PIĘCIOBOCZNA KONULARIA W DOLNYM KARBONIE GÓR ŚWIĘTOKRZYSKICH
(Tabl. X I i 1 fig,)
Пятиугольная конулярия в нижнем карбоне Свентокжиских Гор
(Табл. X I и 1 рис.)
Conulaire pentagonale du carbonifere inferieur du M a ssif de la S te Croix
(PI. X I e t 1 fig.)
S t r e s z c z e n i e . W w a p ie n iu w ę g lo w y m w iz e ń sk im w G ałęzicach p o d C h ę c in a m i z n a le z io n o k o n u la rię . W lite r a tu r z e po lskiej w y s tę p o w a n ia k o n u la r ii d o ty ch c z a s n ie n o to w a n o . Z n alezio n y okaz, w y ró ż n ia ją c y się p ię c io ra m ie n n ą s y m e trią , z o sta ł o k r e ślony j a k o n o w y g a tu n e k C onularia pentagonala. ^
W roku 1951 p rzy badaniach geo lo g iczn y ch znaleziono w w ap ien iu w ę g lo w y m G ałęzie parę okazów konularii.
G rupa Conulariidae znana je st od ordow iku do liasu. W karbonie k o- n u larie w y stęp u ją m ięd zy in n y m i w A n glii, B elgii, Czechach, Irlandii, ZSRR. N a teren ie P olsk i S c h w a r z b a c h znalazł źle zach ow an e odciski k onu larii w karbonie nadbużańskim . W litera tu rze polskiej w y stęp o w a n ia k on u larii dotychczas nie notow ano.
R O D Z A J C O N U L A R I A M I L L E R 1818
Skorupa jest k ształtu piram id y czw orościennej lub ośm iościennej, z w y k le regu larn ej. Przekrój poprzeczny najczęściej b y w a kw ad ratow y, rzadziej rom bow y lu b ośm ioboczny. Ś cia n y piram id y są w sz y stk ie jed n a
kow ej w ielk ości, k ształtu w y d łu żo n eg o trójkąta rów noram iennego. Ś cian y są oddzielon e od sieb ie p od łu żn ym i bruzdam i k raw ęd ziow ym i. K ąt szczy
to w y , za w a rty m ięd zy dw om a sąsied n im i kraw ędziam i, je st w ażn ą cechą gatu n k ow ą, zach ow u je sw ą w artość przy deform acjach, w y n o si od 5 do 40°.
Ś rod k iem ścian przeb iegają p odłużne lin ie centralne, które m ogą być listw a m i, bruzdam i lub pęk n ięciam i. L in ie cen traln e odpow iadają p rzebie
gow i przegród w ew n ętrzn y ch . U jście rzadko zach ow an e je st częściow o zam k n ięte przez cztery trójk ątn e płaty, k tó re są p rzed łu żen iam i ścian.
Część sz c z y to w a rów n ież rzadko się zachow uje. U w ie lu g a tu n k ów form y d orosłe m ają szczyt śc ię ty płask ą lub w y p u k łą przegrodą, pozbaw ioną rzeźb y. R zeźbę skorupy tw orzą żeberka i row k i poprzeczne. Załam ują się one p rzy lin iach cen traln ych tw orząc p rzy nich k ą t zw rócon y w ierzch o ł
k iem w stron ę ujścia. W artość tego kąta w a h a się Od 90 do 180° i w zrasta
od szczy tu do ujścia. Szerokość żeber dochodzi do 1 m m , z w y k le jednak jest m niejsza. Z agęszczen ie żeber w części środkow ej skorup y je st w ie l
kością stałą dla danego gatunku. Żebra m ogą b yć g ła d k ie lu b p o k ry te brodaw kam i. Skorupa zbudow ana je st z gru b ych blaszek, tw o rzą cy ch d w ie lub trzy w a rstw y . P o d sta w o w y m m ateriałem b u d u jącym skorupę je st bez
p ostaciow y fosforan w ap n ia z dodatkiem su b stan cji organicznej.
