Badania archeologiczno-architektoniczne Bramy Grobnickiej w Głubczycach, woj. opolskie.

BADANIA ARCHEOLOGiCZNO-ARCHiTEKTONiCZNE BRAMY GROBNiCKiEJ..

Wiktoria Stangret

Badania archeologiczno-architektoniczne Bram y Grobnickiej w Głubczycach, w oj. opolskie

Ratownicze badania archeologiczne w obrębie Bramy Grobnickiej (Klasztornej) prowadzone były przez Powiatowe Muzeum Ziemi Głubczyckiej w okresie od początku lipca do końca września 2012 r., w związku z inwestycją rewitalizacji zabytkowego śródmieścia m iasta Głubczyce. Brama Grobnicka zlokalizowana została po północno-wschodniej stronie klasztoru oo. Franciszkanów, w przejeździe ul. Klasz­

tornej, w miejscu, w którym ulica ta przecina obwód m urów obronnych.

W w yniku prac wykopaliskowych odkryte zostały średniowieczne relikty wieży bram nej i w arow­

nego przedbramia oraz fundamenty nowożytnej zabudowy stanowiącej niegdyś północną pierzeję ul. Klasz­

tornej (Ryc.1).

Rys historyczny.

Na tem at początków Głubczyc nie zachowały się inform acje w źródłach pisanych. Pierwsza wzm ianka pochodzi z dokum entu z 1224 r., w którym mowa jest o zwolnieniu mieszkańców Opawy z opłat celnych w Głubczycach, nie wiadom o jednak czy były one już wówczas m iastem czy osadą bez praw miejskich. Głubczyce wspom niane są także w dokum encie z 1253 r., kiedy to w czerwcu tegoż roku gród został napadnięty przez wojska polskie i ruskie. Istnieje krótki opis grodu, z którego dowiadujemy się, że był on zbudowany z drewna świerkowego i stał na terenie bagnistym, przez który prowadziła grobla. Niemiecki nauczyciel z Głubczyc R. Hofrichter, zlokalizował gród głubczycki na p o d ­ stawie źródeł opisujących najazd z 1253 r., według niego znajdował się on na dolnym przedmieściu Głubczyc, a więc na południe od rzeki Psiny, w okolicy dzisiejszej ul. Moniuszki. W iadomo, że w roku 1253 musiało istnieć miasto o tej samej nazwie co gród, o czym świadczy dokum ent z 11 kwietnia 1253 r., tego dnia n a prawie głubczyckim został lokowany H orni Benesov na Moravach. Wciąż jednak niewyjaśniona jest dokładna data nadania Głubczycom praw miejskich.1

Miasto Głubczyce już od średniowiecza posiadało obwód murów, które przebiegały na planie nie­

regularnego owalu. Zostały one wzniesione z połamanego łupka i posiadały 19 baszt. oraz 3 bram y miejskie: G órna (Nyska), D olna (Opawska) i Grobnicka (Klasztorna), z w arownymi przedbramiami.

Czasu wzniesienia obwarowań nie m ożna dokładnie określić, ponieważ nie zachował się żaden doku­

ment wzmiankujący ich budowę. Pierwszy raz m ury miejskie wymienione zostały w 1282 r. w dokumencie ugody pom iędzy mieszczanami Głubczyc a joannitam i z Grobnik. W dokum encie tym zezwolono joannitom przebić w m urach dwie furty, z czego wynika, że w tym czasie miasto musiało być obwaro­

wane. Następnym dokumentem bezpośrednio związanym z murami miejskimi jest przywilej z 15.04.1298 r.

nadany mieszczanom przez czeskiego króla Wacława II, który przeznaczył dochody z kom ór sukienniczych na utrzym anie murów, fos i dróg.2

1 K. M aler., Dzieje Głubczyc do 1742 r , O pole 2003 r. , B. Piechaczek, Średniowieczne kam ienne obwarowania m iast Opolszczyzny do końca X V w , Lublin 2006, praca doktorska niepublikowana, w ydruk prywatny, s. 34.

2 F. Troska, Geschichte der StadtLeobschütz, Leobschütz 1892, s. 10-12, R. Hofrichter, Geschlichtliche der Stadt Leobschütz [w:] H eimat­

kunde des Kreises Leobschütz, cz. 2, Leobschütz 1911, s. 72, B. Piechaczek, Średniowieczne kamienne obwarowania..., s. 37-38, 42-43.

