T o m ( V o l u m e ) X X X I I I — 1 9 6 3 Z e s z y t ( F a s c i c u l e ) 4 K r a k ó w 1 9 6 3
PROF. DR BRONISŁAW HALICKI
(1 9 0 2 — 1 9 6 2 )
D nia 26 m arca 1962 r. zm arł w w iek u 60 la t prof. d r B ronisław H a l i c k i , jed en z n a jb a rd z ie j a k ty w n y c h geologów, o b d arzo n y w ielką p asją badaw czą i szerokością zainteresow ań naukow ych. Obok w y b itn y c h zdolności n au k o w y ch p rz e ja w ia ł niepospolite w alo ry dydaktyczne, k tó re je d n a ły m u szerokie rzesze m łodych pracow ników , w p ro w ad zan y ch przez Niego na szlaki geologiczne.
B ronisław H a l i c k i u rodzony w 1902 r. w M oskwie, po ukończeniu szkoły śred n iej stu d io w ał na W ydziale Filozoficznym U n iw e rsy te tu J a giellońskiego w K rakow ie i ta m w ro k u 1926 u zyskał stopień d o k to ra geografii. Po p aro le tn im o k resie pracy w P a ń stw o w y m In s ty tu c ie G eolo
gicznym przeszedł n a U n iw e rsy te t W ileński, gdzie jako a d iu n k t p racow ał do w ojny, uzyskaw szy w ro k u 1936 n a U n iw ersy tecie Jag iello ń sk im veniam legendi z geologii. W czasie w o jn y b y ł za tru d n io n y w 'L ite w s k im U rzędzie Geologicznym. Po w o jn ie przeszedł do p racy w M uzeum Ziemi, ja k o kiero w n ik Z ak ład u C zw arto rzęd u i Geom orfologii, a o d ro k u 1953 o b ją ł stanow isko profesora i k iero w n ik a Z ak ład u Geologii P olski i Ś w iata n a W ydziale Geologii U n iw e rsy te tu W arszaw skiego i n a ty m stanow isku jak o profesor zw yczajny pozostał aż do śm ierci.
P rz e d k ilk u la ty zapadł prof. d r B ronisław H a l i c k i ciężko na zdrow iu i w w y n ik u ch o ro b y doznał bard zo pow ażnego upośledzenia w zroku. Pom im o tego ciężkiego k alectw a nie u sta w a ł w pracy, nie zerw ał k o n ta k tu z n au k ą, b ra ł zawsze żyw y udział w pracach w y d ziału i szcze
gólną tro sk ą otaczał sw ych uczniów. P odziw ialiśm y n iezw y k ły h a r t ducha i w ielk ą żyw otność um ysłow ą, jaką o k azy w ał do o statn ich d n i swoich.
Prof. dr Bronisław H a l i c k i odznaczał się dużą odwagą cyw ilną i niezależnością sądów, które w ypow iadał żyw o i z tem peram entem . W y
stępow ał nieraz w obronie słabszych i krzywdzonych, nie bacząc, jakie to dla niego pociągnie konsekwencje.
Ze zmarłym łączyły m nie w ięzy serdecznej i długotrwałej przyjaźni, zadzierzgnięte jeszcze wówczas, ' gdy H a l i c k i jako m łody człowiek pracował w Tatrach nad zagadnieniami zlodowacenia. W spólne wędrówki na ich szlakach, um iłow anie przyrody tatrzańskiej, na której uroki prof. H a l i c k i b ył szczególnie w rażliw y, głęboko zapadły nam w serce.
W ięzy te zacieśniły się jeszcze silniej, gdy w roku 1937 objąłem katedrę geologii w W ilnie, przy której H a l i c k i był adiunktem. Znalazłem w nim najbardziej oddanego sprawom nauki i m łodzieży współpracowni
ka, którem u Zakład Geologii w iele zawdzięczał. Rozbudowana wspaniale wym iana w ydaw nictw z zagranicą sprawiała, że Zakład b ył stale zasi
lany przez w iele najbardziej cennych czasopism, oo w ydatnie ułatwiało pracę. W czasie licznych w ycieczek prof. H a l i c k i pokazywał m i cuda geologii w ileńskiej, które tak ijiasno zapisały się w dolinie Wilii, czy Wi- leńki. Pam iętam wycieczki, które prof. H a l i c k i urządzał czy to dla studentów Zakładu, czy dla Koła Przyrodników, na których w pełni jaśniał jego n iezw yk ły talent prostego i popularnego przedstawiania trudnych nieraz problem ów m orfologii w ileńskiej. Prof. H a l i c k i miał niezw ykły dar wdrażania m łodzieży w m etodykę badań naukowych.
R ozwijał zm ysł obserwacji, uczył form ułowania wniosków, rozw ijał k ry
tycyzm . Stąd też w ycieczki te ściągały liczne rzesze m łodzieży nie tylko geologów czy geografów, ale także i z innych dyscyplin. Żywo stoją mi w pamięci, mimo że od tego czasu tyle m inęło lat i ty le przeszło burz, te w ycieczki prowadzone w strojną w iosennym kw ieciem dolinę W ileńki.
