Formułowanie zastrzeżeń ochronnych wzoru użytkowego versus zastrzeżeń
patentowych dla wynalazku
Dr Paweł Koczorowski ekspert
Departament Badań Patentowych
Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej
pkoczorowski@uprp.gov.pl
www.uprp.pl
O czym porozmawiamy
1. Definicja wzoru użytkowego - interpretacja.
2. Przedstawienie wzoru użytkowego w zastrzeżeniach.
3. Rola umownego znawcy przy analizie zastrzeżeń ochronnych.
4. Kilka wzorów w jednym zgłoszeniu – wymóg jednego rozwiązania.
5. Postacie wzoru użytkowego.
6. Poparcie zastrzeżeń w opisie a wykładnia zastrzeżeń poprzez opis i rysunki.
7. Dostateczność przedstawienia wzoru użytkowego w zastrzeżeniach.
8. Problemy z definicją wzoru użytkowego.
9. Projekt zmian w p.w.p. dotyczących wzoru użytkowego.
Cytowane przepisy: ustawa z dnia 30.06.2000 r. Prawo własności przemysłowej (t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 776 z późn. zm.)
Wzór użytkowy - definicja
Art. 94 ust. 1. Wzorem użytkowym jest nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci.
Art. 94 ust. 2. Wzór użytkowy uważa się za rozwiązanie użyteczne, jeżeli pozwala ono na osiągnięcie celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobów.
W przeciwieństwie do wynalazku wzór użytkowy jest zdefiniowany.
Nie ma warunku analogicznego do wymogu nieoczywistości wynalazku (art. 26 ust. 1).
Stosowalność przemysłowa (wynalazek) została zastąpiona przez użyteczność.
Nie ma obowiązku wykazywania użyteczności wzoru. Sformułowanie „uważa się”
obciąża obowiązkiem dowodowym eksperta.
Definicja wzoru użytkowego jest taka sama jak w dawnej ustawie o wynalazczości.
Czy to jest wzór użytkowy?
System dostarczania, przetwarzania, uaktualniania i udostępniania informacji bankowych, znamienny tym, że jego podstawę stanowi baza, której
podstawowymi elementami informacyjnymi są pola (1) a zbliżone tematycznie pola (1) tworzą rekordy (2), te zaś zgrupowane w tematycznie powiązane zbiory, tworzą pliki danych kredytowych (3), przy czym każdy plik danych kredytowych (3) jest zaopatrzony w rozpoczynający go rekord nagłówka (4) oraz w rekord
końcowy (5).
Czytanie zastrzeżenia (dotyczy także wynalazku): pomijamy cechy i określenia
nietechniczne, które mogą być pomocne znawcy przy odtwarzaniu wzoru/wynalazku, ale go nie charakteryzują:
… podstawę stanowi baza, zawierająca pola (1) tworzące rekordy (2), te zaś zgrupowane w zbiory …
Dopiero tak zredukowane zastrzeżenie poddajemy analizie.
Czy to jest wzór użytkowy?
Konstrukcja przestrzenna urządzenia wytwarzającego sygnały transmisji danych dla osób sparaliżowanych wykorzystująca dotykowy panel rezystancyjny lub
dotykowy panel pojemnościowy, znamienna tym, że wykonana jest w postaci jednolitej nierozłącznej zawierająca panel czujników (1), układ kondycjonowania (2), układ przetwarzania danych (3) oraz kontrolera systemu (4).
Konstrukcja nie powinna być używana w tytule, ponieważ nawet jeżeli odnosi się do wytworu, to ma sens funkcjonalny. Podobnie: technologia, instalacja, ustawienie itp.
Całe zastrzeżenie przedstawia wzór/wynalazek i musi być zrozumiałe dla znawcy.
Wzór użytkowy – część nieznamienna również podlega definicji w art. 94 ust. 1.
Panel, układ, kontroler – takie określenia mogą być użyte w zastrzeżeniu, jeżeli te elementy są przedstawione zgodnie z definicją, czyli przede wszystkim określone są ich kształty (wymóg trwałości postaci implikuje uprzednie zdefiniowanie postaci).
Czy to jest wzór użytkowy? – c.d.
A B
Przykład zastrzeżenia ochronnego
Zespół płytki do zespalania kości składający się z płytki w kształcie litery „X”
i przynajmniej z dwóch śrub zespalających, przy czym płytka jest złożona z części środkowej oraz z wystających w jej narożach ramion z umieszczonymi w ich
końcach przelotowymi otworami, przy czym przynajmniej jeden z tych przelotowych otworów jest zaopatrzony w gniazdo do mocnego i stabilnego kątowo osadzenia śruby zespalającej, a ponadto płytka jest ograniczona powierzchnią styku
z kością oraz powierzchnią zewnętrzną, w której wykonane są gniazda otworów przelotowych do osadzenia w nich łbów śrub, znamienny tym, że szerokość B ramion (3) płytki (1) w miejscu ich połączenia z jej częścią środkową (2) jest mniejsza od szerokości A każdego z tych
ramion w obszarze otworów przelotowych (4).