Fig. 1. R y s u n e k s c h e m a ty c z n y s k o ru p y k o n u la rii, 1 — p ł a t p rz y u jś c io w y ; 2 — u jśc ie ; 3 — śc ia n k a ; 4 — bruzda, k r a w ę d z io w a ; 5 — ż e b ro p o p rze c z n e; 6 — lin ia c e n tr a ln a ; 7 — k ą t szczytow y; 8 — szczyt; 9 — k ą t m ię d z y ż e b ra m i Фиг. 1. С хем ати ч ески й р и с у н о к п а н ц ы р я кон уляри и . 1 —пласт при у с т ь и ; 2 — у с т ь е ; 3 — п е р е г о р о д к а ; 4 | край- н а я б о р о зд ка; 5 — поп еречн ое ребро; 6 — ц е н т р а л ь н а я л и н и я ; 7 — угол верхуш ки ; 8 — в е р х у ш к а ; 6'— угол м еж
д у ребрам и
Fig. 1. D essin sc h e m a tiq u e d e la c o q u ille d e l a c o n u la rie : 1 — lobe a p p a r t e n a n t a o u v e r t u r e (bouche) de la coq uille г 2 — l ’o u v e rtu r e de la coquille; 3 — fa c e d e la coquille;
4 — sillon a n g u la ire ; 5 — c re te t r a n s v e r s a le ; 6 — sillon m e d ia n ; 7 — an g le opical; 8 — so m m e t d e l a co quille;
9 — a n g le fo rm e p a r les co rd e s des d e u x b ro n c h e s d es o re s des c rę te s tra n s v e rs a le s
Conularia p en tagon ala nov. sp.
S t a n z a c h o w a n i a i w y m i a r y
J ed y n y okaz C. p en tagon ala jest n ieca łk o w ity . Zachow ało się 5 ścian piram idy, 5 bruzd k raw ęd ziow ych , lin ie cen traln e i rzeźba poprzeczna.
Brak szczytu i ujścia, brodaw ki są w id oczn e ty lk o na n iek tó ry ch żebrach.
W obec braku szczytu i ujścia w y m ia ry m ają znaczenie orien tacyjn e,
długość 10,3 m m
szerokość ścian y u p o d sta w y 3,0 m m szerokość ścian y przy w ierzch ołk u 1,3 m m
O p i s
Skorupa k ształtu piram idy pięciobocznej. S trom ość piram idy w zra
sta w kierunku szczytu. Przekrój poprzeczny m a k ształt p raw ie rów no
bocznego pięcioboku o lek k o stęp io n y ch narożach. K ąty m ięd zy bokam i przekroju n ie są rów ne, p rzypuszczalnie na sku tek deform acji. Ś cia n y p iram idy różnią się nieco w ielk ością. W profilu p od łu żn ym ścia n y w y k a zują w głęb ien ia. G łów n e w g łę b ie n ie w y stę p u je p rzy zm ianie strom ości piram idy w o d ległości 8 m m od u łam anego szczytu. W głęb ien ia na po
szczególn ych ścianach są w y k szta łco n e w ty ch sam ych m iejscach lecz po
siadają różną głębokość. S w oim przeb iegiem d ostosow u ją się do łu k o w a te g o przebiegu żeb er poprzecznych. P rzyp uszczaln ie w g łęb ien ia te są w y
n ik iem deform acji. K ą t szczy to w y , pom ierzony w ed łu g p rzeb iegu k ra w ę
dzi, w y n o si 10°.
B ru zd y k raw ęd ziow e są p łytk im i, w ą sk im i row kam i, praw ie gład kimi. R zeźba poprzeczna przechodzi przez n ie ulegając osłabieniu. O w o p rzejście żeber przez bruzdę k raw ędziow ą, bez zm iany ich kierunku, m ożna ob serw ow ać najlepiej na odcisku. L in ie cen traln e zaznaczone są słabo, b lisk o szczytu są najsłabsze, zaznaczone ty lk o p rzesu n ięciam i żeber, często n iew id oczn e. W częściach skorupy od d alonych od szczytu w y k sz ta ł
cone są jako p ęk n ięcia o przebiegu n ieregu larn ym . T ylko n a k rótk ich odcinkach m ają form ę p rostych bruzdek. N a 2 m m długości ścian y p rzy
pada 9— 12 żeb er poprzecznych. R ow ki m ięd zy żebram i są od nich szersze 2— 3 razy. N iek ied y żebra rozdw ajają się przy przechodzeniu przez lin ię centralną. Że?bra są w y g ię te , tw orząc przy lin ii centralnej kąt około 150°.
