Program badań w celu realizacji programu
pn. Tarnowska wspinaczka sportowa - optymalizacja procesu treningowego I. Wstęp
Aktualnie Tarnów jest niewątpliwym centrum i zagłębiem wspinaczki sportowej w Polsce. Można nawet zaryzykować stwierdzenie, że odgrywa niebagatelną rolę w Europie, i na Świecie. Dziś takie fakty nie wymagają komentarza, ale powinny implikować racjonalne postępowanie, którego nadrzędnym celem powinno być działanie zmierzające do określenia względnie elementarnych cech budowy somatycznej i podstawowych sprawności motorycznych, które będą podstawą doboru i selekcji w obszarze wspinaczki sportowej, oraz optymalizacji treningu wspinacza, na każdym etapie jego szkolenia. Idea zaproponowanych obserwacji i pomiarów wydaje się być bardzo istotna w kontekście zbliżających się Igrzysk Olimpijskich 2020 w Tokio, gdzie wspinaczka sportowa ma mieć swój debiut, oraz w perspektywie dalszego rozwoju tej młodej dyscypliny sportu.
Ponadto zadaniem programu będzie wsparcie naukowe uzdolnionej ruchowo młodzieży z rejonu miasta Tarnowa i okolic, która regularnie uczestniczy w treningach sportowych. Opieka naukowa będzie opierała się na analizie, doborze i modyfikacji obciążeń treningowych, projektowaniu i doskonaleniu planów treningowych oraz doborze treści treningowych do indywidualnych potrzeb zawodników objętych szkoleniem. Niniejszą współpracę zakładamy powierzyć pracownikom naukowym Zakładu Wychowania Fizycznego, Instytutu Ochrony Zdrowia, Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Tarnowie.
Współpraca Urzędu Miasta Tarnowa i PWSZ w Tarnowie z młodzieżą i trenerami reprezentującymi lokalne sekcje wspinaczki sportowej może dodatkowo zaowocować praktycznym szkoleniem studentów, w ramach metodyki nauczania aktywności fizycznej i praktyk pedagogicznych, którzy w przyszłości będą stanowić potencjał dydaktyczny dla lokalnego środowiska szkolnego i trzon kadry trenerskiej w procesie szkolenia sportowego w tarnowskich sekcjach i klubach sportowych.
II. Charakterystyka badanej grupy
Dane o wielkościach i zmienności cech pomiarowych będą gromadzone w wyniku badania longitudinalnego. Obserwacje zostaną przeprowadzone w okresie od stycznia 2018 roku do czerwca 2019 roku. Będą one obejmowały swym zakresem pomiary:
antropometryczne, zdolności kondycyjne oraz koordynacyjne, wykonywane za pomocą wybranych narzędzi badawczych i baterii testów.
Materiał badań będą stanowiły kompletne zbiory danych, obejmujące wyniki zaplanowanych trzech sesji pomiarowych, w których uczestniczyć będą sportowcy - obu płci - z sekcji wspinaczki sportowej, trenujący na co dzień w klubie MKS Tarnovia. Sportowcy, którzy zostaną objęci obserwacją i pomiarami to dzieci w wieku od 7 do 14 lat (około 25 osób) i młodzież w wieku od 15 do 25 r.ż. (około 15 osób). Trenują oni aktualnie w sekcji i wywodzą się z tarnowskich szkół i uczelni lub pracują na terenie miasta Tarnowa, ewentualnie w okolicy. Całość badanego materiału będzie podzielona na trzy grupy z uwagi na specyfikę wspinania. Pierwszą będą stanowili wspinacze na czas, drugą wspinacze boulderingowi, a trzecią wspinacze na prowadzenie.
Grupy objęte badaniami będą pracować na rozwojem swojego potencjału motorycznego ukierunkowanego na osiągnięcie jak najwyższego poziomu sprawności fizycznej. Praca treningowa z grupami objętymi obserwacją będzie realizowana pod nadzorem szkoleniowym doświadczonej kadry instruktorsko-trenerskiej, i przy pomocy studentów kierunku wychowanie fizyczne, którzy studiując w PWSZ w Tarnowie wybrali specjalizację instruktora sportu. Ponadto, projekt będzie nadzorowany, od strony naukowej przez pracowników Zakładu Wychowania Fizycznego PWSZ w Tarnowie, oraz trenerów i instruktorów MKS Tarnovia. Kadra trenerska to absolwenci AWF posiadający dyplomy trenerów II klasy oraz instruktorzy dyscypliny sportu wspinaczka sportowa. Zespół naukowy to pracownicy dydaktyczni legitymujący się wieloletnim staż dydaktycznym i znaczącym dorobkiem naukowym oraz pomagający w badaniach studenci kierunku wychowanie fizyczne, którzy w oparciu o gromadzony materiał badawczy będą mogli napisać prace dyplomowe.
