Śląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Katowicach jest samorządową jednostką budżetową działającą na
podstawie Uchwały Nr I/15/10/99 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 28.12.1999 roku w sprawie połączenia
Regionalnych Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych w Katowicach, Częstochowie,
w Bielsku Białej i utworzenia Śląskiego Zarządu Melioracji i
Urządzeń Wodnych w Katowicach.
W imieniu Marszałka Województwa Śląskiego
Śl. Z. M. i U. W. wykonuje, między innymi, obowiązki i zadania wynikające z Ustawy Prawo Wodne
w zakresie:
utrzymania wód istotnych dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby
rolnictwa służących polepszeniu zdolności produkcyjnej gleby i ułatwieniu jej uprawy,
utrzymania urządzeń melioracji wodnych podstawowych /wały
przeciwpowodziowe, kanały, zbiorniki wodne, budowle i urządzenia
piętrzące i przepompownie/.
Art. 2 ust. 1 prawa wodnego wskazuje, że zarządzanie zasobami wodnymi służy zaspokajaniu potrzeb ludności, gospodarki, ochronie wód i środowiska związanego z tymi zasobami, w szczególności w zakresie:
1) zapewnienia odpowiedniej ilości i jakości wody dla ludności,
(...)
4) ochrony przed powodzią i suszą,
5) zapewnienia wody dla potrzeb rolnictwa oraz przemysłu,
6) zaspokojenia potrzeb związanych z turystyką, sportem oraz rekreacją,
7) tworzenia warunków dla energetycznego, (...) oraz rybackiego wykorzystywania wód.
Dalej w art. 80 ustawy czytamy: ochronę ludzi i mienia przed powodzią oraz suszą realizuje się w szczególności przez:
1) zachowanie i tworzenie wszelkich systemów retencji wód, budowę i rozbudowę
zbiorników retencyjnych, suchych zbiorników przeciwpowodziowych oraz polderów
przeciwpowodziowych,
2) racjonalne retencjonowanie wód oraz użytkowanie budowli przeciwpowodziowych,
a także sterownie przepływami wód,
(...).
Natomiast art. 81 cytowanej ustawy wskazuje, że: ochrona przed powodzią oraz suszą jest zadaniem organów administracji rządowej i samorządowej, gdyż na nich spoczywa wypełnianie takiego obowiązku wobec społeczeństwa.
Melioracje [łac. melioratio ‘ulepszenie’] -
zabiegi mające na celu trwałe polepszenie
rolniczych zdolności produkcyjnych gleb
wykonywane za pomocą zabiegów
melioracyjnych.
Do urządzeń melioracji wodnych podstawowych zalicza się:
budowle piętrzące, budowle upustowe oraz obiekty służące do ujmowania wód,
rurociągi o średnicy co najmniej 0,6 m,
kanały, wraz z budowlami związanymi z nimi funkcjonalnie,
stopnie wodne, zbiorniki wodne,
budowle regulacyjne oraz przeciwpowodziowe,
stacje pomp, z wyjątkiem stacji
do nawodnień ciśnieniowych
Do urządzeń melioracji wodnych szczegółowych zalicza się:
rowy wraz z budowlami związanymi z nimi funkcjonalnie,
drenowania,
rurociągi o średnicy poniżej 0,6 m,
stacje pomp do nawodnień ciśnieniowych,
ziemne stawy rybne,
groble na obszarach nawadnianych,
systemy nawodnień grawitacyjnych i ciśnieniowych
Utrzymywanie cieków naturalnych o charakterze rolniczym i urządzeń melioracji wodnych podstawowych należy do marszałka województwa
Utrzymywanie urządzeń melioracji wodnych szczegółowych należy do
zainteresowanych właścicieli gruntów, a jeżeli urządzenia te są objęte
działalnością spółki wodnej - do tej spółki.
Urządzenia melioracji wodnych podstawowych stanowią własność Skarbu Państwa i są wykonywane na jego koszt.
Mogą być wykonywane na koszt innych osób prawnych lub osób fizycznych, a także współfinansowane z publicznych środków wspólnotowych.
Wykonywanie urządzeń melioracji wodnych szczegółowych należy do właścicieli gruntów.
Urządzenia melioracji wodnych szczegółowych mogą być wykonywane na koszt Skarbu Państwa za zwrotem,
w formie opłaty melioracyjnej lub inwestycyjnej.
Śląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Katowicach wykonuje powyższe obowiązki poprzez realizację
następujących planów i programów:
•
Program małej retencji dla Województwa Śląskiego
•
Program Odra 2006
•
Program ochrony przed powodzią w dorzeczu Górnej Wisły
•
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013
Program Małej retencji dla Województwa Śląskiego
Program małej retencji ... ma służyć intensyfikacji działań na rzecz poprawy stanu, odbudowy oraz powiększenia zasobów wodnych województwa śląskiego. Zakłada realizację inwestycji zwiększających zasoby wód pod względem ilościowym, jak też inwestycji dotyczących poprawy jakości tych wód, a także elementy ochrony
przeciwpowodziowej.
Opracowanie obejmuje 92 obiekty retencyjne: zbiorniki wodne, stawy rybne i suche zbiorniki, zostało przygotowane w układzie zlewniowym, z uwzględnieniem
proekologicznych form retencjonowania wody wpływających na powiększenie zasobów wodnych województwa i kraju. Lokalizację obiektów retencyjnych uzgodniono
z właściwymi terenowo regionalnymi zarządami gospodarki wodnej oraz z Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska.
