AKADEMIA ZARZĄDZANIA MUZEUM PROGRAM PILOTAŻOWY

(1)

marca 2011 r., decyzją ministra kultury i dziedzictwa narodowego Bogdana Zdrojewskiego uruchomiony został program Akademia Zarzą- dzania Muzeum. Na pilotażową wersję programu przeznaczone zostały środki w wysokości 2 mln złotych. Jego realizacja w pierwszym roku została powierzona Muzeum Pałacowi w Wilanowie. Po zakoń- czeniu pilotażu program ma przejąć utworzony w marcu 2011 r. Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów (NIMOZ).

W zamyśle ministra oraz autorów programu ma on na celu wsparcie muzeów w zakresie innowacyjnych zmian organizacyjnych, również na polu wystawien- niczym, zarządzania projektami, poprawy warunków zwiedzania, poprzez wprowadzenie wysokich standar- dów obsługi publiczności, rozwój i wdrażanie nowo- czesnych programów edukacyjnych i kulturalnych. Nie mniej istotne dla założeń programu jest wspieranie rozwoju indywidualnego oraz podnoszenie kwalifikacji i kompetencji pracowników muzeów. Oba te czynniki w równym stopniu wpłynęły na kształt programu i jego poszczególnych części składowych.

Program Akademia Zarządzania Muzeum stanowi wyjście naprzeciw koniecznej reformie muzealnictwa polskiego. Dziś, przeszło 20 lat po transformacji ustro- jowej w naszym kraju i towarzyszącej jej przebudowie świadomości uczestnictwa w życiu społecznym, prze- mianie ulega również sposób postrzegania kultury i uczestnictwa w niej. W Polsce, zgodnie z tendencją od lat obowiązującą na świecie, instytucje kultury, a zwłaszcza muzea, powoli przestają być jedynie her- metycznymi świątyniami sztuki, a są zmuszone sta- wać do walki o wolny czas i zainteresowania widzów, jak równy z równym, mierząc się w rynkowym starciu z kinami, teatrami, parkami rozrywki, galeriami

Piotr Górajec

AKADEMIA ZARZĄDZANIA MUZEUM PROGRAM PILOTAŻOWY

handlowymi czy stadionami. Sytuacja ta stawia przed muzeami nowe wyzwania. Duże są oczekiwania głę- bokiej modernizacji oferty i jej organizacyjnej obsługi.

W tym starciu muzeum nie stoi jednak na przegranej pozycji. Wraz ze wzrostem świadomości społecznej w zakresie obcowania z kulturą i sztuką muzea coraz częściej postrzegane są jako niezbędny wręcz czynnik formacyjny i wychowawczy, a aktywne uczestnictwo w muzealnych programach edukacyjnych staje się czymś więcej i wypiera coraz mocniej dominu- jące niegdyś zwykłe zwiedzanie. Na tę zmianę, na to nowe podejście muzea, chcące sprawnie funkcjono- wać w nowej rzeczywistości, muszą się odpowiednio przygotować. Równie istotne są zachodzące w świato- wym muzealnictwie zmiany w zakresie wystawienni- ctwa, prezentacji, ochrony i konserwacji zbiorów. Stałe poszerzanie wiedzy w tych dziedzinach jest niezbędne, jeżeli polskie muzea mają się rozwijać w odpowiedni sposób i nie pozostawać w tyle za resztą świata. Dzię- ki programowi Akademia Zarządzania Muzeum osiąg- nięcie tych celów stanie się dla polskich muzealników łatwiejsze, a zdobyta wiedza i doświadczenia dotrą do wszystkich placówek w kraju.

