A e T A G E 0 L O G · I C A P 0 L 0 N I C A
VIOl. XX, No. 1 Warszawa 1970
KA0IMI/ERZ DZll'EIDZlIC
Tektonika p6lnocno-wschodniej czesci karbonu noworudzkiego
TECTONICS OF THE CARBONIFEROUS DEPOSITS
IN THE NORTH-EASTERN PART OF THE NOWA RUDA COAL BASIN (SUDETES)
STREEZmE'NIIlE·: OpisCIIll'O te<ktonikE: utwor6w karbonsildch w p6hnoono-wschodniej
cz~ci noworud:zJkiego obszaru wE:glowego na pograniczu n~ecki sr6dsudeckli.ej i stl"wk- tury baoclzkli.ej. stwierdzono 'obe,cnooc dolnonamUlI"sk'ich mulowc6w stanowi~cYoCh ogndwo przejSciowe mi~dzy osadami g6rnowizensldmi 'a narmurskimd. Te'kton!iJka po- krywy rmlodopaleozoicznej, osadzonej na podrozu s'kal. gabroida1ny,ch, jest wynilkie:tn skomprymowania jej mi~dzy masywarmi ramowymi, kt6re IOdbyl,o siE:za po§red- n\i.ctwerm uslkok6w przedluzaj~cych ,siE: z pod'l:oza w ipokrYWE: osadOWq. Stru'ktura ta rozwijala siE: stqpniowo od m'lodszegQ pa1leozoiku. Hiatus w obr~bie os·ad6wg6mego karbonu tprzypadl w ·czasie osra:bienia napr~eil. W cill'gu dluogotrwalego rOZW{)]u nie
ule,gl mlianie plan deformacji.
WlST]JP
Wschodni !brzeg niecki sr6dsudectkiej nie jest prostolinijny, gdyi w Jednych miej,scach, W obr~ibie ml,odopaleozoicznej serii osadowej na pow'ierzx:hni wyst~puje sta.rsze podlOiZe, w innych zaS seria ta wtidoczna jest wSrOd starszych formacji przylleg'lycll regionaw. ,Brzyilcladem tego :r.odzaju budowy jest oIbsza'r mi~zy DZlJlrowcem a NOWll 'Wsi.!l 1Godtkll.
w p61nocno-wschodlniej pEiryiferii naworudmdego rejonu w~lowego, :gdZiIe utwory osadowe depresji sl'oosude®iej pTzedruiajCl si~ na dolnolkarbonski r·ejon S'trllkturry bard':zJkiej. BHisze zbadame tego Oibszaru moze mire teOI"e- tycmJ.e i pralktyczne maczenie. Opraoowanie tto :wy!konalem w ramach pTogramu fbadan ka'l"oonu gamego nieciti,- Sr6dSud€'dkiej obj~tego planem prac ibadawczych Pol'Stkiej Akademii Nauk
OpisalIly olJ:iszar jest ibardzo .slalbo odsloIlli~ty, dla'tego w ciClgu killku lat pr:owadzilem r:obotyiiemne. Ni&tare wynilki :tych prac juz opuhlirlro-
1~8 'KAZl:MIERZ DZIEDZ:IC
walem (lDziedzic li9I615). KontynuujqC ibadania terenowe dO' rolru 1'9'65 wlqcm:ie, skO'ncentI1Owalem uwag~ na zagadnieniach tektonicmych, a zwla- szcza na Ibadaniachstre.f kO'nitaktowych. W hadaniach ,tych wiei]Jkq PO'mocq byly anallZY pailynologiczne, wylkonane przez tPaniq dr 'Teres~ Gorecik:q, za cO' jej serdec~nie dzi~uj~.
ISeria gornollmrboiiska ,o:bej'muje utWOi'y namur,Slkie i; stefaiiskie, wy-
st~pujqcewSr6d ·aka'!: starszych, g'!:6wnie dQ/lnOikarboiisikich [(!fag. l). J,edynie wz;aruz p6lnocnD-'zachodniego 'brzegu badanegO' dbszail'U, w rejonie lPodle- sia, urfJwory namurskie granic'zJ:l .z gnejsami G6r Sowich. Stqd w kierutnJku
poludniowo~wschodnim ,gnejsyznikajJ:l z powierzchni, a z seriq gornokar- boii'Skq 'graniezy zesp61 skal g.T;UoookrucholWych karbonu dO'lnego. Z'esp61 ten twO'rzq .glownie ,zlepieiice gnejsowe zawierajqce w cz~sci dolnej odlam- kii skalga:browycih. Odlamki gabra obserIWowa}.em wielokrotnie w szylbiikach w2ldltW: ca'!:ej wychod.'ni qprS)1lwanej wa(['stwy. Nie na-trafHem jednaik na zl,epience gabrowe, kitorych spodZliewal si~ tu lE. Bedel'ke (19!29), lecz na zwietrzale rpojedynC'ze OItoczaJki TOzp'roszone wSr6d grubegO' deltrytusu gnej'sowego. W g6r~ proilluzleiPieiicOw otoczaiki gaibra zanikajq, a war- stw~ nadlaglq twO'rzy matelrial gnejsowy i ikwarcowy. Nad 'zlepieiicami
wyst~pU'je poklad wapienia w~glowego, przechO'dzqcy obocznie w warpniste
Ska~y pia:S1Z;czysto~zleipieiicowate z przewagq ,otoczatk6w ikwarcowych wsr6d de1try\tu'sugnejsowegO', nie si~gajqc dO' kOnJtalktu 'Z !kaTil><mem gam.ym. Od stailJ1ch }omow wapie:nia w~g[owego a'z pO' dk,olice NO'wej Wsi, z u'tworami gbrn()ikarlbonskimi granic'zy dolnokarooiiska seria lu,pIkowo-sza(['oglazowa.
Z przy;toc'zonych danych wynjlka, ze W2ldfUZ swej granicy p6lnocnej u1two-ry kalTbonu g.ornega kontaktujqz roz.nymi seriami ,skalnymi zeinaj.qc je sk,o.snie.
GOrny tka'rbon wzldluz praw'ie ca'lej rp6lnocnej granicy zasi~gu repre- zen'towany jest przez namulTsikie zl,epieii'Ce kwarcowe, odpowiadajqce po- dO'bnym zlepieiicom z rejonu wafurzyslkiego i(Dziedz.ic 1'9'5'7, 19'651). Wyjq- teik stanOlWi niewiellka 'strefa w cZ~Sci s'rodikowej, .gdzie do k·onltaMu z lkar- banem ddlnym dochodzq utwory mulowoowo-piaszc.zyste zapadajqce pod zlepience ikwa'rcowe pod ikqttem 50,0. Utwory teo szaro-sinym odcien!iu w przypad1kiu mulO'wcow ilastych, a sza,ro-I"dzawym we fr,akcjach /piasz- czystych, ·z dI'lobnymi konik'recjami syrle.ry'tyczno-ilalstymi, a niekiedy z wysli:zganymi PO'wierzchniami, najbarrlziej iplrzypominajq stka,!:y obser- wowane rprzeze rnnie w sPEligowych partiach serii namurSkief innych re- jon6w Illiieciki srOdsudedkiej (Dziedzic W60, 19166, 19(8). Za wlqczeniem ich do .gorne.go ikarbonu (namuru) przemawia tez braik sikrzemi~enia.
talk cha,ralkterystycznegodla sqsiadujqcych z nimi luplk6w dolnokarboii- sldch.
TEKTON'IKA POLNOCNlO-WS·CHOD'NJEJ CZF;S.cI KA'RBONU NOWOIRUiDZlKIEGO 1719
'v,£./---
020/63 {3
20Um '----'---"
Fig. 1
Nowo Wies Klodlka
Mapa 'geologiczna g6rnokarbo6.Skiegoolbszaru W NW cz~sci Gm BaTdZJkich
1 gnejsy Sowd.ch GDr .. 2-5 karbon doiLny: 2 z1epience gnej,sowe Z Qtoczad<am.i gabra, 3 zlepiel'ice i IPlasJwwce ~ejsowe, f wa,p1eti w~l'OWY, 5 szarcglazy, ~u;pki szaroglazowe i Haste (a zleJPience gabrowe). 6-9 karbon gbrny: ~ namur - 6 mulolWce Haste i p~aszczyste. 7 zlepleiice kwa·r-
CIOWe (a zlepiencowate p1askowce), 8 ser.ta w~a {a syderyty llast'i', b w~gle), 9 stefan - Zk!lPieilce, piaskowce 1 mulowce. 10-14 mllle oznaozema: 10uSkOlkJ., 11 wycieki wodne, 12 hald·a,
13 szylb:l.kl omaIWiane w tekScle, if 1i.nIe IP'rzekJroj6iW (por. tlg. 2)
Geological map of the Uppen- Carbon~feTous ,area in the NW part of the Bardo Mts.