Na żebrach w y stęp u ją okrągłe brodaw ki dosyć ź le zachow ane i ty lk o na niek tórych żebrach w idoczne. Są one u sta w io n e na żebrze w p o jed yn czym rzędzie dość gęsto. Ż adnych ślad ów żeber p od łu żn ych nie zauw ażono. M ię
dzy żebram i w id oczn e je st m iejscam i bardzo drobne nakrapianie, które m oże rep rezen tu je pory w skorupce.
P o r ó w n a n i e C o n u l a r i a p e n t a g o n a l a z i n n y m i g a t u n k a m i k o n u l a r i i
P o m in ą w szy pięcioboczność okazu, która odróżnia go od w sz y stk ic h innych dotąd poznanych konularii, rzeźba poprzeczna i w y k szta łcen ie do
brze ro zw in ięty ch bruzd k raw ęd ziow ych zalicza go d o grupy M oniliferae Holma, albo do rodzaju Conularia, w ed łu g n ow szego podziału opartego n a pracach Boućka. P o jęcie n a zw y rodzajow ej Conularia zostało w ty m po
dziale zacieśn ion e przez w y ró żn ien ie całego szeregu n o w y ch rodzajów (Archaeoconularia, Plectoconularia, M etaconularia, Pseudoconularia, Eoco- nularia). W ram ach rodzaju Conularia ty lk o C. ąu adrisu lcata S ow zarów no budow ą, jak i rozp rzestrzenieniem czasow ym zbliża się do naszej konularii.
P o d o b ień stw a naszego okazu z ty m gatu nk iem są następujące: n iezb y t w y ra źn e lin ie centralne, m ałe, okrągłe brodaw ki na żebrach, czasem w y stęp u jące ro zw id len ia żeber. Okaz nasz różni się od C. ąu adrisu lcata k ątem szczy to w y m 10° (u C. ąu adrisu lcata 1 4 °)1 zagęszczen iem żeber, które je st p rzeciętn ie trzy razy w ię k sz e niż w okazach an gielsk ich tego gatunku.
Ta różnica w y d a je się zbyt duża, aby ją m ożna b yło tłu m aczyć m łod ym w iek iem naszego okazu (grubość żeber rośn ie z w iek iem osobnika). Żebra u C. ą u adrisu lcata przy k raw ędzi odginają się w k ierunku ujścia i n astęp n ie bądź p rzeryw ają się, bądź łączą w bruździe k raw ęd ziow ej z żebram i sąsiedniej ściany. M a to być cecha b. ch arak terystyczn a dla tego gatunku.
Tego rodzaju w y k szta łcen ia żeber brak w n aszym okazie.
W su m ie C. p en tagon ala w y d a je się spok rew n ion a z C. ą u a d risu lca ta , jednakże pięcioboczność, odm ienne w y k szta łcen ie żeber i odm ienna g ę stość żeb er upow ażniają do w y od ręb n ien ia now ego gatunku.
M i e j s c e w y s t ę p o w a n i a
Okaz o p isy w a n y zn alezion y został na górze B esów eczce, w e w si G a łę- zice powTia t K ielce, w w ap ien iach p iętra w izen . S to w a rzy szo n y je st z fau ną
1 R ó żn ica ta j e d n a k n ie m oże m ieć z n a c z e n ia d e c y d u ją c eg o , gdyż p o m ia r k ą ta srczyto w eg o u C. p e n ta g o n a la je s t d o k o n a n y p o śre d n io w o p a rc iu o p rze b ieg k ra w ę d z i.
drob n ych brachiopodów , lilio w có w , korali osobniczych i ślim ak ów . W ar
stw a, w której znaleziono konularię, odróżnia się od w a rstw w yższej i n iż
szej drobnym i w ym iaram i fauny. Z jaw iska teg o n ie m ożna p rzypisać se le k ty w n em u osadzeniu w ed łu g ciężaru, gdyż rów nież skład g a tu n k o w y fauny je st tu zu p ełn ie inny. W w a rstw ie z konularią brak korali k olon ialnych, p osp olitych w n iższych w arstw ach , i zanikają p ra w ie P r o d u c tid a e zastą
pione przez m asow o w y stęp u ją ce drobne R h yn ch on ellidae. W w arstw ach n a d leg ły ch znow u w racają P r o d u c tid a e i korale kolon ialne, a n ikną drobne
R h yn ch o n ellid a e i brak konularii.