Przygotowania do sformatowania i uruchomienia programu Akademia Zarządzania Muzeum rozpoczę- ły się jesienią 2010 roku. Wówczas to do wszystkich muzeów w Polsce trafiła elektroniczna ankieta przygo- towana i rozesłana z inicjatywy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Instytucją poproszoną przez MKiDN do przeprowadza badania było Muzeum Pałac w Wilanowie. Ankieta ta miała dwa cele. Pierw- szym z nich było zebranie informacji oraz analiza tema- tyki i zakresu szkoleń prowadzonych przez muzea na przestrzeni ostatnich kilku lat. Pytanie to miało spraw- dzić, które z zakresów tematycznych są wśród muze-

(2)

alników najbardziej popularne, które uchodzą za najbardziej pożyteczne i pożądane, jakie pola zostały już zagospodarowane oraz wreszcie, z jakimi problemami spotykają się muzea organizując szkolenia dla swoich pracowników. Drugim, nie mniej istotnym celem ankiety była analiza potrzeb w zakresie szkoleń wysu- wanych przez polskie muzea. Dane uzyskane z ankiet pozwoliły na przygotowanie raportu zawierającego wnioski i rekomendacje, na podstawie których stwo- rzony został pilotażowy program – Akademia Zarzą- dzania Muzeum.

Prace nad sformatowaniem ostatecznego kształtu programu ruszyły późną jesienią 2010 roku. Zada- nie to minister kultury powierzył powołanemu przez siebie zespołowi ekspertów. W jego skład weszli:

prof. Wojciech Suchocki – dyrektor Muzeum Narodo- wego w Poznaniu, Paweł Jaskanis – dyrektor Muzeum Pałacu w Wilanowie, Jacek Miler – dyrektor Departa- mentu Dziedzictwa MKiDN, prof. Elżbieta Skotnicka- -Illasiewicz – socjolog, dr Elżbieta Hibner – ekspert ds. zarządzania, dr hab. Piotr Majewski – obecnie dyrektor NIMOZ, Waldemar Rataj – obecnie pełno- mocnik dyrektora ds. strategii NIMOZ, dr Artur Obłu- ski – zastępca dyrektora ds. koordynacji projektów i szkoleń Departamentu Służby Cywilnej KPRM oraz zespół Muzeum Pałacu w Wilanowie w składzie – Piotr Szpanowski, Adam Grabiński i Piotr Górajec, oraz odpowiedzialna za stronę finansową projektu Magda- lena Całka, główny księgowy muzeum. Silna obecność przedstawicieli Muzeum Pałacu w Wilanowie nie jest przypadkowa, gdyż już na tym etapie projektu instytu- cja ta wskazana została jako odpowiedzialna za wdroże- nie Akademii Zarządzania Muzeum w formie pilotażu.

W wyniku prac zespołu ekspertów wyłonił się osta- teczny obraz programu. Według przyjętych założeń miał on mieć formę konkursu. W jego ramach muzea otrzy- mały możliwość ubiegania się o realizację w 2011 r., trwających do jednego miesiąca staży w krajowych i zagranicznych instytucjach muzealnych. Zespół eks- percki postanowił nie wprowadzać tu zbyt wielu ogra- niczeń i uznał, że możliwe będzie odbywanie przez polskich muzealników staży w dowolnym muzeum na świecie, o ile tylko tematyka stażu i profil instytucji przyjmującej będą zgodne z założeniami kierunkowy- mi i tematyką programu AZM. Te zaś określone zostały bardzo precyzyjnie i objęły takie dziedziny jak: muzeo- logia, zarządzanie projektami, organizacja wystaw, edu- kacja muzealna, zarządzanie infrastrukturą muzeum, komunikacja społeczna i budowanie relacji z publicz- nością¹. Eksperci uznali, że takie ukierunkowanie programu będzie stanowić najlepszy bodziec rozwojowy dla muzeów, a dobre praktyki pozyskane podczas staży

przyczynią się do podniesienia standardu pracy w polskich placówkach muzealnych. Dodatkowo wnioski stażowe biorące udział w konkursie oceniane są pod kątem realizacji trzech elementów istotnych dla programu – wpływu na rozwój zawodowy stażysty, korzy- ści wynikających ze stażu dla danego muzeum oraz oddziaływania na całe polskie muzealnictwo, na możli- wość zastosowania zdobytej wiedzy w szerokim, wykra- czającym poza mury jednego muzeum kontekście.