Działalność naukowa prof. dra Bronisława H a l i c k i e g o objęła bardzo szeroki wachlarz zagadnień od geom orfologii poprzez stratygrafię i paleogeografię mezozoiku i czwartorzędu do problem atyki geologii regio
nalnej tektonicznej i dynam icznej. Główną jednak dziedziną jego zainte
resowań była problem atyka plejstocenu. Z tego zakresu pochodzi grun
towna i jeszcze w pełni aktualna praca poświęcona zlodowaceniu północnych stoków Tatr. W pracy tej, opartej na rozległych studiach terenowych, ustala autor przebieg zlodowacenia tatrzańskiego i zasięgi poszczególnych zlodowaceń dowodząc, że Tatry u legły trzykrotnem u zlodowaceniu. Z zagadnieniami geom orfologii Tatr w iąże się inna, nie
duża, ale ciekawa praca tp.: „Parę uwag o rozwoju dolin tatrzańskich”, w której autor dochodzi do wniosku, że asym etria ich dolin w ywołana jest różnicami przebiegu procesu regelacji w okresach lodow ych i m ię- dzylodowych.
W czasie swej pracy na U niw ersytecie W ileńskim rozwinął prof. H a- 1 i c k i niezw ykle owocną działalność naukową. Z tego okresu pochodzi ciekaw e studium w spraw ie przebiegu Uralidów w Polsce i krajach przy
ległych, w którym autor w oparciu o znajomość m ateriałów w iertniczych tak polskich, jak i obcych śledzi na wschodnich rubieżach Polski w jej dawnych granicach przebieg pasma górskiego Scytydów . I choć badania obecne w ykazały, że charakter tego elem entu w ygląda inaczej, to ;jednak ptraca ta uwzględniająca w szystkie znane w ówczas fakty odegrała dużą rolę i spotkała się z żyw ym echem tak w kraju, jak i za granicą. Z okresu w ileńskiego pochodzi jeszcze kilka prac tyczących się budowy podłoża Polski północno-wschodniej. W jednej z nich stwierdza autor rzecz nie
zw ykle ważną, a m ianowicie, że w podłożu Wilna, bezpośrednio pod
kredą leżą utw ory dew ońskie. N ależy tu również ciekaw e studium o kre
dzie podłoża Polski północno-wschodniej, w której autor w oparciu o analizę dostępnych wówczas w ierceń przedstawił ciekaw y obraz zmian pale o g eograf icznyeh, zachodzących w górnej kredzie na obszarze Polski północno-wschodniej.
W okresie w ojennym pracował prof. H a l i c k i zrazu w Litew skim K om itecie Energetycznym , a potem w L itew skim Urzędzie Geologicz
nym. W okresie tym przygotow ał szereg opracowań i dokum entacji geolo
gicznych dla celów hydroenergetycznych. N ie znalazły one niestety w yrazu w publikacjach, ale przyniosły niezw ykle cenne dane dla pozna
nia geologii W ilii i Niemna. Jedynie częściowo zostały one w yzyskane w publikacjach autora, odnoszących się do czwartorzędu Litw y.
W okresie pow ojennym zainteresowania naukowe prof. B. H a l i c k i e g o skierowały się głów nie ku zagadnieniom czwartorzędu. Podstawą tych prac stały się w głów nej m ierze studia autora na obszarze Litw y, przeprowadzone w czasie wojny. Badania te rozszerzone później na różne obszary P olski stały się punktem w yjścia dla rozważań m ających za te
mat stratygrafię plejstocenu nie tylko Polski, ale i terenów sąsiednich.
Pracą o takim charakterze jest rozprawa ,,Z zagadnień stratygrafii p lej
stocenu na Niżu Europejskim ”. W pracy tej opartej na analizie bardzo obszernego m ateriału tak polskiego, jak i obcego autor dochodzi do usta
lenia pewnego ogólnego schem atu stratygrafii plejstocenu, w którym w yróżnia sześć zlodowaceń. Interesującą rzeczą w tej pracy jest próba synchronizacji poszczególnych interglacjałów na podstawie ich wartości paleobotanicznej. Praca ta spotykała się z dużym oddźw iękiem tak w kraju, jak i za granicą.
Do najw ażniejszych prac z zakresu studiów nad plejstocenem należy rozprawa pt.: „Podstawowe profile czwartorzędu w dorzeczu N iem na”.
W pracy tej opartej na bardzo gruntownej analizie całego szeregu profi
lów bądź to już uprzednio opisanych, bądź też w przeważnej części przez autora odkrytych przedstawia autor sw oje poglądy na tem at stratygrafii plejstocenu północno-europejskiego. W pracy tej poddał autor rewizji szereg daw niejszych profilów w oparciu o prace szurfowe, które pozwo
liły na zasadniczą korekturę dawniejszych poglądów. N ależy tu m iędzy innym i w ielokrotnie opisyw any profil Bohatyrowicz i Żydowszczyzny pod Grodnem. Autor przeprowadził w pracy bardzo szczegółową analizę profilów stratygraficznych, w których w yróżnił po raz pierw szy cały ' szereg bardzo w ażnych jednostek. Pozw oliło to autorowi na ustalenie na badanym terenie sześciu poziom ów glacjalnych. Do wniosku tego docho
dzi autor rów nież na podstaw ie porównania znanych z tego obszaru interglacjałów z interglacjałam i na obszarze Polski i terenów przyle
głych. Praca ta ma dużą w artość n ie tylko ze w zględu na osiągnięte w yniki, ale w dużym stopniu rów nież ze w zględów m etodologicznych.