W ydaje się, że w czasie osadzania się w a rstw y z konu lariam i nastąpiło jak ieś w a h n ięcie w w arunkach fiz y czn y ch czy ch em iczn ych środow iska, które zn iszczyło fau n ę koralow o-p rod uk tu sow ą i p ozw oliło na siln y rozwój organizm ów d ostosow an ych do n o w y ch w arunków .
W perm ie k on u larię w y stę p o w a ły w e w kład k ach m orskich w osadach lod ow cow ych . B y ć m oże, że i w karbonie G ałęzie konularia jest w sk a źn i
k iem niskiej tem p eratu ry środow iska.
I n n e o k a z y k o n u l a r i i z G a ł ę z i e
Inne okazy dotąd zebrane w G ałęzicach są zb y t źle zachow ane, aby je m óc oznaczyć. J ed y n y okaz poza opisanym zach ow an y w fo rm ie p o zy ty w u m a tylk o d w ie n iep ełn e ściany, tw orzące ze sobą k ą t w p rzyb liżen iu p rosty oraz część trzeciej ścian y nachylon ej do poprzedniej pod kątem około 45°. To n a ch y len ie pochodzi praw dopodobnie z deform acji. W in
n ych cechach okaz te n zbliża się do pierw szego okazu zagęszczen iem żeber (9 n a 2 m m długości skorupy), żebram i w ęższy m i od row k ów p rzeciętn ie trzy razy, lin iam i cen traln ym i słabo zaznaczonym i przez spęk an ia lub przez p rzesu n ięcia żeber oraz w g łęb ien ia m i w ścianach, d ostosow an ym i k szta łtem do łu k o w a teg o przebiegu żeber. P rzejście żeber przez bruzdę kraw ęd ziow ą je st.n ie w id o c z n e , b yć m oże na sku tek złego zachow ania.
Okaz jest w ięk szy od poprzedniego.
Z n a c z e n i e C o n u l a r i a p e n t a g o n a l a
P rzy u b ó stw ie zebranego m ateriału n ie m ożna stw ierd zić, czy p ięcio- boczne konu larię tw o rzy ły osobny rodzaj, gatunek, czy też m am y tu do czyn ien ia z form ą patologiczną. Istn ien ie pięciobocznej konu larii jest cie
k a w e z punktu w id zen ia sy stem a ty k i konularii.
S tanow isk o sy stem a ty czn e konularii n ie jest jeszcze zu p ełn ie w y ja śnione. Zaliczano je do m ałżów (Sow erby), do p teropodów (de V erneuil, de K oninck, R oem er, d ’O rbigny, Mac Coy, E ichw ald, Barrande, L ind- stroem ), do głow on ogów (Portlock, G einitz, Dana, Ihering), do C apulidae (N eum ayr).
W roku 1937 H. K i n d e r l e n w y su n ą ł n ow ą teorię stan ow isk a sy stem atyczn ego konularii. Z ryw a on z poprzednim i p oglądam i w iążącym i zaw sze konularię z m ięczakam i i zalicza je do Scy p h o zo a . O piera się przy ty m na czteróprom ienistej sy m etrii w sp óln ej dla konu larii i krążkopła- w ów . S y m etria ta zaznacza się zarów no w b u d o w ie zew n ętrzn ej (cztery ścia n y piram idy, cztery lin ie centraln e itd.), jak i w b u d ow ie w e w n ę tr z nej (cztery przegrody, na których u m ocow ane b y ły m ię śn ie zam yk ające p ła ty przyujściow e).
A n a lo g iczn e przegrody ek tod erm aln e znalezion o u w sp ó łczesn y ch k rążkopław ów . D zisiejsze k rążk op ław y przechodzą w rozw oju on to g en e- ty c z n y m stad iu m zbliżone do konularii. K id erlen przypuszcza, że przod
kam i k on u larii b y ły T o rellellid a e H olm z dw uboczną sym etrią, z d w iem a bruzdam i k ra w ęd zio w y m i i p rzekrojem elip tyczn ym . Z n ich p o w sta ła C onulariella B ou ćek z dw uboczną sym etrią, czterem a bruzdam i k raw ęd zio
w y m i i p rzekrojem p rostokątnym . Conularia M iller m a już czteropro- m ienną sym etrię, cztery bruzdy k raw ęd ziow e i przekrój k w ad ratow y.