Tematyka programu celowo nie obejmuje również prac badawczych podejmowanych przez muzea nad własnymi kolekcjami oraz prac naukowych muze- alników, gdyż w swojej pilotażowej wersji program AZM ma za zadanie wspierać rozwój infrastrukturalny i organizacyjny muzeów, poprawiać i wspomagać syste- my zarządzania nimi, a także wykształcić pracowników muzeów w stopniu umożliwiającym konsumowanie i wdrażanie zdobytej na tym polu wiedzy. Być może w przyszłości zakres tematyczny programu zostanie rozszerzony o kolejne dziedziny wiedzy muzealnej i praktyki.

Oprócz możliwości wyjazdu na atrakcyjny i wartoś- ciowy staż, zdobycia doświadczeń i umiejętności przy- datnych w muzealnej pracy, stażysta i jego macierzyste muzeum mają za zadanie podzielić się i upowszechnić wiedzę zdobytą podczas wyjazdu. Dlatego też obo- wiązkiem każdego stażysty, wyraźnie zaakcentowanym w regulaminie programu, jest organizacja seminarium, na którym wnioskami i wynikami ze swojego pobytu podzieli się z kolegami z własnej instytucji oraz innych muzeów. W dalszej przyszłości sprawozdania postażo- we być może zostaną także opublikowane, aby dostęp do wiedzy stażysty stał się powszechny wśród polskich muzealników.

Sprawozdanie i seminarium postażowe w założe- niu autorów programu ma być jedynie pierwszym, ale nie jedynym krokiem na drodze do upowszechniania i propagowania zdobytej wiedzy, wymiany doświad- czeń oraz wdrażania nowych standardów organizacyjnych w muzeach.

Jednakże system zakupu staży, tym bardziej zagranicznych, w dowolnym muzeum na całym świecie, mimo iż jest bardzo atrakcyjny, swoim zasięgiem i oddziaływaniem jest w stanie objąć jedynie niewielką grupę beneficjentów. Kilkadziesiąt osób w skali całe- go kraju – zważywszy na fakt, że w Polsce jest około 1000 muzeów² – to zbyt mała liczba, aby móc plano- wać reformę muzeów. Co więcej, dobre praktyki „przy- wiezione” przez stażystę do muzeum także wymagają odpowiedniego wsparcia, które pozwoli na ich spraw- ne i szybkie wdrożenie. Dlatego też założenia programu zostały sformułowane w ten sposób, aby grunt pod

(3)

wymienione powyżej działania został odpowiednio przygotowany i aby dyrektor muzeum wysyłającego stażystę oraz stażysta nie byli pozostawieni sami sobie wobec czekających ich wyzwań.

W myśl założeń programu wypracowanych przez zespół ekspertów, muzea decydujące się na udział w nim, zakwalifikowane do uczestnictwa w propono- wanych przez siebie stażach, otrzymają oprócz samych wyjazdów integralny pakiet szkoleniowy. W skład pakietu wchodzą dwa rodzaje szkoleń, dotyczące dwóch różnych obszarów działalności muzealnej poru- szanych w programie.

Pierwszy z nich dotyczy zarządzania projektami w systemie zadaniowym. W tym przypadku zespół ekspertów sięgnął i zaimplementował do programu sprawdzoną i uznaną międzynarodowo metodologię PRINCE2® ³.

PRINCE2®, czyli Projects In a Controlled Envi- ronment (Projekty w sterowanym środowisku), jest to metodologia oparta na pozytywnych i negatywnych doświadczeniach uzyskanych przez kierowników pro- jektów z krajów anglosaskich. Zastosować ją można do zarządzania i sterowania projektami wszelkiego rodzaju i wszelkiej wielkości. System ten jest bardzo popularny zwłaszcza w Wielkiej Brytanii, gdzie wyko- rzystują go m.in. muzea. W Polsce metodologia ta wykorzystywana jest do zarządzania projektami m.in.

przez służbę cywilną. Do niewątpliwych zalet systemu PRINCE2® należy niewątpliwie fakt, że szkolenia te zakończone są egzaminem, którego wynik oraz świa- dectwo honorowane są na całym świecie. Polscy muzealnicy zyskują więc niezwykłą możliwość poszerzenia swoich kompetencji w zakresie zarządzania, co wkrót- ce powinno zaowocować licznymi nowymi projektami realizowanymi przez muzea. Jest to o tyle ważne, że coraz większa część działalności muzeów oparta jest na realizacji projektów oraz pozyskiwaniu dodatkowych, pozabudżetowych środków na ich przeprowadzenie.