1 gnelsses of the Sawie Mts. 2-5 iL'ower Carlbcm!JterQ\lS: 2 gIt1eiss cong!lomerates with gabbro pebbles, 3 gIt1e1iss conglomerates and sandstones, 4 l!iJmestcme, 5 'glreyw,ackes, 'gr'eywacke and day shales (a .gabbrocongloanerates). 6-9 Upper CarbOlllJiferous: 6-8 Namurian - 6 clayey and saJlldy Silltstones, 7 qu.a.rtz conglomerates (a conglomera1tic sllll1dstones), 8 c.oa1bearing series (a clayey slderites, b coals), 9 Stephaindaill - ,oong'lomerates, sandstone!; and sirtstoilles. 10-14 miscella- neous: 10 f.auUs; 11 water seepage, 12 dump-heap, 13 test pits mentioned dn the teXit, 14 llnes
of seCtions ~1OO'IIlIP. fig. 2)
1'810 iKAZl'MlERZ DZ'IEDZ:IC
Mulo'Wcepoddime do OpiSanycth powyZej, a lei;~ce VI identycznej ,po- zycj'i stratyg:raficznej,ocilkryto r6wniez w ocfle~oSci dkol,o 420 m na p<r ludnie, w miiejScu gldz~e lupki dOl1nego karl){mutwor~ rodzaj p6lwy~u
w obr~ie przeiWa'zajE\cy;ch namurslOch 'zlepieiie6w ikwall"cowych (por. fig. 1 i 2). Utwory te odslQlli~to w szy'bjJkac!h i rQ~ie dochodzE\cym do 'kontaktu
a a ~
0' J).
W!!')'!
cb4#W.
/=~1 2 3 4 5 6 7 8 9 .
FJ:g. 12
lPrzekroje geologiczne
Ba w~le. lPozostate ,00bjaSnienia jak na fig. 1
Geolog1cal se,etd.oiIJ,s
Ba coals .. For the ~emain1n:g explanations see fig. Q
ze zlepieiicem Ikwa'rcowym. Na "kontaikcIe ':le zlepiencem obserwowano zluznienia ii lustra telkltoniC'me naskalach grulboziarnistych. W odleglooci krJiku meitrow od Ilmn taiktiu. wyst~powala plastyczna .masa Hu te'ktonicz- nego. Mulowce opisywane za,padajE\ pod 'zlepieiice ikwa:roowe, a k~t na- ohylenia waha ai~ w glranicach 40H50°. Por6wnanie wzm1iankowanych mulowcow z bezpoSrednio przyleglymiska'lami odolndkarlboiiSkimi prze- mawia lfOwniez IIla ikorzySczalieZienia ich do sern g,ornoikarlbonskiej.
IPrzypusZ'Czenie, ze odlkryite tu skaly mulowcowo-piasZiczyste sq wie- ku g6rno/ka.r'boiiSkiego (tDziiedzic 1'91615, 'So 167; 1-91616), potwi€'l'dzila dr T. G6- recika analizarn'i sporowymi probeik pobranychz OIbydwu wymienionych wys14pieii skal mulowcowych. Spory wydobyte z probek mulowc6w i nie- kt6rych innych skal tego rejonu, zdaniem dr T. Goreckiej, wskazujq na lIl"amUT A (ilnfol'macja usbna).
iWykonanie "badaii pailynologicM~h muJowcow ib~<> konieczne z uwagi lIla wyst~powanie zibliionych skal Il'6wnici wsr6d ser'ii dolnoikar-
TEKTONIKA :pol.NOONO-WSCH~DNJ:EJ CZF;SC!'K.MmONU NOWOiRU·DZKIEGO 16'1
bonsddej, a ~aszcza w jej gornych partiaC'h. Tego Itypu utwory dbserwo- waIem w ci~ci srodkowej wzmianlkowane'go luprzedndo pM:wySpU dolno:- karlbo:6skiego, oraz w innych miejscach oma,wian.ego obszaru. Wi~ksze roz- przet;tTzenienlie 'zdajq si~ ,one mire w poblizu dolndkarboiilSlkich zlejpiencow galbrowych i zlepiencaw ikwarcowy'Ch poludniowego hrzegu pIa ta Igorno- karbonskiego (fig. 1). WtdiuZ Itegoz Ibrzegu ikon'talktuj'l z sobq :rome ogniwa l'iJtologiczne. Z serii dolnOlka.rboflSkiej wymienic. moma mU10wce !piasz- czyste 1 ilaste, ba'I'wy popielatej, grruruiczqce na ruewielJkiej przestrzeni z· namU'rskimi! zlepiencami kwarcowymi. lD!j.lej iku polnocnemu zachodowi, granicz'l z
so'h'l
zlepieiice ga.browe doJ..neg.o Ikaiflbonu z seri'l 'W~gJ.onoSnq namuru. Ta ,ostatnia przeclluiZa si~ dalej ik'u zachdc:lowi, gdzie gran'iczy z ciemnymi, twardymi Iupkami nizszej cZ~Sci dolnego karbonu, podob- nymi do 'luplk6w dolinoikM'oonSkich z p6lnocnego hrzegtl. W ich obr~bie,w pob1izu ikontaktu z seriq w~glotIlOsnq; riiedale~o starej haIdy (niedost~p
nej dzis sztolni AmlbrOlZy w Dzikowcu), st'wierdzilem 'dbecnooc gabra. Jest to zgodne 'z wczesniejszymti. spostrzezeniami A. Schiitzego (18'8~), Ik::t6ry stwierdzi1 'WystEWowanie gabra 'W Itej sztoJ..nd. Sluszna jest zatem op'inia J. Oberca .(1007b) przy,puszczajqcego ilStmienie tu prz.emieszczen wm~u2;
wietllkich uskok6w, Igdyz opisywany olbszar jest szczeg6J..nie siln:ie zdyslo- lrowany i pod iym wzgl~ lupodafbnia si.~ do ikulmowej ostrogi Jablowa (poOr. D-ziedzic' 19,611). W opLisywanym olbecnie terenie dys101k:acyjny cha- raikter majq nie tyillko p6hnocny i poludmowybrzeg platta gorndkaX'oon- skiego anailizowany jpOWyZej, ale W'Szystikie konlta!1rty wtdiuz ktorych ,gra- niCZq serie g6!l'1101k:arlhoIlSkrl.e z utwoll'ami starszymi (fig. 1 i 2). Niekltore z uskokaw, ~aszcza 'Z pOlnocn.ego staku w2igorza Wapnica, znane ibyIy juz da,wniej (Meister & Fischer 191315; Oberc 19i5'7a, Ib, 119158). Obe<:!n05c tektonicznych ikon talktow w strefie poludniowo-wschodniej wystEWU g6r-
nclm~bonski.egv wykazalemw pl'acy wcz~niejszej {Dziedzic l~O,:J)
~ SltwielIXizB-em j,e nast~pnie na innych oddnkachbadanego obszaru {Dzie- dzic 1'9161&) .
. lP.rzeSledzone U'Skoiki,zwlaSzc'za ramowe, obrzeZajq,ce seri~ g6rnOika:r- boDskq,' w przyiblizeniiu !PO'krywajqsi~ z przebiegiem 'tych uskokow wy- zn,acronym przez H. Kll'awczyDslk'l~Grochdlskq (1'91616'). Drobne ,roZlnlic,e, za- znaczajqC'e si~ w przebiegu uskolkow na mapach 1(lKrawczyilska-GTocholska 1'9'66, ta:bl. I oraz fig. '1 w -tej pracy), nie maj'l wi~szegoznaczenia dla interpretacji og6J..nej budiowy, a moilna je wyjaSnic Illieco iI1lllym mzmiies~
ozenrl.em punktow obserwa.cy:;nyoh uwaTUtDikowanym odmiennymi celami:
badawczymi. Niektor,e WlSzaik:Ze szczeg61y wydajq si~ Ibye IlWIl'trowersyjne.
Odnosi si~ to Z'Wlaszcza do tzw. "rupkow spqgowych na'IIl'Uru", (!K!"aw- czyilska-<Grocholska, '1966, s. 37,1:), opisanyoh z pohldiniowego Ikontakltu gor- nego ikall'loonu w Tej-onie wzg.orza GrzEWa. iZdaniem wymienlonej au'torlki,
lup~i te zawieraj/l. wkladlki! tupkow w~1istych i w~i, azapadaj'l Iku NtE podzlejpienc-e Ikwarcowe, co zoibraizo'Wa!IlJo 'rysunlkiem l(olP. eft.. ifi.!!. 12, s. 3'6191).