Z pracą tą związana jest tem atycznie rozprawa pt.: ,,Z plejstoceń- skiej historii B ałtyku”, w której autor dochodzi do przekonania, że nie
słuszne są poglądy F. W o l d s t e d t a , który wiąże razem utwory eem skie i utw ory Skaerumhede, które w edług Br. H a l i c k i e g o reprezentują odrębny interglacjał. Wobec tego ilość zlodowaceń m usi być w iększa niż przyjm owana przez W o l d s t e d t a .
Syntezą poglądów autora na zagadnienie zlodowacenia Tatr i terenów przyległych oraz Karpat jest interesujący artykuł um ieszczony w „Regio
nalnej Geologii P olsk i”. W artykule tym autor om awia m orfologię gla- cjalną Tatr oraz w ystępujące na przedpolu poziom y fluw ioglacjalne i ta-
35 R o c z n i k P T G t. X X X I I I z. 4
rasowe. Autor poddaje krytycznej analizie zlodowacenie Karpat, Niżnych Tatr itd. W końcowych rozdziałach om awia autor działalność ruchów pionowych, w ietrzenie, denudację peryglacjalną itd.
Do zagadnień stratygrafii plejstocenu naw iązuje ostatnio opubliko
wana praca z tego zakresu pt.: „Interglacjały Suw alszczyzny i terenów sąsiednich” , w której analizę paleobotaniczną przeprowadziła Zofia B o- r ó w k o - D ł u ż a k o w a . W pracy tej autor podejm uje ponownie dyskusję na tem at ilości zlodowaceń obszaru północno-europejskiego w oparciu o analizę opisanych przez siebie uprzednio jak i nowo zbada
nych profilów, jak i ich analizę paleobotaniczną. Autor w ykazuje, że identyfikacja poszczególnych interglaejałów oparta jedynie na kryteriach paleobotanicznych -jest niesłuszna w w ielu wypadkach, gdyż przeczy tem u ich położenie geologiczne. W rezultacie sw ych rozważań opartych na analizie w łasnych m ateriałów jak i m ateriałów innych autorów autor wyróżnia następujące glacjały: 1. najstarszy, 2. południowo-polski, 3. krakowski, 4. środkowo-polski (ze stadium Warty?), 5. północno-pol- ski?, 6. bałtycki, rozdzielone interglacjałam i — tegeleńskim , kromerskim, mazowieckim „przedostatnimi interglacjałam i” znad Niem na i Jutlandii, i eem skim .
Syntezą poglądów autora na tem at stratygrafii czwartorzędu Niżu północno-polskiego jest obszerne studium złożone do druku w R egional
nej geologii Polski, t. VI. Niż. Zagadnienia te b y ły przedm iotem referatu autora na M iędzynarodowym Kongresie INQUA.
Prof. B. H a 1 i c k i e go interesow ały żyw o zagadnienia przebiegu zlodowaceń na tle anomalii grawim etrycznych. W pracy napisanej w spól
nie z prof. T. O l c z a k i e m autorzy wykazują, że obszary o anomaliach graw im etrycznych dodatnich ham ow ały ruch lądolodu, gdy obszary de
presji graw im etrycznych jak gdyby ułatw iały posuwanie się lądolodu.
Jakkolw iek zagadnienia plejstocenu stanow iły głów ny przedmiot zainteresowań prof. B. H a l i c k i e g o , to ostatnio pod koniec sw ego życia coraz częściej wracał ku Tatrom i Podhalu. W ciekaw ym studium o przebiegu jednostek reglow ych autor śledzi zachowanie się mas synkli- nalnych Czerwonej Przełęczy, które na elew acjach się rozszerzają, a zw ę
żają na depresjach, zgodnie z charakterem tektonicznym tej jednostki.
Autor wypowiada interesujące poglądy na tem at tektogenezy mas re
glow ych widząc w nich dowody sp ływ ów grawitacyjnych.
Ostatnie lata pośw ięcił prof. B. Ha 1 i c k i głów nie Podhalu, które razem z Tatrami urzekło go od pierwszych lat Jego młodości. Wprowa
dził na ten teren grono swoich uczniów, którzy opracowali stratygrafię, tektonikę i sedym entologię fliszu podhalańskiego. Rezultatem tych prac jest ciekawe studium o osuwiskach podmorskich fliszu podhalańskiego, w którym opisane zostały liczne nowe stanowiska tych interesujących zjaw isk oraz pomieszczone ciekaw e uwagi na tem at sedym entacji fliszu podhalańskiego oraz kierunku transportu, który zm ieniał się w ciągu sedym entacji fliszu. W w yniku tych badań powstała ciekaw a próba opar
cia stratygrafii fliszu podhalańskiego na podstawach geochem icznych, a m ianowicie na obecności konkrecji dolom itowych w dolnych poziomach, co stało się podstawą podziału fliszu na dwa ogniwa, a m ianowicie w ar
stw y podhalańskie dolne i górne.
Ostatnią pracą poświęconą geologii Podhala 1 było studium o jego tek tonice. N iestety nie doczekał ukazania się jej drukiem.
1 R o c z . P o l . T o w . G e o l . 3 3 , z . 1 — 3, 1 9 6 3 .
Prof. H a l i c k i w ykazyw ał w ybitne zdolności popularyzatorskie.
Napisana pod jego redakcją i przy jego współpracy — praca pt.: „Ostatni m ilion lat na ziemiach naszych” pociąga oryginalnością i wdziękiem ujęcia niełatw ego tematu, jakim było przedstawienie zmian, które roze
grały się na naszych ziemiach od schyłku pliocenu po dzień dzisiejszy.