Na tym polu muzea konkurują na równych zasadach z licznymi stowarzyszeniami i fundacjami. Konkuren- cja jest więc silna, a środki jak zwykle ograniczone.

Szkolenia PRINCE2® realizowane w ramach programu Akademia Zarządzania Muzeum są pierwszą tego typu akcją skierowaną do polskich muzealników, mającą na celu wprowadzenie uznanych międzynaro- dowo standardów zarządzania. W 2011 r. przeszkolo- nych zostanie w tym zakresie ok. 180 osób. Poza nie- wątpliwą wartością dla samych muzeów – beneficjen- tów, przeszkolone osoby będą stanowić grupę liderów, których doświadczenia zdobyte w pracy nad projektami w przyszłości zostaną wykorzystane jako dobry wzór dla innych instytucji kultury.

Drugi z pakietów szkoleniowych zaproponowanych muzealnikom w ramach programu Akademia Zarządza- nia Muzeum dotyczy problematyki związanej z meto- dami i zasadami kontaktu z publicznością. W tym przypadku eksperci przygotowujący program sięgnęli po doświadczenia osób zaangażowanych w tworzenie metodologii ECHOCAST⁴.

ECHOCAST jest to międzynarodowy projekt szkoleniowy wypracowany w 2003 r. w ramach działań sieci ECHO-NET. Jest to sieć współpracy między muzeami, obiektami zabytkowymi, instytucjami ochrony dziedzictwa kulturowego, uniwersytetami oraz innymi organi- zacjami kulturalnymi. Działania instytucji zrzeszonych w ramach sieci w dużej mierze nastawione są na podnoszenie standardów obsługi zwiedzających placówki muzealne i kulturalne poprzez wielostronne szkolenie personelu, zwłaszcza osób pracujących na stanowi- skach pierwszego kontaktu ze zwiedzającymi. Projekt został zrealizowany ze środków Europejskiego Progra- mu Leonardo da Vinci. Uczestnikami przedsięwzięcia były: Uniwersytet Lancaster, lider projektu (UK); Civi- ta Associazione, Roma; Historic Royal Palaces, Eng- land; Historic Scotland; PIN – Servizi Didattici e Scien- tifici per l’Università di Firenze; Schloss Schönbrunn, Wien; Staatliche Museen zu Berlin oraz dwie instytucje polskie: Muzeum Zamkowe w Malborku i Międzynaro- dowe Centrum Kultury w Krakowie.

Ostatecznym efektem programu było wypracowanie pakietu szkoleń dla muzealnego personelu pierwszego kontaktu, mających na celu wsparcie działań muzeum i jego pracowników w kontakcie z odbiorcą, wpro- wadzanie minimalnych standardów obsługi, uczenie zachowania w trudnych sytuacjach oraz pomoc w lep- szym zrozumieniu różnorodnych potrzeb zwiedzają- cych.

W ramach programu Akademia Zarządzania Muze- um muzealnikom został zaproponowany pakiet szko- leń trenerskich. Przewidziano przeszkolenie ok. 80 pracowników muzeów – beneficjentów (dwóch-trzech trenerów na muzeum), których zadaniem w dalszej kolejności będzie organizacja i przeprowadzenie szko- leń we własnych instytucjach. W ten sposób jeszcze w tym roku kilkuset pracowników muzeów odpo- wiedzialnych za kontakt z widzem uzyska wsparcie w zakresie swych codziennych obowiązków.

