Kronika
Przegląd H istoryczny 49/3, 625-630
1958
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
K
R
O
N
I
K
A
K o m i t e t d o s p r a w r e p r o d u k c j i , d o k u m e n t ó w p r z y A m e - k a ń s k i m T o w a r z y s t w i e H i s t o r y c z n y m (Committee on Docu mentary Reproduction o f the American Historical Association) przygotowuje „Guide to Photographed Historical Materials in Canada and the United States“ . Informa tor ten o układzie rzeczowym ma być gotów do druku w 1959 r. Razem z analogicz nym wydawnictwem angielskim (zob. .Przegląd Historyczny“ t. Х ІЛ Х , nr 2, Kronika) będzie on stanowił ważną pomoc dla historyków krajów anglosaskich.
Odkryta niedawno w bibliotece parafialnej St. M ary’s Church w Warwick kopia Legendae secundum Usum Sarum zwróciła uwagę historyków na zaniedby wane dotychczas zbiory źródeł. W Anglii utworzono specjalny komitet, który pod kierunkiem F. C. F r a n c i s a , kustosza British Museum і N. R. K e r a , wykła dowcy paleografii na uniwersytecie oksfordzkim, rozpoczął poszukiwania w biblio tekach parafialnych w kraju. W 1959 r. ma się ukazać wydawnictwo infoirou(jące o zasobach tych bibliotek.
Wdowa po drze Hermanie F r a n k u (Ü899—‘1952), wydawcy „Freie Arbeiter stimme“ , przekazała do Jewish Historical General Archives (USA) rękopiśmienną spuściznę po mężu. Wśród materiałów znajdują się ważne przyczynki do historii żydwoskiego ruchu robotniczego czasów najnowszych i od historii Żydów polskich.
W cyklu „ A u s t r i a S a c r a “ zapowiedziano na drugą połowę br. wydanie tomiu „Quellenkunde zur österreichischen Kirchengeschichte“ .
*
Grupa mediewisitów sekcji filologii romańskiej uniwersytetu w Liège zorgani zowała w dniach 4—6 września 1957 m i ę d z y n a r o d o w ą k o n f e r e n c j ę n a u k o w ą p o ś w i ę c o n ą b a d a n i o m n a d ś r e d n i o w i e c z n y m i p o e m a t a m i r y c e r s k i m i . Prace zgłoszone na konferencję zaj mowały się głównie stroną literacką i językową poematów, ich kompozyc|ją, wersy fikacją, mniej uwagi poświęcając warunkom historycznym towarzyszącym ich pow staniu.
Centre d’Êtudes Supérieurs de Civilisation Médiévale powołany w r. 1953 przez Gastona B e r g e r przystąpił do wydawania nowego kwartalnika — ,yCahiers de Civi lisation Médiévale“ . Pierwszy numer „Cahiers“ ukazał się w marcu br. Zawiera m. in. następujące ciekawe artykuły: A. G r a b a r , „Peintures murales chrétiennes“ ;
J. L e s t o q u o y , „Les villes et la population urbaine (l’exemple d’Arras)“ ; L. M u s set , „Relations et échanges d’influences dans l ’Europe du Nord-Ouesrt; (X —X I siècles)“ .
626
KRONIKAW maju tor. Centre zorganizował dyskusję poświęconą szituce iluminatorskiej i malarstwu ściennemu epoki karolińskiej i romańskiej. Pod nieobecność Mario R o q u e s przewodnictwo zostało powierzone Paul D e s c h a m p s . Obradom przy słuchiwali się studenci obecni w Ośrodku w roku akademickim 1956/57. Materiały tej sesji ukażą się w „Cahiers de Civilisation Médiévale“ .
Société Jean Bodin zorganizowała w Dijon (26 września — 1 października 1957) k o n f e r e n c j ę p o ś w i ę c o n ą p o ł o ż e n i u p r a w n e m u k o b i e t y n a p r z e s t r z e n i d z i e j ó w .