183

W iKTO R iA STANGRET

Bramę Grobnicką wybudowano we wschodniej części obwarowań, od strony wsi Grobniki, w któ­

rej znajdowała się kom turia joannitów (adm inistrujących parafią w Głubczycach). O d południow e­

go zachodu bram a sąsiadowała z klasztorem oo. Franciszkanów wzniesionym ok. 1448 r. Pierwsze wzm ianki w źródłach historycznych na jej tem at pochodzą z późnego średniowiecza. Z 1416 r. pocho­

dzi dokument wystawiony przez księcia Przemka Opawskiego o sprzedaży wójtostwa w Głubczycach, które leżało „...przed miastem, przed Bramą Grobnicka..." Z 1441 r. znany jest dokument darowizny i ułaskawienia księcia Wacława Opawskiego „...książę daje i zatwierdza mieszczanom duży staw przed Głubczycami przed Bramą Grobnicką leżący przy fosie miejskiej..’.’3 Brama Grobnicka znana jest również z później­

szych źródeł ikonograficznych, które zachowały się do dzisiaj. Na rysunku z ok. 1680 r. widoczne są wieże Bramy Dolnej (z lewej strony) oraz Bramy Grobnickiej (z prawej strony), która widnieje tu jako wy­

soka wieża o co najmniej trzech kondygnacjach, z ostrosłupowym dachem i otworam i okiennymi4.

Litografia kolorowana F.B. W ernera z 1720 r. przedstawia w idok m iasta od południowego zachodu, Brama Grobnicka znajduje się na niej pod n r 6. (Ryc. 6) N atom iast na sztychu Endlera z 1800 r. Brama Grobnicka przedstawiona jest w całości od strony zewnętrznej. Dokładnie widać tu, że była okazałą, trzykondygnacyjną wieżą bram ną z szerokim przejazdem w formie łuku.5 (Ryc. 7)

Z wyżej wymienionych źródeł pisanych, jak również ikonograficznych (ryc. 8), dowiadujemy się również, że przed m uram i miejskimi znaj dował się duży staw, przez który do bram y prowadziła grobla.

Wieża bramna, XIII/XIV w.

Relikty wieży bram nej odkryto w istniejącym przejeździe ul. Klasztornej, w miejscu, w którym przecina ona obwód m urów miejskich. W pierwszej kolejności odsłonięto północny m ur bram y (ME), zlokalizowany pod północnym chodnikiem ulicy. (Fot. 1) Następnie ukazała się korona reliktów bliź­

niaczego m u ru (MF), biegnącego w południow ym poboczu ulicy. (Fot. 2) Oba m ury m iały ok. 9,5 m długości i biegły na osi wschód-zachód. (Fot. 3, 4, 5) Były m ocno zniszczone przez sieci instalacyjne (kanalizacyjną, gazową, elektryczną), przez co nie m ożna było uchwycić całej ich szerokości, dodatko­

wo duża część m u ru ME zalegała pod ścianą dostawioną w latach powojennych do m u ru obronnego oraz pod betonową wylewką podjazdu do osiedlowych garaży. Korona ME w najlepiej zachowanym miejscu miała 1,2 m szerokości. Można przypuszczać, że m ury bramy miały ok. 1,5 m szerokości, co sugeruje kilka kam ieni łupka uchwyconych od wschodniej strony w przyziemnej partii ściany dostawionej do m uru obronnego.

Wieża bram na wzniesiona została z połamanego szarego łupka iłowego, układanego warstwami, łączonego zaprawą piaskowo-wapienną. O d zewnętrznej strony, wylot bram y był przewężony, a jego szerokość wynosiła 3,3 m. Zachowały się narożniki przewężenia stanowiące posadowienie łuku prze­

jazdu bramy. W ewnątrz przejazdu i u zachodniego wylotu odległość m iędzy m uram i mierzyła 4,35 m.

