Michał Gradowski
Centralna Kartoteka Złotnictwa w
Ośrodku Dokumentacji Zabytków
Ochrona Zabytków 20/4 (79), 47-48
K r o m
k a
CENTRALNA KARTOTEKA ZŁOTN1CTWA W O Ś R O D K U D O K U M E N TA C JI Z A B Y T K Ó W
Z arów no histo ry cy sztuki ja k i k o n se rw ato rz y zabytków robiąc jakiekolw iek o p raco w an ia dotyczące złotnictw a polskiego n a p o ty k a ją na sam ym w stępie sw ych poczynań zasadniczą tru d n o ść — b ra k lite ra tu ry przedm iotu. Istn ie je co p ra w d a dość obszer ne o pracow anie A. B o c h n ak a i J. Pagaczew skiego *, ale tyczy się ono w yłącznie złotnictw a średniow iecznego, drugie, L. L ep sz eg o 2 m a jąc e stanow ić słow nik zło t ników polskich je st n ie k o m p le tn e i nie w olne od błędów co znacznie obniża jego p rzy d atn o ść w p o szu k iw an iach n aukow ych. Jeżeli dodać do tego garść w ycinkow ych a rty k u łó w oraz nieco w iadom ości rozproszonych po różnych in w en tarza ch i k a t a logach to m am y już pełen zestaw b ibliografii tej bogatej gałęzi sztuki.
C hcąc jakoś tem u złu zaradzić O środek D okum entacji Z abytków w W arszaw ie p o d ją ł in ic ja ty w ę stw o rzen ia c e n tra ln e j k a r to te k i złotnictw a, k tó r a już w czasie g ro m adzenia m a te ria łó w będzie m ogła dostarczyć szeregu danych z zak resu zło t n ic tw a polskiego, a w przyszłości sta n ie się pod staw ą do pub lik acji słow nika zło t ników i k atalo g u cenniejszych o biektów z te re n u Polski. K om órka ta z n a jd u je się obecnie w stad iu m organ izacji i obejm ie zespół trzech k a rto te k s:
I. K a rto te k a obiektów sztuki złotniczej I i II k ategorii. P o w stan ie ona na bazie dotychczasow ych k a r t in w e n ta ry z a c y jn y c h i będzie zaw ierała podobne dane, z tym że szczegółowo opracow ane, oraz znacznie bogatszy i w artościow szy zespół fo to grafii. K a rty zaw ierając e w szy stk ie dane o poszczególnych obiektach będą g ro m a dzone w układ zie rzeczow ym i chronologicznym .
II. K a rto te k a złotników p olskich i w Polsce d ziałający ch obejm ie tak ie dane ja k : im ię i nazw isko, znak (gm erk), d aty i m iejsca działania, zajm ow ane stan o w isk a, zle ceniodaw cy, znane p rac e i ich m iejsce przechow yw ania, b ibliografie i źródła. U kład alfabetyczny.
III. K a rto te k a znaków złotniczych będzie za w ierała w szelkie znaki w Polsce u ży w ane w bardzo d o kładnym p rz e ry sie lub fotografii. D odatkow e m a te ria ły w tej k a rto te c e będą in fo rm o w ały do kogo d any znak się odnosi, w jakim czasie i gdzie był stosow any, oraz podadzą źródło z którego je st on zaczerpnięty. U kład te j k a r to te k i będzie o p arty na u k ła d zie skorow idza znaków złotniczych u R o s e n b e rg a 4. O dpow iedni system n u m e ra c ji i odnośników będzie um ożliw iał odszukanie k a r t łączących się ze sobą we w szy stk ich k a rto te k a c h . T aki zespół danych pozwoli na szybkie id e n ty fik o w an ie p rze d m io tu w edług znaków w oparciu o k a rto te k ę III,
1 A. B o c h n a k i J. P a g a c z e w s k i . Polskie rzemiosło a rty sty czn e w i e k ó w śre d nich. K ra k ó w 1959.
* L. L e p s z y . P rze m y sł z ło tn ic z y w Polsce. K ra k ó w 1933. * U kład w g p ro je k tu au to ra .
4 M. R o s e n b e r g . Der G oldsc hm iede M arkzeic hen. F ra n k fu rt am Mein. 1922—28.
lub w ed łu g cech stylow ych — k a rto te k a I. D ostarcza też d an y ch biograficznych с zło tn ik ach i p rez en tu je pełną d o k u m e n tac ję obiektów w yższej i śred n iej klasy. K a rto te k a będzie grom adziła m a te ria ły w pierw szym rzędzie zebrane z obiektów zn a jd u ją c y c h się w terenie, k tó re n a stęp n ie będą u zupełnione danym i zebranym i w p lacó w k ach m uzealnych.
R ozw ażany je st rów nież p r o je k t zgrom adzenia w ODZ zespołu a k t zaw ierających zbiór p ra w i przepisów tyczących złotnictw a. Z aw ie ra łb y on zarządzenia o zasięgu ogólnopaństw ow ym , regionalnym ja k i w szelkie przepisy m iejskie, cechow e itp. W y d aje się, że tak i zespół a k t w odpisach in ex ten so lub m ik ro film a ch będzie mógł znakom icie u zupełniać dane z a w arte w k a rto te c e .
