R O C Z N IK I G L E BO Z N A W C Z E T. X X V I, Z. 3, W A R SZ A W A 1975
K A ZIM IER A Z A W IŚLA K
AKTYWNOŚĆ CELULOLITYCZNA GLEBY NA STOKU POD UPRAWĄ ŻYTA OZIMEGO I BOBIKU
In sty tu t U p raw y R oli i R oślin W ydziału R olniczego A k ad em ii R oln iczo-T ech n iczn ej w O lsztyn ie D yrektor In sty tu tu — prof, dr W. N iew ia d o m sk i
W STĘP
Podczas studiów nad zmiennością siedliska terenów falistych prowa dzonych w ośrodku olsztyńskim, obok wielu testów brano pod uwagę tak że wskaźniki aktywności biologicznej gleby, między innym i rozkład błon
nika [5, 6, 7, 8]. Jak w ynika z literatury [3, 4], jest to jeden z podsta
wowych procesów zachodzących w glebie i w ywierających duży wpływ na jej żyzność. Błonnik — podstawowy m ateriał budulcowy organizmów roślinnych — dostaje się corocznie do gleby w dużych ilościach. Dzięki procesom rozkładu wyzwala się z niego węgiel, a także pow stają m eta bolity, które odgryw ają ważną rolę w odżywianiu roślin i procesach hu- mifikacji.
Nasilenie mineralizacji celulozy w glebie zależy od wilgotności gleby, stosunków powietrznych, stosunku С : N, odczynu, zasobności w składniki pokarmowe, zwłaszcza w azot, wreszcie od przebiegu w arunków klim a tycznych. Nie bez znaczenia jest też rodzaj szaty roślinnej i jej system korzeniowy.
W glebach terenów falistych w ystępuje znaczne zróżnicowanie w y
mienionych czynników wzdłuż profilu stoków [5, 6, 7, 8]. Szczególnie sil
nie ulega zmianom m ikroklim at glebowy stoków. Czynne procesy erozji powierzchniowej w yw ołują zubożenie jednych, a wzbogacenie drugich partii rzeźby w substancję organiczną i składniki odżywcze. Na ogół naj- żyźniejsze są podnóża stoków, lecz w przypadku dolin odpływowych spo tykam y tu glebę przem ytą z części spławialnych oraz ubogą w potas i fosfor.
174 К. Z a w iśla k
л __________________________
W pracy śledzono szybkość rozkładu błonnika w glebie w zależności od rzeźby i oddziaływania dwóch gatunków roślin — żyta ozimego i bo biku.
W A R U N K I EKO LO GICZNE I M ETO D Y K A B A D A N
Badania prowadzono w RZD Pozorty (ART Olsztyn) na stoku połud niowym, o następujących param etrach rzeźby: długość linii stokowej
122 m, średnie spadki w części najwyższej — 5,4%, w środkowej — 19,9% i w najniższej — 13,5% (rys. 1). Na stoku występowała gleba brunatna lekka o przewadze piasku słabo gliniastego i gliniastego lekkiego; w stre fie środkowej nieco zwięźlejsza. W w yniku procesów zmywów i nam y- wów w dolnej części stoków uformowała się w arstw a nam ywu sięgająca ok. 80 cm (deluwium). Miąższość poziomu próchnicznego w części stoku środkowej i najwyższej w ahała się w granicach 25-27 cm, z tendencjam i do spłycania w najbardziej spadzistej strefie zbocza.
Glebę deluwialną najniższej części stoku cechowała wyższa zasobność w substancję organiczną i azot (tab. 1) oraz korzystny stosunek С : N. Z innych badań w ynika [7, 8] natomiast, że zasoby przyswajalnego fosforu i potasu kształtowały się tu na niższym poziomie. Corocznie wyższe plo ny w tej strefie zubożały glebę, a ciągły proces zmywów powodował w
y-Przekrój p od łu żn y stoku L on gitu d in al section of slope
R ozkład celu lo zy w g le b ie u p raw n ej na stoku 175
płukiwanie części spławialnych, prowadząc do zakwaszenia [7, 8]. Dla
przykładu przytoczyć można średnie plony niektórych ziemiopłodów uzys kane na tym wzgórzu w ciągu 12 lat (1955— 1966). I tak żyto ozime, zna ne z małej wrażliwości na rzeźbę, plonowało następująco: w strefie gór nej — 31,0, środkowej — 29,7 i w dolnej 38,8 q/ha. W odpowiednich strefach uzyskano plony bobiku: 23,0, 18,4 i 22,0 q/ha, a buraków pa stewnych: 495, 486 i 558 q/ha.