Czy litera X wystarczająco określa kształt płytki?
Jakie są kształty części środkowej i ramion?
Przeznaczenie otworów nie jest cechą wzoru.
Znawca dobierze szczegóły ze stanu techniki.
Kształt gniazda otworu dopasowany do łba śruby!
Opis wzoru użytkowego
Art. 33 ust. 1. Z zastrzeżeniem art. 936 ust. 1, opis wynalazku, o którym mowa w art. 31 ust. 1 pkt 2, powinien przedstawiać wynalazek na tyle jasno i wyczerpująco, aby znawca mógł ten wynalazek urzeczywistnić. W szczególności opis powinien zawierać
tytuł odpowiadający przedmiotowi wynalazku, określać dziedzinę techniki, której wynalazek dotyczy, a także znany zgłaszającemu stan techniki oraz przedstawiać w sposób szczegółowy przedmiot rozwiązania,
z objaśnieniem figur rysunków (jeżeli zgłoszenie zawiera rysunki) i przykładem lub przykładami realizacji bądź stosowania wynalazku.
Nie ma obowiązku przeprowadzenia krytycznej analizy stanu techniki, określenia problemu technicznego ani identyfikowania zalet wzoru użytkowego i korzyści z jego wykorzystania. Niemniej te trzy elementy bardzo pomagają w przygotowaniu opisu i mogą być pomocne przy obronie zdolności ochronnej wzoru użytkowego.
Nie ma „przykładu realizacji” – przedstawia się wzór, z odniesieniem do rysunku.
UWAGA: art. 31-33 stosują się do wzoru użytkowego na podstawie art. 97 ust. 1.
Zastrzeżenia ochronne
Art. 33 ust. 3. Zastrzeżenia patentowe, o których mowa w art. 31 ust. 1 pkt 3, w całości popiera się opisem wynalazku. Określają one zastrzegany wynalazek
i zawarty w nim wkład techniczny w sposób zwięzły i jednoznaczny, przez podanie cech technicznych odnoszących się do jego budowy lub składu wytworu
względnie do sposobu technicznego oddziaływania na materię bądź nowego zastosowania znanego wytworu.
Art. 33 ust. 31. Każde zastrzeżenie powinno być ujęte jasno, w jednym zdaniu lub równoważniku zdania.
Art. 33 ust. 4. Oprócz zastrzeżenia niezależnego lub zastrzeżeń niezależnych, które
powinny przedstawiać ogół cech zgłaszanego wynalazku bądź kilku wynalazków, ujętych zgodnie z art. 34 w jednym zgłoszeniu, w zgłoszeniu może
występować odpowiednia liczba zastrzeżeń zależnych dla przedstawienia wariantów wynalazku lub sprecyzowania cech wymienionych
w zastrzeżeniu niezależnym lub innym zastrzeżeniu zależnym.
Art. 33 ust. 41. Wzajemne powiązanie w układzie zastrzeżenia niezależnego i zastrzeżeń zależnych powinno być wyraźnie przedstawione w zgłoszeniu.
UWAGA: art. 34 (wymóg jednolitości) nie stosuje się do wzorów użytkowych.
Rysunki w opisie ochronnym
Art. 33 ust. 6. Rysunki, o których mowa w art. 31 ust. 2, powinny w sposób czytelny,
w połączeniu z opisem i zastrzeżeniami patentowymi, odtwarzać przedmiot wynalazku w ujęciu schematycznym, bez tekstu, z wyjątkiem pojedynczych wyrazów, gdy są one konieczne. Zgłoszenie może zawierać kilka arkuszy rysunków. Na jednym arkuszu może znajdować się więcej niż jedna figura, lecz wyraźnie oddzielona jedna od drugiej.
Art. 97 ust. 2. Zgłoszenie wzoru użytkowego zawiera rysunki.
Szczegółowe wymogi: Rozporządzenie (…) w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych, w tym Załącznik nr 1.
Wymóg jednego rozwiązania
Jeżeli zgłoszenie obejmuje więcej niż jedno rozwiązanie, konieczne będzie w pierwszej kolejności usunięcie lub wydzielenie rozwiązań nadmiarowych – bez względu na to czy w ogóle mamy do czynienia ze wzorem użytkowym.