O becnie prow adzone są dopiero w stę p n e prace n ad k a rto te k ą i z pew nością pełne jej uruchom ienie, a nade w szystko zgrom adzenie m a te ria łu zabierze dużo czasu — m ożna m ieć je d n a k nadzieję, że z biegiem la t będzie ona o d gryw ała coraz pow ażniejszą rolę w stu d iac h n ad złotnictw em polskim , a w o statecznej k onsekw encji stanie się p odstaw ą fu n d a m e n ta ln y c h p u b lik a c ji o c h a ra k te rz e słow nikow ym .
M ichał G radow ski
PR A C E K O N SE R W A T O R SK IE - W O JE W Ó D Z T W O LUB E LSK IE (1 9 5 8 - 1 9 6 6 * )
D. k o ś c i ó ł p. w. ś w. T r ó j c y 1; g otycka b u d o w la d w u kondygnacjow a z k ry p tą . W e w n ątrz n aw y sk lep ien ia pośro d k u w sp a rte słupem . D olna kondygnacja, z p re z b ite riu m zw ieńczonym b lan k am i, pochodzi z X IV w. K o n dygnacja górna w zn ie siona n a przełom ie X IV i XV w. W n ętrze ze sklepieniem krzyżow o-żebrow ym , w sp a rty m w dw unaw ow ym k o rp u sie n a jednym filarze, z polichrom ią b iz an ty jsk o - -ru sk ą . W 1. 1958—65 k o n ty n u o w an o prace rozpoczęte w 1954 r. Zakończono reg otycyzację elew acji przez w y m ia n ę i uzu p ełn ien ie zniszczonego w ą tk u ceglanego oraz re k o n stru k c ję dw óch k am ien n y c h gzym sów kordonow ych. Szczyt fro n to w y „ty p u lubelskiego” z 1 poł. X V II w. oraz belk o w an ie pod nim pozostaw io no o tynkow ane. W przyziem iu elew acji fro n to w e j odsłonięto fra g m e n ty k a m ie n nych p ro sto k ą tn y c h o bram ień okiennych, k tó re uzupełniono tym sam ym m a te ria łem. W ostro łu k o w y ch oknach p re z b ite riu m odm urow ano glify p rzy w ra ca jąc im p ie rw o tn e w ym iary. U bytki w k am ie n n y c h ościeżach ty c h otw orów uzupełniono zapraw ą. W o tw orach okiennych zam ocow ano ram y m etalow e. W e w n ątrz w p rz y ziem iu w y k o n an o k o n se rw ac ję m u ró w i ułożono po sad zk ę z piaskow ca kłodzkiego (Szczytna). W zw iązku z odkryciem w 1960 r. w górnym kościele pły tek posadzko w ych, k w a d ra to w y c h o boku ok. 18 cm., d ato w a n y ch n a przełom XIV i XV w., w k o lorach b ru n a tn y m i szm aragdow ym , zaniechano położenia p ro je k to w a n e j posadzki m a rm u ro w ej. W m iejsce istn ie ją c e j dotychczas ceglanej posadzki dano ceram iczną z p ły te k 20 X 2t) cm w b rązow ej i ciem no-zielonej gam ie k olorystycznej. W yko nano in sta la c je elek try cz n e dla ośw ietlenia i ogrzew ania kościoła. Do w n ętrz a naw y i p re z b ite riu m kościoła górnego ze w zględu na ściany z polichrom ią, energia d o p ro w ad zan a je st kablem ruchom ym z gniazd w zak ry stii. Po zakończeniu kon serw acji polichrom ii i po w yko n an iu zasadniczych ro b ó t b u d o w la n o -re k o n stru k c y jn y c h o k a zało się, że w m alow idłach zachodzą n ie k o rz y stn e zm iany (naloty pleśni, zm iany k oloru p u ń k to w a ń , w y k w ity krystaliczn e). Ich p rzyczynę u p a tru je się przede w szy stkim w zaw ilgoceniu obiektu. W zw iązku z tym p o d ję to szereg badań. Na obecnej sy tu a cji zaciążył fak t, że zagadnienia k o n se rw ac ji m a la rstw a i a rc h ite k tu ry u jm o w ane b y ły w odosobnieniu. B ad an ia i p ra c e p row adzone od 1965 r. p o d ejm u ją p ro b lem aty k ę kościoła kom pleksow o, przy czym zagadnienia arch itek to n iczn e
pod-* P or. „O chrona Z ab y tk ó w ” V, 1952, n r 4, s. 271—277; V II, 1954, n r 3, s. 212—220; X I, 1958, n r 1—2, s. 119— 129.
1 W. P o d l e w s k i , Prace arc h ite k to n ic zn o -k o n se rw a to rsk ie przy kaplicy św. T ró j cy w Lublinie, „O chrona Z ab y tk ó w ”, X, 1957, n r 4, s. 228—235.
Zespoły urbanistyczne
Lublin — za m e k