T a b e l a 1 Z aw artość su b sta n cji organ iczn ej w g leb ie n a stoku
(średnie z 24 oznaczeń)
O rganie m atter c o n ten t o f th e so il on th e slope (averages o f 24 m easu rem en ts)
R oślin a Crop B ad an e cech y g leb y S oil ch aracteristics stu d ies '.Głębokość badań w cm D epth o f (measure m ent in cm
C zęści stoku — Parts of slop e
n a jw y ższa h ig h e st środkow a .middle n a jn iższa lo w e st Ż yto ozim e W inter rye Su b stan cja organ iczn a % O rganie m atter in % 5—20 30— 45 0,97 0,50 0,72 0,37 1,23 1Д4 С : N 5— 20 30— 45 8,42 6,39 9,08 8,56 9,66 8,62 B ob ik F ield bean S u b stancja organ iczn a % O rganie m atter in % 5— 20 30— 45 1,00 0,51 0,82 0,53 1,24 1,00 С : N 5— 20 30—45 8,35 6,67 7,89 6,79 10,51 9,09
Na omawianym terenie doświadczalnym, o obszarze około 0,5 ha, pro wadzono ścisłe badania nad doborem roślin do zmianowań przeciwerozyj- nych. Do badań mikrobiologicznych wybrano dwie rośliny — żyto ozime i bobik, różne pod względem cyklu rozwojowego i oddziaływania na gle bę. Obserwacje prowadzono w punktach znajdujących się w trzech cha rakterystycznych strefach urzeźbienia — najwyższej, środkowej i najniż szej (rys. 1).
śred-T a b e l a 2 S to p ie ń rozk ładu b ło n n ik a w g lo b i e na stoku pod uprawą ż y ta ozimego
/w % ubytku m a te r ia łu te s to w e g o /
Degree o f c e l l u l o s e d eco m p o sitio n i n th e s o i l on a slo p e where w in ter rye was grown / i n % o f th e l o s s e s i n f i l t e r p a p e r s /
Okresy badańz G łębokość z a ło ż e n ia sączków Depth o f p la c in g C z ę śc i stok u P a r ts o f slo p e Ś r e d n ie d la sto k u A verages f o r th e s lo p e I n v e s t i g a t io n najw yższa h ig h e s t środkowa - m iddle n a jn iż sz a lo w e st
p e r io d s f i l t e r pap ers
cm 1957 1958 1959 śre d n ioa v e r a g e 1957 1958 1959 bredniea v erages 1957 1958 1959 śr e d n ieav era g es 5 - 1 5 4 9 ,3 1 4 ,6 2 0 ,2 23,?. 7 9 ,5 7 1 ,5 4 1 ,7 64-,2 2 5 ,6 2 4 ,3 4 6 ,1 3 2 ,0 4 1 ,4 20 - JO 4 1 ,4 8 ,1 2 7 ,8 2 5 ,7 6 8 ,5 4 4 ,5 3 8 ,1 5 0 ,4 2 0 ,1 3 4 ,1 4 6 ,6 3 5 ,6 5 6 ,6 Wiosenny 35 - 45 1 3 ,8 4 ,7 3 0 ,0 1 6 ,2 3 3 ,4 2 9 ,7 5 0 ,9 3 8 ,0 1 7 ,6 2 6 ,5 2 7 ,6 2 5 ,9 2 6 ,0 Sp ring 5 0 - 6 0 1 0 ,3 1 3 ,7 2 9 ,6 1 7 ,8 1 6 ,4 2 8 ,3 5 4 ,7 3 3 ,1 2 8 ,4 1 8 ,2 1 8 ,4 2 1 ,7 2 4 ,2 śr e d n ie d la pro f i l u averages for- p r o f i l e 2 8 ,7 1 0 ,3 2 6 ,9 2 1 ,9 4 9 ,4 4 3 ,5 4 6 ,4 4 6 ,4 2 2 ,9 2 5 ,8 ' 3 4 ,7 2 7 ,8 5 2 ,0 5 - 1 5 2 9 ,1 8 1 ,6 5 5 ,5 5 5 ,4 7 8 ,3 5 5 ,2 6 5 ,5 6 6 ,3 2 4 ,3 5 6 ,1 6 7 ,1 4 9 ,2 5 7 ,0 L e tn i 2 0 - 3 0 5 