Przy południowej ścianie północnego m uru (ME), w przejeździe bramy, założono wykop III w celu zbadania fundam entów Bramy Grobnickiej oraz uchwycenia nawierzchni jej przejazdu. Fundam enty posadowione były dość płytko, na głębokości 261,06-261,15 m n.p.m., czyli ok. 1,30 m od obecnego

3 F. Minsberg, Geschichte der Stadt Leobschutz, Neisse 1882, s. 134, 138, B. Piechaczek, Bramy miejskie w Głubczycach i ich przedbramia przed 1770 r, [w:] Głos Głubczyc, 9/2005, s.19.

4 B. Piechaczek, Średniowieczne kamienne obwarowania m iast Opolszczyzny do końca X V w , Lublin 2006, praca doktorska niepubliko­

wana, w ydruk prywatny., s. 43, 68 il. 4.

5 Ibidem, s. 43, 68 il. 3.

--- BADANIA ARCHEOLOGiCZNO-ARCHiTEKTONiCZNE BRAMY GROBNiCKiEJ...

poziomu ulicy, bezpośrednio na warstwie pierwotnego humusu. Mur zagłębiony był pierwotnie (po w ybu­

dowaniu) na głębokość ok. 40-50 cm poniżej poziom u użytkowego z okresu średniowiecza. Na głę­

bokości fundam entów (261,36 m n.p.m.) ujawniła się warstwa kulturow a z nielicznymi fragm entam i ceramiki z 2 poł. XIII w. Miąższość tej warstwy w ynosiła 10-20 cm, a bezpośrednio na niej zalegała warstwa żółtej gliny, naniesionej na całej długości ul. Klasztornej w celu ustabilizowania jej nawierzch­

ni. M ożna przypuszczać, że górna część średniowiecznej warstwy została zniszczona podczas prac związanych z budową nawierzchni ul. Klasztornej na przełom ie XIX/XX w. Po południowej stronie w ykopu III na głębokości 261,21-261,05 m n.p.m. uwidocznił się obiekt (obiekt 2 ) - jam a odpadko­

wa o ciem nobrunatnym , lepkim wypełnisku, w skład którego wchodziły fragm enty naczyń glinia­

nych, kości zwierzęce, drobnych węgli drzewnych oraz grudki polepy. W śród m ateriału zabytkowego obiektu 2 znalazł się duży fragm ent grubościennego garnka grafitowego. (Fot. 6) Naczynie jest bogato zdobione grzebykowym pasm em linii falistych na wylewie. Natom iast na korpusie garnka tradycyj­

nym ornam entem fryzowym, złożonym z ukośnych nakłuć, pasm linii falistych i żłobków poziomych, przy czym żłobki poziome mają postać rozmieszczonych w odstępach odrębnych pasm wykonanych grzebykiem, co jest szczególnie charakterystyczne dla ceramiki południowośląskiej i północnom oraw - skiej z XIII w. (Ryc. 4f) Cechy stylistyczne naczynia charakterystyczne są dla połowy i drugiej połowy XIII w, a występowanie naczyń grafitowych upodabnia zespoły ceramiki głubczyckiej do m ateriałów z m iast południowego Śląska, takich jak Racibórz czy Opawa.6 Omówiony garnek został wyklejony w stopniu umożliwiającym niem al pełną rekonstrukcję formy (Ryc. 2a). Odkrycie naczynia z połowy XIII w. w przejeździe Bramy Grobnickiej, na poziom ie fundamentów, dowodzi, że m usi być ona nieco m łodsza i najprawdopodobniej pochodzi z przełom u XIII i XIV w.

W wykopie III, bezpośrednio przy południow ym licu m u ru ME, natrafiono na 1 kam ień - oto­

czak (fot. 7), taki jakich używano do brukowania ulic. Spoczywał on na głębokości 261,51 m n.p.m.

i m ógł być jedyną pozostałością po nawierzchni przejazdu bramy, natom iast całość średniowiecznej nawierzchni została zniszczona podczas budow y ul. Klasztornej na przełom ie XIX i XX w.

