Wójcik Wapienie te wykazują także wiele analogii mikroskopowych z wapieniami tego typu opisanymi z szeregu stanowisk na obszarze 'Kar- pat zewnętrznych (vide M. Książtkiewicz, 1935, 1951; D. Andrusov, J959).

Wa pi e n i e s z a r e (5-6) ze względu na charakter 1 występującą w nich mikrofaunę ·należy odnieść, być może, do górnej kredy. Utwory te muszą być starsze od zlepieńca (mastrycht?), w którym obecnie wy-

stępują· .

W a p i e ń ,(7), ze względu na stwierdzoną w płytkach cienkich obec-

ność globigerin, 'a zwłaszcza rodzaju Gumbelina może być nieco pewniej

określony, jeśli idzie o jego przynależność wiekową: Obecność Gilmbe- lina wskazuje, że wa'pień ten nie jest starszy od cenoinanu.Obserwo- wany w ^płytce cienkiej, wykonanej z tego wapienia, przekrój ^uł~a . otwornicy mogącej przypominać 2-listewkową globotrunkanę, prży jed-

noczesnym braku rotalipor, pozwala przypuszczać, że wapień ten może repre.tentować turon - senon dolny. .

PRZEMYŚL - ZIELONKA

Egzotyki pochodzące z tego stanowiska, podobnie jak egzotyki z Krze-'

mieńca,. reprezentowane są jedynie przez skały osadowe. Wyróżniono

wśród nich: · . .

l) piaskowce drobnoziarniste,

w

2) wapienie czerwonobrunatnawe . o strukturze oolitowej (z otwor-

nicami);' . ,

3) wapienie jasne, białokremowe, organogeniczno-oolitowe (z otwor- nicami, spikulami gąbek krzemionkoWych i glonami);

4:) wapienie ' kremowe, . dolomityczne, żółtawordzawo wietrzejące,

o strukturze subklastycznej; .

5~ wapienie kremowe z powłOką czerwoną tlenków żelaza, o struk-

. turze subklastycznej; .

6) .żółtawe margle piaszczyste, glaukonitowe (z otwornicami, radio-

lariami, spikulami gąbek krzemionlg)wych);

, .. j

i

.. I j

I

I

I

I

I

i

I

I

I

! 1

I

I

I I

. ,

!

l . ,--_ _ _ _ . -, __ ._._ .-, __ . __ . _. _ _ . _ .. _ . ....:. ... ____ . . : . . '-' .. . . _ _ . . _ _ . _ . . _ . . : _ _ _ . _ . .

~_..._.

~_:..

~,_

_.J

------~-_ .. _.-.. -._-- -_._-_._-- --- -- ---- -- -:---_._._-_. __ ._._----

424 ^{Wiesław Nowak}

7) utwory piaszczyste, bliżej nieokreślonego charakteru z otworni- cami(?), tworzące wypełnienia szczelin w wapieniu czerwonawobrunatna-

wym (por. 2);. . ' . . . ..

8) ciemne rogowce o odcieniu niebieskawym, bez widocznej struktury

organicżnej w płytce cienkiej~ ,

W a p i e n i e (2-5) na podstawie cech mikroskopowych dokładnie

odpowiadają wapieniom opisywanym jako.sztramberskie lub skałom nie- kiedy im towarzyszącym, jak wapienie. oolitowe.

W,a p i e ń (4) ma tak samo charakter wapienia sztramberskiego, jak'

wyżej wymienione z tym, że w odróżnieniu od nich jest on nieco ,dolo- . mityczny. Dolomityzacja tego wapienia prawdopodobnie jest procesem wtórnym i, być może, należy ją odnieść do okresu kredowego.

U t wo r y i m a r g l e p i a s z c z y s t e (&:-7) ze ^względu na ich charakter litologiczny oraz zespół mikroorganizmów, jakie zawierają, najwyraźniej przYP9minają skały młodsze, liie jurajskie, które,być może,

należy odnieść do górnej, kredy. . .