Inna książeczka pit.: „Rzeźbiarze krajobrazu” pokazuje w sposób bardzo su gestyw n y działanie sił, które rzeźbią oblicze naszej Ziemi. Obie książki stoją godnie obok najlepszych osiągnięć tego typu na polu popularyzacji nauk geologicznych.
Prof. H a l i c k i był doskonałym prelegentem . Jego w ykłady opra
cowane niezw ykle sum iennie, uwzględniające najnowsze osiągnięcia tak polskie, jak i zagraniczne jednały mu liczne rzesze studentów i cieszyły się zasłużoną popularnością. Żałować należy, że nie znalazły one sw ojego w yrazu w publikacji.
Umiłowaną krainą prof. H a l i c k i e g o b yły Tatry i Podhale. G dyś
m y w czasie ciężkie;} nocy okupacyjnej w W ilnie snuli nasze w spom nie
nia o Tatrach, m ówił, że na kolanach pójdziem y w Tatry. I zaraz po w ojnie wrócił w sw oje ukochane Tatry i na Podhale. Ostatnia jego- praca oddana do druku pośm iertnie dotyczy tektoniki Podhala.
Odszedł od nas w pełni sił twórczych zostawiając głęboki żal wśród przyjaciół i znajomych, i szerokich rzesz m łodzieży dla której był najlep
szym nauczycielem i opiekunem.
E. P a ssen d o r fer
S P I S P R A C . P R O F . D R A B R O N I S Ł A W A H A L I C K I E G O
P U B L I C A T I O N S D E P R O F . D R . B R O N I S Ł A W H A L I C K I
1 9 2 5 . K i l k a n o w y c h s p o s t r z e ż e ń g l a c j o l o g i c z n y c h i m o r f o l o g i c z n y c h n a o b s z a r z e P o d h a l a . Rocz. Pol. Tow. Geol. 2, K r a k ó w .
1 9 2 6 . K i l k a u w a g o m o r f o l o g i i P o d h a l a . Spraw. nauk. Kola Geogr. UJ 2, K r a k ó w . 1 9 2 8 . M e t o d y b a d a ń u t w o r ó w l o d o w c o w y c h w S k a n d y n a w i i . Przyr. i Techn. 7, L w ó w . 1 9 2 8 . W s p ó ł c z e s n y s t a n w i a d o m o ś c i o d y l u w i a l n e m z l o d o w a c e n i u E u r o p y . Czas.
geogr. 6, L w ó w .
1 9 2 9 . P r a c e g e o l o g i c z n e d o t y c z ą c e w ro j . ł ó d z k i e g o . Czas. przyr. 3, Ł ó d ź -
1 9 2 9 . M r ó z j a k o c z y n n i k r z e ź b o t w ó r c z y . Przyr. i Techn. 8, L w ó w , p . 6 8 — 76.
1 9 3 0 . G e o l o g i a p o w i a t u s o c h a c z e w s k i e g o . Mat. monogr. Woj. warsz. 1, W a r s z a w a . 1 9 3 0 . T e c h n i k a o b r ó b k i n a r z ę d z i k r z e m i e n n y c h . Czas. przyr. 4, L ó d ź .
1 9 3 0 . S p r a w o z d a n i e z b a d a ń g e o l o g i c z n y c h w y k o n a n y c h w r o k u 1 9 2 9 w o k o l i c y P u ł a w i n a p ó ł n o c n y m p r z e d p o l u T a t r . Posiedź, nauk. Państw. Inst. Geol. 2 6 ,
W a r s z a w a .
1 9 3 0 . T o r f y i t o r f o z n a w s t w o . P rzyr. i Techn. 2 L w ó w .
1 9 3 0 . D y l u w i a l n e z l o d o w a c e n i e p ó ł n o c n y c h s t o k ó w T a t r . Spraw. Państw . Insi. Geol.
5, W a r s z a w a .
1 9 3 1 . S p r a w o z d a n i e z b a d a ń w y k o n a n y c h w r o k u 1 9 3 0 .
a ) R e j e s t r a c j a t o r f o w i s k w o b r ę b i e a r k . R a d o m , Z w o l e ń , I ł ż a i S o le c . b ) R e j e s t r a c j a o t w o r ó w ś w i d r o w y c h w w o j . p n . - w s c h o d n i c h .
c) M a t e r i a ł y d o s t r a t y g r a f i i c z w a r t o r z ę d u n a M a z o w s z u .
d ) D o l i n a D u n a j c a i T a t r y . Posiedź, nauk. Państw . Inst. Geol. 3 0 , W a r s z a w a . 1 9 3 2 . Z a g a d n i e n i e z m i a n k l i m a t y c z n y c h w d z i e j a c h Z i e m i . Przyr. i Techn. 11, L w ó w . 1 9 3 2 . P a r ę u w a g o r o z w o j u d o l i n t a t r z a ń s k i c h . Spraw . Państw . Inst. Geol. 7, W a r
s z a w a .
35*
1 9 3 2 . S p r a w o z d a n i e z r e j e s t r a c j i t o r f o w i s k p r o w a d z o n e j w r o k u 1 9 3 1 w w o j . l u b e l s k i m i k i e l e c k i m . Posiedź nauk. Państw . Inst. Geol. n r 3 2 , W a r s z a w a .
1 9 3 2 . S p r a w o z d a n i e z r e j e s t r a c j i o t w o r ó w ś w i d r o w y c h i b a d a ń g e o l o g i c z n y c h w y k o n a n y c h w r o k u 1 9 3 1 w w o j . p n . - w s c h o d n i c h . Ibidem, n r . 35.