Jak w id ać z p ow yższego sy m etria ciała m a duże znaczen ie dla tej grupy i istn ien ie k onularii pięciobocznej jest fak tem in teresu jącym .
W Y K A Z L IT E R A T U R Y
D e K o n i c k a 1842— 1844, D e sc rip tio n d es A n im a u x F o silles de B elgique.
M ’C o y F. 1844, S y n o p sis of th e C a rb o n ife ro u s fossils of Ire la n d . S t r z e l e c k i 1845, N e w S o u th W ales a n d V a n D iem ens L and.
B a s s a r d e J., 1867, S y s te m e S ilu sie n du c e n tr e de la Bohem e.
H o l m G., 1893, S v e rig e s k a m b r ic h s ilu ris k o H y o lith id a e och C o n u la rid a e. S v er. geol.
U n d e rs . n r 112.
R u e d e m a n n R., 1895— 1898, T h e d isc o v e ry of a Sessile C o n u la ria . N e w - Y o r k S ta te M us. 49.
S l a t e r I., 1907, A m o n o g ra p h of b r itis h C o n u la ria e. Pal. Soc.
O s t w a l d K., 1918, M ezosoische C o n u la riid e n . C e n tr a lb la tt fiir M in. etc.
K o z ł o w s k i R., 1923, F a u n e d e v o n ie n n e de Bolivie. A n n a l. de Pal.
B o u ć e k B., 1928, R ev isio n des C o n u la ire s p a le o z o iq u e s de la B ohem e. P a le o n to - gra ph . Boh. X I.
B o u ć e k B., U lric h 1929, O sk o fa p c e ro d u C o n u la ria M iller. W iest, S t. Geol. Ust.
C S R n r 23.
R i c h t e r R .u. E., 1930, B e m e rk e n s w e r t e r h a lte n e C o n u la rie n u n d i h r e G a ttu n g s - g e n o sse n im H u n s riic k s c h ife r etc. S e n c k e n b e r g , X II, H. 2—3.
J a n i s z e w s k i M. E., 1935, D e s c rip tio n d e la fa u n e d e la b a se des dep o ts a c h a rb o n d u b a s s in de K o u zn etzk . L e n in g ra d S ta te U niv. A. S. B o u b n o ff A nn. 1 (1).
K o w a l s k i J., 1935, L es C o n u la ire s. B u ll. Soc. Sc. N at. O u e st de la F rance, 5.
K i d e r l e n H., 1937, D ie C o n u la rie n . N . J a h rb . f. M in. etc. Beil. Bd. 77, A b t. B.
B o u ć e k B., 1939, C o n u la rid a . H a nb . d. P alaeozool, Bd. 2A.
T e r m i e r H. e t G., 1945, L es a ffin ite s d u g e n re C o n u la ria . C. R. 5. Soc. Geol.
de F rance.
Р Е З ЮМЕ
В 1951 г. в. карбонских известняках в деревне Галенцице близ гор. Хен- цины найдено несколько образцов конулярии.
О п и с а н и е
Раковина формы пятиугольной пирамиды. Покатость стенок пирамиды вырастает в направлении к её вершине.
Поперечный разрез раковинки, почти регулярного пятиугольника, с нес
колько ступленными нарожьями. Углы между стенками разреза неровные, на
верно в следствии деформации. Стенки пирамиды отличаются друг от друга величиной. Продольный профиль стенки с углублениями. Главное углубление выступает со сменой покатости пирамиды на расстоянии 8 мм от обломанной вершины. Углубления на всех стенках на одинаковых местах, но они не одной глубины. Их направление согласно направлению поперечных ребер. По всей вероятности эти углубления являются следствием деформации. Вершинный
Rocznik Pol. Tow. Geol. Х Х Т П j 1
угол (измеренный по линии граней) — 10°. Борозды граней — не глубокие, узкие, почти гладкие ровки. Поперечная скульптура стенок переходит их, не
сколько ослабливаясь. Центральные линии обозначены слабо, особенно близ вершины, часто незаметные, обозначены лишь только перемещением ребер.