2 ,9 9 ,9 52,6 3 8 ,4 8 1 ,2 4 3 ,3 3 1 ,6 52,0 5 1 ,9 5 5 ,2 4 4 ,1 4 5 ,7 4 4 ,7 Summer 35 - 45 4 8 ,1 1 6 ,1 4 1 ,7 3 5 ,3 5 8 ,5 3 7 ,1 5 7 ,8 5 1 ,1 2 5 ,4 2 2 ,2 3 5 ,0 2 7 ,5 5 8 ,0 5 0 - 6 0 5 0 ,9 3 5 ,4 1 6 ,3 3 4 ,2 1 9 ,4 4 3 ,2 4 2 ,9 3 5 ,4 4 2 ,7 4 9 ,8 6 0 ,3 5 0 ,9 4 0 ,2 śr e d n ie d la p ro f i l u av era g es îf o r p r o f i l e 4 5 ,2 3 5 ,8 4 1 ,5 4 0 ,8 5 9 ,4 4 4 ,9 4 9 ,4 5 1 ,2 3 6 ,1 4 0 ,8 5 1 ,6 4 2 ,8 4 5 ,0 * O kres w io s e n n y — S p rin g p e r io d : 1957 3 V — 26 V I, 54 d n i — d a y s 1958 14 V — 1 V II, 47 d n i — d a y s 1959 16 IV — 2 V I , 48 d n i — d a y s O k res le t n i — S u m m e r p e r io d : 1957 27 V I — 30 V II, 33 d n i — d a y s 1958 4 V II — 18 V III, 46 d n i — d a y s 1959 2 V I — 15 V II, 44 d n i — d a y s
R ozkład celu lo zy w g leb ie u p raw n ej na stok u 177
nicy 9 cm i znanym ciężarze (ważono je po uprzednim wyługowaniu z
substancji rozpuszczalnych). Sączki przyczepiano do płytek szklanych o
w ymiarach 10X 10 cm i umieszczano w profilu glebowym na głębokoś
ciach 5-15, 20-30, 35-45 i 50-60 cm, w trzech równoległych powtórze niach. Po 36-48 dniach (tab. 2, 3) -sączki ostrożnie wyjmowano z gleby, czyszczono i gotowano w ługoi, po czym suszono i ważono, a następnie spalano i znowu ważono. M iarą stopnia rozkładu błonnika były ubytki ciężaru sączków obliczone z różnicy ciężarów przed włożeniem i po w y jęciu z gleby. Metodę tę zapożyczono z prac K u ź n i a r a [1, 2].
Badania prowadzono przez trzy kolejne lata (1957, 1958, 1959). Sączki zakładano 2-krotnie w ciągu roku — wiosną na okres 47-54 dni i wczes nym latem na 33-46 dni. Pierwszy term in zakładania m ateriału testowe go zbiegał się z początkiem strzelania żyta w źdźbło i pełnią wschodów bobiku, drugi z kw itnieniem lub początkiem dojrzewania żyta i form o wania się pączków kwiatowych u bobiku. O czasie wyjmowania sączków w okresie letnim decydował mom ent żniw żyta i wykonywania podory- wek. Ze względu na zm ienną porę początku wegetacji badania w poszcze gólnych latach rozpoczynano w różnych terminach. W arunki klimatyczne, jakie występowały podczas przebyw ania m ateriału testowego w glebie, charakteryzuje przytoczona suma opadów i średnie tem peratur powietrza. I tak, w okresach wiosennych dane te kształtowały się następująco: w 1957 r. — 193,6 mm opadu i 14,6°C; w 1958 — 133,5 m m i 15,3°C; w 1959 — 36,7 mm i 15,3°C; w okresach letnich analogicznie: 133,1 mm i 17,8°C; 152,0 mm i 16,0°C; 78,8 mm i 17,8°C. Z przytoczonych liczb w y nika, że w roku 1959 badania prowadzono w w arunkach niedoboru wil goci.