1 9 3 2 . S u r u n e s s a i d e 1’a p p l i c a t i o n d e l a m e t h o d e g e o c h r o n o l o g i q u e e n P o l o g n e . Rocz.
Pol. Tow. Geol. 8, 2, K r a k ó w .
1 9 3 2 . L ’e t a t a c t u e l d e n o t r e c o n n a i s s a n c e d u Q u a t e r n a i r e e n P o l o g n e . A s s o c . p o u r l ’E t u d e d u Q u a t e r n a i r e E u r o p e e n . Transactions 1, L e n i n g r a d .
1 9 3 2 . ( w s p ó l n i e z L i l p o p e m ) C z w a r t o r z ę d o w e t r a w e r t y n y w G l i c z a w i e n a P o d h a l u . Posiedź, nauk. Państw. Inst. Geol. n r 3 4 , W a r s z a w a .
1 9 3 3 . S p r a w o z d a n i e z b a d a ń p r z e p r o w a d z o n y c h w o k o l i c y K o r o n o w a w z w i ą z k u z p r o j e k t e m b u d o w y t a m y n a B r d z i e . Posiedź, nauk. P a ń stw . Inst. Geol. 3 6 ,
W a r s z a w a . —
1 9 3 3 . S p r a w o z d a n i e z b a d a ń g e o l o g i c z n y c h w y k o n a n y c h w r . 1 9 3 2 n a t e r e n i e w o j . n o w o g r ó d z k i e g o i w i l e ń s k i e g o . Ibidem.
1 9 3 3 . O f a u n i e s e k w a ń s k i e j z p n . P o l e s i a . Ibidem.
1 9 3 3 . I ł y w s t ę g o w e w P l e c e w i c a c h n a d B z u r ą . Zabyt. Przyr. nieożyw. 2, W a r s z a w a . 1 9 3 3 . S f e r o s y d e r y t y w d o l i n i e H ł a i b ó w k i n a P o d h a l u . Ibidem.
1 9 3 4 . S e r i a m e z o z o i c z n a p n . P o l e s i a . Posiedź, nauk. Państw . Inst. Geol. 3 9 , W a r s z a w a .
1 9 3 4 . W y c i e c z k a d o L i t w y i b u d o w a p o d ł o ż a W i l e ń s z c z y z n y z a c h . Ibidem .
1 9 3 4 . ( w s p ó l n i e z B . R y d z e w s k i m ) O o g ó l n y c h w y n i k a c h w i e r c e n i a w D r u s - k i e n i k a c h . Ibidem.
1 9 3 4 . W s p r a w i e p r z e b i e g u U r a l i d ó w w P o l s c e i k r a j a c h p r z y l e g ł y c h Pr. Zakł. Geol.
I Geogr. U S B 1 5 , W i l n o , p . 1— 10.
1 9 3 4 . ( w s p ó l n i e z L . S a w i c k i m ) L e s s n o w o g r ó d z k i . Z b i ó r p r a c p o ś w i ę c o n y c h E . R o m e r o w i , L w ó w .
1 9 3 5 . O z a s i ę g u z l o d o w a c e n i a b a ł t y c k i e g o w P o l s c e p n . - w s c h . Posiedź, nauk. Państw . Inst Geol. 4 1 , W a r s z a w a .
1 9 3 5 . ( w s p ó l n i e z L . S a w i c k i m ) S p r a w o z d a n i a z b a d a ń p r z e p r o w a d z o n y c h w r . 1 9 4 3 n a d s t r a t y g r a f i ą c z w a r t o r z ę d u w d o l i n i e ś r o d . N i e m n a . Posiedź, nauk.
P aństw . Inst. Geol. 4 1 , W a r s z a w a .
1 9 3 5 . M a p a p o d ł o ż a p o d d y l u w i a l n e g o P o l s k i p n . - w s c h . Ibidem n r 4 2 .
1 9 3 5 . S p r a w o z d a n i e z b a d a ń g e o l o g i c z n y c h w y k o n a n y c h w r o k u 1 9 3 5 . Ib id em n r 4 3 . 1 9 3 5 . M a t e r i a ł y d o z n a j o m o ś c i b u d o w y p o d ł o ż a P o l s k i p n . - w s c h ó d . C z . 1. S e k w a n
i c e n o m a n p n . P o l e s i a . Rocz. Pol. Tow. Geol. 1 1 , K r a k ó w ® p . 2 6 — 75.
1 9 3 6 . E w o l u c j a i r e w o l u c j a w d z i e j a c h Z i e m i . Przyr. i Techn. 6, L w ó w .
1 9 3 6 ( w s p ó l n i e z J . U r b a ń s k i m ) D w a p r o f i l e c z w a r t o r z ę d u k o ł o K o m a r y s z e k n a d S t r a c z a n k ą . P r . Zakł. Geol. i Geogr. n r 2 6 , W i l n o , p . 1— 18,
1 9 3 7 . ( w s p ó l n i e z L . S a w i c k i m ) S p r a w o z d a n i e z b a d a ń n a d s t r a t y g r a f i ą c z w a r t o r z ę d u w d o l i n i e ś r o d . N i e m n a . Posiedź. Państw. Inst. Geol. n r 4 8 , W a r s z a w a . 1 9 3 7 . C a r t e d u Q u a t e r n a i r e d e l a P o l o g n e . Verh. III. Intern. Quater. Konfer. (Wien).