Kontynuując myśl Lucjana F e b v r e ’a i dzięki inspiracji Fernarda В r a u d e l à w V I sekqji Ecole des Hautes Études zorganizowała się grupa badaczy pragną cych zajmować się edycją dokumentów i badaniami życia ekonomicznego i kontak tów krajów wschodnio-śródziemnomorskich, rejonu Morza Czarnego i Bliskiego Wschodu. Granice chronologiczne ustalono na okres od początków średniowiecza do X V I w. Geograficznie tematy sięgają nawet do Morza Kaspijskiego, Czerwonego, a także do Zatoki Perskiej z krajami Islamu. W notatce o tej ambitnej imprezie na łamach „Annales, Economies, Sociétés, Civilisations“ Pierre L e m e r l e zaprasza do współpracy wszystkich historyków interesujących się problematyką Wschodu.
19—-21 kwietnia 1958 odbyło się w Madrycie walne zgromadzenie M i ę d z y n a r o d o w e j F e d e r a c j i T o w a r z y s t w S t u d i ó w K l a s y c z n y c h . Polskie Towarzystwo Filologiczne reprezentował prezes PTF, prof. Kazimierz К u- m a n i e c k i . W skład Federacji wchodzi obecnie — po .przyjęciu towarzystwa austriackiego, rumuńskiego i japońskiego — 35 towarzystw, a mianowicie Associa- cao de EstudÂos Classicos de Brésil, Am erican Philological Association, Archeologi cal Institute of America, Association des Études Grecques, Associazione Italiana di Cultura Classica., Association Suisse de l’Antiquité, Association Guillaume Budé, Associazione Internazionale di Archeologia Classica, Association Internationale des Études Byzantines, Association Internationale de Papyrologues, Classical Associa tion of Canada, Classical Association (Cardiff). Classical Association of Scotland, Classical Society of Japan, Klassillia-filologinen Yhdistys (Helsinki), Klassik Fo- rening (Oslo), Egypt Exploration Society, Dansk Selskab fo r Oltids og Middelalder- forskning, Nederlands Klassiek Vorbond, Mommsen-Gesellschaft, Filologisk Histo- rike Samfund (Kopenhaga), Polskie Towarzystwo Filologiczne, Société ď Études L a ti nes de Bruxelle, Sociedad Espaûola de Estudios Classicos, Societai Catalana d’Éstu- dios Historicos, Société des Études Latines, Society of Roman Studies (Londyn), So ciety o f Hellenic Studies (Londyn), Société Archaeologiąue d’Athenes, Société des Philologues Grecs (Ateny), Svenska Klassikerförbundet (Lund), Société Internatio nale de Bibliographie Classique (JParyż), Société des Études Classique de Roumanie, Unione Internazionale degli Instituti di Archeologia, Storia e Storva dell’A rte in Roma, Vereinigung der humanistischen Gesellschaften Österreichs.
Głównym tematem obrad było zagadnienie znaczenia i roli studiów humani stycznych i klasycznych w e współczesnym wykształceniu i wychowaniu. Dyskusja toczyła się dokoła raportu ułożonego przez czteroosobową komisję Federacji zło żoną z prof. B e r a n g e r a , D u r r y , K a m e r b e k i M a g u i n n e s a , a opartego na ankiecie rozesłanej przez UNESCO do szeregu krajów. Rezultaty dyskusji zosta ną przez komisję jeszcze raz rozważone i przedstawiane na następnym walnym zgromadzeniu, które odbędzie się w Londynie w 1959 r. Drugim referatem, który
KRONIKA
627
w yw ołał ożywioną dyskusję fachową, był referat iprof. L a t „Richtlinien für ein Ahkürzungssystem‘‘ . Również i to zagadnienie zostanie po raz drugi przedstawione walnemu zgromadzeniu w 1959 r. Ponadto wailne zgromadzenie uchwaliło rozdział subwencji na ilata 1961 i 1962 na główne publikacje międzynarodowe, jak „Année Philologique“ , „Fasti Archeologici“ , „Oxyrrynchus Papyri“ , „Thesaurus Linguae Latinae“ , .Thesaurus Linguae Graecae“ oraz „Słownik papirologiczny“ . Uchwalono również nie subwencjonować publikacji kongresowych oraz ze względów bibliogra ficznych zalecić towarzystwom wchodzącym w skład Federacji, by nie publikowały ksiąg pamiątkowych ku uczczeniu poszczególnych uczonych lecz raczej poświęcały im roczniki swych czasopism. Zaaprobowano ramowy program Ш Międzynarodo wego Kongresu Studiów Klasycznych, który odbędzie się w czasie od 31 sierpnia do 5 września 1059 r. w Londynie. Kongresy takie odbywają się raz na pięć lat.S i e d e m s e t l e c i e u n i w e r s y t e t u w S a l a m a n c e było okazją do zorganizowania kongresu naukowego. Jedna z czterech sekcji poświęcona została prawu kanonicznemu z głównym tematem — badania i synteza w prawie kano nicznym. Wygłoszono i przedyskutowano 16 referatów.