U B Y T EK B Ł O N N IK A W GLEBIE
W ybrane rośliny — żyto ozime i bobik — stanowiły odmienną pod względem rytm u rozwojowego szatę roślinną. Szczególnie było to w i doczne wczesną wiosną. Żyto tworzyło już zwarty, dobrze ocieniający łan i ze względu na dużą powierzchnię transpiracyjną silnie przesu szało glebę. Bobik tymczasem rozwijał się powoli. Szerokie międzyrzędzia długo pozostawały nie zakryte, zaś jako roślina strączkowa silniej od działywał na głębsze w arstw y gleby.
Ż y t o o z i m e . Wiosną w sezonach wilgotnych (1957, 1958) najw ięk sze ubytki błonnika stwierdzono w środkowej części stoku o glebie n a j uboższej, lecz bardziej wystawionej na ogrzewające działanie energii sło necznej. Drugie miejsce zajm uje najniższa część stoku, żyźniejsza i w il gotniejsza. W strefie najwyższej odnotowano powolniejszy rozkład błon nika, co znajduje swoje uzasadnienie w nieco większej zwięzłości i słab
S to p ie ń rozk ładu b ło n n ik a w g l e b i e na stoku pod uprawą bobiku /w % ubytku m a te r ia łu te s to w e g o /
Degree o f c e l l u l o s e d eco m p o sitio n i n th e s o i l on a s lo p e where f i e l d bean was grown / i n % o f th e l o s s e s i n f i l t e r p a p e r s / Okresy badań1 I n v e s t i g a t i o n p e r io d s G łębokość z a ło ż e n ia sączków w om Depth o f p la o in g f i l t e r pap ers i n cm C zęó ci stoku - P a r ts o f s lo p e Ś red n ie d la e t oku Averages fa r th e s lo p e najw yższa - h ig h e s t środkowa - m iddle n a j n iż s z a - lo w e s t
1957 1958 1959 ó r ed n ie a v era g es 1957 1958 1959 ó r ed n iea v era g es 1957 1958 1959 śr e d n iea v e ra g e s 5 - 15 7 0 ,0 7 0 ,7 5 9 ,9 6 6 ,9 8 6 ,1 9 8 ,7 2 6 ,8 7 0 ,5 5 4 ,8 7 7 ,8 4 1 ,7 5 8 ,1 6 5 ,2 20 - 30 2 9 ,4 6 2 ,2 5^ ,3 4 8 ,6 5 2 ,1 69.-4 2 5 ,8 4 9 ,1 3 7 ,6 5 1 ,8 3 3 ,1 4 0 ,6 4 6 ,2 Wiosenny 35 - 45 1 9 ,6 34-,5 3 6 ,7 3 0 ,3 4 8 ,2 4 9 ,9 2 5 ,3 4 1 ,1 3 5 ,1 2 8 ,0 1 8 ,9 2 7 ,3 3 2 ,9 Sp rin g 50 - 60 1 9 ,5 4 1 ,8 3 5 ,5 3 2 ,3 2 5 ,1 2 5 ,2 4 3 ,8 3 1 ,4 3 1 ,3 2 3 ,5 2 8 ,8 2 7 ,9 3 0 ,5 śr e d n ie d la p r o f i l u a v era g es f o r p r o f i l e 3 4 ,6 5 2 ,3 4 6 ,6 4 4 ,5 5 2 ,9 6 0 ,8 3 0 ,4 4 8 ,1 3 9 ,7 4 5 ,3 30,6 3 8 ,5 4 3 ,7 5 - 15 6 5 ,9 5 2 ,3 6 2 ,9 6 0 ,4 8 6 ,5 6 0 ,1 4 6 ,4 6 4 ,3 3 9 ,3 3 2 ,0 5 4 ,5 4 1 ,9 5 5 ,5 20 - 30 5 3 ,8 4 1 ,9 7 7 ,3 5 7 ,7 5 9 ,8 7 , 6 1 7 ,8 2 8 ,4 4 5 ,5 3 7 ,3 3 7 ,1 4 0 ,0 4 2 ,0 L e tn i 35 - 45 2 4 ,8 2 1 ,7 6 5 ,6 3 7 ,4 6 0 ,3 2 6 ,8 2 5 ,7 3 7 ,6 2 5 ,9 2 8 ,7 2 0 ,2 2 4 ,9 3 3 ,3 Summer 50 - 60 2 5 ,1 4 7 ,3 5 5 ,9 4 2 ,8 6 1 ,7 4 0 ,0 1 3 ,8 3 8 ,5 3 5 ,9 2 9 ,0 1 8 ,4 2 7 ,8 3 6 ,3 'średnie d la p r o f il u a v era g es f o r p r o f i l e 4 2 ,4 4 0 ,8 6 5 ,4 4 9 ,5 6 7 ,1 3 3 ,6 2 5 ,9 4 2 ,2 3 6 ,6 3 1 ,7 3 2 ,5 3 3 ,7 4 1 ,8 * O k r e s w io s e n n y — S p rin g p e r io d : 1957 3 V — 26'VI 53 d n i — d a y s Я955 14 V — 1 V II 47 d n i — d a y s 1959 16 IV — 2 VI 48 d n i — d a y s O k r e s le t n i — S u m m a r p e r io d : 1957 27 V I — 30 V II 34 d n i — d a y s 1958 4 V II — 18 V III 46 d n i — d a y s 1959 2 V I — 15 V II 44 d n i — d a y s