. R o g o w c e (8) nie przypominają żadnej ze skał rogowcowych opi- sanych dotychczas z egzotyków warstw inoceramowych. Rogowce te są

. ^różne od rogowców opisanych przez S. Bukowego i S.Gerocha (1957) 'ze zlepieńców występujących na wzgórzu Lipnik w Kruhelu. Bliższe

określenie wieku wspomnianych rogowców w obecnej chwili jest nie-

możliwe, a to ż powodu braku w nich jakichkolwiek śladów fauny. Na podstawie, współwystępowania tych rogowców razem z innymi skałami

jurajskiego wieku można' przypuszczać, . że 'wiążą się one z jakąś od-

mianą wapieni rogowcowych górnojurajskich, na razie nie znanych z eg.,.

,zotyków na tym obszarze. · .

;.'~-- ^{-. '.}

WOLA KORZENIECKA

Znacznie bardziej urozmaicony skład przedstawiają skały egzotykowe z o~olic Birczy. Reprezentowane są tutaj skały osadowe, wulkaniczne

i metamorficzne. .

Skały osadowe:

l). piaskowce drobnoziarniste, kwarcowe, bez fauny;

2) wapienie jasnobrunatne, . organogeniczne (z zoosporami Globo- chaete. alpina (?), krynoidami, otwornicami, kalpionellami);

.3) wapienie ciemnopopielate, organogeniczne I(Z zoosporami Globo- chaete alpina (?), krynoidami, kalpionellami);

~) wapienie białe typu "biancone" -(z radiolariami); .

5) wapienie zielonawe,· peli tyczne . z kalpionellami (Calpionella at"pina Lo r e n z, C. elliptica C a d i s h i innym~);

. 6) mułowce sżare, 'Otwornicowo"'Spikulowo-radiolariowe;

7) ^żółtawe wapienie margliste, otwornicowo-spikulowo-radiolariowe z globotrunkanami 2-listewkowymi;

8) szarobiałe wapienie margliste, otwornicowo,.;spikulowo-radiolario- we z globotrunkanami 2-listewkowymi (Globotruncana l.apparenti lappa- renti B o IIi, . G, lapparenti tri,carinata (B r o t ze n),. G. marginata i inne).

. i f

' ~ .- -.. -.---.... -

Egzotyki warstw inoceramowychserii skolskiej 425 S kał y w u l k a n i c z n e 1:

9) ciemny andezyt z odcieniem zielonawym, o sttukturze pilotaksy- tbwej z silnie przeobrażonymi składnikami ciemnymi, głównie ·biotytem;

10) ciemny andezyt o strukturze porfirowej z zupełnie przeobrażo-

nymi składnikami; . . .

11) Ciemnozielony andezyt o budowie zbliżonej dosptlit6w, z silną impregnacją kwarcu i wakuolami zapełnionymi kalcytemj .

12) czerwonawo zabarwiony dacyt o budowie apohigllopilitowej z bio-

o tytem i rzadszym amfibolem, silnie zmieniony hydrotermalniej

13) zielonawy aglomerat lawowy pstro nakrapiany, złożony z ułam­

ków przeobrażonych andezytów z licznymi reliktami· zopacytyzowanych

amfiboli;· .

14) perłowoszary tufoid kryształowy z silnieskalcytyzowanymi krysz-

tałami i zsylifikowanym spoiwem.

S ^kał y me.t a m o r f i c z n e:

15) szare gnejsy.

Wa p i e n i e (2, 3, 5) ze ^względu na ^obecność kalpionell oraz glonów (zoospor Globochaete alpina) przypominają tyton pelagiczny, znany z od- . osobnionych stanowisk na obszarze Karpat zewnętrznych, szczególnie do- brze reprezentowany w egzotykach bachowickich (vide M. Książkiewicz,

19'56). Nalęży jednakże stwierdzić, że w egzotykacłl z okolic Birczy tyton. ten nie jest tak-bardzo urozmaicony jak w Bachowic'ach i kalpionelle na..,

leżą w nim do rzadkości;

W a p i e ń (4) nie przypomina żadnego z wapieni dotychcZas opisa- nych z egzotyków strefy skolskiej. Mimo że wapień ten nie zawiera kalpionell, wydaje się możliwe, że pozostaje on w związku z tytonem pelagicznym, kalpionellowym i jest tego samego wieku lub nieco starszy.