1 9 3 8 . P o d ł o ż e W i l n a . Pr. Zakł. Geol. USB.N. Ser. n r 5, W i l n o , p . i — 3 6 .
1 9 3 8 . T r z e c i a p o l s k a w y p r a w a n a S p i t s b e r g e n . V /iad. M uzeu m Z iem i 4. W i l n o , p , 1 — 4.
1 9 3 9 . Z l e p i e n i e c n a r z u t o w y z e S k a n i i w d y l u w i u m o k o l i c N o w o g r ó d k a . Pr. Zakł.
Geol. USB.N. Ser. n r 1 0 , W i l n o p . 1 — 11.
1 9 3 9 . S p r a w o z d a n i e z b a d a ń w y k o n a n y c h w r o k u 1 9 3 7 . Spraw. Komis. Fizjogr. P A U
7 2 , K r a k ó w .
1 9 3 9 . M a t e r i a ł y d o z n a j o m o ś c i b u d o w y p o d ł o ż a P o l s k i p n . - w s c h . C z . 3. K r e d a . Rocz.
Pol. Tow. Geol. 15, K r a k ó w .
1 9 4 6 . P r o b l e m s t r a t y g r a f i i c z w a r t o r z ę d u P o l s k i . Starunia n r 2 1 , K r a k ó w ( s t r e s z c z e n i e r e f e r a t u ) .
1 9 4 6 . P r o j e k t N a d m o r s k i e g o P a r k u N a r o d o w e g o . Wiad. M uzeum Ziemi. 3, W a r s z a w a . 1 9 4 7 . K o n c e p c j a i a u t o s u g e s t i a w p r a c y n a u k o w o - b a d a w c z e j . N auka poi. 2 5 , W a r
s z a w a .
1 9 4 7 . O ż w i r a c h „ a n t r o p o g e n i c z n y c h ” w K a r p a t a c h . Rocz. Pol. Tow. Geol. 1 7 . K r a k ó w , p . 6 2 — 8 1 .
1 9 4 7 . O w ł a ś c i w e j r o l i k w a r c y t ó w w ś r o d o w i s k a c h p r z e d p o l a T a t r . Rocz. Pol. Tow.
Geol. 17, K r a k ó w , p . 8 9 — 9 9 .
1 9 4 8 . W s p o m n i e n i e o p r o f . L i m a n o w s k i m . Prz. geogr. 2 1 , W a r s z a w a .
1 9 4 8 ( w s p ó l n i e z A . H a l i c k ą ) L a s t r a t i g r a p h i e d u Q u a t e m a i r e d a n s l e b a s s i n d u N i e m e n . Wiad. M uzeum Ziemi. 4, W a r s z a w a , p . 7 7 — 1 1 1 .
1 9 4 9 . C h a r a k t e r y s t y k a f l o r y s t y c z n a d o r z e c z a N i e m n a . Wiad. M uzeu m Ziem i 4, W a r s z a w a , p . 2 4 1 — 2 4 6 .
1 9 4 9 . G e o l o g i a z i e m p o l s k i c h . C z . 1 i 2, Wszechnica Radiowa, W a r s z a w a .
1 9 5 0 . Z z a g a d n i e ń p l e j s t o c e n u n a N i ż u E u r o p e j s k i m . A cta geol. pol. 1, W a r s z a w a . 1 9 5 0 . K o r e l a c j a e e m u z n a d d o l n e j W i s ł y z e e m e m d u ń s k o - h o l e n d e r s k i m . Spraw.
TNW. W ydz. III, p . 1 2 4 — 1 2 5 .
1 9 5 0 . ( w s p ó l n i e z K u l c z y c k i m ) Z n a l e z i s k o m a m u t a w P i e n i n a c h . A cta geol.
pol. 1, W a r s z a w a , p . 3 3 0 — 3 3 4 .
1 9 5 1 . P o z y c j a s t r a t y g r a f i c z n a o s a d ó w e e m s k i c h n a d d o l n ą W i s ł ą . Rocz. Pol. Tow.
Geol. 2 0 , K r a k ó w , p. 3 1 3 — 3 1 6 .
1 9 5 1 . R o z w ó j g e o m o r f o l o g i i w P o l s c e . Wiad. M uzeu m Ziemi, 5, W a r s z a w a , p . 3 2 3 — 3 2 7 .
1 9 5 1 . C z w a r t o r z ę d K a r p a t . Reg. Geol. 1. P o l . T o w . G e o l . , K r a k ó w .
1 9 5 1 . P o d s t a w o w e p r o f i l e c z w a r t o r z ę d u w d o r z e c z u N i e m n a . C z . 1. A c ta geol. poi. 2,
W a r s z a w a , p . 5 — 10 1 .
1 9 5 2 . Z p l e j s t o c e ń s k i e j h i s t o r i i B a ł t y k u . A cta geol. poi. 2, W a r s z a w a , p . 5 9 5 — 6 1 5 . 1 9 5 2 . R o l a l o d u g r u n t o w e g o w k s z t a ł t o w a n i u p l e j s t o c e ń s k i c h f o r m p e r y g l a c j a l n y c h .
Acta geol. poi. 2, W a r s z a w a , p . 6 1 6 — 6 1 7 .
1 9 5 2 . D a t o w a n i e z j a w i s k g e o l o g i c z n y c h r a d i o w ę g l e m . Wiad. M uzeu m Ziemi. 6, W a r s z a w a .
