logiczną w badaniach filozoficznych i teologicznych
Stanisław Kamiński, Kazimierz Marek Wolsza (red.), ser.Polska filozofia chrześcijańska XX wieku, Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum, Kraków 2019, ss. 232.
Stanisław Kamiński, Kazimierz Marek Wolsza (ed.), ser.The Polish Christian Philosophy in the 20thCentury, Ignatianum University Press, Kraków 2019, ss. 236.
W wersji polskiej i angielskiej ukazał si˛e kolejny tom z serii wy- dawniczej Polskiej filozofii chrze´sci- ja´nskiej XX wieku(ang. The Polish Christian Philosophy in the 20th Century), zrealizowanej w ramach grantu Pomniki polskiej my´sli filo- zoficznej, teologicznej i społecznej XX i XXI wieku. Monografia sta- nowi opracowanie najwa˙zniejszych obszarów bada´n, które wyznaczały drog˛e rozwoju naukowego Stani- sława Kami´nskiego (1919-1986),
´sci´sle zwi ˛azanego ze ´srodowiskiem akademickim Katolickiego Uni- wersytetu Lubelskiego. Kami´nski prac˛e dydaktyczn ˛a oraz naukow ˛a rozpocz ˛ał od logiki, stopniowo
logii nauk oraz metodologii filozo- fii i teologii. Podj˛ety przez niego program bada´n wyrósł z umie- j˛etnego poł ˛aczenia i rozwini˛ecia trzech tradycji: (1) szkoły lwowsko- warszawskiej – przez kontakty i rozmowy m.in. z Kazimierzem Ajdukiewiczem, Tadeuszem Cze-
˙zowskim, Izydor ˛a D ˛ambsk ˛a, Tade- uszem Kotarbi´nskim, Ludwikiem Borkowskim, (2) koła krakow- skiego – przez znajomo´s´c prac Jana Salamuchy, Józefa Boche´nskiego, Jana Drewnowskiego, (3) tomi- zmu – rozwijanego w ramach lubel- skiej szkoły filozoficznej, do twór- ców której jest zaliczany.
Monografia składa si˛e z dzie- si˛eciu rozdziałów i jest opraco- wana przez czterech autorów, wy- bitnych znawców filozofii rodzi- mej: Tadeusza Szubk˛e, Kazimie- rza Marka Wolsz˛e, Gabriel˛e Be- sler i Marka Rembierza. Rozdziały pierwszy i trzeci – Biogram Stani- sława Kami´nskiegooraz Stanisław Kami´nski: logik, historyk logiki i fi- lozof logiki– opracowała Gabriela Besler. Marek Rembierz opracował rozdziały drugi i pi ˛aty: Jak (po- winno si˛e) rozumie´c i uprawia´c fi- lozofi˛e? O koncepcji filozofii wy- pracowanej przez Stanisława Ka- mi´nskiegooraz Zagadnienia meta- filozoficzne i kwestia kształtowania
ZagadnieniaFilozoficznewNauce(PhilosophicalProblemsinScience) nr66(2019),ss.326–330•CC-BY-NC-ND4.0
samo´swiadomo´sci filozofii w docie- kaniach Stanisława Kami´nskiego.
Rozdziały czwarty i dziewi ˛aty – Metodologia i filozofia w uj˛eciu Sta- nisława Kami´nskiegooraz Biogra- fia Stanisława Kami´nskiego– opra- cował natomiast Tadeusz Szubka.
Z kolei Kazimierz Marek Wolsza jest autorem rozdziałów szóstego, siódmego i ósmego: Udział Stani- sława Kami´nskiego w dyskusjach filozoficznych, Wpływ Stanisława Kami´nskiego na ´srodowisko filozo- ficzne i pozafilozoficzneoraz Słow- nik podstawowych terminów Stani- sława Kami´nskiego.
Cało´s´c monografii dopełnia rozdział dziesi ˛aty: Wybór pism Stanisława Kami´nskiego, w któ- rym przedrukowano cztery artykuły z pracy Kami´nskiego Jak filozofo- wa´c? Studia z metodologii filozofii klasycznej, które w niniejszej edy- cji przygotował Tadeusz Szubka.