Ponadto, udział studentów kierunku wychowanie fizyczne ze specjalnościami gimnastyka korekcyjna i instruktor sportu, oraz studentów kierunku fizjoterapia PWSZ w Tarnowie pozwoli im, na realizowanie praktyk zawodowych i zdobywanie doświadczenia w pracy z młodzieżą. Podczas treningów specjalistycznych i zajęć w zakresie odnowy biologicznej na pływalni obecni będą studenci trzeciego roku kierunku wychowanie fizyczne, specjalność instruktor sportu oraz studenci trzeciego roku kierunku fizjoterapia, którzy będą doskonalić swoje umiejętności dydaktyczne i praktyczne, prowadząc wybrane i wskazane przez wykładowcę i trenera lub instruktora ćwiczenia metodyczne, ewentualnie relaksacyjne.
Dodatkowo, wybrani studenci wezmą udział we wszystkich badaniach diagnostycznych w celu gromadzenia materiału badawczego do prac dyplomowych i publikacji naukowych.
Zapoznają się oni w ten sposób z metodologią prowadzenia badań naukowych, sposobem gromadzenia, przetwarzania oraz analizy danych i metodyką konstruowania wniosków.
III. Zakres badań
W oparciu o podstawy antropometrii (Łaska-Mierzejewska, 1997) oraz antropomotoryki (Szopa i wsp.,1996) zostaną przeprowadzone pomiary wybranych cech somatycznych oraz głównych predyspozycji i zdolności motorycznych.
A. Zakłada się pomiar wybranych cechy somatycznych:
• wysokość ciała (B-v),
• dł. kończyny dolnej (B-sy), dł. kończyny górnej (a-da),
• szerokość barków (a-a) i miednicy (ic-ic), szerokość klatki piersiowej (thl-thl) i głębokość klatki piersiowej (xi-ths),
• obwody ramienia, przedramienia, uda oraz podudzia,
• otłuszczenie - suma trzech fałdów skórno-tłuszczowych (ramię, łopatka, brzuch),
• masa ciała
Pomiar będzie dokonywany przy pomocy zestawu antropometrycznego i fałdomierza do pomiaru tkanki tłuszczowej, po prawej stronie ciała, wg koncepcji Martina (Malinowski i Bożiłow, 1997).
B. Sprawność motoryczna:
Pomiar sprawności motorycznej zostanie przeprowadzony w oparciu o przyrządy pomiarowe stosowane w psychometrii, narzędzi rekomendowane przez współczesną antropomotorykę i zmodyfikowane próby w wchodzące w skład Europejskiego Testu Sprawności Fizycznej (Eurofit, 1991).
B.1. Zdolności o podłożu informacyjnym (tzw. koordynacyjne):
• równowaga statyczna – platforma tensometryczna typuzmodyfikowany testu „flamingo balance” (Szopa, 1988)
• czas reakcji prostej – aparat MR. Aparat emituje 10 sygnałów świetlnych.
Rejestracja wyników będzie obejmowała średni czas reakcji, minimalny czas reakcji oraz liczbę popełnionych błędów.
• częstotliwość ruchów ręki – testu „plate tapping”, rejestrując czas 15 pełnych cykli (Szopa, 1988).
B.2. Zdolności o podłożu energetycznym /kondycyjne/
- siłowe :
• siła chwytu ręki (Eurofit, 1991) – jako pomiar siły statycznej absolutnej;
- szybkościowe:
• szybkość biegowa – mierzona czasem biegu na dystansie 30 m ze startu wysokiego /pomiar ręczny/
• siła eksplozywna – skok w dal z miejsca; test optojump; skoki na platformie MVJ 4v0 z oprzyrządowaniem komputerowym;
- zdolności wytrzymałościowe:
• Wingate test - Monark 847E z oprzyrządowaniem komputerowym
• odporność na zakwaszenie mięśni brzucha (sed-leg) wg Eurofitu (1991);
• step-test Montoye’a - modyfikacja próby harvardzkiej dla dzieci (Goncerzewicz i wsp., 1977)
Dodatkowo, obserwacji i pomiarom poddana zostanie:
- gibkość :
• skłon tułowia w przód w siadzie prostym – „sit and reach” Eurofit 1991.