1182 !KAZllMIERZ DZ'lED'Z:IC
;PIrofilern. w rejonie wzgorza Grz~pazainteTesowalem si~ juz w po-
c~1ikowej fa'zie prac lbadawczych, z uwagi na ikontalkity sedymentacyjlne serii II18.murSkiej macrone we wszystkich 6wC'zesnych pulblikacjacn doty- c'Zl:lcych Itego rejonu :(lDathe 1i91014; Hede'l'Ike '192'9; !Petraschook 1193'9'; Be- derke & Friclke ,HMl3; .Qberc 11915i7a, b, 19158; Krawczynska-Grocholska 19:60;
GrocholSki 19:611), orazze wigl~u ;na dogodne waiuniki przeprowadzen'ia badan przy pomocy r,dbot 'ziemnych. W szY'biku nr 2'0/63 odkrylem pdklad
w~gla {Dziedzic ;1'965, s. 161} 0() gruJboSci 10,25 rn, od gory siLnie zameczysz~
crony materialem. ilastym. lPotlclad wyst~uje !W obr~bie iJastych mulow- cOw SZ8.11O-popielatych nachylonych. 215° Iku SW; w iym sarnym kierunJku w odleglosd3iO rn skOiIlstatowano uskok, wzdluZ iktor~o() dZwigni~te ~
utwory dolno-kaTibonSktie. Na koOnlta!kcie z wiszqcym SkJrzy&:em mO'2ma b~o
z gory oc'z,elkiwac ,oIbecno5ci PoOwyZszej serii w~.glowej, co Itez zostaloO po- twiierdzone szyibi!kiem nr '213/63 wykonanym na 'linii 'USkolkoOwej, gdzie sbwietdzono 'prawie tpionoOwo uslta'WiOIUlst~efe roztaJI"tych How i w~,gli
o grubood 0,2151---0,30 m. IWy1daje si~, ze wlaSnie te roztarte By i w~e
na mikolku umane zostaly za najstal'lSZe warstwy namurskie leZl:lce po- niZej 2Jlepieiica tkwaroowego 1(lKll'awezynska-GrocholSka. 1:96'6). lWarto tu za'Zl'1aczyc,ze w probce pobranej 'z pdldadu w~glowego() w szyb:i!ku nr 20/00 dir T. G6redka o2lllaczyla 21blizony 'zesp61 sporowy doO iego, ja!ki stwier- dzila H. KrawczyiiSka"<iliocholska '~19616) w "lu:plka'ch Spqgowych namum".
Wsr6d :spor O'2maoZO'nydh przez dr 'T. Goreckqz powyiszej prob1d jest 5010/0 'tych samych gatunk6w, co w spisiepodanym iPI"zez H. K:rawczyiiskq- Grochoh:jkq (19I6i6). Potwierdza to initerprelta,cj~ autora, ze Sl:l to te same utwory tyllkoO ~a'z dob'rze zachowane w postaci pdkladu w~gla, a drugi raz· roztarte na uskoku, z ty'm jednatk ,zastrzezeniem, ze pdklad !W~glowy
w szybilku nr 210/'63 wystEWuje nad zlepieiicami Ikwal"Cowyml! w pobliZu ich stropu. W podo!bny'm :polooeniu <.ibserwoOwalem w~gle . w °1lrzech innyc'h miejscachbadanegoO dbsza'ru, CoO uwidocznionoO na za1<llCzoOnej mapie (':ftg. 1).· Mimo poszulkiwaii, nie ulda~oO mi si~ naltomi!ast stwierdzic obecnoSci Skal
w~listych w obr~bie muloOwcbw 1ezl:lcych rzecZY'wiScie /ponizej 'z1€iPieilicow kwareowych, a opisywanY'Ch na poczqJVku rozdZia.hi. Mu~owce owe wi,elku domonamurskiego, w lporoWlllian!iu z niekt6rymi2JWmszcza stropowymi par- tiami serii doIndkarbonSkiej 'Z jednej stTOny, a podOlbnymiskalami g'omo- karboiiSkimi z drugiej, stanowlil posroonie ogniw;o lqczqce w ~osob ci~gly a:kumulacj~ gornoOwiizeiiskl:l z na:mu'!Sk<l. Tch mi~zoSC jeSt trudna doO dkIreSqenia, ze wzgl~u na fragm€iIlitafyczne Wys~ienia i tefk:t<m'iJc:me ikon-. takty;
Opi:sywany dbszar wyst~puje 'W pery£.eryc'znej strefie GOt Bard:~ch
!1tanoOwi<lc. poludniowo-wschodIDezakoiiczerue synikIliny Wollborza . QObel"C 1957a, b). Na telkItoniJk~ tego oIbszaru duzy wplyw wywarlysta'rsze Ina-
TEKTON'IKA POl.NOONJO-WSCHODNJEJ CZP;SCI XAlRBONU NOWOIRUDZKIEGO 183
sywy ramowe - gnej,sy sowiogorskie i noworudz!ki ma:sywgabro-dialba- zowy. Wypi~tmeIl!ie tych masywow, a w przYlPadkugnejs6w jeszcze po-
l~crone ze wzrostem szerdkoSci poodstawy masywu, prowadzi!o do wygi- nania uitworow wysttWUj~cych mi~zy tymi masywami. Na odcinlku mi~
dzy Ignejsami a masywem gab'l'o-dialbawwym 'WYlroZnia si~ (Obere' Il'9:517a, b)
nast~j~ce jetinost1ki! tek'toIllic7llle: synJklin~ Wol]borza, 'lusk~ IWapnicy i row OzellWienczyc (filg. 3). C€ntralne poloi:enie zajmuje luSka 'Wapnicy
7 (j
liB
~2!Hi±ll
0 2km1 . . ' _ - - , , , - _ - , '
!Fig. 3
I
Nowo Wies X/odlka
[zerwienclyce
Gl6wne jednos1iki tektoniezne okolic IDxikow.ca I(sZkic ·geologiczny wed<l:Ulg Dathego 1& lPetraschecoka, 1Q13)
1 gn·ejsy Sowlch Gor, 2 nowooudzkl masyw g'lIibrowo-dia.baZ'owy., 3 .doilny k,aribon striUktUry ba'rodzkiej; 4 ,gor.ny kaxbon; S dIObny perm; 6otwory wler'tIn'icze om_lane w tekScde; 7 oJlSzar badail sozezeg6l1Gwycl1. I btok gnejsowy. II synlkilJlna :WoMbor~ 111 jeidnoStka WapW.cy, IV r6w
czerwien.czyc, V nowor,udzkl moasyw gabrowo-dlabamwy
Chief tectonic units in the vicinity ,df [)zikowiec (the .ge·ological siketch map after Dathe & Pebraschedk, L91~
19nelsses of the Sowde IMts., 2 gabbro-<tUabase massif of Nowa iRuda, 3 Lower CarooI1dferous of the Bardo strUClfmre( 4 UlP!Per Cllit1bOllllifer,QIUS" SLower lPermian; 6 bOI\eholes dls,cussed in the text; 7 area unrler sjpeclat ilnvestdgatilolns. I gnelss'ic bLodk, 11 WaliIborrz; sync!lilne, 111 W.80p-
ndca 'lIotlit, IV czerw.1eD.czyoe ~.aIben, V gabi,bro-dLatbase masslif of lNowa Hluda
z dewonem g.omym igab1"em w j~ll"21e, Oitoozona przez P0210staie dwie jed:nos1Jki depresyjn~. Wszystlkie wymienione jednostlki, 'za;rOwnO z sdb~
jaJk i 'Z odbraroowalIliem, gra,Il!icz~ w:wluz dyslakacji!. Dyslokacje maj~ ikie-·
run,eIk mniej wiE:cej zgodnyz 'hrzelgami ma~yw6w ramowych. iPodolbn~
orientacj~ wy!kazuj~ r6wniez imle fwiEilksze uSkdki w ObszaTze omawianym.
!ch kierunelk w duZym przylbli.ze:niu pakrywa gi~ 'z rozo:iq;gioSci~ warstw i moima Je ok1"eSlic j,ailro podluzne. Nachylenie powie'rzchni uskokowych jest 'lla ·og61 strome,zmierua 'Si~ natomiast azymult upadu. lPowtierzchnie
134- KAZ1lMIERZ DZ'IED'Z;IC
uskokowe na skrzydladh tej jednostlki nachylajq si~ iku Jej osi podolbll'~e
ja!k walrstwy. Rotacja wroluz nich jest zgodlna z generalm.q rotacjqskrzy-' del, tak ze moma je rozpatrywac jako typ uskoik6w symltetycznych I(Hoep- pener 1915151). Do Itej samej grupy uskok6w syntetycz:nych zdajq si~ na- leiZec dysldkacje na przestrzeni mi~dzy Wapnicq a masywem gabr(}-;diaba-
zowym I~i.g. 4).