Art. 97 ust. 3. Zgłoszenie wzoru użytkowego może obejmować tylko jedno rozwiązanie.
1. Zespół do mocowania mechanizmu wycieraczek samochodowych obejmujący co najmniej jedną piastę do osadzania wałka do mocowania ramienia wycieraczki,
znamienny tym, że piasta (1) jest zawieszona poprzez obejmę (3) na elemencie nośnym (4) zaopatrzonym na swoich końcach w amortyzatory (5) do mocowania elementu nośnego do samochodu.
2. Element mocujący (1) przeznaczony do osadzania w nim części (2), znamienny tym, że ma na swojej wewnętrznej powierzchni zwróconej w stronę części (2) co najmniej jedno wstępnie ścięte żeberko (11), przy czym korzystnie element
mocujący jest piastą (1), elementem zamocowania fotela samochodowego, amortyzatora lub zderzaka.
Postacie wzoru użytkowego
Ustawa nie mówi o wariantach (odmianach, wersjach) lecz o postaciach wzoru użytkowego. Postać wzoru musi mieć te same istotne cechy co rozwiązanie
podstawowe, a zatem może się różnić od niego tylko cechami nieistotnymi, czyli takimi, które nie zmieniają istoty wzoru.
Cechy nieistotne nie wpływają na użyteczność wzoru, np. na sposób wykorzystania.
Jeżeli w zastrzeżeniu wprowadzono istotne cechy techniczne, których nie ma w rozwiązaniu podstawowym, to nie jest to postać wzoru, lecz inny wzór użytkowy.
Użycie słowa „postać” oznacza w kontekście art. 94 ust. 1 (definicja wzoru użytkowego) wymóg zachowania trwałości postaci.
Art. 97 ust. 4. Wymóg, o którym mowa w ust. 3, nie ogranicza ujęcia w zgłoszeniu różnych postaci przedmiotu, posiadających te same istotne cechy techniczne
zastrzeganego rozwiązania, jak również przedmiotu składającego się z części organicznie lub funkcjonalnie związanych ze sobą.
1. Stół mający blat i co najmniej trzy nogi, znamienny tym, że blat składa się z dwóch tafli szklanych, przy czym tafla górna jest rozpraszająca, a tafla dolna jest zwierciadlana.
2. Stół według zastrz. 1, znamienny tym, że lampa świeci światłem barwnym.
Czy to jest postać wzoru użytkowego?
Niejasności w zastrzeżeniu 1:
a) Która strona tafli dolnej jest zwierciadlana? Dolna? Tak przypuszczałby znawca, ale pouczenie techniczne zawarte w zastrzeżeniu nie może zawierać luk. Przy
odtwarzaniu wzoru/wynalazku znawca nie może opierać się na przypuszczeniach.
b) Czy tafle stykają się? A jeśli nie, to jak są połączone? Jak są ukształtowane tafle i nogi stołu?
c) Jaki efekt techniczny uzyskuje się?
Postacie wzoru użytkowego:
a) Czy stół z czterema nogami jest postacią stołu z trzema nogami?
b) Jaki jest związek lampy ze stołem? Czy to jest istotna cecha techniczna?
Jeżeli lampa jest elementem stołu, to czy ma wpływ na jego użyteczność?
Wykładnia zastrzeżeń ochronnych
Art. 96. Zakres przedmiotowy prawa ochronnego określają zastrzeżenia ochronne zawarte w opisie ochronnym wzoru użytkowego.
Art. 63 ust. 2. Zakres przedmiotowy patentu określają zastrzeżenia patentowe, zawarte w opisie patentowym. Opis wynalazku i rysunki mogą służyć do wykładni zastrzeżeń
patentowych.
Dział III zatytułowany Wzory użytkowe i prawa ochronne na wzory użytkowe nie jest podzielony na rozdziały i obejmuje wszystkie przepisy dotyczące bezpośrednio wzorów użytkowych.
Art. 96 – nie ma mowy o wykładni zastrzeżeń ochronnych.
Art. 63 został umieszczony w Dziale II (tytuł: Wynalazki i patenty) w Rozdziale 5 zatytułowanym Patent i dotyczy sytuacji po udzieleniu patentu. Można go więc
stosować np. w razie sporu (postępowanie sporne przed UPRP, sprawy o naruszenie patentu), ale nie w procedurze badawczej, czyli przed udzieleniem patentu.
Dostateczność przedstawienia
Silnik wiatrowy znamienny tym, że posiada dwa rotory umiejscowione
w środowisku strumienia gazu lub cieczy po obu stronach napędzanego urządzenia korzystnie na jednym wale obrotowym.