W przejeździe ul. Klasztornej natrafiono na 3 fragm entarycznie zachowane m ury (MH, MI, MJ) o długości 1,8-2,4 m, wykonane z połamanego łupka iłowego, układanego warstwami, łączonego za­

prawą piaskowo-wapienną, biegnące na osi wschód-zachód. (Fot. 8) Jeden z nich (MI) znajdował się pom iędzy m uram i szyi bram y w odległości ok. 0,7 m na południe od południowego lica MS1 i ok. 6 m na wschód od reliktów wieży bram nej. Dwa kolejne (MH, MJ) umiejscowione były równolegle wzglę­

dem siebie, w północnym (MH) i południow ym (MJ) poboczu ulicy. Odległość między nim i wynosiła 3,5 m i znajdowały się ok. 10,5 m na wschód od reliktów wieży, a przed wjazdem do przedbramia. Mur MH biegł na tej samej linii co MI, najpewniej pierwotnie stanowiły one jeden mur. Umiejscowienie i przebieg tych murów oraz fakt, że były wykonane z identycznego budulca jak m ury bramy, świadczą że mogły one stanowić część wcześniejszego umocnienia bramy. Najpewniej są to pozostałości pierwszej szyi z przełom u XIII/XIV w.

Warowne przedbramie, XIV/XV w.

Po północnej stronie ul. Klasztornej, na wschód od wieży bram nej odkryto m ur stanowiący p ół­

nocną część przedbram ia (północny m ur szyi bram y - MS1). Zachowała się cała długość tego m uru,

6 P. Rzeźnik, Ceramika z badań i nadzorów archeologicznych związanych z rewitalizacją średniowiecznego miasta Głubczyce, Głubczyce- -Wrocław, 2013, s. 3-4. Praca niepublikowana, znajduje się w zbiorach Powiatowego M uzeum Ziem i Głubczyckiej.

185

W iKTO R iA STANGRET

który wraz z przyporą mierzył 13,5 m. (Fot. 9) Pojedyncze kam ienie widoczne były już na powierzch­

ni, a reszta ukazała się ok. 5-10 cm poniżej poziom u gruntu. M ur biegł z zachodu n a wschód, wzdłuż północnego krawężnika ul. Klasztornej - po jej zewnętrznej stronie i prostopadle do m u ru obronnego.

Na długości 10,3 m m iał 1,3-1,4 m szerokości i zbudowany był z połamanego piaskowca łączonego zaprawą piaskowo-wapienną, a miejscami zaprawą gliniastą. Kończył się on przyporą o długości 3,2 m, biegnącą w kierunku północno-wschodnim. Przypora miała nieco odmienną konstrukcję od reszty muru, była węższa - jej szerokość sięgała 1 m, a kamienie piaskowca uzupełniane były gruzem ceglanym.

Wjazd do przedbram ia był przewężony bocznym m urem (MG), dowiązanym prostopadle do p o ­ łudniowego lica MS1. Konstrukcja i budulec tego poprzecznego m uru, były identyczne z m uram i szyi bramy, jego zachowana długość wynosiła 2 m , a szerokość 1,3 m. (Fot. 16)

W celu dokładnego zbadania konstrukcji m uru przedbram ia MS1 oraz uchwycenia warstw kultu­

rowych, po północnej stronie m uru założono Wykop I. Odsłonięty został fragm ent północnego lica m u ru na całej zachowanej wysokości, która wnosiła 1,95 m. Fundam ent przedbram ia sięgał głębokości 260,42-60,44 m n.p.m. i spoczywał bezpośrednio na calcu - żółta glina lessowa. (Fot. 10) W licu za­

obserwowano dwa rodzaje spoiwa, w części zachodniej kamienie łączone były zaprawą gliniastą, a w części wschodniej zaprawą piaskowo-wapienną. Łączenie kamieni przy pomocy zaprawy gliniastej może wskazy­

wać na dużą wilgotność gruntu w tym miejscu - glina jest materiałem mniej narażonym na wypłukiwanie aniżeli zaprawa piaskowo-wapienna. Ze stratygrafii warstw wynika, że fundam ent był pierwotnie za­

głębiony na ok. 1 m, z czego na 0,4 m wkopany w calec i 0,6 m w pierw otny g runt - ciem nobrunatną, jednolitą warstwę zalegającą bezpośrednio na calcu, ponad którą znajdowała się warstwa poziom u użytkowego z okresu średniowiecza. Średnia głębokość zalegania warstwy kulturowej wynosiła 261,50 m n.p.m. W jej obrębie odnaleziono m ateriał zabytkowy w postaci fragm entów naczyń glinianych, frag­

m entów kości oraz zębów zwierzęcych, jak również 1 fragm ent ornamentowanej okładziny kościanej.