Pewne analogie nasuwają się zwłaszcza z białymi wapieniami typu"bian- cone", znanymi z obszaru pienińs~iego. Wapienie tew strefie pienińskiej,

tak samo jak opisane wyżej, ż okolic Birczy, nie zawierają kalpionell, a ^pozostają w bezpośrednim związku (ciągły profil) z ty tonem pelagicz- nym. W Bachowicachtego typu wapienie, prawie identyczne pod wzglę­

dem cech makroskopOWych, reprezentują ty ton (T2,T3} i zawierają kal- pionelle {vide M . . Książkiewicz, 1956:). Wydaje się możliwe zatem, że

istotnie ten bardzo charakterystyczny typ wapieni również w przypadku egzotyków z Birczy może reprezentować tyton z tym, że w badanym frag- mencie nie mieliśmy możliwości stwierdzenia kalpionell, lecz radiolarie~

.obecność w tym wapieniu jedynie. radiolarii potwierdzałaby obserwacje nad zależnością, jaka istnieje w występowaniu kalpionell i radiolarii w

pe-

lagicznych wapieniach tytońskich. Między innymi polega ona na wzajem- nym wyłączaniu się tych organizmów. .

M u ł ow ie c s z·a r y (6;), ze względu na charakter litologiczny i zespół

mikrofauny, być może, riależy odnieść do jednej z odmian facji otwor-

·nicowo-spikuloW'o-radiolariowych, ^{należących·} do górnej kredy. ^Jednakże

związku tej skały z górną kredą z całą pewnością nie można wykazać.

1 Opracowanie ^wstępne T. W1esera.

j '

426 ^{. Wiesław Nowak}

W a p i e n i e m ar g l i s t e (7-8) reprezentują górną kredę w facji pelagicznej. Obecność wspomnianych globotru:nkan wskazuje, ze wapie- nie te reprezentują górny turon - dolny senon. Dalsze opracowanie tych globotrunkan pozwoli, być może,na określenie, czy pochodzą one ze strefy, gdzie dominujący udział miała grupa "lapparenti", czy "margi-- . natd.".

UWAGI.OGÓLNE

Między egzotykami pochodzącymi z obszaru 'przemyskiego i okolic BircZy zaznacza się szereg zasadniczych różnic. W okoHcach Przemyśla

tyton ma rozwój sztramberski, aw okolicach Birczy -pelagiczny o ce- chach ty tonu kalpionellowego. Z innych różnic należy wymienić obecność

licznych i urozmaiconych skał wulkanicznego pochodzenia w okolicach Birczy, a zupełną ich absencję w okolicach Przemyśla. Uwzględniając

dawniejsze obserwacje ^K. Wójdka (1908, 1913, 1914), ^należy ponadto

wymienić w Kruhelu Wielkim (rejon Przemyśla) obecność dewonu i kar-

bonu' o rozwoju węglanowym, permo-triasu, triasu oraz utworów jury

od batu do sekwanu włącznie, których w Karpatachbirczańskich na razie nie stwierdzono. Z kolei w okolicach Birczy ~ub w polskich Karpatach dąbromilSkich stwierdzono skały dotyćh<?zas nieznane z Karpat prze- mYl'lkich takie, jak karbońskie węgle kamienne (vide T. Wiśniowski,

1908) oraz gnejsy pochodzące ze strefy mezometamorfizmu prakarpac- kiego (videJ. Kotlarczyk; ^materiały niepublikowane).

Egzotyki z okolic Przemyśla, ze względu na rozwój tytonu w facji sztramberskiej, należałyby do strefy kruhelskiej (vide M. Książkiewicz,

11956). 'Natomiast egzotyki z okolic Birczy, ze względu na ty ton pela- giczny, wykazujący pewne analogie z tytonem bachowickim, zapewne

należą już do bardziej wewnętrznej (południowej) -strefy .

. Dalsza. różnica między strefą .egzotykową przemyską (kruhelską) .

i birczańską leży zarówno w historycznym rozwoju tych stref, jak . i w genezie utworów, W których omawiane egzotyki występują. W oko- licach IPrzemyśla utwory z egzotykami i ich skład wskazują na bliski

lub 'bezpośrędni ich ^związek ze ^skałami. egzotyikowymi (F. Rabowski,

1928; M. Książkiewicz, 1956). występującymi' np. w Kruhelu Wielkim.