Wzór użytkowy zapewne nie był nowy w dacie zgłoszenia (znanych jest wiele rozwiązań z dwoma rotorami).
Niejasności:
Czy to jest silnik wiatrowy o osi pionowej czy poziomej (są one zazwyczaj inaczej zbudowane z powodu innej zasady działania)? Jak są ukształtowane rotory?
Z czego oprócz rotorów jest zbudowany silnik?
UWAGA: Wariant korzystny (jeden wał obrotowy) nie jest istotny dla odtworzenia podstawowej postaci wzoru użytkowego. Znawca może wykorzystać znane rotory (wirniki) bezwałowe lub umieszczone na oddzielnych wałach.
ALE: czy silniki wiatrowe z rotorami bezwałowymi, ze wspólnym wałem i z oddzielnymi wałami są trzema postaciami tego samego wzoru? Czy są to cechy nieistotne?
Problem: „budowa”
Bandaż medyczny, który zawiera przynajmniej dwa plastry przezskórne, gdzie przynajmniej dwa plastry przezskórne są przymocowane do wewnętrznej strony bandaża medycznego, tak że w wyniku nałożenia wchodzą w kontakt ze skórą pacjenta, przy czym każdy ze wspomnianych przynajmniej dwóch plastrów przezskórnych zawiera przeciwbólową substancję farmaceutycznie czynną.
Niejasna jest budowa bandaża – z czego się składa oprócz plastrów? Jak są
ukształtowane bandaż i plastry, czy ich kształty i wymiary mogą być jednakowe?
Te niejasności można usunąć.
Problem podstawowy: czy substancja czynna charakteryzuje wzór użytkowy? Czy budowa przedmiotu (art. 94 ust. 1) obejmuje nasączenie plastra substancją czynną?
Czy cechy materiałowe determinują wzór użytkowy?
Np.: sześcian znamienny tym, że jest zbudowany ze stopionej soli kuchennej.
Problem: „zestawienie”
Zestaw do rejestracji zdarzenia lub szkody, znamienny tym, że stanowi skrzynkę z trwale wbudowanymi przegródkami zawierającymi aparat fotograficzny jednorazowy z filmem kolorowym, zabezpieczony plombą przed otwarciem i lampą błyskową pozwalającą na robienie zdjęć w nocy lub ciemnych pomieszczeniach i z numerem seryjnym producenta, ołówek, kredę, notes, podziałkę, taśmę mierniczą oraz formularz zgłoszenia wypadku.
Problem podstawowy: czy zestawienie przedmiotu (uwaga: liczba pojedyncza w art.
94 ust. 1!) wymaga określenia kształtu lub budowy każdego elementu składowego?
Praktyka: niby tak, ale...
Niejasności: ukształtowanie skrzynki, przegródek i wszys- tkich przedmiotów zawartych w skrzynce. Film kolorowy, lampa błyskowa czy plomba powinny być na rysunku.
Czym (technicznie) są numer seryjny i formularz?
Problem: „trwała postać”
Węglowa lub grafitowa elektroda spawalnicza, wykonana w postaci grafitowego pręta (1) z nałożoną na jego powierzchnię powłoką metalu o dużej przewodności elektrycznej, znamienna tym, że tą powłoką jest powłoka (2) z aluminium o
grubości 50 do 450 mikrometrów nałożona metodą natryskową.
Niejasności:
a) Tytuł: grafit jest odmianą alotropową węgla (pozostałe odmiany: diament i fulereny) – dlaczego rozdzielono „węglowa lub grafitowa”? Czy to są różne wzory użytkowe?
b) Metale są dobrymi przewodnikami – co oznacza „metal o dużej przewodności”?
c) Czy sposób nałożenia powłoki ma znaczenie dla wzoru użytkowego? Uwaga:
sposób wykonania nie określa wzoru, ponieważ nie ma związku z jego kształtem, budową lub zestawieniem.
Problem podstawowy: czy można mówić o trwałej postaci przedmiotu (art. 94 ust. 1), którego użytkowanie (art. 94 ust. 2) polega na zużywaniu – zmianie jego postaci?
Problem pochodny: czy wymóg trwałości postaci obowiązuje bezwzględnie?
Problem: „trwała postać”
Nadmuchiwany wirnik wiatrowy z elastycznego tworzywa sztucznego osadzony trwale i szczelnie poprzez zgrzewanie lub klejenie do stabilizujących sztywnych podstaw podporowych, znamienny tym, że jego
korpus (2), na który składa się cylindryczny wał (3), po obu końcach zakończony stożkowymi
pierścieniami (4), wraz z przymocowanymi równolegle do jego osi poprzez stabilizujące napięte taśmy (5) i uchwyty (6) żaglami (7)
o kształcie trapezu, wyposażonymi w giętkie linki (8) ograniczające ich obrót, wypełniony jest sprężonym powietrzem usztywniającym całą konstrukcję.