6 i 7 czerwca 1957 obradowała w Maastricht m i ę d z y n a r o d o w a k o m i s j a h i s t o r i i m i a s t (utworzona z inicjatywy H. A m m a n na). J. N i e r - m e y e r (Amsterdam) omówił badania nad historią miast w Holandii, H. A m m a n n (Mannheim) mówił o nowych tendencjach w badaniach nad historią miast wczesne go średniowiecza, T im m e r s (Maastricht) przedstawił referat o historii Maastricht, a J. M. L a c a r r a (Saragossa) o miastach hiszpańskich w średniowieczu. Ph. D o l - l i n g e r (Strasbourg) omówił projeikt publikacji bibliografii historii miast.
Ogłoszono apel do historyków (NRD wzywający do założenia Deutsche Historiker Gesellschaft. Now e towarzystwo ma reprezentować odtąd naukę historyczną NRD.
Zeszyt 2 bieżącego rocznika „Zeitschrift für Geschichtswissenschaft“ przynosi dwa głosy polemizujące z Jurgenem K u c z y ń s k i m . Werner B e r t o l d w odpo wiedzi na artykuł pt. „Der Mensch, der Geschichte macht“ („Zeitschrift für G e schichtswissenschaft“ t. V, 1957, z. 1) zarzuca Kuczyńskiemu, iż przywiązuje zbyt wielką wagę do świadomego kształtowania dziejów przez człowieka. Dyskusja toczy się wokół kwestii, komu przypisać zasługę, a zwłaszcza — w wypadku najnow szych dziejów Niemiec — odpowiedzialność za „tworzenie historii“ . „Kuczyński ... — kończy autor — ześlizgnął się na pozycje, których nie da się pogodzić z marksistow skim pojmowaniem historii i które mogłyby służyć reakcji jako orężna pomoc“ . Drugi polemista, Heinz F 1 i e g n e r, zestawia odchylenia od zasad marksizmu-le- ninizmu zawarte — jego zdaniem — w książce Kuczyńskiego „Der Ausbruch des ersten Weltkrieges und die deutsche Sozialdemokratie. Chronik und Analyse“ . Po
wołując się na dawniejsze prace tegoż autora, Fliegner zwraca uwagę na wzrost u niego tendencji rewizjonistycznych. Główne zarzuty przeciw Kuczyńskiemu można ująć jako zbyt pochlebną ocenę niemieckiej socjaldemokracji i jej kierownictwa w przededniu i w czasie I wojny światowej. Dyskusje dotyczy także tezy, że od końca lipca do początku sierpnia 1914 większość robotników w Rosji również ogar nięta była „psychozą obrony ojczyzny“ i oportunizmem. Polemista ocenia tę tezę jako szczytowe odstępstwo od zasad marksizmu-leninizmu.
W tymże zeszycie znajdujemy ostry polemiczny p r z e g l ą d z a c h o d n i o- n i e m i e c k i c h w y d a w n i c t w p o ś w i ę c o n y c h p r z e s i e d l e n i u N i e m c ó w z p o l s k i c h Z i e m O d z y s k a n y c h .