1 9 5 3 . O g e o m o r f o l o g i c z n e j m e t o d z i e w y k r y w a n i a o r g a n o g e n i c z n y c h o s a d ó w i n t e r g l a c j a l n y c h i j e j k o n s e k w e n c j a c h . A cta geol. pol. 1, W a r s z a w a , p . 1 4 7 — 152.
1 9 5 3 . Z l o d o w a c e n i a c z w a r t o r z ę d o w e i a n o m a l i e g r a w i m e t r y c z n e n a N i ż u E u r o p e j s k i m . A cta geol. poi. 3, W a r s z a w a , p . 1 5 3 — 1 5 9.
1 9 5 4 . ( w s p ó l n i e z T . O l c z a k i e m ) L e s g l a c i a t i o n s q u a t e r n a i r e s e t l e s a n o m a l i e s d e l a p e s a n t e u r s u r l a P l a i n e E u r o p e e n . C o n t r i b u t i o n d e l a g e o p h i s i q u e a l a g e o l o g i e C . 19. Congr. Geol. Intern. Alger.
, 1 9 5 4 . T e r m i n y z z a k r e s u p r o b l e m a t y k i p e r y g l a c j a l n e j . Biul. perygl. n r 1, Ł ó d ź , p . 4 9 — 51.
1 9 5 5 . O p r z e b i e g u j e d n o s t e k r e g l o w y c h w d o r z e c z u S u c h e j W o d y w T a t r a c h . A cta geol. poi. 5, 1, W a r s z a w a , p . 8 1 — 9 7 .
1 9 5 5 . O s t a t n i m i l i o n l a t n a z i e m i a c h p o l s k i c h ( w s p ó ł a u t o r s t w o i r e d a k c j a ) . W i e d z a P o w . , W a r s z a w a .
1 9 5 5 . Z n a c z e n i e p r o c e s ó w p e r y g l a c j a l n y c h d l a s t u d i ó w n a d m o r f o g e n e z ą K a r p a t .
Biul. perygl. n r 2, Ł ó d ź , p . 5 — 14.
1 9 5 7 . R z e ź b i a r z e k r a j o b r a z u . W i e d z a P o w s z e c h n a , W a r s z a w a .
1 9 5 7 . S o l i f l u k c j a w K a r p a t a c h . Biul. perygl. n r 5, Ł ó d ź , p . 8 9 — 9 0 .
1 9 5 7 . L a s t r a t i g r a p h i e d u P l e i s t o c e n e i n f e r i e u r e n P o l o g n e . R e s u m e d e s c o m p . d u V C o n g r e s i n t e r n , d e 1 T N Q U A . M a d r i t - B a r c e l o n e .
1 9 5 7 . L e s p r i n c i p e s d e l a d i v i s i o n d u P l e i s t o c e n e e t s a n o m e n c l a t u r e s t r a t i g r a p h i q u e e n P o l o g n e . Tamże: i n e x t e n s o u k a ż e s i ę w p r a c a c h K o n g r e s u I N Q U A .
1 9 5 7 . ( w s p ó l n i e z J . B r o d n i e w i c z o w ą ) L a s t r a t i g r a p h i e d u P l e i s t o c e n e s u p e r i e u r d a n s l a r e g i o n p e r i b a l t i q u e m e r i d i o n a l e . J w .
19 57 . ( w s p ó l n i e z Z . B o r ó w k o - D ł u ż a k o w ą ) I n t e r g l a c j a ł y S u w a l s z c z y z n y i t e r e n ó w s ą s i e d n i c h . A cta geol. poi. 7 /4 , p . 3 6 1 — 3 9 7 .
1 9 5 8 . ( w s p ó l n i e z K . G r z y b e k ) O s u w i s k a p o d m o r s k i e w e f l i s z u p o d h a l a ń s k i m .
Acta geol. poi. 8 /3 , p . 4 1 1 — 4 4 4 .
1 9 5 8 . S t r a t y g r a f i a c z w a r t o r z ę d u N i ż u P o l s k i e g o . 4. Reg. Geol. Pol. ( o d d a n o d o d r u k u ) .
1 9 6 0 . O r ó ż n e j g e n e z i e s t r u k t u r a l n y c h d e f o r m a c j i o is a d ó w w ś r o d o w i s k u h y d r o p l a - s t y c z n y m . Biul. perygl. n r 7, Ł ó d ź .
1 9 6 0 . S t r u k t u r y k u t e g o s r e b r a n a l o d o w i n a c h w E n g l i s h B a y ( W e s t S p i t s b e r g e n ) .
Acta geophys. poi. 7, n r 3 /4 .
1 9 6 0 . Z a g a d n i e n i e i n t e r s t a d i a ł u m a z u r s k i e g o . Z b i ó r p r a c i k o m u n i k . I G M Z n r 1, W a r s z a w a .
1 9 6 0 . B e z p o ś r e d n i e d o w o d y i s t n i e n i a n a j s t a r s z e g o z l o d o w a c e n i a s k a n d y n a w s k i e g o n a P o j e z i e r z u B a ł t y c k i m . Ibidem.
1 9 6 0 . N o w e o p r a c o w a n i a g e o l o g i c z n e P o d h a l a . Biul. Inst. Geol. n r 1 4 9 , W a r s z a w a . 1 9 6 1 . Z b a d a ń n a d f l i s z e m p o d h a l a ń s k i m i m a g u r s k i m n a P o d h a l u . A cta geol. poi.