Natomiast strefa źródłowa-egzotykowa, która dosta,rczyła egzotyków dla górnokredowego fliszu okolic Birczy, obecnie nie jest znana na powierz- chni i o jej położeniu w geosynklinie fliszowej, oraz o jej stosunku do ' innych stref egzotY'kowychmożemy jedynie ^snuć przypuszczenia .. Obec-

ność w strefie birczańskiej skał' reprezentujących górny turon - dolny senon 'pozwalaprzypuszczać, żew strefie, z której pochodzą te egzotyki, w górnej kredzie trwała sedymentacja morska'. Ich planktoniczny cha- rakter, być może, należy uważać za przesłankę, żew strefie tej była za- chowana ciągłość osa,dów, co najmniej od niższej części górnej kredy .

. Momentem wspólnym dla strefy przemyskiej i birczańskiej jest czas pojawienia ^się egzotyków w .utworach fliszowych regionu skibowego.

W okolicach Brrczy, tak samo jak w· okolicach Przemyśla, egzotyki po-

jawiają się po raz pierwszy· w profilu serii skolskiej dopiero w najwyż-

szej kredzie. . .

i i

;Egzotyki warstw inoceramowychseriiskolskiej 427

Na podstawie zebranych obserwacji wydaje się możliwe, że po osa- dzeniu dolnego senonu, który jest jeszcze reprezentowany W materiale egzotykowym (Bircza), a przed mastryc)}tem, zaszły w konfigUracji zew-

nętrznej skolskiej ^części geosynkliny ^poważne zmiany, które ^zmieniły

.dotychczasow~ warunki sedymentacji w tej części zbiornika fliszowego.

Z okresem tym' w rejonie skolskim należy wiązać fakt pojawienia się

nowych, nieznanych' dotychczas stref alimentacji egzotykowej. W przy- padkustrefy birczańskiej miała ona młodą górnokredową, niefliszową pokrywę osadową. Strefy te w najwyższej kredzie i dolnym paleogenie

dostarczyły warstwom inoceramowym w okolicach Przemyśla i Birczy oraz ^iłom babickim olbrzymiej masy ^materiału egzotykowego.

Pomimo szeregu nowych danych o tych strefach, w dalszym .. ciągu

pozostaje otwarta kwestia pozycji tych stref w geosynklinię fliszowej.

Jest możliwe, że w czasie sedymentacji górnokredowej strefa kruhelska

stanowiła północne obrzeżenie zbiornika skolskiego, natomiast. strefa egzotykowa birczańska w jakiś na obecnym etapie padań nieznany sposób dopiero w tym czasie pojawiła się. Moment ten mógł być właśnie zare- jestrowany pojawieniem się egzotyków we fliszu górnokredowym. W stre- fie birczańskiej jednakże nie obserwujemy obecnie na powierzchni ska-

łek starszego, przedfliszowego ^podłoza i występowanie egzotykaw w war- stwach . ipoceramowych w tej okolicy wiąże się co najmniej z drugo-'

rzędnym, jeśli nie trzeciorzędnym złożem. Rozmieszczenie egzotyków i kierunki transportu Vi górnej kredzie wskazują w tej . okolicy' na to, że birczańska strefa alimentacji w stosunku do obecnego miejsca występo­

wania egzotyków '(w Karpatach birczańskich) zajmowała ogólnie bardziej

północno':'zachodnie położenie.

Na wielkość zmian, jakie. należy .w:iązać z czasem pojawienia sięegzo­

tYk:Ów w rejonie skolskim, może między innymi wskazywać. obecność

w okolicy Birczy urozmaiconych skał wulkanicznego pochodzenia. Wska-

zują one, że przejawom diastrofizmu w tym cZasie towarzyszył żywy

wulkanizm. Miernikiem tych zmian w pewnym sensie może być również

i skład materiału egzotykowego. Wskazuje on na nadzwyczaj intensywną erozję, która po rozcięciu utworów mezozoiku (kreda i jura) już w tym czasie Sięgnęła do paleozoiku (dewon, karbon) i prakarpackiego podłoża

krystalicznego. ' . .