(Fot. 11) O dnaleziony ceramiczny m ateriał zabytkowy m ożna datować na okres od 2 poł. XIII w. aż do 1 poł. XV w. Najliczniejszą grupę stanowiła tu ceramika z 2 poł. XIII w. wypalana redukcyjnie na kolor stalowoszary - grupa PS3 wg P. Rzeźnika, szeroko obecna na obszarze Śląska. Na wyróżnienie za­

sługuje fragm ent garnka baniastego, wykonany na podobieństwo gotyckiej kam ionki. Pod względem stylistyki garnek ten prezentuj e styl znany w ponadregionalnym zasięgu, charakterystyczny dla Europy środkowo-wschodniej. (Ryc. 2f, 5a) Najbliższą analogią dla tego okazu jest garnek odkryty podczas badań archeologicznych prowadzonych przy odbudowie ratusza w Głubczycach, który zachował się niem al w całości i znajduje się w Powiatowym M uzeum Ziem i Głubczyckiej. (Ryc. 5b) Naczynia te wy­

różnia przede wszystkim specyficzna technologia wykonania, czytelna w szczególnym potraktowaniu powierzchni zewnętrznej, pokrytej cieniutką powłoką wiśniowo-brązowego szkliwa ziemnego. Taki efekt uzyskiwano dzięki odpowiedniej tem peraturze wypału, wyższej od przeciętnej, która była bliska 1050oC. Omawiane wyroby poświadczają w Głubczycach lub najbliższej okolicy, lokalną produkcję ceramiki półszlachetnej, zbliżonej do kam ionki, w 1 poł. XV w.7

W wykopie po południowej stronie ul. Klasztornej (wykop IV) odsłonięto koronę reliktów po ­ łudniowego m uru przedbramia (MS2). Mur biegł równolegle do MS1 w odległości 6 m na południe i miał analogiczną do niego konstrukcję. (Fot. 12) W ykonany został z połamanego piaskowca łączonego za­

prawą piaskowo-wapienną. Koronę tego m u ru odsłonięto na głębokości 0,5-1,3 m poniżej obecnego

7 P. Rzeźnik op. c it, 2013, s. 3.

poziomu nawierzchni. Odkryto w sumie 6,5 m odcinek szyi (wraz z fragmentem przypory) o zachowanej szerokości 1-1,2 m. M ur MS2 został m ocno zniszczony przez różnego rodzaju sieci (instalacje kanali­

zacyjną, gazową oraz elektryczną), które przerwały jego ciągłość oraz zniszczyły koronę. Zaczynał się on w odległości 3,5 m na wschód od m u ru wieży bram nej, jednakże sugerując się konstrukcją północ­

nego m u ru przedbram ia, m ożna stwierdzić, że pierw otnie południow y m ur szyi (MS2) również łączył się z wieżą. W miejscu gdzie nie natrafiono na żadne pozostałości m uru, najpewniej zastosowano inne rozwiązanie konstrukcyjne, nakrywając wolną przestrzeń łękiem odcinkowym, opartym na fundam encie wieży oraz szyi.8 We wschodniej części MS2, zarówno przypora, jak i boczny m ur stanowiący prze­

wężenie wjazdu do przedbram ia, zachowały się fragmentarycznie, lecz m im o znacznych zniszczeń m ożna stwierdzić, że MS2 był identyczny (lustrzany) z MS1. W południow ym profilu wykopu IV uwidoczniła się warstwa kulturow a z okresu średniowiecza (ryc. 9) z ceramicznym m ateriałem zabyt­

kowym z 2 połowy XIII w. Omawianą warstwę można było uchwycić jedynie w profilu, ponieważ na całym obszarze wykopu została ona zniszczona w trakcie budowy przedbram ia.

W odległości 2,3 m na północ od północnego m u ru szyi, pod reliktami m u ru nowożytnej zabu­

dowy (MB), odkryto lico głęboko posadowionego m u ru (MBt), wykonanego z piaskowca i łupka uzu­

pełnianych niewielką ilością gruzu ceglanego, łączonych twardą zaprawą piaskowo-wapienną, którą również obmazano lico m uru. (Fot. 13.). Fundam ent tego m u ru posadowiony był na głębokości 1,75 m mierząc od korony m uru MB, bezpośrednio na żółtej glinie calcowej, a zachowana wysokość m uru wynosiła ok. 1 m. Opisany filar najpewniej pochodzi z tego samego okresu co przedbramie i był z n im konstrukcyj­

nie powiązany, a następnie został wykorzystany w tórnie jako fundam ent m uru (MB) nowożytnego b u ­ dynku. Filar ten m ógł stanowić podstawę ostrogi umożliwiającej regulację poziom u wody w stawach po północnej stronie bram y i grobli.9

Now ożytne budynki mieszkalne XVII-XIX w.