IWyda'je si~, z,e wszyStikJie wzmianlkowane powyze'j dysklok:acje p~
wstaly wSku!telk na!pT~zen wynikajqcych 'z 'zaw~;zania obszaru zaj~tego
przez m~odsze UltwO'ry mi~dzy masywami ramowymii, a poprzedza'lo je wygwnanie warstw. IOd poc'zqtikowego stadin~.m formowania si~ uskolk6w,
zaw~zanie 'realizowane moglo !byc' stosunikowo naj:latwiej przez 'tworzenie
S1i~ usllrok6winwersyjlI1ych, ulatwiajqcych !pionowe ro2'lSllwanie antyrol1n i przyleglych syn\kili:n. Duze Sjpi~trzeD'ie 'zasZ!lo W ll'ej,onie antylkliny Wap- nicy, gdzie ;uikazuje si~ pod:lOZ€ gabrowe. Znajduj,emy je w !partiii szc'zy- tow,ej antylkliny oraz na tp-6lnocnym skrzydle w polbliZu wychodlThi !kaTbonu
Fi-g. 4
Sohemat ,sytn'tetycZIlych 'UlSlk;dk6w W Irej,onie [I)zik'owca. Strza&i w:skazuj'!:i r,otacjEl;
Slkrzyd€ll: i blok6w w:~d'lu:i: ipoMer~C'hni uslwk,owych
I-V oz.nacrrenia jak na f.~g .• I!
Diagram 'Of ,synt'heti'c faults in the ~icinity of [)zikowiec. Arrow:s indicate the rota- 'ti-D!Il of ;the :limbs ,and b10cks alO!Il,g the taunt planes
I-Vas ID fig; 3
g6m'ego. U1kazywanie si~ gaibra w 'tej cz~i obsza'ru czyni bardzi€j ,2'lrOZU-
mial~ oidmi€!nrut !geom€'tri~ strwkitur depresyjnych l'ozlO'21ouych po obydwu stronach antykl:iD.y Wapnicy. Depiresja po SW -stronie l(lV na fig. 4 i 15) jest formq kompresyjnll, natomiast przeciwlegla po NE stron'ie lezqca (II na fig. 4 i '51) ma :pozorme cha'rakter grawitacyjny. Powierzlchnie usk~
kowe olbrzezajqlCe 'te j-ednos1iki w przypadikIu piierwszym schodzll si~ nad d€presjq, w drugim tnatomiast !pod depresjq. PiierWlsza miala zatem wi~
sze szanse do o1miZania si~ niZ druga, w Ikt6r€j doda'tkowo ,,'l'ol~ c'zynnilka klinujqcego" pemi'la przeciiWlnie skierowana rOltacja bl,ok:6w mi~zy ·usiko- kami poludniowo--zachodtniego sikrzydla. H6mic'e wyn:iJlde z niejednakowej su1bsydencji uwi\daczniajq .si~ w iro2lk:ladzie soon. dolnope'rmslkiej.
J~i przyjqe, ::le usilmki mwersyjne d€ipresji IV l(par. fig. 4 i5) spe:l- nia'ly rol~ ula'twiajqcq 'zaw~zanj.e, 'to tendencji taikiej nie wspomaga'ly uskOlki detpr,esji II. I w Itym, !bye moze, tmwi jedna 'Z przyczyn lZa'rySiQlWlarua
TEKTON'IKA POl..NOCNIO-WSCHOl)NJEJ C~FlSCI !KA!RIBONU NOWOIRUDZKIEGO 11815-'
si~ rowu ikompresyjnego Czerwienozyc, tkt6rego pow,sta'nie bylOo WP€IW-
nym sensie uzaleznione old sytuacji w rejonie depresji Il. -Rownolegle ten sam mechaniim wplynq'l na. spi~trzenie si~aiI1lktyU.iny IWapnicy dzw1ga- jq:t:ej si~ wzdruzrozwa·rtych w g6r~ usko!k6w ohrzeiajqcych {fig. 4 i '5) •.
JeSli podanq zalem.ooc, U'z:n8.my za jednq z mozUwych, 10. porostaje jeszcze ikweSltia do-tyczqca o!rientacji powierzchni ,uskokowych rw <Jibszarze depres'ji
n,
·Ildore jalkby l>Tzeciwdzialaly 'zaICi€Snianiu o"bszaru. Przeciw- dzialanie ta!k!iemoglo mie<! miejsce 'W poc'zqt1roowych stadiach rys(Ywaniasi~ dyslokacji, j-ednailcie w prze'1;ri.egu deformacji i w.tyro przypadku uslmki.
spelnia~y pozyttywnq rol~ w procesie 'Zaci€Sniania. ,lReali,wwalo sQ~ 10 .dJ:',og.q wycis1k:aTIlia ooiowej pa!rtii wytrworzonej wczesniej syn(k:liny, co uwidccz- ntlo si~ w po·stad wydzwigni~tych ibloikow dollllokaI1bo·ilSkiclJ. na przed,lu- zeniu Oosi Idepresji. Wyciskanie osiowej pa:rtirl. 'Wzgl~dem p6linocne.go skrzy- .
d~a demonstruje wqska 'Sltrefa namurSka lSi~gajqca po (Jlkolice Nowej Wsi Klod.zkiej.
IPrZiedSltawione rozumowanie pI'owadzi do. wniosku, ze przyczym. po- wstania usko:kOw zlhiemych iku dolowi w idepresji II nailezy szukac w gl~
szym podlozu prz€idkarl>oilSkim 'z dkresu warunikow telllSyjnych. W wa- runkach odW!rOltnych, oikreso'Wo ilstnia~a tendenlCja do dZwigania si~ gl~
szego podlolZa, ktore .ustlWU'jijC w gor~ czynUo zadoSc procesowi zacieS-' niania. WznoszelIlierO'zszerzajqcych si~ lku. gorze Iblolk6rw rOZlpieraloO na bdki pokryw~slkal nadleglych,. coO w warulIl!kach ikompresji najlatwiej zachoidziio w ikieruJIllkru. uskolkOw inwersyjnych i w >tym naleial()lby si~'
d·opatrywac dalszej przyczyny iormowania si~rowu Czerwienczyc-.
'Wracajqc jeszcze do spi~t!rzania si~ oOsiowej partii dep'I'esji Il wska- zac nalezy na ~osnqC~ arnlP.llitud~ w Ikierunku w.schodnim, :gci'zie na przed-·
luzeniu osi ide!presji, proC'z dolnego karbonu, w dalszej odle~oSoi poja- wiajq si~ utwory sylu1'Skie i iragmenlt podloia gnejsowego okolic
Zda-
nowa. 1J>odnoOsz·eIllie si~ 'tej strefy powodowaio zadeSn.ianie w ilciell:uniku ibLiZonym do rownole2:1lliikorwego, a wyni!lcle w 'tyro procesie Sik;racanie za- chodzilo za !p~rednictwem uskdkow ,poprzecmych. Cz~ z nich obj~ta zdj~iem 'W1iJdoezna jest na 'zalqczoll'ej mapie i przeik1rojalCh (fig. 1 i 2), z Iklt6!rych wynilka, ze poszczegolne Ibloiki ograniczone us1k:okami rotowaly·
w. przeciwnym lkiierunku niZ osiowa lPartia depresji. Ta antytetyczna rc- tacja Moik.6w ula~twiala 'I'oWlIlolemdkowo:wdentowamJe zacieSnianie, a za-- razeni. lagodzila wypi~t'rzanie si~ O5i falldu 1ru wschooowi. NaleZY pod- k'reslic, ze 'zmienllloSc !kie~Ow Tuc-how 'zacieSniajqcych wynika nieza- le.znie z anali:zy lUS1Jer i rys telktonicznYiCh wskarujqcych na rotacj~ sB deformujqcych i(Dzied!zic 19651).