Zgodnie z zaleceniem zespołu ekspertów osoby wytypowane do szkolenia trenerskiego ECHOCAST powinny wykazywać się wysokimi kompetencjami interpersonalnymi, tak aby zdobyta wiedza w jak naj- większym stopniu była dystrybuowana dalej. W przy- szłości ich trenerskie umiejętności będą mogły być również wykorzystywane w ramach szkoleń dla muze-

(4)

alników w programie AZM, czy też np. w ramach innych, przygotowywanych przez Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów. Właśnie w kompe- tencjach tej powołanej w marcu 2011 r. instytucji zna- lazła się także organizacja i planowanie kursów i szko- leń mogących wesprzeć rozwój zawodowy polskich muzealników.

Wszystkie wymienione wcześniej elementy – staże krajowe i zagraniczne, szkolenia z zarządzania projektami, czy szkolenia ze standardów obsługi publiczno- ści składają się na cały program Akademii Zarządzania Muzeum w jej pilotażowej, realizowanej w roku 2011 odsłonie. Wszystkie one stanowić mogą duże wsparcie organizacyjne dla muzeów biorących udział w działa- niach Akademii. Według założeń autorów, w sposób bezpośredni (stażyści, członkowie zespołów zadanio- wych, trenerzy ECHOCAST) oraz pośredni (uczestniczy seminariów postażowych, personel pierwszego kontaktu) każda edycja programu powinna objąć swym oddziaływaniem co najmniej 1300 pracowników muze- ów. Ilu muzealnych gości skorzysta z owoców programu? Można się jedynie domyślać. Docelowo, po kilku latach funkcjonowania, program Akademii Zarządzania Muzeum ma szanse objąć swoim zasięgiem wszystkich, a w każdym razie znakomitą większość polskich muzealników, a proponowane w jego ramach standardy powinny stać się muzealną codziennością w Polsce.

W swojej wersji pilotażowej, decyzją ministra kultury i dziedzictwa narodowego, program Akademia Zarządzania Muzeum został skierowany jedynie do muzeów znajdujących się w prowadzonym przez ministra rejestrze. Ma on być m.in. dla tych instytucji nagrodą za dotychczasowe wysiłki podejmowane w pracy nad ofertą, rozwiązaniami prawnymi i orga- nizacyjnymi, które doprowadziły dane muzeum do wyróżnienia poprzez wpis do rejestru. Ma on wspierać ich pomysły i potrzeby, promować dobre rozwiązania.

Dla innych może to być natomiast dodatkowa zachęta do podjęcia starań, aby również znaleźć się w gronie muzeów rejestrowanych.

W roku 2011 program AZM objął swoim zasięgiem 105 ze 106 muzeów rejestrowanych, znajdujących się na liście w dniu 8 marca 2011 r., tj. w dniu ogłoszenia programu. Instytucją wyłączoną z uczestnictwa w programie jest Muzeum Pałac w Wilanowie, który decyzją ministra wybrany został do roli realizatora tego nowa- torskiego przedsięwzięcia.

Program Akademii Zarządzania Muzeum już od pierwszych dni po ogłoszeniu cieszył się sporym zain- teresowaniem muzealników. To budujące, zważywszy na jego nietypowy charakter, nową formę realizacji (konkurs wniosków stażowych połączony z pakieta-

mi szkoleń dla pracowników) oraz, niestety, uwarun- kowane możliwościami działań pilotażowych, krótkie terminy realizacji poszczególnych etapów. Ostatecz- nie do 20 kwietnia 2011 r., kiedy to upływał termin składania wniosków konkursowych do instytucji rea- lizującej, wpłynęły łącznie 44 wnioski złożone przez 33 muzea rejestrowane. Muzea posiadające więcej niż jeden oddział, zgodnie z regulaminem, mogły składać do trzech wniosków na konkurs zakupu staży. Kilka instytucji skorzystało z tej możliwości, zgłaszając wnioski wpisujące się w całe spektrum ich potrzeb edukacyjnych. Szczególnie interesująco na tym polu wypadły muzea stojące przed wyzwaniami związanymi z reorga- nizacją czy też zagospodarowaniem nowych przestrzeni wystawienniczych, wykorzystując konkurs jako dosko- nałą możliwość podpatrzenia dobrych praktyk w tym zakresie poza granicami kraju. Ich doświadczenia na pewno przydadzą się wszystkim polskim muzealnikom.