Po N stronie m uru MS1 odkryto trzy kolejne m ury kamienne o słabszej konstrukcji, wykonane z poła­

manego łupka i piaskowca, uzupełnianego gruzem ceglanym, łączonego zaprawą piaskowo-wapienną.

(Fot. 9) Były to fundam enty nowożytnych budynków mieszkalnych stanowiących północną pierzeję ul. Klasztornej, wzniesione najpewniej na przełomie XVII/XVIII w. Na taki okres wskazuje dno n a­

czynia glinianego, odnalezione w murze MD. Fragment naczynia datowanego na przełom XVII i XVIII w.

wykorzystany został jako budulec m u ru MD, wypełniono nim lukę m iędzy kam ieniam i.10 (Fot. 14) Dwa z opisywanych murów, MB i MC, biegły prostopadle do m u ru przedbram ia i były do niego do­

wiązane. M ożna więc stwierdzić, że północny m ur szyi został w tórnie wykorzystany jako fundam ent nowożytnego budynku. M ur MB m iał ok. 4 m długości i 0,7-1 m szerokości, natom iast MC również ok. 4 m długości i 0,8 m szerokości. Trzeci z nowożytnych m urów (MD), był równoległy do północne­

go m u ru szyi bram y i łączył się z dwoma wyżej opisanymi m uram i od południa, a od strony zachodniej z m urem obronnym. Mierzył 14,5 m długości i 0,5-0,8 m szerokości. Podczas odsłaniania zachodniego krańca m uru MD, została uszkodzona wschodnia ściana m u ru obronnego (MA). W miejscu, gdzie MD łączył się z MA, powstał otwór, w którym uwidocznił się dalszy ciąg fundam entu MD biegnącego

8 A. Legendziewicz, Brama Grobnicka w Głubczycach. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorski,. W rocław - Głub­

czyce, sierpień 2012, s. 5-6 . 9 A. Legendziewicz op. cit., 2013, s. 6.

10 P. Rzeźnik op. cit., 2013, s. tabela 1.

--- BADANIA ARCHEOLOGiCZNO-ARCHiTEKTONiCZNE BRAMY GROBNiCKiEJ...

187

W iKTO R iA STANGRET

pod m urem obronnym. (Fot. 15) M ożna więc stwierdzić, że ta cześć m u ru obronnego była zniszczona, na jego miejscu stały budynki mieszkalne, a po ich rozbiórce m ur został zrekonstruowany (najpraw­

dopodobniej w latach 70. XX w.).

W celu rozpoznania reliktów Bramy Grobnickiej na całym terenie badań otwarto w sumie pięć wykopów. Jeden z nich, wykop V założono wew nątrz przejazdu przedbram ia, przy południow ym licu jego północnego m uru. Nie natrafiono na ślady nawierzchni przejazdu, najpewniej został on zniszczo­

ny podczas budow y nawierzchni ulicy Klasztornej, na przełom ie XIX i XX w. W wykopie uwidoczniła się warstwa żółtej gliny o miąższości ok. 30 cm (fot. 17), która została intencjonalnie naniesiona, naj­

pewniej w celu stabilizacji grząskiego podłoża.

Przeprowadzone badania były pierwszymi tego typu badaniami w Głubczycach. Pozwoliły one na roz­

poznanie założenia Bramy Grobnickiej w stopniu pozwalającym na jej rekonstrukcję w terenie, w formie trwałej ruiny. Natomiast odkryty materiał zabytkowy przybliżył kulturę materialną i chronologię miasta.

Literatura:

Hofnchter R., Geschlichtliche der StadtLeobschütz [w:] Heimatkunde des Kreises Leobschütz, cz. 2, Leobschütz 1911.