Depresja Il, przYlle;gajqca do b'rzegu gnejsowego, s'tanowi polutdnio- wo-W\Schodnie zailronczenie synlkliny ,Woliiborza dpod talkq nawq ibyla opisywama w literatu:nze I(Oberc 1951708., b). Bylo tousprawi€ldliwione przy- najrnniej dla N1W odlC'inika, -gdziie na przestrzeni miEi'dzy Wapnicq a ;):)rze-·
giem gnejsawym zamacza si.~ symiklitnalny uik~ad warstw. U~l~dniajqc
1'86 KAZ'DM~Z DZ1EDZ:IC
jednatk dbeCnos.c usik<Jk6w dbrrezajElcych, slusmiejsZCl wydaje si~ nazwa rOw syniklinaQny dla o(icinlka !pOlnocno-zachodmego w rej-onie Dzikowca (r.ow synlklmalny iDzilkowca). Geome'tryczni1e przypomina on zapadlisiko grawi:tacyjone i prawdqpodolbIllie przez takie stadi'Ulll przechodril rw okres- lonych fa:zach rozwojowych. 'Kieruln€ik ruchu pionowego ulegal jednalk zmianie, 'talk ze forma dzisiejsza jest wY1Padikow~ iPrremieszczen zacho- dZIlCYch teleSkopowo. W wynillru tych przemiesroren .zaohowa~a si~ w Il'owile
te!klto:nicznym wElSka S1:refa namursika przed~uzajElca si~ rw okolice Nowej Wsi K~odmiej !(1Dziedzic 19.(6). iPtrawdopoddbnie ze znllanEl znalku ruchOw pionorwych, a raczej z ich stalblizacjEl wiqZe si~ tei: hia,tus w O!br~bie serii gornqkarboti.Ski€j. _
!Przedstawione powyzej 'dane rwsikazujEl na 'zlozone procesy, w wyni- ku Iktorych lUiksrla~towal si~ dzisiejszy obra'ztefkitortiJczny iP0llnocna-zachod- nich peryferii l"egionu iba:rdzikiego na pOigraniczu 'z lIlIiecikEl srodsudecikEl.
POIkrywa namurSka przedruzaj.Elca si~ od p61m.ocnego zachodu zaci~ra Ikon- tury dbydwu region6w w stref'.ie granicznej, stanowillC dla nich w~lny
1, jaik si~ wydaje, lIlieprzerwanile aikumulujElcy Si~ plasicz osadowy. Tek,to- niczme :pdkorywa 'ta podlegala tyro samym IProcesom, ikJtorym p<*idany byJ region bard'2lki w p6l'Il.Ocna-zachodniej cZ$9ci. JeSliJ idaWllliej odlrE:bnie roz-
patrywa~o si~ :tetkton1k~ poIkrywy dOllna- i gornoka'~nsikiej, to w §Wietle prac prnelpl"owaJd::ro.nych osta1m.io pr,dblem \ten powdLnien bye ~ElCZiIlie tralk- towalIly. iPewinych '2Jmian moZna by si~ dopatrywac 'raczej w 'i!n1erwale hia'tusu gornokarlboD.lsiki'ego nad 'zachowanEl tlUseriEl namurskEl, a nie po- ruzej tyclh wa:tstw. Trudno j-ednaikze od!porwied2Jiee 'z calEl pewno.sciEl czy byiy to 'zmiany istdbne dla -tetk1;oni~i tego oibszall'u,. czy tez wynika~y
z ~aScilwej mu tendencji 'rozwojowej. (Na IkOTzySt drugiejrurternatywy pTzemawialdby penakortiantne ufoZenie utworow stefaiisklch na sarii na- mu rsikiej, co 'za:znacza si~ doocwyraZnie Illa wsch6d. od. iDzilkowca. Jak dotqd, nienotowano tei: oznaikerozyjne;go r02Jci~a serii namuTSkiej po- prze<izajElcego seldymenrt;acj~ warstw steifafuikiJch. W r6Znych bowiem miejscach, pod seriEl st,efansikEl napotylka si~ podobne ut'wury. Przelkona- lem si~ 0 ,tym przegill'dajElc rdzenie wlE:ltrniC'ze i rrorwy poszuikiwawcze, wylkonane przez przemysl w 'l'91611roiku w rejonie na !pollnocny ;zachOd od Dzikowca (pOl'. fig. 3). Plod ui1Jwor.ami stef,aiLSkimi, w mew1erkiej odleg- losci od ich Spq.gu; olbserworwalem 'tarn wIk~aldki w~glowe i syrleryty Haste w 7JbliWnym poloiJeniu, w jalkim 'zoa'jdujemy 'te Skaly na wSC'h6d od wzmiankowanej miejscow.ooci!. iP'rzyiocwne spoStrzeZenia me stwarza~
podSltawdo przyjmoWlalIlia wyra2m.i.ejszycih za100rren w obsza'rze akumu- lacji. (Niemniej, mo~y si~ olIle okIresowo 'Zaznaczye w niekt6rych strefach granicznych z dbszarami ramowymi. !Za talkim wnioskiem :zdaje si~ prre- mawia,e dbecnose grU'bych otoezaikow gabra 'W dolnych partiach serili.
stefansikiej w 'rejonie na 'zachOd od Dzikowca. Odpowiadaldbyto !piono- wym przemies~zeniom w Oibszarze :gramicznym z rnasywem gabl"owo-dia- bazowym i razladowaniu napr~Zen, 00 ZIlala:1JIo wytI'az w seldymen'tacji ste-
TEKTONIKA POl.NOONIO-WSCHODN.IEJ CZJ!tSCI ·KAlRBONU NOWOIRUDZKIEGO 187
fansldlej. T,ego roldzajuzwiq::zJld przyczynowe mogly miec miejsee, jezeli podruzne dys!ldkac'je gl~bszego iPocHoza mil/dy wOwczas 2Jblizonq orientacj~
do dzisiejszej. IPrzyjmujqc mozLiwosc taikiego wariantuza prawdopo- dOlbnq, wypada si~ zgodzic z poglqldem, l!Z wi~szoSC oIbserwowanych dzisiaj dysldkacjil podlumydh powinna miee starsre ,zalozenie si~gajqce g}~szego podloZa. Wychodzqc z talkiego punlk'tu wi!d.zenia, Iktory wydaje
si~ 'bye sluszny, latwiej jest rawniez tlumaczyC okolicznoSci ja!kie wsp61-
dzia~aqy przy powstaniu hia'tusu g,arndkarlbonSk'iego.
W :odn.i;esieniu do hIatusu, jalk jlUz wC!Ze5niej naidmieniano, poiZa bra- kiem dkireSlonych uttworOw nie S'hvielidza si~ jakichS szczegolnych ozna.1{
wslmrujqcych na 'zalburzenia proce'S'ow powierzchIniowyc!h. iNie dostrzega- my tez lTadylkaLnyoh zmiiaill w ro:zJkladzie sieci hydrografio:zmej przy por6w- naniu kie'l'Ul[llkOw' se!dymentocyjnych poIkrywy namu'l1Skiej ii stefaDskiej Wor. Dziedzic 19615). Zatem caly c:zas d'zia~ae musial dkrmlony mechaniznl regu'lujq:cy intensywnoSc procesow aikumulacyjnych. 'Mechanizmem tym bylo diia~anie napr~:lJen zacieSniajq:cych na blolkowo ITOzd.'robnione pod.10iZe.
Pod w.p1Y'wem zadJesniamia j€fden z dw6ch Iblo!kow - HiI lub V - ulega,l dZwilganiu, a to stwaTzaio mooliwoSci osiaklania i sedymenltacji w rejonie blok,owI'I i IiV' \(por. fig. 5). O~abienie si} ·zacies.niiajqcych powodowalo sku'tek odwr,otny, swego rodzaju stagnacj~ procesow alknlmulacyjno-ero- zyjnych, co odpowiadall:o'by 1nterwalowilhia'tusu. Odpowiednio, hialtus przypadan>y nie w interwale WZ'ffio.zoDych napr~z·en, lecz rw okresie ich oslabien'ia. Zatem powolne przemieszczanie podlo.za w:mHuz p~1mi~ lkile- '
rowaio prooosami a1kumUllacyjnymi, dotylkajqc sropniowo coraz !to wyz- szych partii deformowalIlej pOikrywy. iNa :zj'awiSka 'tworz·enia ,si~ usko!kow w czasie sedym€:Iltacji mlooopaleozoicznej rejonu Nowej Rudy ZWTacali
juz UIW8.ig~ wc'zeSniej iniru autorzy (lBulbnoOM 1'931, iPetra'scheck 119'319).