C. Obciążenia treningowe:
• analiza i ocena intensywności i objętości pracy treningowej poszczególnych zawodników (dzienniki i plany treningowe instruktorów i trenerów)
IV. Metody opracowania materiału badawczego
Aby zrealizować wytyczone cele, uzyskać odpowiedzi na postawione pytania oraz zweryfikować hipotezy badawcze wykorzystano zostaną różne metody, których wiarygodność
została sprawdzona wielokrotnie w badaniach z zakresu antropologii i antropomotoryki.
Zgromadzone w toku obserwacji i pomiarów wyniki, zostaną poddane opracowaniu.
A. Wykorzystując wyniki pomiarów cech somatycznych zostaną obliczone, dla każdego badanego :
• masa ciała szczupłego (LBM w kg), wykorzystując równania przewidujące na podstawie współczynników regresji (Żak, 1991)
• masa tłuszczu (FM w kg)
• wskaźniki: procentowy otłuszczenia; smukłości; Queteleta II; Rohrer’a
• wiek morfologiczny (Żak, 1991):
wiek kalendarzowy + wiek wysokości ciała + wiek LBM Wm = ---
3
B. Wykorzystując wyniki pomiarów sprawności motorycznej zostaną obliczone, dla każdego badanego:
• maksymalną pracę anaerobową, korzystając ze wzoru:
MPA = m · s · g
gdzie:
m – masa ciała. w kg
s – odległość skoku w dal z miejsca w metrach g – przyspieszenie ziemskie
Obliczona w ten sposób wartość MPA będzie wyrażona w dżulach (J). Wielkość tę - jak sugerują Szopa (1989) i Januszewski (1992) można traktować jako przybliżoną miarę MMA niekwasomlekowej.
• siłę względną – jako stosunek siły absolutnej /z pomiaru siły statycznej/ do masy ciała szczupłego;
• wskaźnik wydolności fizycznej (FI) – wynik pomiaru step-testu Montoye’a podstawiono do wzoru:
t · 100 FI = --- 5,5 · p
gdzie:
t – czas w sek.
p – częstotliwość tętna 5,5 – stały współczynnik
Tak obliczona wielkość wskaźnika odczytana ze stałych przedziałów zmienności informuje o poziomie wydolności fizycznej:
poniżej 30 – znacznie upośledzona 30,1 – 40 – słaba
40,1 – 50 – średnia 50,1 – 60 – wysoka powyżej 60 – bardzo dobra
C. Dla wszystkich cech somatycznych, predyspozycji i zdolności motorycznych oraz zmiennych ustalonych w „obliczeniach wstępnych I i II” wyliczone zostaną podstawowe charakterystyki statystyczne w każdym realizowanym terminie badawczym:
• Średnią arytmetyczną i odchylenie standardowe,
• współczynnik zmienności,
• min. i max.
D. Dla wszystkich cech somatycznych, predyspozycji i zdolności motorycznych oraz zmiennych ustalonych w „obliczeniach wstępnych I i II” zostanie obliczona:
• dwuczynnikowa analiza wariancji z powtarzanymi pomiarami w oparciu o porównania zaplanowane. Metoda ta, pozwala na jednoczesną ocenę istotności różnic pomiędzy średnimi wielkościami danego parametru w obrębie grup osobników sklasyfikowanych według poziomów czynników, których wpływ jest badany /np.
trenujący I pomiar – trenujący II pomiar lub trenujący – nietrenujący/.
• korelacja prosta Pearsona i wielokrotna pomiędzy efektami motorycznymi, a parametrami budowy ciała oraz predyspozycjami i zdolnościami motorycznymi, w celu określenia modelu mistrza lub zestawu optymalnych predyspozycji gwarantujących sukces sportowy.
Wszelkie obliczenia statystyczne, będące podstawą do odpowiedzi na pytania badawcze oraz wykorzystane do weryfikacji hipotez badawczych, przeprowadzą autorzy badań w oparciu o program statystyczny Statistica 10.0 Pl i Microsoft Excel 97.
V. Podstawowe środki i wymagania do realizacji projektu:
1. infrastruktura;
2. sprzęt sportowy;
3. narzędzia badawcze.
Ad. 1.
Hala sportowa Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Tarnowie, ul. Mickiewicza 8, wyposażona w ściany wspinaczkowe, gdzie możliwe są zajęcia treningowe w konkurencjach na: czas, trudność i buldering. Wykorzystanie obiektu będzie miało miejsce cyklicznie od stycznia 2018 r. do czerwca 2019 roku, trzy razy w tygodniu przez 90 minut, na co najmniej dwóch stanowiskach wspinaczkowych, przewidzianych dla każdej z konkurencji wspinaczkowej.
Ad. 2.