Poziom wniosków złożonych w ramach programu okazał się, co niezwykle cieszy, bardzo wysoki. Z tego powodu oraz ze względu na ograniczone możliwości finansowe eksperci oceniający złożone aplikacje stanę- li przed trudnym wyborem. Ostatecznie do realizacji wybranych zostało 29 wniosków z 24 muzeów.

Przekrój tematyczny wniosków nagrodzonych moż- liwością realizacji staży obejmował właściwie całe spektrum zagadnień podejmowanych w ramach programu AZM. Znalazły się tu zarówno projekty poświę- cone wdrażaniu programów edukacyjnych w muzeum, takie jak np. zawarte w treści wniosku złożonego przez Muzeum Łazienki Królewskie w Warszawie do Museum of London, ale też i kompleksowe programy mające zmienić całkowicie sposób organizacji i wize- runek, a często również rozszerzyć zakres działań całe- go muzeum. Takie wnioski złożyło m.in. Warszawskie Muzeum Wojska Polskiego. Jego pracownicy (troje) wyjadą do The Tank Museum w Bovington i do Royal Air Force Museum w Hendon (Wielka Brytania). Tema- tyka wszystkich trzech staży wiąże się z planowaną reorganizacją Muzeum Wojska Polskiego oraz budową jego nowej siedziby w Cytadeli Warszawskiej. W tym przypadku pracownicy muzeum liczą, że poznając doświadczenia swoich brytyjskich kolegów, unikną wielu błędów podczas prac reorganizacyjnych, a nowe muzeum stanie się wzorcową placówką tego typu w tej części Europy.

Większość ze stażystów w ramach pilotażowej edy- cji programu AZM odwiedza muzea zagraniczne. Taka też idea legła u podstaw programu. Polscy muzealnicy zyskują w ten sposób dostęp do wiedzy i doświadcze- nia swoich europejskich (i nie tylko) kolegów, które to doświadczenia spożytkują następnie w swoich muze-

(5)

ach, a wiedzę o nich rozpowszechnią w kraju. Jednakże spora część muzealników wybrała w ramach AZM staże w muzeach krajowych. Co ciekawe, niektórzy z uczest- ników programu, tak jak np.: Muzeum Narodowe w Krakowie, są zarówno beneficjentem, jak i instytucją goszczącą. Taki układ niezwykle cieszy, gdyż oznacza on, że w skali kraju istnieją już dobre praktyki i rozwią- zania, które warto rozpropagować jako pewien poziom standardu pracy muzealnej. Ta początkowo zaskakują- ca pomysłodawców programu tendencja oraz zalece- nia ekspertów będą miały wpływ na rozwój programu w przyszłości. Być może w kolejnych edycjach wyod- rębnione zostaną dwa oddzielne konkursy dotyczące wniosków na staże zagraniczne i krajowe. Te pierwsze pozwolą na dopływ do Polski świeżych i sprawdzonych rozwiązań w dziedzinie zarządzania i organizacji muze- ów, te drugie pomogą w ich propagowaniu w kraju, a także wesprą rozmaite inicjatywy lokalne, którymi też warto się chwalić⁵.

Staże krajowe i zagraniczne, szkolenia z zarządzania, treningi wspierające personel pierwszego kontaktu to tylko część zadań stojących przed programem Akade- mii Zarządzania Muzeum. Całościowa zmiana postrzegania polskich muzeów zarówno przez widzów, jak i przez samych muzealników wymaga stałego wspierania, upowszechniania dobrych praktyk i nowych idei.