KarpaClkaBlba.cja Terenowa I.G.

Nadesła.no dnia 6 atyczn1a 1962 r.

pISMIENNICTWO

ANDRU,gOW iD. (1959) --.,.. Geologie Moravsk~slezsky-ch Bezskyd. 2. Bratislava:

BUKOWY. S., GEROCH S. (1957) - O wieku zlepieńcówegzotykowych w Kruhelu Wielkim. Rocz. Pol. Tow. GeoI., 26, nr 4, 'p. 321-327. IKra·ków.

KSIĄżKIEWICZ M. (1935) - nie aussere karpatiscbę Klippen7JOne bei Andrychów.

BulI. Intern. Acad. Pol. [ser. Al, p. ·~1()6. Kraków. . KSIĄżKIEWICZ M. (195'1) -,.. Objaśnienie arkusza :Wadowice. Państw. Inst.· Geol.

Warszawa.

I __ ~·_·.'.".: . . _.c ... __ ·. __ "'-_ .~._._--_.- .. _--_.,.,,---~_ .... -. ~_._ .. , ...

_

· ....

, .. ^,

428 ^{Wiesław Nowak}

KSIĄżKmWICZ M. (1956) - Jura i kreda Bachowie. Rocz. PoL Tow. Geol., 24, z. ~, p. Il~. Kraków.

NEY R. (!leM) - O egzotykach wapieni jurajskkhbrzeżnej części Karpat.d Przed- górza między Sanem i Wiarem. Acta geol.pol., 7, nr 12, p. 2601-<269.

Warszawa. .

NIEDZJW'IEDZKI J. (1876)- Beitrage zur Geologie der Karpathen: Jb. geol. · Reichsanst., 26, nr 3. Wien.

RABoWSKI F .. (1900) - Skałka Kruhela Wielkiego pod Przemyślem. Za:byt. Przyr.

nieożyw., 1, p. 53-5& Warszawa.

WISNIOWSKI 'T. ~1008) - Atlas Geologiczny Galicji. Komis. Fi.zjogr. Akad. Um.iej.,

. nr lU. 'Kraków. .

WÓJCm: K. (10081) - Exotica fliszowe Kruhela Wielkiego koło ·PrzeinYśla. Spra- . wozd. Komis. Fizjogr. Pol. Akad. Umiej., 42, p. 30---.24. Kraków. . WÓJCIK iK. (19113) - Jura Kruhela Wrielkiego, pod Przemyślem, Cz. [, It Rozpr;

Pol. Akad. Umiej. [ser. B], 53, p. 4109--490; 5481---O~9'. Kraków.

WÓJCIKK. (1,914) - Jura Kruheia Wielkiego pod Przeniyśiem. Cz. m, IV. Rozpr.

Pol. Akad. Umiej. [ser. B], 54, p. 13--.69; p. M!1l...l182. Kraków.

BecJIaB HOBAK

IIPE)J.BAPHTEJIbHbm PE3YJILTATLI no HCCJlE)J;OBAHIDIM 3K30TIflłECIałX r JILIB .. B HHOQEP AMOBbIX. CJIoaX CKOJILCKO:A: CBHTbIH3 HEKOTOPblX MECTOHAXO~ HA TEPPHTOPHH IlIIIEMf»ICbJlLCKHX. H BHPlJAHCKHX

KAPllAT

Pe:310Me

ABTOPOM ;D;8lOTCS npe;D;BapwreJIbHbIe pesyJIbTaTld. no KOC'JIe;D;OBaHKSM. 9K30TH'1e- CKHX rJIbI6 BepXHclł '1aCTK HHOqepaMOBbIX CJ10eB H3 HecKOJJbKKlr; MOOJ'OHa.xOOK,il;emdi B paiłoae llmeMbICbJIbCKI1X K BKP"ła.HClrnX KapnaT. 3K3O'l'WiecJOre rJIl>l6bl rtpoKc- XO,llSlT H3 T}>eX pa3JIK'lHI':iix MecTOHaXOJK;D;eH~