628
K RO NIK AW N B F mnożą 6ię wydawnictwa o charakterze biograficznym. „Musterschmidt“ Verlag otworzył nową serię „ P e r s ö n l i c h k e i t u n d G e s c h i c h t e “ . Uka zały się już następujące prace: P. R a s s o w , „K a rl V, der letzte Kaiser dee Mittel elters“ ; H. R ö s z 1e r , „Reiehsíreiherr von Stein“ ; W. H a h l w e g , „Carl von Clauserwitz, Soldat, Politiker, Denker“ ; R. W e n t z k e , „Heinrich von Gagem. Für deutsche Einheit und Volksvertretung“ ; E. S c h r ö d e r , „Krupp. Geschichte einer Untemehmerfemilie“ ; H. T e s k e , „Colmar von der Goltz, Kämpfer für militäri schen Fortschritt“ ; F. von B o e t l i c h e r , „Schlieífen“ ; G. von R a u c h , „Lenin. Die Grundlegung des Sowiefeystems“ . Ponadto w przygotowaniu znajdują się bio grafie Aleksandra Wielkiego, Cezara, Augusta, Barbarossy, Fryderyka Ш, Floriana Geyera, Kolumba, Lutra, Napoleona, Liszta, Lincolna, Holsteina, Wilhelma Π, T ir- pitza, Bebla, Eberta, Stresemana i Nehru.
17—18 grudnia 1957 odbyła się w Waszyngtonie K o n f e r e n c j a p o ś w i ę c o n a p r o b l e m o m h i s t o r i i w i e r z e ń r e l i g i j n y c h N o w e g o Ś w i a t a w e p o c e k o l o n i a l n e j . W konferencji wzięli udział historycy krajów Am eryki Łacińskiej, U SA oraz przedstawiciele nauki europjesfciej.
Daniel J. C o h e n wybrany został nowym dyrektorem Jewish Historical General Archives, na miejsce J. M e i s l a . Daniel J. Cohen sprawuje nowy urząd od 1 listo pada 1957.
Po przerw ie zeszyt za czwarty kwartał 1Θ56 r. (nie ukazał się) wyszedł łączny zeszyt 1— 4 za rok 1957 czasopisma „S z a z a d o k “ . Numer otwierają arty
kuły związane z czterdziestą rocznicą Rewolucji Październikowej. Pierwszy z nioh to referat wygłoszony na uroczystej sesji Węgierskiej Akademii Nauik, drugi ma charakter studium nad rozwojem i współzależnością sił rewolucyjnych w Rosji i na Węgrzech w latach 1917— 19. Wśród pozostałych artykułów znajdujemy pierwszą część rozprawy Mályuszá E l e m é r a o węgierskim ustroju państwowym za czasów Hunyadich, interesujący artykuł Waltera E n d r e i o kształtowaniu się techniki pracy w średniowieczu. Ten ostatni artykuł jest przyczynkiem do wiedzy o rozwoju średniowiecznych metod pracy, a jednocześnie próbą syntezy, uwzględniającą w pływ wydarzeń politycznych i ekonomicznych na rozwój technik pracy.
W dziale sprawozdań z międzynarodowego życia naukowego znajdujemy artykuł 0 międzynarodowej konferencji poświęconej J. A. Komeńskiemu w Pradze. Specjal nie interesujące jest sprawozdanie K o v a c s a z dyskusji nad II tomem makiety „Historii Polski“ . Autor dzieli tematykę dyskusji sulejowskiej na problematykę pe- riodyzacji, konstrukcji naukowej tomu, poglądów historiozoficznych i koncepcji syntezy (ta ostatnia znajduje swe odbicie — według autora — w proporcjach mate riału dotyczącego walki narodowowyzwoleńczej i rozwoju kwestii chłopskiej).
W zamknięciu łącznego numeru znajdujemy bibliografię prac historycznych za II półrocze 1956 r., streszczenie artykułów problemowych w języku francuskim.
Jednocześnie w numerze redakcja ogłasza konkurs Węgierskiej Akademii Nauk na pracę dotyczącą Republiki Rad na Węgrzech w roku 1919.
Według 36. sprawozdanie rocznego Institute of Historical Research w Londynie za lata 1956— 57, przyjęto w tym czasie na członków Instytutu 1042 osoby, w tym 183 pracowników uniwersytetu londyńskiego, 317 pracowników innych uniwersytetów 1 334 studentów wyższych stopni.