Monografia wieloautorska jest cało´sciowym opracowaniem naj- wa˙zniejszych osi ˛agni˛e´c my´sli filo- zoficznej i metafilozoficznej Stani- sława Kami´nskiego. Po zaprezen- towaniu biogramu S. Kami´nskiego, Gabriela Besler w trzecim rozdziale przechodzi do omówienia jego po- cz ˛atkowych obszarów zaintereso- wa´n oraz działalno´sci dydaktycz- nej dotycz ˛acych logiki jako narz˛e- dzia bada´n filozoficznych. W spo-
sób przejrzysty i wielow ˛atkowy au- torka przedstawia główne rezultaty prac Kami´nskiego z zakresu semio- tyki logicznej, sylogistyki, a w spo- sób szczególny zwraca uwag˛e na problematyk˛e supozycji terminów oraz wyszczególnienie i uporz ˛ad- kowanie bł˛edów (nie tylko lo- gicznych). Kami´nski du˙zo miejsca w pracach po´swi˛ecił równie˙z logice G. Fregego (ukazuj ˛ac jej aktualno´s´c i wyj ˛atkowo´s´c), a tak˙ze problema- tyce definicji oraz rodzajów i po- działu rozumowa´n. Jak zauwa˙za Besler, pod koniec lat pi˛e´cdziesi ˛a- tych obszar zainteresowa´n Kami´n- skiego przesun ˛ał si˛e w stron˛e ba- da´n metodologicznych, co jest uka- zane przez autorów kolejnych roz- działów pracy. Nale˙zy stwierdzi´c,
˙ze Gabriela Besler problematyk˛e lo- giki i zagadnienia logiczne prezen- tuje z wielkim znawstwem tema- tyki bada´n Kami´nskiego.
Wa˙znym obszarem zaintereso- wa´n Kami´nskiego była metodolo- gia. Problematyka ta jest opraco- wana przez Tadeusza Szubk˛e w roz- dziale czwartym. Autor z niezwy- kł ˛a swobod ˛a wprowadza kolejne, szczegółowe zagadnienia tworz ˛ac usystematyzowany i spójny prze- gl ˛ad dorobku bada´n metodolo- gicznych Kami´nskiego. Niezwykle cenne s ˛a Tadeusza Szubki uwagi poszerzaj ˛ace horyzont spojrzenia
na osi ˛agni˛ecia lubelskiego filozofa.
Ukazuj ˛a one z jednej strony trwa- ło´s´c jego osi ˛agni˛e´c dotycz ˛acych czynno´sci wiedzotwórczych i lo- gicznych aspektów nauki, ale z dru- giej – mo˙zliwo´s´c ich korygowania i uzupełniania o tradycyjn ˛a episte- mologi˛e, metafizyk˛e, histori˛e nauki i socjologi˛e wiedzy. Uwagi te s ˛a przestrog ˛a przed izolowaniem si˛e od rozwoju danej dyscypliny wie- dzy.
W rozdziale pi ˛atym Marek Rembierz podj ˛ał udan ˛a prób˛e usys- tematyzowania pogl ˛adów metafi- lozoficznych Kami´nskiego. Trafny dobór fragmentów wypowiedzi Ka- mi´nskiego umo˙zliwił mu wielo- aspektowe przedyskutowanie pod- stawowych zagadnie´n, które sta- nowi ˛a ogólne tło dla przedmioto- wego uprawiania filozofii w tzw.
szkole lubelskiej. Marek Rem- bierz bardzo wyra´znie podkre´sla wpływ bada´n epistemologiczno- -metodologicznych oraz metafilo- zoficznych na kształtowanie „sa- mo´swiadomo´sci filozofii” uprawia- nej przez Kami´nskiego. W opraco- waniu tej problematyki Rembierz wskazał na wa˙zno´s´c docieka´n meta- filozoficznych Kami´nskiego prowa- dzonych w ramach konwersatorium metafilozoficznego, tworzonego przez przedstawicieli ´srodowiska uniwersyteckiego KUL oraz uczest-
nictwa w licznych debatach „poza murami” macierzystej uczelni. Na- le˙zy podkre´sli´c, ˙ze problematyka pogl ˛adów metafilozoficznych Ka- mi´nskiego została przez Rembierza zaprezentowana w sposób przejrzy- sty i usystematyzowany.
Stanisław Kami´nski przejawiał du˙z ˛a aktywno´s´c naukow ˛a w ´srodo- wisku filozoficznym, bior ˛ac udział w licznych debatach po´swi˛econych m.in. relacji filozofii do nauk przy- rodniczych, znaczeniu filozofii dla człowieka czy filozoficznej nauce o Bogu. Kazimierz Wolsza opra- cował obszary dyskusji, w które aktywnie wł ˛aczał si˛e Kami´nski.