R ozkład celu lo zy w g le b ie u p raw n ej na stoku 179
W okresach letnich różnice w aktywności drobnoustrojów rozkłada jących błonnik w poszczególnych strefach rzeźby zatarły się nieco, choć w w ynikach łatwo jest odczytać takie same tendencje zmian, jakie miały miejsce wiosną. Można wnosić, że czynnik term iczny nie odgrywał w tej porze roku już takiej roli.
Wyniki wskazują na różną aktywność drobnoustrojów rozkładających błonnik w profilu glebowym. Wiosną stwierdzono intensywniejszy roz kład celulozy w w arstw ie upraw nej, silnie penetrowanej przez system ko rzeniowy żyta. Głębiej działalność drobnoustrojów w yraźnie słabła. Bar dziej w yrównaną w profilu aktywność mineralizacji sączków odnotowano w strefie środkowej. Ze względu na ubogą w części spławialne glebę pia skową, o wąskim stosunku С : N, rozkład m ateriału testowego, podobnie jak nawozów organicznych, przebiegał tu szybciej. Nie obserwowano jed noznacznych różnic w tem pie mineralizacji błonnika w poszczególnych la tach, w zależności od położenia gleby. Zauważono tylko, że wiosną w suchym 1959 r. sączki były słabiej rozkładane w wierzchnich w arstw ach gleby.
B o b i k . Na ogół w okresie wiosennym zróżnicowanie tem pa rozkła du celulozy w rzeźbie było słabiej zaawansowane pod bobikiem niż pod żytem. Tu również w pierwszych dwóch latach najwyższą aktywność ce- lulolityczną gleby stwierdzono w części środkowej stoku. Najwolniej prze biegał proces rozkładu błonnika (średnio w trzech latach) w najniższej części stoku. W okresie wiosennym w 1959 r. pod bobikiem wyraźniej niż pod żytem dał się zauważyć ham ujący w pływ suszy na rozkład błon nika w w arstw ie ornej (tab. 3).
Porównując wpływ rodzaju rośliny na szybkość zanikania błonnika w glebie należy podkreślić większą intensywność tego procesu pod bobi kiem niż pod żytem. Różnice te w yraźniej zaznaczyły się wiosną w sezo nach wilgotniejszych, gdy bobik miał lepsze w arunki rozwoju. Większość wartości liczbowych, ilustrujących aktywność celulolityczną w glebie pod bobikiem, można zaliczyć, według kryteriów K u ź n i a r a [1], do klasy silnego i bardzo silnego rozkładu (powyżej 50% zaniku bibuły); u żyta w yniki kw alifikują się do klas średniego (do 50%), bądź naw et słabego stopnia rozkładu (do 30%). Na różnice te złożyły się zapewne mniejsza zwartość łanu bobiku, przewietrzające zabiegi pielęgnacyjne międzyrzę dowe, głębiej sięgający system korzeniowy i zasilanie gleby w azot atmo sferyczny.