Legendziewicz A., Brama Grobnicka w Głubczycach. Wyniki badań architektonicznych oraz wnioski konserwatorskie, Wrocław-Głubczyce, sierpień 2012, s. 5-6 .

Maler K., Dzieje Głubczyc do 1742 r., Opole 2003 r.

Minsberg F., Geschichte der Stadt Leobschütz, Neisse 1882.

Piechaczek B., Bramy miejskie w Głubczycach i ich przedbramia przed 1770 r. „Głos Głubczyc” 9/2005, s.19.

Piechaczek B., Średniowieczne kamienne obwarowania miast Opolszczyzny do końca X V w., Lublin 2006, praca doktorska niepublikowana, w ydruk prywatny.

Troska F., Geschichte der Stadt Leobschütz, Leobschütz 1892.

Plan 1. Plan Głubczyc z zaznaczonym terenem badań.

i l u s t r a c j e

Ryc. 1. Głubczyce, Brama Grobnicka.

Plan odkrytych reliktów kom pleksu Bramy Grobnickiej:

M A - m u r obronny,

MB - M D - m u ry fundam entow e now ożytnej zabudowy, ME, MF - relikty Bram y G robnickiej X III/X IV w., M G, MS1, M S2 - relikty przedbram ia X IV/XV w.,

M H, MI, M J - relikty szyi bram y lub um ocnień grobli XIII/XIV w.

1S9

Ryc. 2. Głubczyce, woj. opolskie. Wybórceramiki średniowiecznej z badańBramy Grobnickiej Ryc. 3. Głubczyce, woj. opolskie. Wybór ceramiki nowożytnejszkliwionej (grupa technologicznaprzyul. Klasztornej; N5);

a - grupa technologiczna PS1, b-e- grupa technologiczna PS2, grupa technologiczna PS4. a-e- szkliwo kolorużółto-zielonego, f - szkliwo kolorujasno - i ciemnozielonego; g - szkliwo kolorua - nr 23/12, Ryc. P Rzeźnik. żółtego, h - szkliwo koloruciemnobrązowego. Rys. P Rzeźnik.

iLUSTR ACJE

ILUSTRACJE

Ryc. 4. Głubczyce, woj. opolskie.

W ybór ceram iki średniowiecznej z badań Bramy Grobnickiej przy ul. Klasztornej;

a - grupa technologiczna PS2, b, d - grupa technologiczna PS3, c, e, f - grupa technologiczna PS1.

Rys. Fot. Rzeźnik.

191

ILUSTRACJE

Fot. P. Rzeźnik.

Ryc. 6. M iedzioryt kolorowany F.B. W ernera, z 1732-1752 r. W idok m iasta od południowego zachodu (pod n r 6 - B ram a Grobnicka, z prawej strony. M iedzioryt znajduje się w zbiorach Powiatowego M uzeum Ziem i Głubczyckiej p o d n r inwentarzowym MG/S/46).

i l u s t r a c j e

Ryc. 7. Bram a G robnicka, rycina Edlera z ok. 1800 r. Ryc. 8. Litografia z pocz. XIX w., w idok Głubczyc od wschodu, (Archiwum o.o. Franciszkanów w Głubczycach). z lewej strony Brama Grobnicka (Miejskie M uzeum w Raciborzu,

sygn. MRS 450).

Ryc. 9. Głubczyce, ul. Klasztorna, Brama Grobnicka. W ykop IV, profil. S.

1 - warstwa przemieszana po d nawierzchnią chodnika: szaro-brązowy piasek, gruz ceglany, kamienie;

2 - warstwa przemieszana: żółta glina, szaro-brunatna próchnica, drobny żwir, drobne węgle drzewne, nieliczny gruz ceglany;

3 - warstwa przemieszana: szaro-brązowa próchnica, drobny żwir, fragm enty łupka, drobne fragm enty cegieł, pasm a żółto-brązowej gliny;

4 - warstwa przemieszana: jasnobrunatna próchnica, żwir, miejscami grudki żółtej gliny

5 - warstwa przemieszana: żółta glina, b runatna próchnica, fragm enty węgla drzewnego, drobny gruz ceglany, żwir;

6 - warstwa żółtej gliny;

7 - warstwa ciem nobrunatnej próchnicy z drobnym i fragm entam i węgla drzewnego i przewarstwieniami żółtej gliny