Wolsza przedstawiaj ˛ac owe debaty, a niekiedy i spory, z lekko´sci ˛a stylu wypowiedzi niezatracaj ˛acej ani gł˛ebi, ani powagi tematyki, nie tylko przybli˙za je czytelnikowi, ale równie˙z wprowadza go w ´swiat
˙zywej, rozwijaj ˛acej si˛e my´sli fi- lozoficznej. Jak zauwa˙za Wolsza, aktywno´s´c organizacyjna, naukowa i dydaktyczna Kami´nskiego wywie- rała zauwa˙zalny wpływ na ró˙zne kr˛egi odbiorców przez m.in. d ˛a˙ze- nie do kodyfikacji terminologii fi- lozoficznej i metodologicznej (Wol- sza przedstawia t˛e kwesti˛e szczegó- łowo w rozdziale ósmym) oraz roz- szerzenie bada´n metodologicznych na teologi˛e. Rezultaty tych działa´n s ˛a z kolei przenoszone w ´swiat ˙zy-
cia codziennego ucz ˛ac kultury lo- gicznej oraz wzbogacaj ˛ac wiedz˛e o człowieku i jego ˙zyciu. Wolsza przyjmuj ˛ac od Andrzeja Bronka po- dział twórczo´sci Kami´nskiego na trzy etapy: niemetafizyczny, prome- tafizyczny i m ˛adro´sciowy, systema- tyzuje i ukazuje ci ˛agło´s´c rozwoju my´sli filozofa lubelskiego. Wa˙zne i cenne s ˛a uwagi Wolszy o pra- cach Kami´nskiego dotycz ˛acych m ˛a- dro´sciowego wymiaru wiedzy.
Poszczególne zagadnienia ana- lizowane w opublikowanej mo- nografii daj ˛a wyczerpuj ˛acy obraz dorobku Stanisława Kami´nskiego.
W rozdziale drugim obszernie prze- dyskutowano jego koncepcj˛e filo- zofii, która, z jednej strony pre- zentuje wysok ˛a kultur˛e logiczno- -metodologiczn ˛a, a z drugiej jest
otwarta na problematyk˛e metafi- zyczn ˛a. W nast˛epnych rozdziałach przedstawiono, zgodnie z rozwi- janymi, filozoficznymi zaintereso- waniami Kami´nskiego, zagadnienia dotycz ˛ace logiki i problematyki lo- gicznej, szczegółowe kwestie doty- cz ˛ace metodologii i filozofii nauki oraz te kwestie, w których Kami´n- ski dał si˛e pozna´c jako aktywny współtwórca polskiego ´srodowiska filozoficznego.
W monografii ukazano, i˙z miernikiem warto´sci my´sli Kami´n- skiego jest prawda, do której my´sl
owa zmierza. D ˛a˙zenie do obiektyw- nej prawdziwo´sci nie mo˙ze jednak dokona´c si˛e bez pogł˛ebianej reflek- sji dotycz ˛acej metod i ´srodków, za których pomoc ˛a umysł wznosi si˛e do prawdy. Kami´nski dbał, aby do- chodzenie do niej dokonywało si˛e w ´scisłym zwi ˛azku metody z przed- miotem. W tej perspektywie daje si˛e zrozumie´c tok my´slenia filo- zofa lubelskiego. Autorzy mono- grafii z du˙zym znawstwem filozo- fii Kami´nskiego i erudycj ˛a wywo- dów przedstawili jego ˙zycie inte- lektualne, dokonuj ˛ac próby nadania kształtu jego my´slowej konstrukcji.
Monografia opracowana przez znawców rodzimej filozofii ukazuje liczne walory, poczynaj ˛ac od przej- rzystego i komunikatywnego, na- wet dla nie-filozofów, stylu wypo- wiedzi, a ko´ncz ˛ac na niebywałej erudycji i twórczym (a nie odtwór- czym) spojrzeniu na dorobek filo- zoficzny i metafilozoficzny Stani- sława Kami´nskiego.
Tre´s´c niniejszej monografii za- ch˛eca do kontunuowania bada´n do- tycz ˛acych rodzimej my´sli filozo- ficznej, ale tak˙ze do pogł˛ebienia bada´n dotycz ˛acych twórczo´sci Ka- mi´nskiego. Tym bardziej, ˙ze auto- rzy niniejszego opracowania zarysu cało´sci twórczo´sci filozofa lubel- skiego nie mieli mo˙zliwo´sci, przy tak ograniczonej obj˛eto´sci tomu, za-
prezentowania szczegółowych kwe- stii, w których najpełniej mo˙zna by- łoby dostrzec poł ˛aczenie twórczej my´sli z wysok ˛a kultur ˛a logiczno- -metodologiczn ˛a prowadzonego
wywodu. W prezentacji my´sli fi- lozoficznej Kami´nskiego cenne jest równie˙z to, ˙ze w monografii zacho- wano indywidualny styl i j˛ezyk wy- powiedzi ka˙zdego z jej współauto- rów.
Opublikowana praca jest ´swia- dectwem bogactwa rodzimej my-
´sli filozoficznej. Jej tre´s´c zach˛eca tak˙ze nie-filozofów do zapozna- nia si˛e z nierzadko marginalizowa- nym dorobkiem polskiej humani- styki. Cz˛esto formułowanym pyta- niem jest to, na ile rodzima my´sl wpisuje si˛e w ogólno´swiatowe d ˛a-
˙zenia do poznania prawdy o czło- wieku i o otaczaj ˛acej go rzeczywi- sto´sci. Odpowiedzi ˛a na to pytanie niech b˛edzie publikacja angielsko- j˛ezycznej wersji omawianej pracy.