W zakończeniu należy dodać, że zbyt m ała ilość powtórzeń (tylko trzy) i charakter badań prowadzonych w w arunkach naturalnych nie kw alifi kują otrzym anych wyników do ich oceny statystycznej. Można jednak
180 К. Z aw iślak
że przypuszczać, że skrajne wartości tych danych w yrażają różnice w aktywności celulolitycznej gleby uprawnej na stoku południowym w za leżności od jej położenia.
W N IO SK I
1. Wykazano, że w okresie wiosennym położenie w rzeźbie terenu wy wiera znaczny wpływ na stopień i tempo rozkładu błonnika w glebie. W strefie środkowej stoku pod żytem uzyskano wyniki z górą dw ukrotnie wyższe niż w części wierzchołkowej; pośrednie wartości stwierdzono w części najniższej (podnóże stoku). Pod bobikiem, upraw ianym w szero kie rzędy, wpływ rzeźby zarysował się mniej wyraźnie.
2. W glebie pod żytem błonnik najsilniej rozkładany był w w ar stwie upraw nej, przerośniętej korzeniami roślin. W głębszych poziomach proces ten przebiegał wolniej, przy czym pod bobikiem był on bardziej w yrów nany w profilu gleby.
3. Łan bobiku silniej oddziaływał na tempo mineralizacji błonnika w glebie niż łan żyta ozimego. Decydowało o tym : lepsze przewietrzanie gleby w skutek mniej zwartego łanu i upraw ek pielęgnacyjnych, głębiej działający system korzeniowy oraz wzbogacanie gleby w azot atmosfe ryczny.
4. Metoda określania rozkładu błonnika w w arunkach polowych, za stosowana w niniejszym doświadczeniu, może być przydatna w badaniach ekologicznych na glebach lekkich i średnich. Na glebach ciężkich istnieją duże trudności przy zakładaniu w profilu gleby prób z błonnikiem.
LIT E R A T U R A
[1] K u ź n i a r K.: E nergia rozkładu b łon n ik a w str e fie styk u pola u p raw n ego z lasem . Ekol. pol. 1, 1953, 3, 41-53.
[2] K u ź n i a r K.: W p ły w u k szta łto w a n ia teren u na a k ty w n o ść b iologiczn ą le s s o w ych gleb upraw n ych . Ekol. pol. 1, 1953, 4, 31-44.
[3] M ikrobiologia gleb y i n a w o zó w organicznych. P raca zb iorow a pod red ak cją J a d w ig i M a rszew sk iej-Z iem ięck iej. PW RiL, 1969, 86-94, 175-183, 222-231. [4] M ü l l e r G., W i n k l e r H.: M ik rob iologisch e G esich tsp u n k te der Z e llu lo sezer
setzu n g im B oden. T a g u n g sb erich te N r 98, M in eralisation der Z ellu lose, B erlin 1968, 9-18.
[5] N i e w i a d o m s k i W.: S trefo w o ść agroek ologiczn a i p rod u k cyjn a erod ow a- n ych w y so czy zn n a P ojezierzu M azurskim . Zesz. probl. P ost. N au k rol. 8, 1958, 27-56.
[6] R a d o m s k i C., N i e w i a d o m s k i W. , Z a w i ś l a k K.: O m ik rok lim acie sk łon u p ołu d n iow ego w zn aczen iu roln iczym . Zesz. nauk. W SR Olszt. 24, 1968, 721— 736.
[7] Z a w i ś l a k K.: L iczebność d rob n ou strojów g leb o w y ch w w aru n k ach sto k o w ych pod u praw ą żyta i bobiku. Ekol. poi. 10, 1962, 15-A, 456-468.
[8] Z a w i ś l a k K.: A k ty w n o ść b iologiczn a g leb y na stoku pod trw a ły m zad arn ie- niem i w upraw ie. Zesz. nauk. W SR w Olsz. 22, 1966, 530, 207-244.