Przeprowadzone rozwazania Wiskazujq na permaneDcj~ glOwny;ch tendencji tektonicznego TO'zwoju qpisywanego obszaru i rejonow przyleg- lych. Zna'j,duje ona o()'dJbicie w planie defotmacjil, ikltoregozaloienie ujaw- malo si~ ju,z w czasie ,gromadzenia si~ osadow. Nasilenie opr,ocesow ~efor
mujqcych, JPlI"ZY niezmodyfiik;owanym planie, olkr~b ulegalo zmianie.
ale Die doprowadzi'lo ,to do powstania s~tur, ktore zwyildo sie uwa:zac za wyn:iJk fazy sudecikiej. "Krzyzowanie si~" w pla'SzczYZnie pionowej ooi synlkli1n. polkrywy dol!I1oikarbonskiej i mlodszej w rejonie mi~dzy IDzilkow- cem ,a {NOWq WaiE! Klodzlkq ~Oberc
a.9
1517!b) jest zjawiSkiiempozornym, powstarym w nast~e podniesienia wzdlu!Z dyslclkacji i ,:zJbliZen.ia !brze- gow 'zesta:r1sZq 'S€IJ:iq osadolWq:, wzgl~em paT'tii c'en:tr'aInej z utrworami m!l'odszymi. W rzeczywilstoSci pa~tiaosiO'Wa synlk'liny calej pdkrywy osa- dowej podnosisi~ schodowo w kieruDku lPOludniowo-wschoonim i iest rezultatem zalbur.:z:en m~odszych. PodQlbnywnio:setk odnoszqcy' sie do na-c~lenia osi. wytniikal niezaJlemie z anali:zy niektOrych struftctur osadowych w utworach doLnoikaTloonskicih regkmubardiZ'kiego (IDzioozic 191614. s. 298).
W osadowej pokrywie rowu synklinaInego- Dzilkowca i be:zJpOiSreidn'iio
HIJ8 :KAlZlIMIERZ DZ1EDZ'IC
przyleglej d(),lnoikall"boiiskiej oslonie iIlti.e znajrlujemy jaildchS ()slQib}iwych strulktur, Iktore mozna by przypori~ikowac dkreslonym i wyraznymeta-, pom zaburzen m'i:odopaleoroic:znych. Z drugiej zaS strony, uwzgl~dniajqc·
r6zne C'zynnilki nat'U'ry ,teikJtonicznej przej,awiajq,ce 'si~ w interwa1le gm- maJdzenia osad6w i <JikTesach p'o~niej;szych, TItie zauwaza 5i~ ij;elZ ozn.aik zmiany planu derformacji. Pewnych odst~pstw :pod tym wzgl~em IDO'Zna by si~ d()patiry'wac w j-ednostce sqsieidniej, tj. ro~rte Czerwi.enC'zye (lV).
Zaznacza si~ 'tu skosne ustawienie .brzegow rowu w sto5unlku do nieM6- rych wyc'ho!dni id()1nopeIl"mSktich, coo z'Wracalo uwalg~ geoOlog6w zajmujq- cych si~ rejonem noOworu~doom ,(!Petrascheck 1913'9, Oberc 1,g'57a, b, Don 19'611). U&ikoiki Ibrzezne 0 przeibieglU zlblizonym do ikieruniku !NW-HE IqC'zy
si~ z ()kresem rUlch6w laramijSkich i(Oberc 19'517a, h) Ilwb 1rzeciorz~dowych
(D()n
mm),
na\to:miast iki€!runlki! W1NWL--ElSE wyn.iJkaj,qce z ul,oiZentia warstw wymienieni aUltorzy a:ozp.a1lrujq odjpowiedn:in jako ewenhlalnie mezozoiczne lub waryscyjskie. Ze z:bliZionym poglqdem spotylkamy iSi~ Itez w dawniej- szych opracowaniaoh I~etraschoeck 11'93,9). ,!Przypisywarni,e w:zm:i!alIlll{()warnych powyzej ikierunkow Idwom odr~
nymetapom fag'dowym rue wydaje 'Si~ jednaik Ikoniecznez Ikiliku powOld6w.
AUw€!pItacja talki.ego pU!I1Jktu w:iJdzenra wymagalaby Ibawiemzalldadania dla sta'rszych kie~ow ,oidr~bnego planu napr~zen, w porownaniu z ogolnie panujqcym. Kieruniki faMowan przypuszczallnie starsze powinny miec swoje odzwierded.llenie nie Ityliko w.1rowie C'zerwienczyc, ale a:6wniez i !pO'za nim, 'W przeciWlI1ym Ibowiem przypaldk'u llXZn'ac je trzebaza 'bardzo ograni- czone teryltorialnie. Przyp'isyrwanie :zruS ni~t6rym dysldkacjom w dal- szych obsza'rach podolbneogo wieiku, ze wzgl~u na '2lbli.zony !kierunelk, jest z -roznych poW'Old6w 2lbyt 'ryzylkowne. RozpatrujqC zaltem ,owe dwa Ikie- runlki jaiko wlasciwoSC !rowu Czea:w'ienezyc, liczyc si~ trZie!ba z mozliwoseiq wplyw6w loka,lnych i c1hociailby z tej racji! rnale:ial,O!by uw:zgl~lIliac row- niez inne warlanty. nie wymagajqce zalkladania odr~no()sci ()ikres;Qw. falido- wych· i plan6w deformacji. Wytdaj,e si~, iZe jednym z nich S1pelniajqcym powy.zsze wymogi bylaby zr6micQwana subsyldencja, bqdz nachyleme podloZa rowu Czerwienczyc w Ikierunlku sulbrownoleglym 'do wydluzenia tej joednos11ki i(f1g. '5). W 'talkim uj~iu, pod w!p!lywem ,tyoh samych sH zacieSniajqcych, ujawniltly si~ r6wnoczeSnie ,obydwa tkieruniki, coo nie przesqdza okresu ich powstawania.
Rozpatrzone'W niniejszym rozdziale nieik't6respostrz,ezenia i wcloSki z'zakresu Iteik!'ton'ilki badanego rejornu i obsza'r6w przyleglych 'siklaniajq 'dQ
przyj~c'i.a ciqgl,ego procesu rozwojowego, uwarunikowanego struik'turq
,gl~bszego podloza i wpilywem masywOw ramowych. :Podl()~em Sq praw.do- podobnte 'Ska.ly typu Igabra, co pozositaje w 'zgodnoSci z opiniq E. Meistera i G. F,iJSchera :(1913151). lBogQqd ta.kd. zJdajq si~ potwierdzac odosobnione wystq- pien'Ea Itych 'sika'l w lI"ejonie iWapnicy w Dz:iikQwcu, Jugowie i Soikolc,u;
Dysjurnkcje tego podlo'za w dbszall"ze opisytwanym i przemieszczenia wzd~U'z
nichzachodzqce ibyly aiktywnym czynni!kd.em w f()TmOWaniu .qi~ pok'TY'WY
T·EK'DO!NlKA POLNOCNIO-WISCHODNIEJ CZF;SC'I KAlRB'ONU NOWORUDZKIEGO 189
osadowej i strulktw-y te!kJtOlIllC'mej. W dlu:go'trwalym l'I02JWoju ntie ulega~
zmialIlOIn 'zasadnJ.czy plan de'£orma,cji, taikze zarbur2J€Jl1ia ~eno2'loiiiczne sq, ':r:etuszem ISItr:u!krtur da'WlIlJiejszyc'h;T,en o:statini wlniosek jpokrywa si~ z wy- IpoIW.i!oo.,mq wie'lu autorOw I'IOzpatrujqcy;ch duZe dyslokJacje .sudeclkie w sik.ali l"egionalnej.
Fig. 5
Diagram Uustrujl:!'cy budQiw~ geo1ogi,c2lIll:! na przestrzeni 'od gnejs6w sow1Gg6rs'kich PG masyw gaibroWlo-diaJbaaJOiWy i(wzcRUlz lilIl.'ii IPod1:esie - Wapniica - Przy,k;rzec)
1 gabro, 2 gnejsy, 3 Sk·aly osa,dowe. I blok gnoedsowy" iI Ibldk 'r,ejOlllIll '00WiU sy.nik:linalnego Dzi- kioMrca, III blok rej<llllU jednostk!i 'Wapnicy, IV ,b1ok rejonu rowu Czerwdel'iczyc, v bleok ,gabrowy
Di;agI'!am showing ~he ge~lGgic strUlcture within the arreia !between the gneisses ,of the Sowie (M'ts. and the ,gabbro-diabase :rna'ssif i(.a'long the line iPod1esie - W,aopnica' -
Przy,krzecl
1 gablbro, 2 ,gn~, 3 sedimellitary rooks. I gneiss 'b1ock, Il blocik 'i:n the r,egi,on of the syncli- nal Dzikowiee gr'aben, III block in th'e region of the W'IIIP'IlIca 1Im'it, JV Iblock in the regi:on od'
, the CrerwienczY'ce gra'ben, V gabbro b10Clk
'1. Na lP['zerom~e dO!1nego 'il g6mego !ka~bOIllU obszar p6IDOC!IlI{)-,zachod- niej cz~d G6r Bar!dzJkicih ibyi Itel'enem mezaburronej sedymentacji iU'two- row drohnoziarnistych 'W pl"zeW1adzeNasto-mu~owcowo-piaS2Jczystych~ Te- go Ity:pU U'twory dolnonamurSikie, zachowane na :powier2ichnJ. fragment a- rycznie pO!Iliz,ej 'zlepienoow kwarcowych, stanowiq ogniwo 'Iqc:zqce nadleglq
:sel"i~ namU'rskq 'Z seriq IWize:6;Sk~.