KRONIKA
629
Od bieżącego roku „Cambridge Historical Journal“ zmienia nazwę na „Histori cal Journal“ . Redaktorzy w uzasadnieniu piszą, że grono współpracowników tego pisma nie ogranicza eię do badaczy związanych z uniwersytetem w Cambridge, a łamy jego otwarte są dla wszystkich historyków.Dwa ostatnie zeszyty „Kratkich Soobszczenij Institute Sławj ano wiedien i ja Akadiemii Nauk SSSR“ przynoszą wiele interesujących poloników. I tak w zeszy cie 23. recenzje I. I. K o s t i u s z k o i B. F. S t a c h i e j e w a z dwutomowego „W y boru pism polskich postępowych myślicieli“ i(Moskwa 1956), W. A. J a k u b s k i e - g o z książki H. S a m s o n o w i c z a „Rzemiosło wiejskie w Polsce w X IV —X V II w.“ (Warszawa 1954) i J. K . G o r s k i e g o bardzo pochlebna recenzja z książki St. P i g o n i a „W pracowni Aleksandra Fredry“ (Warszawa 1956). Następny 24. zeszyt zawiera referat prof S. K i e n i e w i c z a „Z problematyki powstenia 1863— 64 roku“ oraz artykuły G. M. Ł j r z ł o w a „Stosunki polsko-rosyjskie w początkowym okre sie w ojny wyzwoleńczej ludu ukraińskiego 1648—54 (do pokoju Zborowskiego)“
i W. M. C z e r n o w a „Przyczynek do zagadnienia wjpływu Statutu Litewskiego na Sobomoje Ułożeni je“ .
Odbyło się walne zebranie O d d z i a ł u H i s t o r y c z n e g o A k a d e m i i N a u k ZSSR poświęcone podsumowaniu wyników działalności naukowej w r. 1957. Referat sprawozdawczy wygłosił członek-korespondent Akademii prof. J. M. Ż u k o w. Spośród uwag wygłoszonych przez referenta i dyskutantów interesujące były postulaty zwiększenia ilości i przedłużenia czasu trwania wyjazdów radzieckich hi storyków za granicę.
*
W Leningradzie zmarł w 69 roku życia doktor nauk historycznych prof. Borys. A. R o m a n o w , autor licznych monografii z dziejów Rosji.
2J lipca 1957 zginął tragicznie Jean B é r a r d , autor wielu rozpraw poświęco nych kolonizacji greckiej.
19 października 1957 zginął w wypadku samochodowym w Australii prof. Gor don С h i l de, emer. dyrektor Institute of Archeology w Londynie. Prof. Childe był jednym z najwybitniejszych (brytyjskich historyków marksistów.
12 listopada 1(967 zmarł w Oxfordzie w wieku lat 78 wybitny prawnik-romanista Fritz S c h u l t z . Uczeń S e c k e l a, wykładał na różnych uniwersytetch niemieckich, głównie w Bonn i Berlinie. W roku 1933 nie mogąc znieść dyktatury hitlerowskiej przeniósł się do Oxfordu.
24 grudnia 1957 zmarł inny historyk prawa rzymskiego, cywilista, August S i- r a o n i u s , prof, honorowy na wydziale prawa uniwersytetu w Bazylei.
7 lutego 1958 zmarł Igor Michajłowicz R e j s n e r (ur. 1899), znany z działal ności partyjnej i dyplomatycznej, specjalista w dziedzinie historii południowej Azji. Najbardziej znane jego prace to „Rozwój feudalizmu i powstanie państwa w A fga nistanie“ oraz „Szkice o walce klasowej w Indiach“ (1932).
630
KRONIKA21 lutego H958 zmarł Filip Józefowicz N o t o w i с z (ur. 1890), znany historyk czasów najnowszych, autor monografii ,.Zaborcza polityka imperializmu niemie ckiego na Wschodzie w latach 1914—-1918“ oraz „WaJka dyplomatyczna w latach pierwszej w ojny światowej“ , której tom I "wyszedł w roku 1947, a pracę nad dal szymi przerwała śmierć autora. Notowicz jest powszechnie znany jako jeden ze współautorów podręcznika „Historii lat 1871—>1918“ dla szkół średnich.
3 maja 1958 zmarł nagle redaktor „Slavonic and East European Review“ prof. W. K. M a t t h e w s .
Tegoż dnia zmarł Richard P a r e s , profesor uniwersytetu w Edynburgu i czło nek A ll Souls College w Oxfordzie. Z powodu złego stanu zdrowia musiał on uprze dnio zrezygnować z katedry w Edynburgu, do chwili śmierci jednak nie zaprze stał redagowania „English Historical R eview “ . Obecnie redakcję tę przejął Denis Hay, profesor historii na uniwersytecie w Edynburgu.