llepBbIl1: KOMnJIeKC, CJIOJKeHHbltl: KCKJIIO<rHTeJIbHO oca;o;O'lHbIMH nopo;D;awr, npo- KCXO;D;KT H3 lIJKeMbICbJJS-KJKeMeaqa. BbJ;D;eJIHIOTCS 3;D;ecb JKeJI'l'OBaTf:.le· KBapqesble

necąaHKKK c peJIHK'l"OBbIM. KaJIbqKTOBbIM qeMeHTOM, cepble MeJIKooepm(CTbJe nec- '1aI1HKK, . 6ypble OpraaorelHH()-()()JIJf.TOBbJe K3BeCTHmm, Jq)eMOIBbJe opraaoremrD-9OJIK- TOBbJe H3BeCoraSlKH, cepble necąaHCTlde H3BeCTHSKH co cnHKYJIaMH' KPeMHHcThoi: ry'6oK, cepbJe nec'laHHCTble cPopaMHHKcPe1;xmO,llOpOCJIeabJe. H3BęcTHSlKH, CBeTJIble MepreJIHCTble cnKKYJIeao-pa,llHOJISpHeBO-cPOpaMHHHcPepoBble H3BeCTHSKH.

·BTopoH KOMnJIeKC npoKCXO,llwr· H3 llJKeMbJCbJIS-3eJIeHKK. OH npe,u;CTaBJIeH mep':' maBbIMK necąaHHKaMJł (":-HCl), KPacao-6ypbIMH OOJIHTOBbIMH H3BeCTHSlKaMK, c:BeT-

JIbIMH 6eJIo-KPeMOBbIMK OPraHoreaao-OOJIHTOBblMK miBecTHSKaMK, KPeMOBblMK ,lIOJlO-·

MKTOBbIMK H3BecrirSlKaMi! cy6KJIaCTH'iecKoH CTpYKTYpbI, KpeMOBbIMH c xpacaoo 060-' JIO'IKoti: H3BeCTHSKaMH cy6KJIaCT.l1"IeCKOH 'CTPYKTYPbI, JKeJITOBaTldMH IIOO'iaHKCTbIMH.

rJIayKOHHTOBbIl\rn: MepreJISMH, neC"iaHHCTbIMH OTJIOJKeHWłMK, BhlnP;rtaHIOJ.qKMH TPe-

IqKHbJ B H3BecrHSKe, TeMHbIMH pOrOBHKaMH c roJIYOOBaTbJM OTTeHKOM.

Streszczenie 429

Tpen.e MecTOHaxOOK,1l;eHHe C 3K30TH"l:ecKHlIm rJIbW8.MK pacnOJIOOKeHO B BOJIH K2KeMeHeqKOK 6mo. BHp'Ui: •. 3TOT KOMlTJIeKC npe)!;CTaBJIeH oca)!;O'ffiblMH, BYJIKaHn- 'IecIGIl\.m H. MeTaMOPlPWiecKKMH nopo)!;aMJ1., a HMeHHO: MeJIK03epHnCTbI'MH KBap~e­

BbI'MK. IlElC'ISlmKaMH, CBeTJI0-6YPbIMH opraHoreHHblMK H3BeC'l'HHKalm C KPKHoJ1,ll;a-

~. !Pripa~eP8.MK H KaJIIm:OHeJIJIaMH, TeMHO-neneJIbHbIMH OprnH.Ol'eHHbIMH H3"

BeC'l'HRKBMH C KPHHOJ1,ll;8.MH. !Pop~epaMl1; H KaJIIlJroHeJ1JIaMH; 6eJIbI'MH H3BeC'l'HSI", KaMH nma "biancone", .3eJIeHOBa'l'blMJl: H3BecTHJIKaMH c Calpionella alpina. Co ellip..

tica H )I;P... cePbIMH !pOpaMHHH!p~cnnx:yJIeBo-PMHOJISlPHeBbIMK aprnJIJIKTaMH, :m:eJI- TOBaThIMH MepreJIHC'l'bIMH !POpa~epo-omm:YJIeBo-pa,Zl;KOJISlPHeBbIMH H3BecTHSlKa- MH c· rJI060TpyHBMH C )l;BYMHSI KWISlID!:, oepo-Oem.I'MH MepreJtHCTbIMH !P~epo­

-cIDmyJIeBo-pa)!;HOJI'$lpHeBbIMH H3BecTHSlKaMH C Globotruncana lapparenti lapparenti.