2. S€II'ia w~glonoSna namU'ru, lezqca na zl'epieneach ikwarcotWych, zawiera dwa horyzonlty z pdldadami w~gla. IS'twie:r:dzone poaG:ady w~.glJ.owe
horyzontu doInego, lezqce ibLi'z'ej spq:gu serii, Sq Igrubsze od pdklad6w
'W partii stl'OlpoQlwej. P.cklady w~glowe wzbadanym.l'ejlQn:~e nie majq 'ooa,..
100 iKAZIIlMIERZ DZIEDZ'IC
czenia prak'tYC2lIlego, z uwa'gi na nieznacZ'Ilq mi~c i shlne zanieczysz- cz€'nie materia~em Ikilastycznym. Maksyrnalna goruiboSc jednego Z polcl:ad6w horyzOiIlltu dolnego nie pirzelk-r,acz·a 0,40 rn, przy czym IW sroldkowej jego pall'tii wyst~uje stalJ:ej 'gIruiboSci i(dk. ,5 cm) przerost plOiIliIlY.
3. Utwory ste.fanskie, w r6Znych miejscach, uloz.on.e sq rpenakor- dantnrie, na 'podobnych poziomach liltostratygraiicznych se-rii narnUlrsldej.
4. W formawandu si~ pokrywy osadowej i st~tury iektonicznej aktywnq TOl~ odegra~y masywy tramowe i glti'bsze podlJ:o.ze ityrpu ,gabra.
T'ektonika polkrywy osadowej rozwijala .si~ w SIPOSOO ciqJglyod mlodszego paleozoiku i jest rezultatern 'ZacieSniania dbsza'ru realizowanego za po- srednictwern uSkdk6w przed:luZajqcych si~ z pooloza fW poikryw~ osadowq.
W czasie drugo-trwalego rozwoju me ulegal zmianiie zasadniczy plan de- forrnacji.
PracQIW.nia GeoZogii S.tarych Struktur Zakladu N auk Gel()l~ogicz.nych PAN
i
Katedra Goologii 0g6Znej Uniwersytetu Wroclawskiego Wrodaw 2, ul. Cybulls'kiego 30 Wroclaw, w Zutym 1969 r.
LITERAWRlA ICY,'I1OW A!N'A
BEDERK~ E. 1929. Die varistische Tekoonik mfottlerEm Sudet€~. - Fortschr. Geol.
lPaUiont., Bd. 7, H. 23. !Berliin.
BEIDERlKE E. & FRaIOKE K. 1'9'143. [)as .NiderschleSische GebiJet. IWaLdenburg.
BUBNiOIFF is. v. 1931. Die 'Wles1ifiilische SedimentatiM und die astUlrisohe Phase in der innersudetischien !MuJde. - Fortschr. Geol. Pa1i:iont., Bd. 9, H. 29. Berlin.
DATHE E. 1904. !Bllatt Neurode I(Geo10g'i~che IKarte). iKonigl. jpr,euss. Geol. iL.-A.
Berlin.
DATHE E. & 'P.E'l1RASIOHECK w. 1913. Geologische 'Ober-Sichtskarte des rnede:rschle- sisch-bomnlisdhen Bec'ken. Ilbidem.
DOIN J. ;1961. Utwory ml'odopaleo2loiczne okolic iNowej tRudy l(Whe Permo~Carbonli
ferous of the Nowa Ruda ~egion). - :Zes'z. Nau'k. Un'iw. IWrr., ser. 5, nr6.
Wr,odaw.
DZTEDZIC K. 1'957. S1;or,atYg)l'aiia, te'k!oon~ka j paleog'eogra.fi!a .g6mego ka,rlbonu i {!2leil"- WOOlJe1go 's'p!jJgowca Ziemi iKlodzk1ej. - iPr7lewodniik XXX IZja:ZJdu Pol. Tow.
Geol. w Ziemi ~d7Jklej. Wrocla:w.
1000. INiiekt6re problemy geologiczne 7lwi;:lzanez kulmowll OS'trogll Jablowa - Sudety Srodkowe (Quelques problemes geologiques ili.ees avec J.e promonto'ire de CurJ.m de J'abl6w - S'udetes Moy.ens). - A,eta Geol. lPol., vol. la, no. 3.
W8il"szawa.
1961. Telktooika ikulmowej ostrogi Jablowa (.on the tectonics 'Of the Cuhn flexure of Jab16w). - Ibidem, <vol. 11, no. 4.
TEKTONiKA POl.NOCiNlO-WS'CHODINIE,J CZE;SCI 'KAlRBONU NOWOIRUDZKIEGO 191
'1'£164. Olrientaeja otoczakOw i jej 'geol0'gic7ln'e ma,czenie (The geolO'gtica'l stgni- fk·ance of the orientation of pebt)J.es,). - Geolog:ia Sudetioca, t. 1. W·arszawa.
1965. S'tosunek g6rnegO' kar,boin'u do podloia 'W p6lnocno-wschodniej cz~ci
noworud'Zkiego rejonu w~l<lW!eg.o 1('IUle Upper Carbo-nMerous and its substratum in the north-eastern part ,a! the Nowa Ruda coal basin). - Acta Geol. Pol., val. 1'5, nO'. 2. Wa'r,szawa.
1966. Rozw6j produlktywnej rfol'maeji w~glowej W Sudetach srodkowych ([)~
velopment cif Coal MeasU!res in Central Sudety Mts.). - Rocz. P. T. GeoL (Ann. So'c. Geol. lPal.), t. 36, z. 4. Krak6w.
1968. '~agadndenie sr6dlkar:bO'nskich dyskordalll'cji W 1P6lnocno-zachodniejcz~ct
nieckli Sr6dsudedkiej /(T.he problem of intra-Carboniferoll's discordanees in the north-western part of the intra~udetic TroUlgh). - KwartalniJk Geol, t. 12, z. 1.
{Warszawa.
GROaHOI.SIKI1l W. 1961. Telktonika 'Poll'11dnioo'Wo-zachodrniego obrze.zerua bloku gnejs6w .9Owiog6r.skich '(,Tectonic<; oaf the south-western border of the Sowie Mts. 'gneiss blocik: - SlKi~eln.' iMlts.j). - stUldia Geol. Pol., vol .
.a.
lWarszawa.H1OE1?\PENER R. 19515. 'I1ekton'ilk im SC'hiie!ferg,ebirge. - G e'ol. Rundsohau, Bd. 44, Sonderband. stuttgart.
K'RA'WCZYNS!CA-G\R.IOOHOl.SKJA H '1900. lPremliers a-esultats des etudes 'sur les spores du bassin houiller de IN'Owa Rada '(lBas'5e SilJ.esie). - Bull. Acard. Pol.
Seli., se'r. Sci. Geoil. Geogr., vol. 8, no. 4. Va:rswie.
1966. lNamur iZa:gl~bia iNowQrud'2Jkli.ego w swietlle :bad~n gporowych '(Le Na-
!lDurien doll Bassirn de Nowa Ruda it la lum'iere des etudes palynologiques). - Geologia Sudetlica, t. 12. WarS7Jawa.
MEISTlER :E. & F1ISCHiE!R G. '1935. !Bl'att Schweidn'itz - GeoIo,gis,che Obersichtskarte von Deutschland. lPreuss. Geol. L.-A. Berlin.
OBE'RC J. 1957a. RegiQn G6r Bardikich i(SUIdety}. IPxzewodnik dla Geolagow. IWydawn.
Geol. War,szawa.
'195'i1b. st'ratYlgr,lIifia ri tektonilka utworow g6rnego karbonu d Q.olnegO' permu
w zaC'hodnie'j c~ci regionu bard7Jk:iego (Strati:graphy and tectonics 'Of the Upper CaIJ."bOlllM€TOUS .and ,Lower Premlian in 'llhe westte:rn IPrurt of :the Bar,do Region - Sudeticc Mts.). - BiuL [nst. Geol. \1123.lWalrszaw,a.
1958. Arkusz Nowa Ruda '(tMQI(la ,ge01og'iczna Sudet6w).Inst. Geol. lWarszawa.
Pl!l'l".RASCHEO W. E. 1939. Die GeologIschen 'Verhiiltnlisse Rn Nordteil des iNeurodier Kohlenreviers. - Z. !Berrg-Hutten SalIinenwesen Dt. IRekh., Bd. 87. Berlin.