В отдаленных от вершины частях раковины они развиты как нерегулярные щели. Только небольшие их части формы прямых борозд. Вершина и апертура раковинки не сохранились. На 2 мм длины стенки находится 9 — 12 попереч
ных ребер. Промежутки между ребрами шире тех остальных на 2 —3 раза.
Иногда, переходя центральную линию, ребра раздваиваются. Изгиб ребер соз
дает с центральной линией угол приблизительно в 150°. На некоторых реб
рах видны плохо сохранившиеся круглые, мелкие бугорки; они расположены на ребре довольно часто в одном ряду. Между ребрами видны очень мелкие точечки; быть может, они представляют собой поры раковинки. Никаких следов продольных ребер не замечено.
Размер: Единственный экспонат неполный, я подаю лишь ориентировочный размер. Длина — 10,3 мм. Ширина: стенки при основании — 3 мм. Ширина стенки у вершины — 2,3 мм.
Сравнение С. pentagonals с конулярами другого рода. С. pentagonala по
ходит на С. ąuadrisulcata, но она отличается от последней пятиугольной формой, большим сгущением ребер и отсутствивхМ изгиба ребер на гранях.
М е с т о н а х о ж д е н и я
Описываемый экспонат найден на горе Бесувечка, в деревне Галендице, близ гор. Хенцины, в Келецком уезде, в визейском ярусе.
Пласт, в котором была найдена конулярия отличается от надлежащих и ниже расположенных пластов по мелким размерам фауны. Так как качес
твенный состав фауны совершенно другой, это явление нельзя считать след
ствием селективного осаждения материала по его весу.
В пласте с конулярией в большем количестве появляются мелкие Bhyn- chonellidea; в под-и надлежащих слоях они отсутствуют. Наоборот, нет здесь кораллов и продуктусов, которые обильны в прилежащих пластах. Можно по
лагать, что во время осаждения пласта содержащего конулярии, произошло ка- кое-то отклонение в физических или химических условиях среды; истребив фауну кораллов и продуктусов, оно дало возможность развитии организмов, приспособленных к новым условиям. В перми конулярия присутствуют в пар
тиях осадков морского происхождения междуледниковых осадков. Вполне воз
можно, что в карбоне Галендиц конулярию нужно считать показателем низкой температуры среды.
N
R E S U M E
S o m m a i r e . D a n s le c a lc a ire c a rb o n ife re d e G ałęzice p r e s de C h ę c in y on a tro u v e u n e c o n u laire. J u s q u ’a p r e s e n t on n ’a p a s n o te d a n s la l i t t e r a t u r e p o lo n a ise Г e x iste n c e des c o n u la ire s en Pologne. L ’e x e m p la ire tro u v e q u i se d istin g u e p a r sa o e n ta r a d ia le s y m e trie e s t classe com m e u n e espece n o u v e lle : C o nu laria pen tagonala.
Conularia pen ta g o n a la nov. sp.
D e s c r i p t i o n
C oquille en form e de p yram idepentagonale. D e c liv ite de la p y ra m id e grandit vers le som m et. La coupe tran sversale a la form e d ’un p en ta ed re
p resque eq u ilateral, a u x angles un p eu arrondis. Les angles en tre le s cotes de la coupe ne sont pas tout a fa it egau x, p rob ab lem en t par su ite d e d e
form ation. L es faces d e la p yram id e d ifferen t un peu quant a la grandeur.