8 - warstwa kulturowa z okresu średniowiecza: ciem nobrunatna próchnica, liczne fragm enty węgla drzewnego, fragm enty polepy, drob­

ne fragm enty cegieł, fragm enty naczyń glinianych oraz kości zwierzęcych;

9 - warstwa średniowiecznego hum usu pierwotnego;

10 - wypełnisko wkopu: szary piasek, brunatno-szara próchnica, drobny gruz ceglany, zaprawa, fragm enty łupka, żwir;

10a - dolna warstwa wypełniska wkopu: brunatno-szara próchnica, drobny zwir, piasek, drobne węgle drzewne;

11 - wypełnisko wkopu: żółty piasek, żółta glina, zaprawa, drobne fragm enty cegieł, drobny żwir;

12 - warstwa przemieszana: żółty piasek i glina;

13 - wypełnisko wkopu: żółty piasek, żółta glina, kamienie, żwir, bru n atn a próchnica, fragm enty cegieł;

14 - calec - żółta glina.

i 9 3

iL u s TR A c JE

Fot. 1. Głubczyce, ul. Klasztorna, Brama Grobnicka.

Relikty północnego m u ru wieży bram nej (ME), w idok od południowego zachodu.

Fot. 3. Głubczyce, B ram a Grobnicka,

w idok ogólny na relikty wieży bram nej o d wschodu.

Fot. 5. Głubczyce, B ram a Grobnicka,

w idok ogólny na relikty wieży bram nej o d zachodu.

Fot. 2. Głubczyce, ul. Klasztorna, Brama Grobnicka.

Relikty południowego m uru wieży bram nej (MF).

Fot. 4. Głubczyce, Brama Grobnicka,

w idok ogólny na relikty wieży bram nej od zachodu.

Fot. 6. Głubczyce, B ram a Grobnicka, wykop III, obiekt 2, fragm ent garnka grafitowego w trakcie eksploracji.

i l u s t r a c j e

Fot. 7. Głubczyce, ul. Klasztorna, Brama Grobnicka.

W ykop III, relikty północnego m u ru wieży bram nej oraz otoczak mogący stanowić pozostałość po bruku przejazdu.

Fot. 9. Głubczyce, B ram a Grobnicka, relikty północnego m uru przedbram ia (MS1) oraz fundam entów nowożytnych budynków.

Fot. 11. Głubczyce, ul. Klasztorna, B ram a Grobnicka.

1 - dno naczynia ze znakiem garncarskim , znalezione podczas odsłaniania MS1 (głęb. 10 - 25 cm);

2 - okładzina kościana, w ykop I.

Fot. 8. Głubczyce, Bram a Grobnicka, w idok ogólny na relikty przedbramia.

w t m * . ” - ■ ■ , * . ’

r . - . p • ■ * . . .

brt'Vjiww

- c

Fot. 10. Głubczyce, Bram a Grobnicka, wykop I, północne lico północnego m u ru przedbram ia (MS1).

Fot. 12. Głubczyce, ul. K lasztorna, B ram a G robnicka.

W ykop IV, relikty południowego m u ru szyi (MS2).

i 9 5

i l u s t r a c j e

Fot. 13. Głubczyce, Brama Grobnicka, w ykop I, profil południowy, fundam ent (MB) zabudowy nowożytnej opartej na starszym, prawdopodobnie XV wiecznym filarze.

Fot. 14. Głubczyce, ul. Klasztorna, Bram a Grobnicka.

Fragm ent d n a naczynia użytego jako budulec - wypełnienie przestrzenie m iędzy kam ieniam i nowożytnego m u ru (MD).

Fot. 15. Głubczyce, ul. Klasztorna, B ram a Grobnicka.

O tw ór w m urze obronnym oraz fragm ent fundam entu (MD) nowożytnego budynku biegnącego p o d m urem obronnym.

Fot. 16. Głubczyce, ul. K lasztorna, B ram a G robnicka.

Relikty m u ru przew ężającego przed b ram ie (M G) oraz m u ru 1 fazy u m o c n ie ń b ra m y (M H ).

Fot. 17. Głubczyce, ul. K lasztorna, B ram a G robnicka.

W ykop V, profil S, w idoczna w arstw a gliny naniesionej w celu stabilizacji naw ierzchni ul. K lasztornej.