Kompletnie przygotowane stanowiska wspinaczkowe, tj. standardowe ekspozycje z chwytami, wyposażone w podstawową asekurację bierną i czynną:
• 2 stanowiska na czas;
• 2 stanowiska na trudność, ze zróżnicowanym stopniem realizowanych dróg;
• 2 stanowiska buldering z możliwością modyfikacji dróg.
Ad. 3.
Narzędzia badawcze wymagane do realizacji projektu:
• Platforma do pomiaru Maksymalnej Mocy Anaerobowej (MMA) - 1szt. cena 40000 zł. (w posiadaniu PWSZ);
• Urządzenie pomiarowe cykloergometr Monark 847 z oprzyrządowaniem - 1 kpl.
- 6000 zł. (w posiadaniu PWSZ);
• Waga do pomiaru masy ciała - 2 szt. x 4000 zł. (w posiadaniu PWSZ)
• Miernik MR do pomiaru reakcji na sygnał - 1 szt. 8000 zł. (w posiadaniu PWSZ)
• Urządzenie pomiarowe Optojump - 1 szt. 12000 zł. (całość do zakupu w ramach umowy dotacji) ;
• Laptop do obsługi urządzeń Optojump i Monark - 1szt. cena 2000 zł. (całość do zakupu w ramach umowy dotacji);
• Dynamometr do pomiaru siły statycznej - 2 szt. x 2000 zł. (całość do zakupu w ramach umowy dotacji- 4000 zł)
• Antropometr - 1 szt. x 2000 zł. (całość do zakupu w ramach umowy dotacji)
• Fałdomierz do pomiaru tkanki tłuszczowej - 2 szt. 400 zł. (całość do zakupu w ramach umowy dotacji);
• Wyposażenie stanowisk wspinaczkowych - uprzęże dla dzieci 12 szt. (12 x 200 zł- 2400 zł); ekspresy na mailonach do ubezpieczenia dwóch dróg wspinaczkowych (24 szt. - 2500 zł); struktury wspinaczkowe różnego kształtu i wielkości (2000 zł); chwyty wspinaczkowe różnego kształtu i wielkości (6100 zł) (całość do zakupu w ramach umowy dotacji)
• Monitor pracy serca - 10 szt. 10000 zł. (całość do zakupu w ramach umowy dotacji);
• Materiały biurowe - 1 kpl. 100 zł - całość do zakupu w ramach umowy dotacji.
Razem koszt zakupu wymaganego sprzętu i narzędzi badawczych, który aktualnie nie jest w dyspozycji PWSZ, to 43500 zł, przy czym:
- PWSZ zobowiązana zostanie w umowie dotacji do niezbywania związanych z realizacją zadania rzeczy zakupionych na swoją rzecz za środki pochodzące z dotacji przez okres 5 lat od dnia dokonania ich zakupu,
- z ważnych przyczyn Strony umowy dotacji mogą zawrzeć aneks do umowy dotacji, zezwalający na zbycie rzeczy przed upływem terminu, o którym mowa wyżej, pod warunkiem że PWSZ zobowiąże się przeznaczyć środki pozyskane ze zbycia rzeczy na realizację celów statutowych.
VI. Termin realizacji badań:
I część (zawodnicy MKS Tarnovia)
• Rozpoczęcie I części: styczeń 2018 r.
• Zakończenie I części: czerwiec 2018 r.
część II - (zawodnicy MKS Pałac Młodzieży)
• Rozpoczęcie II części: wrzesień 2018 r.
• Zakończenie II części: czerwiec 2019 r.
część III - (zawodnicy pozostałych sekcji wspinaczki sportowej na terenie m.Tarnowa)
• Rozpoczęcie III części: wrzesień 2018 r.
• Zakończenie III części: czerwiec 2019 r.
VII. Literatura podstawowa:
1. Espańa-Romero V., Ortega Porcel F.B., Artero E.G., Jiménez-Pavón D., Gutiérrez Sainz A., Castillo Garzón M.J., Riuz J.R. 2009. Climbing time to exhaustion is a determinant of climbing performancein high-level sport climbers. European Journal of applied Physiology, 107 (5).
2. Eurofit. 1991. Europejski test sprawności fizycznej. AWF, Kraków.
3. Giles L.V., Rhodes E.C., Taunton J.E. 2006. The physiology of rock climbing. Sports Medicine, 36 (6).
4. Goncerzewicz M., Krawczyński M., Cichy W. 1977. Kontrola lekarska wychowania fizycznego i sportu dzieci i młodzieży. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa.
5. Guilford I.P. 1964. Podstawowe metody statystyczne w psychologii i pedagogice.
PWN Warszawa.