G. lapp. tricarinata. G. marginata H )!;pyrm.m.BYJIKaHH'IeCKHEi nopo,Zl;bI npe)l;CTaBJIeHbI aH)!;e9H'I'OM iIopqnqiOBoK CTPYKTYPbI, . ~e3I1.'rOM 6JIH3KHM

no

MeJK,Zl;Y 3K3OTH<lecKHMH rJIbI6aMH n:m:eMbICbJIbCKOl'O paKoHa H OKPecTHbiC'J:'e:l1 BHP'lH nO)!;'IePKHBaIOOTCSI ,Zl;O~.OJIhBOpe9KHe OTJIHqru:ro B Ox:pecTaOCTSIX II2KeMbICbJISI THTOHCKHe nopo)l;bI wTpaM6epI'CK0l'0, a B 6Hp'IaHCKOM paKOHe neJIarH'leCx:oro 'xapax:repa C npn- 3HaKaMH KaJInHOHeJIJIOBbrx THTOHCKKX: 06pa3OBaHHK. B 6np'laHCKOM paKOHe pac- npocTPaHElHbI OTHOCHTeJIbHO MHOrOriHCJIeHHbIeBYJIKaHWiecKHe nopo)I;bL

. 3K3OTH'Ie6me rJIbI6bX OKpeCTHOCTefi ' II2KeMbICbJISI H3-3a pa3BHTHSI Tn'I'OHCKHX ' 06pa30BaHHKOTHocSlTCSI, BepoSlTHo, K KpyreJIbCKoK 30He (CM. M. Kcea:m:KeBWi, 1956),

B TO BpeMSI KaK 3K3O'l'H'1ecKHe rJIbWbX oK:peC'l'HOC'l'eii:BKP'IH BCJte;IICTBe . neJIarH- 'IecIrnX: TW1'OHCKHX ·OTJIOOKeHHK ~ K 60JIee BayTPeHHen IO:m:Hen 30He. ,l(aJibHeKmHe . oTJIH'IKSI 3aKJIIO'IaTCSI B HCTOpnqeC:fcOM pa3BKTm1 3THX 30H H B. reHE!3Kce 06pa30Bamm, B K'OTOPbIX 3TH 3K30TH"l:ecKJ!e rJIbI6bX pacnpoCTPaHeHbI. KpyreJIbCKaSI 30Ha B TO BpeMHSI. no BCen BepoSITHOC'l'H, 06pa3tmaJIa OOBepHOO' 06paMJIeHHe x:apnaTCKoK reo- cmm:JIHHaJlJf. B 6np'IaHCKOK 30He OTCYTCByIOT Ha )l;HeBHOK noBepXHOCTH yreCbI' 60JIee ,lUlE!BHel'O )!;cxPJlJfWeBoro OCHOBaHWI, a . 3K30'm'Iecx:ne rJIbI6bI pacnOCTpaHeHHble 3,Zl;ecb, 6bIJIH. nepeOTJ1O:m:eHbI. BHP'IaHCKaSI 30Ha IrnTaHHSI no OTHOUleHHIO K HaCT~­

HIIteMY MecTOpacnOJIOOKeHHIO 3K30TWiecKHXrJIbm' B 06IIteM npooTHpaJIaCb, no 'BceK BepoHTMOC'rH ,60JIC'e K ceBepO-3ana,D;Y.

fiOHBJIeHHe 3K30TH"l:ecxi1x rJIbJ6 cJie)!;YeT CBSI3blBaTh c npoSIBJIeHKSIMH )l;HaCTPO-

!PH3Ma B 3T<> BpeMSI, pegYJIbTaTOM 'Iero SlBJISleTCSI HaJIWl:He B O!q)eCTHo!cTSIX BHP'IH pa3Hoo6pa3HbIX nopo)!; BYJIKaHH'IecKOrO npOHCX02K)l;eHHSI. .

Wieslaw NOWAK

,'f.