R ozkład celu lo zy w g le b ie u p raw n ej na stoku 181 К . З А В И С Л Я К ЦЕЛЛ Ю ЛО Л И ТИ Ч ЕС КА Я А К ТИ ВН О С ТЬ П О ЧВЫ Н А СКЛОНЕ ПОД К У Л Ь Т У Р А М И ОЗИМ О Й Р Ж И И БО БО В И нститут общ его зем л едел и я А грарного ф ак ул ьт ета, С ель ск охозя й ств ен н о-техн и ч еск ая академ ия в О лы иты не Р е з ю м е В статье поданы резул ьтаты З-летнего и зуч ен и я скорости р а зл о ж ен и я ц ел лю лозы в полевы х усл ови я х на ю ж н ом склоне под посевам и озимой р ж и и бобов. Тестовы м материалом п осл уж и л и бум аж н ы е ф ил ьтры пом ещ аем ы е в п р о ф и л я х почвы весной и летом на 5— 7 н едельны й период. Н а опы тном объ екте зал егает бурая почва сф орм ированн ая и з песков сл абосуглин исты х и сугли нисты х легких. В доль линии склона почва подвергалась сильном у деф орм ировани ю под влиянием эр ози он н ы х процессов. Опытные пункты н аходились в т р ех ч астя х склона — на верш ине, в се р е ди н е и у п одн ож и я склона. Ф ильтры заклады в ались до глубины 60 см. с В в есен н и х п ер и одах р а зл о ж ен и е ц еллю лозы протекало с наибольш ей скоростью в серединн ой части склона с более круты м наклоном и лучш им нагревом. К ул ьтур а бобов сильнее, по сравнению с озим ой рож ью , ак ти ви зи р о вала процесс и счезн овен и я целлю лозы в почве. В ахотном слое п од р ож ь ю интенсивность м инерализации целлю лозы была вы сокая, но ум еньш алась с г л у биной почвенного п р оф иля; под бобами она была бол ее вы равненной. В летн и х п ер и од ах убы ль бум аж н ы х ф и л ьтров ок азал ась больш ей. Н едостаток атом - с ф ер н ы х осадков в засуш л и в ы х п ер и одах 1959 года торм озил дея тельн ость м икроорганизмов в п ов ер хн остн ы х сл оя х почвы. К . Z A W IŚ L A K CELLULOLYTIC A C T IV IT Y OF SO IL ON SLO PE U N D ER W IN TER RYE A N D H ORSE B EA N
In stitu te of S oil and P la n t C u ltiv a tio n A g ricu ltu ra l-T ech n ica l U n iv ersity of O lsztyn
S u m m a r y
In this paper the resu lts of th r e e -y e a r field stu d ies on th e ra te of c e llu lo se decom p osition in soil of a sou th ern slop e under w in ter rye and h orse bean are presen ted . A s a test m a teria l filte r papers w ere p laced in th e soil p ro files in spring and in su m m er and le ft to d ecom pose for 5-7 w eek s. T h e soil in q u estion w as brow n soil d ev elo p ed from m ed iu m and coarse sand. A lon g the slop e lin e th e soil w a s stron gly changed due to erosion p rocesses.
T he filte r papers w ere p laced not d eeper th an 60 cm on th e top, in th e m id d le and at the foot of the slope. In spring c e llu lo se decom p osition w a s th e h ig h est in th e m iddle of the slop e, m ost ex p o sed to sun radiation. H orse b ean w a s found to h ave a greater prom oting e ffe c t on cellu lo se decom p osition than w in ter rye.
182 К . Z aw iślak
On th e fie ld w ith rye th e c e llu lo se m in era liza tio n rate d ecreased w ith d epth and on the fie ld w ith h orse b ean it w a s a b ou t th e sam e at d iffe r e n t d epths. T h ere w e r e g rea ter lo sses in filte r paper during su m m er th an in other seasons. In the drought y ea r 1959 th ere w a s a lo w a c tiv ity of soil m icroflora in th e su rface la y er o f th e soil.
D r K a z i m i e r a Z a w iś la k , W p ł y n ę ł o d o P T G w m a r c u 1974 r. I n s t y t u t U p r a w y R o l i i R o ś l i n
W y d z i a ł u R o l n i c z e g o A k a d e m i i R o l n i c z o - T e c h n i c z n e j w O l s z t y n i e