11, n r 4, W a r s z a w a .
1 9 6 1 . L e s p r i n c i p e s d e l a d i v i s i o n d u P l e i s t o c e n e e t s a n o m e n c l a t u r e s t r a t i g r a p h i q u e e n P o l o g n e . Buli. Acad. Pol. Sc. Ser. sc. geol. et geogr 9, n r 3, W a r s z a w a . 1 9 6 1 . ( w s p ó l n i e z J . B r o d n i e w i c z o w ą ) L a s t r a t i g r a p h i e d u P l e i s t o c e n e
s u p e r i e u r d a n s l a r e g i o n p e r i b a l t i q u e m e r i d i o n a l e . Ibidem.
1 9 6 3 . T e k t o n i k a P o d h a l a . Rocz. Pol. Tow. Geol., 3 3 , z. 3, Krak ów .
RESUME
Le 26 mars 1962 la mort a en leve le Professeur Docteur B r o n i s ł a w H a l i c k i , age de 60 ans, un des plus actifs geologues polonais, investigateur passionne et doue de larges qualifications scientifiques.
Ne en 1902 a Moscou, B r o n i s ł a w H a l i c k i a aocomplit ses ecoles secondaires pour continuer les etudes superieures a l ’U niversite des Jagellons a Cracovie, ou il a gagne son doctorat de la geographie.
Apres avoir travaille plusieurs annees dans l’ln stitu t Geologique a Varsovie, il a passe en caraetere d ’adjoint a l'Universite de W ilno en y develoippant une activite scientifique bien fruetueuse, ensuite il a reęu en 1936 v e n ia m legendi de la geologie a l’U niversite des Jagellons a Craco
vie. Pendant la guerre il travaillait dans le Service Geologique de W il
no et, la guerre finie, fut nomme Directeur du Laboratoire du Quater
naire et de la Geomorphologie dans r in stitu t d e Muzeum Ziemi a Varsovie. En 1935 il accepta le poste de professeur e t de directeur du laboratoire de la Geologie regionale a la Faculte Geologique de l ’U niver- site de Varsovie, ou il travaillait jusqu’ a sa mort.
Son activite scientifique est bien diverse, elle porte sur les dom aines de la geomorphologie, d e la stratigraphie et d e la paleogeographie du Mezozoique et du Quartemaire; il s ’occupait aussi d e la geologie regiionale, tectonique et dynamique. II faut m entionner une etude tres interessante sur le parcours des Uralides en Pologne e t dans les pays avoisinants.
Mais c ’etait la problem atique du P leistocene qui 1’attirait le plus, il en a laisse, publie avant la guerre, un m em oire approfondi e t encore actuel consacre a la glaciation des versants sepitentrionaux des Tatras.
Apres la guerre les etudes scientifiques de В. H a l i c k i se sont dirigees avant tout vers les problem es du Quaternaire. Ses travaux de cette epoque sont bases pour la plupart sur les recherches en Lithuanie qu’il a fait pendant la guerre. Dans l’etude tres appreciee en Polonge et a l ’etranger: ,,Sur les problemes de la stratigraphie du Pleistocene de la P laine de l’Europe”, fondee sur l’analyse d’un vaste m ateriel de la Po
logne et de l’etranger, l ’auteur parvient a etablir un schema general de la stratigraphie du Pleistocene, dans lequel il a differencie six glaciations.
II у essaye de synchroniser les interglaciaires particulars, tenant compte de leur contenu paleobotanique.
La dissertation intitulee: ,,Les profils foundam entaux du Quaternaire dans le bass in du N iem en” c ’est un des plus importants m em oires sur le Pleistocene, ainsi qu’une autre dissertation, liee them atiquem ent avec la precedente et intitulee: ,,Sur Fhistoire de la Baltique pleistocene”.
L ’auteur у demontre que 1’ opinion de F. W o l d s t e d t , qui veu t lier les formations eem iennes avec celles de Skaerumhede, n’est pas justifiee.
Selon B. H a l i c k i ces formations rępcresentent des interglaciaires tout a fait separes et par consequent le nombre d e glaciations est plus grand.
B. H a l i c k i a presente une synthese de ses opinions dans une large etude sur la stratigraphie du Quaternaire de la Plaine de Pologne, dans le memoire qui form e la partie du V I-iem e volum e de la Geologie Regio
nale de la Pologne; il les a faits de meme l’objet de sa communication pendant le V Congres International INQUA a Madrid-Barcelone.
Les problem es du parcours des glaciations en dependence d’anomalies gravim etriques furent pour B. H a l i c k i d’une grande importance. II dem ontre dans un de ses travaux, redige en collaboration avec le pro- fesseur T. O l c z a k , que dans les regions, ой les anom alies gravi
m etriques sont positives, un ralentissem ent des m ouvem ents de la calotte glaciaire, a ete constate, pendant que dans les regions avec des depressions gravim etriques negatives ces m ouvem ents ont ete en quelque mesure, faCilites.
Pendant les dernieres annees de sa vie B. H a l i c k i a dirige son attention vers la geologie de Podhale; son etude sur la tectonique de cette region etait son dernier travail, helas, il ne lui fu t pas donne de le voir publiś. II nous a quitte prematurement, et c ’est avec une pro- fonde douleur que ses amis et collegues, ainsi que ses eleves, dont il a ete un m eilleur m aitre et protecteur, ont appris la triste nouvelle de sa mort.
E. Passendorfer iraduit par. M. Lange