PRELIMINARY RESULTS OF STUDY ON EXOTJjCS FROM THE .ilNOCERAMIAN BEDS OF THE SKOLE SERIES, OF SEVERAL SI'l'&S IN THE P~YSL

AND THE BmCZA OABPATHIANS

Summary

.The aUthor presents· the preliminary results of his s.tudy onexotics from the upper part -of the inoceramian beds, collected in several sites of the Przemysl

. and the Bircza Carpathians. The exotics' originate from three different localities;

1

.1

1

I

I !

I

.

I

.1

•

I

.

I

.

!

J---- -

i

I I

1

'·1

I

• • • J

430 ,wiesraw Nowak

The first assemblage consisting. only of sedimentary rocks, originates from the

Przemysl-Krzemieni~c area. In this· group the author has distinguished: yellowish quartz sandstoneI'! with residual calcitic matrix; grey, finegrained sandstones; brown;

organogenic-oolitic limestones; cream coloured,organogenic-oolitic limestones; grey, arenaceous limestones with spicules of siliceous sponges; grey, arenaceous, forami- . ni£eral-algal limestones and light coloured marly spiculose:-radiolarian-foramini-

feral limestones. . .

The second assemblage origip.ates from the Przemysl-Zielonka area. There are represented hel'e:rough sandstones· (-Hel); reddish-brownish, oolitic limestones;

light coloured, creamy-white organogene-oolitic limestones; cream coloured .dolo- mitic limestones of subclastic structure; cream coloured limestones with red coating of subclastic structure; yellowish, arenaceous, aglauconitic roads; arenaceous depo- sits filling fissures ill limestones,and dark hornstones of bluish tint.

The third discussed site of exotics is at Wola K()rzeniecka, ·near Bircza. In the material, there are represented sedimentary, volcanic and metamorphiC rocks, viz.:

. finegrained quartzsandstones; light brown organogenic limestones with crinoids, foramin1fers and calpionellae; ashen-grey limestones as above; white limestones of "biancone" type; greenish limestones containing.Calpionella alpina,. C. eltiptica and other forms; grey foramiriiferal-spiculose-radiolarian siltstones; yellowish, marlyf-oraminiferal-.siPdcul!.oS'e rad:i1()larian lLmelStone.s !With 2-lealf Globotruncana;

grey-white, marly for.aminiferal-spiculose-radiolarian limestones .with Globotrun- canalapparenti lapparenti, G. lapparenti tricarinata, G .. marginata a.O. Among volcanic rocks there are represented: lIIndesite of pilotaxitic strticture; andesite of polyphyr structure;. andesite of a structure resembling spilites; red dacite of apo- hialopylitic structure; greenish, spotted lava agglomerate, and pearl-grey crystal . tuffoid. Among metamorphic rocks there are grey gneisses.

A fairly distinct difference may be obserVed between exotics derived from the Przemysl area and those from the vicinity of Bircza .. In the area of Przemysl .. the Tithonian shows the Strain-berg development, whereas in the Bircza region it is

pelagic, with the fea,tures of Calpionella-type Tithonian. In the viCinity of Bircza the volcanic rocks are relatively numerous~

In view of the development -of the Tithonian, the exotics from· the Przemysl area would belong to the Kruhelzone ·(comp. M. Ksil'lzkiewicz, 1956), whereas

.those of the Birczaregion,due to the pelagicTithonian, rather to a more interior,

southern zone. Another differeJ,lce muSt be seen in the historical development of these zones, and in the genesis of the sediments in which the exotics occur. At that time, the Kruhel zone presumably formed the northern margin. of the Carpathian geosyri:CLine. In the Birczazone, no klippen of the older pre':Flysch substratum appear at the surface, and the exotics occur in the secondary deposit there.Com- pared with t'he sites ^of the present-day occurrences of exotics, the Bircza zone of alimentation was, in general, probably in a more northwestern position. The moment of appearance of the exotics should probably be linked with the pheno- mena o~ diastrophism· of that time, what is proved by the occurence of diversified

volcanic rocks in the· Bircza region. -

•.. :.L.._ .•. _:' ••••..•.••. ,._ .. _ .... ~. "'" . : .... _ ...••. _._:~ • .;._._.~.