Problem podstawowy: czy można mówić o trwałej postaci przedmiotu (art. 94 ust. 1), którego użytkowanie (art. 94 ust. 2) jest możliwe dopiero po zmianie jego postaci? Czy ochrona obejmuje tylko przedmiot w postaci docelowej (tu: nadmuchany), czy również w postaci złożonej?
Problem: „postać”
Tkanina maskująca zawierająca nitki przędzy czarnej oraz nitki przędzy
z udziałem włókien metalowych, znamienna tym, że osnowa ma usytuowane
naprzemiennie pojedyncze nitki czarnej przędzy (2) i przędzy z dodatkiem włókien metalowych (3), pomiędzy którymi znajdują się
po dwie nitki białej przędzy (1), zaś pomiędzy pojedynczymi wątkowymi nitkami przędzy
z udziałem włókien metalowych (5) usytuowane są po trzy nitki wątkowej białej przędzy (4),
przy czym nitki osnowy i wątku tworzą splot 2/2Z.
Problem podstawowy: czy zestaw przedmiotu o nieokreślonym rozmiarze (długości, powierzchni, objętości), np. kabel elektryczny, światłowód, lina nośna, plandeka ma dostatecznie określoną postać? Praktyka: nie jest to przeszkodą w udzielaniu ochrony.
Problem: „postać” – c.d.
Zgłoszenia wzorów użytkowych, w tytule użyte słowo:
Tkanina – 9 zgłoszeń, w tym 4 udzielone prawa ochronne (44%), 4 odmowy (brak nowości), 2 umorzenia (w tym 1 DZ)
Kabel – 45 zgłoszeń, w tym 27 udzielonych praw ochronnych (60%) 17 odmów, 1 przed badaniem (raport: dokumenty A)
Taśma – 50 zgłoszeń, w tym 39 udzielonych praw ochronnych (80%)
9 odmów, 1 umorzenie, 1 przed badaniem (raport: dokumenty A) Lina – 5 zgłoszeń, w tym 4 udzielone prawa ochronne (80%)
1 odmowa.
Otulina – 3 zgłoszenia, w tym 3 udzielone prawa ochronne (100%) (rury)
Przy okazji – wyroby spożywcze (zmieniają postać przy używaniu):
Pralina – 2 zgłoszenia, w tym 2 udzielone prawa ochronne (100%)
Projekt zmian w p.w.p.
Projekt ustawy przewiduje doprecyzowanie przepisów dotyczących wzorów użytkowych, wprowadzając zmiany w redakcji art. 94 i 97 p.w.p., zarówno w zakresie pojęcia wzoru użytkowego, jak i jego użyteczności i nowości. Proponowana nowa definicja wzoru przemysłowego umożliwia uzyskiwanie ochrony na niższym poziomie niż patent. Służy temu uproszczenie i ujednolicenie pojęć – wyeliminowanie zwrotu „użyteczność” i
zastąpienie go zwrotem „przemysłowej stosowalności”, które jest już stosowane i
interpretowane na gruncie ochrony patentowej. Ponadto oczekiwane jest umożliwienie formalnego niezaliczania dotychczas do wzorów użytkowych takich rozwiązań jak wyroby warstwowe, tkaniny, opatrunki, kable – wytwory, w których istotna jest powtarzalna
struktura, mająca fizyczną postać, jednak trudne do zdefiniowania jest jeden z wymiarów, jak np. długość lub szerokość.
W uzupełnieniu do zmiany definicji wzoru przemysłowego konieczne jest doprecyzowanie liczby niezależnych zastrzeżeń ochronnych, przy zachowaniu możliwości objęcia różnych postaci przedmiotu zastrzeżeniami zależnymi. Przepisy art. 97 mają doprecyzować
formalne wymagania dot. uzyskania prawa ochronnego na wzór przemysłowy.
RCL – fragment uzasadnienia Komisji Prawniczej (9-11.04.2019)
Projekt zmian w p.w.p.
wersja z dn. 22.03.2019, zmiany głównie w art. 97 i 100 w wersji z dn. 11.04.2019 Wersja aktualna - druk sejmowy nr 3664
http://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/E3E82C9525F437A8C125843A002F747E/%24File/3664.pdf
za
???
Projekt zmian w p.w.p.
---przemysłowe zastosowanie
---
--- w rozumieniu art. 94 ust. 1.