To także kwestia wspierania osób już zaangażowanych w działania AZM. Aby działania te przybrały pełny charakter, Akademii towarzyszyć będą serie wydaw- nicze, w ramach których po raz pierwszy w Polsce ukażą się tłumaczenia najnowszych światowych publikacji z zakresu muzealnictwa. Oprócz tego w ramach działań AZM planowane jest (ostatni kwartał 2011) uruchomienie we współpracy z uczelniami wyższymi, m.in. Instytutem Muzeologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, stałych cykli wykładów i semi- nariów dla muzealników. Ich oferta skierowana będzie zarówno do beneficjentów programu, jak i wszystkich chcących pogłębić swoją wiedzę z zakresu muzealnictwa. Gośćmi i prowadzącymi wykłady będą muzealnicy zarządzający i pracujący w największych instytucjach na świecie. W 2011 r. planowane są spotkania z kolegami z Wielkiej Brytanii. Ich cenne doświadcze- nia staną się w ten sposób dostępne również dla tych, którzy nie mogli uczestniczyć bezpośrednio w stażach realizowanych w ramach AZM.

Wymienione tu działania prowadzone w 2011 r.

mają charakter pilotażowy, jednakże pomysłodawcy programu liczą na to, że pozwolą one na wprowadzenie korzystnych zmian w polskim muzealnictwie. W kolejnych latach, prawdopodobnie już pod egidą Narodo- wego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, pro-

gram ma szansę być wzbogacany o nowe zagadnienia.

Na jego forum kolejne muzea będą mogły zdobywać nowe doświadczenia, dzielić się wiedzą, a jego uczest- nicy stanowić będą grupę liderów wprowadzających zmiany w polskim muzealnictwie.

Wspomniany potencjał kadrowy programu jest jed- nym z jego najistotniejszych czynników. Dotychczas polscy muzealnicy nie mieli zbyt dużych możliwości poszerzania i pogłębiania swej zawodowej wiedzy.

Jedyną do tego okazją były studia podyplomowe, któ- rych program, ze względu na ograniczenia czasowe i możliwości uczelni, dotykał jedynie istotnych dla muzeów problemów. Rzadko natomiast dawał spo- sobność zapoznania się z najnowszymi światowymi tendencjami w dziedzinie muzealnictwa, czy z rzeczy- wistymi działaniami muzeów. Muzealnicy pozbawieni byli więc systemowego wsparcia dla własnego rozwoju zawodowego. Wszelkie staże, wyjazdy studyjne, uczestnictwo w dodatkowych kursach organizowane były na poziomie doraźnym oraz dzięki indywidualne- mu zaangażowaniu czy wręcz uporowi poszczególnych muzealników. Teraz ta sytuacja się zmienia, co wszyscy wiążący swoją przyszłość z muzeami, planujący włas- ne muzealne kariery odnotować powinni jako zmianę korzystną. Akademia Zarządzania Muzeum ma szanse stać się wręcz drogą do nowej jakości w kształceniu muzealnych kadr, niezbędnych do długofalowej i nie- ustannej reformy pozwalającej muzeom nadążyć za zmieniającym się światem.

Wszystkie przedstawione tu czynniki i działania składają się na pełny obraz projektu Akademia Zarzą- dzania Muzeum. W zamyśle autorów, jak i organiza- torów program ten ma doprowadzić do jakościowej zmiany w polskich muzeach – zarówno pod względem ich organizacji i zarządzania, jak i oferty, którą przygo- towują dla zwiedzających. To o tyle istotne, że jeste- śmy obecnie świadkami zmiany roli i miejsca muzeum we współczesnym świecie. Z instytucji, której główną misją było przechowywanie, gromadzenie i ochrona zbiorów, z hermetycznej świątyni sztuki, gdzie zbio- ry te mogły trwać nienaruszone, muzea przeistacza- ją się w wielowątkowe, otwarte przede wszystkim na publiczność instytucje kultury. Instytucje, w których oprócz samych zbiorów istotny też jest sposób prezentacji i oferta kulturalno-edukacyjna pozwalająca odbiorcy na świadome uczestnictwo i pełne rozumie- nie kultury i zdeponowanych w muzeum jej dóbr.