En p rofil lo n gitu d in al les faces accusent des en fo n cem en ts dont le prin
cipal apparait a l ’endroit ou le ch an gem en t de d ecliv ite de la pyram ide a lieu, c ’est-a -d ire a 8 m m de distan ce du som m et brise. Les en fo n cem en tes des faces p articu lieres son t form es au x en d roits qui se trou ven t a la m em e distance du som m et, m ais qui son t de p rofondeur d ifferen te. D ans leu r parcours ils su iv e n t la lig n e arquee des cretes tran sversales. Ces en fo n cem en ts r esu lten t probab lem en t d ’u n e deform ation. L ’a n g le apical (m esure d ’apres le s lign es p rolongees des artes) a 10°. Les sillon s angulaires sont des raies peu profondes etroites, presque p lates. La scu lp tu re Lrans- versale d es faces s ’a ffa ib lit en passan t par ces raies. Les sillon s m ed ian s sont fa ib lem en t m arques. Ils sont le plus faib les en approchant le som m et, indiques alors seu lem en t par le d ep la cem en t des cretes et souvent, in v i
sibles. D an s les parties de coq u ille elo ig n ees du som m et les sillon s m ed ian s ont la form e d e fen tes irregu lieres. Ils apparaissent com m e sim p le sillon s seu lem en t sur d e courts segm en ts. N i le som m et, n i l ’ou vertu re de la coq u ille n e se trou ven t dans l ’ex em p la ire exam in e. S u r les 2 m m de la face v ie n n e n t 9-12 cretes transersales. Les sillon s en tre les cretes son t 2 a 3 fois p lu s ,larges qu ’elles. P arfois les cretes se d ed ou b len t en passant par le sillo n m edian. L es cretes so n t arquees en form ant, au sillon m edian, un an gle d ’environ 150°. Sur les cretes il у a des boutons ronds, assez con
serv es e t que l ’on peu d isc e m e r seu lem en t sur p lu sieu rs cretes. E lies sont rangees su r la crete en u n e seu le lign e, assez pres les unes des autres. Ca et la, en tre les cretes se trou ve u n e certain e q u an tite d e points tres p etits qui, p eu t etre, rep resen ten t les pores dans la coquille. On n ’a trou ve aucune trace d e cretes lon gitu d in ales.
D i m e n s i o n s
L ’ex em p la ir e eta n t incom plet, nous donnons ses dim ensions ap p roxi- m atives, d ’orientation. L onguer — 10,3 m m, largeu r de la face: a la base —
3 rnm, au som m et 1,3 m m.
C om paraison de la C. p en tagon ala avec les autres esp eces de conu- laires.
C. pen ta g o n a la p eu t etre rapprochee de la C., quadrisulcata, m ais elie en d iffere en ce qu’e lle e s t pentagonale, que ses cretes so n t plus rappro- chees le s unes des autres et qu’e lle s m an qu en t de cam brures au x aretes.
L i e u d ’h a b i t a t i o n
L ’e x e m p la ir e q u e nous decrivons a e te tro u v e dans les calcaires de l ’etage v is e a la m on tagn e B esów eczk a appartenant au v illa g e G ałęzice, pres de C hęciny, district de K ielce. La couche ou la conulaire fu t trou vee d iffere a u ssi bien de la couche su p erieu re que de la cou ch e in ferieu re en ce que sa fa u n e est de d im ensions plus restrein tes. Ce fa it ne peut s ’e x p li- quer par u n e dep osition selectiv e, d’apres le poids, la fa u n e d e ces couches etan t au ssi com posee d ’especes ab solu m en t d ifferen tes. D ans la couche de la con sulaire ex a m in ee paraissent en m asse les m en u es R h y n c h o n e llid a e qui m a n q u en t dans la couche in ferieu re e t superieure. P ar contre, lad ite couche n e p resen te ni colonies de coraux, ni P r o d u c tid a e com m uns dans
11*
les couches voisin es. II sem b le que dans l ’epoque ou la couche de conu- laires etait en train de se d eposer il y ait en q u elq u e eb ra n lem en t de con
d itions p h y siq u es e t chim iques qui d etru isit la fa u n e d e corau x e t de Pro- ductidae, m ais qui p erm it a u x organism es accom odes a u x n o u v elles con
ditions de se developper. D ans le perm ien les con u laires paraissen t dans les in tercalation s m aritim es des depots glaciau x. II se p eu t q u e les conu
laires qui se tro u v en t dans le carbonifere de G ałęzice son t u n in d ice de b asse tem p eratu re du m ilieu.
O B J A Ś N IE N IE DO T A B L IC Y X I ОБЪЯСНЕНИЕ Т А БЛ И Ц Ы XI E X P L IC A T IO N DE P L A N C H E X I
C o nu la ria p en ta g o n a la nov. sp.
1, 2, 3 — W id o k zboku, 4 — W id o k od s tro n y szczytu;
1, 2, 3 — Вид с боку;
4 —■ Вид со стороны верхуш ки ;
1, 2, 3 — V ue d u cóte, 4 — V ue d u cote d u so m m e t
S. K w i a t k o w s k i