SCH'UTrZ'E A. 1882. GeO'gnosti'sche DarstellUlng des Niederrsohlesisch-Bohimlis'chen . S1lein'koMen'bedkens, Bd. 3, H. 4. ,Waldenburg.
KAJZilMIERZ DZIEDZIIC
SUMMARY
ABSTRACT: A description is given ~ the teC'tOll1ies of the Car.bonifer,ous depos~ts from the
.north-eastern part of othe Nowa Ruda coal Ibasln at lthe 'oounda:ry of the rrntrasudetlc basin
with the Bardo strucotut'e. The presence is reported of Lower Nmnurian siJ!:tstOne5 which represent here the iP!I&Sage ~ the de(posits of the Upper Vdsean into ,those of the 'Namurian.
'The tectolllic structure of th'e young Paleoo:o~c <:over .on the sub!ltir.atum of gabbr·oklal roc·k.s is a' result of its C'OImpression between the tlwUlSted ,bloCks. IIIhis (pl'OCess was ,reaH.zed by the
.prolongation of faUlts frOll1l tohe sUlbstmtum into the secUmentary oo-ver. Tile forma:tion of
this stru·cture took place g.raduaUy ,beg1,nn.l.ng With the younger Paleozolc. '11lle hiatus within the UIP.per Carboniferous dep·osfts is referable ,to a time of weaker st~ess. The deformation
pattern w,as :n'o~ altered dUir~n.g its 'long deve1opment.
The area 'here discussed represents the north-eastern termination of the Nowa Ruda ,eoa:lbaJS·tn whi'ch is a part 'Of the J:ntra~ude:tfc basin. Itn the east it borders on the iLowe!l' Carbonitf'eroU!s regi'Dn known 'as the Bardo structure. Near to the gneisses at the southern iIIlISll'Ig]n, between D7Jikowiec IaIDd 'Now a WieS Klodz.k:a, the UI[)per Carboniferous ,cover of the 'IlIl:tra5udetic basin stretches into the Bardo structure ('fig. 3) .
. Along the northern margin, :the [Lower CaJ.'bon.i:f,e,r.ous deposits ;rest on the Pre- -Cambrian ,gneisses of the Sowie Mts. Tbey be,gin with a gneissic conglomerate'
containing g,albbro ;pebbles, followed bya thiln horizon of Visean limestones and terminate with a series of sha:J.es and gI1eywac'kes. A similar dev;e1opmen1; of the L'ower Car!bonilferous series
is
observable nea!l' the soubh-western margin. N,ear the Wapnica Hill at D7li;kowiec these beds are underlain by detri:tall and massi'Ve limestones conta'ining an Upper De'V,onian Olyme.n.ia faun,a and fragments of the gabbros1ubs.tratum. The above roclk:s make up tbe 'oore of the anticline.Upper Carboniferous deposi:ts fill in the central part, a'Ild are Lower Namurdan or Stelpharuan in a.ge. The Nam'Urioan Ibeds are represented at the base by q'uaxtz conglomera'tes passing upwa:rd into a coalbearing forttnation. The deposlits of the Stephani'an, develoolPed as conglomerates and siltstones, ·gradeinto tbos·e ,D'f the !Lower Permian.
IPre-Cambriangn~i.sses Ia'Ild the ~al:furo-.diabaae masSi!f of Nowa JWda represen1t the oIder framing oif the area. A graben With a ILower Permian :s'eries on the surface occurs be'tween the Nowa RU/da ma,ssif and the lBaroo structure.
The reg,ion 'here descdbed, including the north-western per'lIPhery of the Bardo structure, is of .cons!i.derable importan,ce ID the study of the geology of the Sudetes sin'ce it has r,epeatedly proviided eiVldence of the Sudetic phase of Varis,ean f01din'gs between the Lower and the Upper Carbon'i'ferous. 'I1hie .discordance between the Lower and the Upper Carboniferous rodks has !been suggested as the most reliable confirmation !O!f the above slllPpositions. The present wrioter l(jDziedzic 1965) has shavlnn that t'he ·contact.s ,of thie two series are mostly 'tectonic. Owing to 'difference's in the competence ,0If rocks the ddslocations along the :faults have ,caused differences in their present arranlgenrent. Fragmen'l,s of Lower Namurian siltstones. rE!IPresenbing a -passage into ,the silty-clayey Upper Visean series, harve a'lsobeen fOUlIld by the writer. An analysis 'olf the slidkens'ldes and .of tectonic striae indi,eate the rotation of the deforming !forces.
Additional investigations show that by dlislocations the Upper CaIlbonilfer.ous deposits border, all along their lengtih, with older series. The dislocaUons didiferen-
tiated~n thts area aa:e eitheJl' LOIl1Igitud'inal, roughly (loin,oiding wi,bh the strilke of beds., or shorter - trartsversal ('figs. 1 and 12).
IDhe 'lOlDlg'itudinal dislocations ,are ,sub-parallel :to the margins of the adjacent ol'der massilfs 'and of other dislocatlions in the nearest 'Proximity ,~gs. 4 and 5). They represent R. Hoeppener',g ,Cl,955) synthetic faults. The loongUudina:l disilocatioons in the
TEKTONIKA POI..NOCNO-WS·CHODNiIE.TCZ1';SCI 'KA'BBONU NOWORUDZtKIEGO (l'93
sedd:mentall"Y cOiV,er ·are due to the compressoron of the 'area between the gneisses and
gabbroo~diahase massif. The c'ompressiotn was ,c8UiSed by the uplifting 'Of the gneissic . block, and, in the !first pla'ce, it inv()l'\lIed the deeper g'a:bbl'o sUbstratum hidden under the sedimentary cover. New dlsI'uption,s Ifacilita'ting compression occurred in this substil"atum side 'by 'side with 1ihe a1ready existing P.re-Carboniferous tens'ion d1silo- cati()l[l Within block 11 (!fig. 5). The <id:siocations .of sUlbstlratum, <XlIIlIVer,ging downwards wtthin block .n, were respOIlB~ble !fur the !f()rmation of 'fau!M;s convergi;n,g upwards within bloClk: IIV - (figs. 3, 4, 5). iEither block III 'or block V wa,s elevated along these faults during compressaon. and 1111:s ·eased the stress and favoured the 'accumu- lartlion of deposits in the adjacenlt dePil",esmon;s. The reduction af the f'orces ,of oompression led ,to the stagJIlJati'on of ,s1E."'fidaJl rprocess,es with which is associated the hiatus within the Upper CaJrIbonifer'Ous strata;
The slowshi·fting 'Of othe substratal Illlocks was ,accO!IlJP.anied by the flexuring and craCking of the sedimen·tary cover along the faults stretching from the substratum. Thus the deformation pattern cl the deeper substratum was ,gradually realized in the sedimentary ,cover and WlaS :!linally eXlPl'E!ssed as longitudinal dislo- cations.
Soo-paralLelco:rnpressi'On occurred side by s'ide w'ith that transversal to the strike of beds. ,lit was caus~d by the upheaJV,a!l. of the substra'tum 'in the Bardo sbrudure, and resulted in the squeezing out of the axial part ,of depr,ession JI, as 'is demon:strated by 'the 'narrow NamuriaJn zOIl1e stretching to the v.i<:inity -of Nowa Wies Krodi7Jka.The reduction of 'the area by this process IWas realized by means oif transversal faults and the antithetic rotation of blocks. The falll1ts obtuse to the top fa,oil[tated the squeezing out Qf the axial' parts of the de'pressi-on W'hile the blocks widening ,oU!t in this rdir,ection shov'ed asuooer the oCover of. the overlying rooks oontributing to the form.ation of ,the Czerw.ienczyce graben ON). AHhough, geo- metricalily, depression iltI resembles ·a gravitatiOIllalform it ,came into existence oWling to telescopic dislocattons.
Taking into acoount all the tectoo'J..c events, Il"egistered If,n the sedimentary (lOver 'of the area here disoussed, it seems necessary to stress the permanency of the mlllin tendemct:ies 'in the tectonic development. mt is expressed in :the delf-onnation pa:ttern, manifested already during the accumulation of deposits, while the Cenozoic ctisturtbances are a ref1ecJJlon of the 'Older structures. The last oonClusion agrees with the opinions of numerous authors who dis'cuss l1he major Sudetic dislocations on a regional scale.
Laborateyry of Old StTUiCtures
of the Institute of GeoLogical Sciences Polish Academy of Sciences
u
. and
Departme7lJt of General Geology
. of the Wroclaw Unive'I'Sity Wroclaw 2, ul. Cybulskiego 30
Wroclaw, February 1969