Coraz większą rolę odgrywają również czynniki eko- nomiczne. Muzeum, pozostając instytucją misyjną, funkcjonuje na otwartym i mocno konkurencyjnym rynku czasu wolnego, na którym musi „sprzedać” swo- ją ofertę. Nie bez znaczenia jest tu również społeczne

(6)

oczekiwanie w stosunku do muzeów, aby te dzieliły się swoją wiedzą, potencjałem, aby wspomagały roz- wój intelektualny społeczeństwa. Aby były dla tego społeczeństwa użytecznym i interesującym partnerem na co dzień, a nie miejscami, które się zwiedza, często tylko raz w życiu, ale takimi, w których się bywa i do których się wraca po dużo więcej niż tylko spotkanie ze zgromadzonymi w muzealnych salach zabytkami.

W ostatnich latach obserwujemy na świecie swoisty boom muzealny – nowe muzea powstają np. w Azji, stając się prawdziwymi lokomotywami turystycznymi

i stymulatorami biznesu dla miejscowych społeczno- ści. Moda na muzea panuje również w Europie, coraz bardziej widoczna jest także w Polsce, gdzie tworzone są nowe i modernizowane już istniejące muzea. To, czy proces ten zakończy się sukcesem i ten muzealny boom przyczyni się do rozwoju polskich muzeów, zależy tylko od nas, muzealników. Program Akademia Zarządza- nia Muzeum może okazać się tu dużym wsparciem, które należy wykorzystać. Miejmy nadzieję, że będzie on w najbliższych latach kontynuowany i jego uczestnikami staną się wszyscy polscy muzealnicy.

Przypisy

1 Więcej informacji o programie AZM oraz jego regu- lamin zaleźć można na stronie internetowej http://www.

wilanow-palac.pl/akademia_zarzadzania_muzeum_pro- gram_pilotazowy.html.

2 Dane według rejestru prowadzonego przez Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków – stan na rok 2010.

3 Więcej o metodologii Prince2 na stronie internetowej projektu: http://www.prince-officialsite.com/.

4 Więcej o metodologii ECHOCAST na stronie internetowej: http://www.wilanow-palac.pl/strona/12/akademia_

zarzadzania_muzeum_program_pilotazowy.html#content.

5 Pełna lista beneficjentów programu dostępna na stronie internetowej: http://www.wilanow-palac.pl/akademia_

zarzadzania_muzeum_program_pilotazowy.html.

A decision made by the Minister of Culture and National Heritage in March 2011 initiated a programme for the Museum Management Academy. The realisation of the programme’s pilot version was granted PLN 2 m.. The implementation during the first year was entrusted to the Wilanów Palace Museum.

Subsequently, the programme will become the domain of the National Institute of Museology and Collections Protection, established in March 2011.

According to the conception launched by the minister and the authors of the programme the latter is to support museums as regards innovative organisational changes, also affecting exhi- bitions, project management, an improvement of touring con- ditions by introducing high standard services intended for the public, and the development and implementation of modern education and cultural programmes. Just as important for the programme premises is support for the progress of individual development and the improvement of the qualifications and competences of the museum staff.

Piotr Górajec

Museum Management Academy – a Pilot Programme

The Academy programme responds to the necessity of reforming Polish museums. Today, almost twenty years after the systemic transformation of our country and the accompanying reconstruction of a conscious participation in social life, changes affect also the perception of culture. In accordance with the tendency binding the world over, Polish museums slowly ceased being solely hermetic temples of art and are becoming involved in a battle for the free time and interests the public as well as in a market competition with cinemas, theatres, theme parks, shopping malls or sports stadiums. This situation creates new challenges and forces museums to prepare accordingly. Thanks to the programme launched by the Academy the attainment of those goals will become easier for the Polish museum staff and the achieved knowledge and experience will reach institutions all over the country.

The article presents the heretofore activity, experiences and accomplishments of the Academy’s pilot programme.

Piotr Górajec, absolwent archeologii Uniwersytetu Warszaw- skiego; od 2004 r. pracuje w Muzeum Pałac w Wilanowie – od 2008 r. kierownik Działu Edukacji Muzealnej; współtwórca Forum Edukatorów Muzealnych; autor licznych publikacji z dziedziny edukacji muzealnej, współautor Raportu o stanie edukacji muzealnej w Polsce; obecnie kierownik i współautor projektu Akademia Zarządzania Muzeum; e-mail: pgorajec@