6. Januszewski J. 1992. Zmienność ontogenetyczna maksymalnej pracy anaerobowej – wyniki badań porównawczych. Antropomotoryka nr 8. PWN Kraków
7. Krawczyk M., Ozimek M., Pociecha M. 2015. Poziom wybranych zdolności kondycyjnych i ich związek z wynikiem sportowym we wspinaczce na czas. [w]:
Gabryś T., Stanula A. [red]. Trening sportowy I: planowanie – kontrola – sterowanie.
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. rtm. Witolda Pileckiego, Oświęcim.
8. Łaska-Mierzejewska T. 1999. Antropologia w sporcie i wychowaniu fizycznym. COS Warszawa.
9. Magiera A., Roczniok R., Maszczyk A., Czuba M., Kantyka J., Kurek P. 2013. The structure of performance of a sport rock climber. Journal of Human Kinetics, 36.
10. Michailov M.L., Mladenov L.V., Schoeffl V. 2009. Anthropometric and strength characteristics of world-class boulderers. Medicina Sportiva, 13 (4).
11. Malinowski A., Bożiłow W. 1997. Podstawy antropometrii. PWN Warszawa-Łódź.
12. Puletić M., Stanković D. [2014]. The influence of somatotype components on success in sport climbing. Physical Education and Sport, vol. 12.
13. Rokowski R. 2006. Główne determinanty morfo-funkcjonalne skuteczności zawodnika we wspinaczce sportowej w konkurencji na trudność w stylu on-sight.
Praca doktorska. AWF Kraków.
14. Sonelski W., Sas-Nowosielski K. 2002. Wspinaczka sportowa, Zagadnienia wybrane.
AWF Katowice.
15. Statistica 10.0 Pl - pakiet programu komputerowego
16. Szopa J. 1988. W poszukiwaniu struktury motoryczności: analiza czynnikowa cech somatycznych, funkcjonalnych i prób sprawności fizycznej u chłopców i dziewcząt w wieku 8-19 lat. Wydawnictwo Monograficzne Nr 35. AWF Kraków 17. Szopa J. 1989. Z badań nad struktura motoryczności: analiza czynnikowa
predyspozycji oraz efektów motorycznych u chłopców i dziewcząt w wieku 8-19 lat.
Antropomotoryka nr 2. AWF Kraków. PWN Kraków.
18. Szopa J., Mleczko E., Żak S. 1996. Podstawy antropomotoryki. PWN Warszawa - Kraków.
19. Watts P.B. 2004. Physiology of difficult rock climbing. European Journal of Applied Physiology, 91 (4).
20. Watts P.B., Martin D.T., Durtschi S. 1993. Anthropometric profiles of elite male and female competitive sport rock climbers. Journal of Sports Sciences, 11 (2).
21. Żak S. 1991. Zdolności kondycyjne i koordynacyjne dzieci i młodzieży z populacji wielkomiejskich na tle wybranych uwarunkowań somatycznych i aktywności ruchowej. Wydawnictwo Monograficzne nr 43. AWF Kraków.
VIII. Program Gminy Miasta Tarnowa i Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Tarnowie pn. „Tarnowska wspinaczka sportowa – optymalizacja procesu treningowego”
Działania promocyjne:
1) komunikat prasowy,
2) patronat Prezydenta Tarnowa,
3) wykonanie banerów promocyjnych, które prezentowane będą podczas zajęć w ramach Programu: np. „Tarnów wspiera sport”, „Miasto Tarnów i Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie wspierają tarnowską wspinaczkę”,
4) informowanie, że Program jest finansowany ze środków Gminy Miasta Tarnowa poprzez zamieszczanie informacji: „Program finansowany z budżetu Miasta Tarnowa”.
Informacja na ten temat powinna się znaleźć we wszystkich materiałach, publikacjach, opracowaniach naukowych, informacjach dla mediów, ogłoszeniach oraz wystąpieniach publicznych dotyczących realizowanego Programu, (to wymóg dla Uczelni, akceptacja przez UMT materiałów informacyjno-promocyjnych przed ich publikacją),
5) zamieszczanie w czasie trwania umowy dotacji na własnej stronie internetowej krótkich informacji, relacji, zdjęć na temat realizowanego Programu, jak również o planowanych i zorganizowanych przedsięwzięciach z tym związanych, a także informacji o fakcie finansowania realizacji Programu przez Gminę i PWSZ, (informacje o charakterze newsowym w miarę organizacji kolejnych wydarzeń – po stronie UMT) 6) inne działania - np. media społecznościowe.