Na podstawie przeprowadzonej analizy kosztowej, określono wstępny szacunkowy koszt budowy ujętych w Programie ... obiektów, który wynosi około 126,6 mln zł.
W wyniku realizacji założeń Programu ... nastąpi wzrost retencji wodnej województwa śląskiego o około 15,3 mln m3.
Realizację programu przewidziano do roku 2015. Mając na uwadze potrzeby
i możliwości retencji wód oraz zasadność realizacji poszczególnych obiektów ustalono trzystopniową hierarchię i wstępne terminy ich realizacji, tj.:
I. obiekty małej retencji, których realizację przewidziano na lata 2005-2010; obiekty ujęte w planach zagospodarowania przestrzennego gmin i/lub inwestycje w trakcie wydawania wymaganych prawem decyzji i pozwoleń,
II. obiekty małej retencji, których realizację przewidziano na lata 2008-2012; obiekty planowane do ujęcia w planach zagospodarowania przestrzennego gmin,
III. obiekty małej retencji, których ewentualną realizację przewidziano od roku 2012;
inwestycje w stosunku do których istnieje ryzyko zaniechania ich realizacji.
W celu ostatecznego potwierdzenia zasadności budowy ujętych w Programie ...
zbiorników wodnych, suchych zbiorników i polderów przeciwpowodziowych oraz
stawów ziemnych, wymagane będzie osobne postępowanie dla każdego z obiektów.
Natomiast ponoszenie kosztów inwestycyjnych oraz kosztów związanych z ich
eksploatacją uzależnione jest od pełnionej funkcji. Będzie należało do podmiotów – osób fizycznych, instytucji, samorządów – czerpiących korzyści z ich realizacji.
Zatem ostateczne terminy realizacji obiektów uzależnione są od inwestorów bezpośrednich.
Ujęcie obiektów małej retencji w niniejszym programie daje możliwości pozyskania wsparcia finansowego w formie dotacji z NFOŚiGW oraz WFOŚiGW.
Wysokość dofinansowania uzależniona jest od przyznanej punktacji wg ustalonych kryteriów, tj.:
potrzeb rozwoju małej retencji w rozpatrywanym regionie,
parametrów technicznych obiektu,
wpływu na redukcję fali powodziowej i ochrony przed powodzią,
funkcji gospodarczych,
wpływu na środowisko, wskaźników ekonomicznych i społecznych.
W ramach realizacji zbiorników małej retencji Śląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Katowicach realizuje obecnie następujące zadania:
budowa zbiornika przeciwpowodziowego (suchy polder) w Krzanowicach (powiat raciborski) – realizowana ze środków Programu dla Odry 2006;
budowa zbiornika retencyjnego w Wilkowicach (powiat bielski) – realizowana ze środków PROW 2007 - 2013.
Ponadto opracowano koncepcję budowy zbiornika retencyjnego
w Międzyrzeczu Górnym (powiat bielski) i Kuźni Raciborskiej (powiat
raciborski) oraz oceniana jest, wykonana na zlecenie gminy, koncepcja
budowy zbiornika retencyjnego Prądy w gminie Koszęcin (powiat lubliniecki).
Aktualizacja „Programu małej retencji…”
W bieżącym roku planowane jest rozpoczęcie aktualizacji
„Programu…”.
Celem aktualizacji będzie dostosowanie „Programu…” do
obowiązujących dokumentów strategicznych dotyczących:
Rozwoju województwa
Gospodarki wodnej
Ochrony środowiska
Jako narzędzie służące aktualizacji „Programu…” posłuży „Bilans
wodny i wodnogospodarczy województwa śląskiego dla potrzeb
opracowania aktualizacji programu małej retencji” opracowany
w ubiegłym roku na zlecenie Śląskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń
Wodnych w Katowicach, przy udziale środków Wojewódzkiego
Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach,
przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Krakowie.
Bilans wodny i wodno-gospodarczy województwa śląskiego dla potrzeb opracowania aktualizacji programu małej retencji
Identyfikacja głównych problemów gospodarki wodnej na terenie województwa śląskiego
Sieć hydrograficzna wg MPHP 2007 – 1990 zlewni elementarnych Profile hydrologiczne wg MPHP 2007 - około 3000 rekordów Sieć posterunków wodowskazowych IMGW - około 90
Sumaryczna zlewnia - ponad 20 tysięcy km2
Bilansowanie oparto o MPHP wersja 2007 i profil hydrologiczny dla każdej z rozważanych zlewni.
Bilansowanie przeprowadzono w odniesieniu do przepływów średnich z wielolecia 1971- 2000
Jako reprezentację przepływu nienaruszalnego (QN) przyjęto 15% SSQ
Ilość ujmowanej wody z zasobów wód powierzchniowych i zrzucanych ścieków, po przypisaniu ich do zlewni elementarnych, zagregowano do postaci sumy poboru lub zrzutu.
W profilu hydrologicznym znalazły się zbiorniki zaporowe.
Bilans wodnogospodarczy nie uwzględnia w pełni przerzutów międzyzlewniowych
Bilansowanie przeprowadzone zgodnie z przyjętą metodyką, węzeł za węzłem, pozwoliło oszacować wielkość dyspozycyjnych zasobów wodnych we wskazanych przez zleceniodawcę przekrojach
Przyjęta metodyka daje możliwość wykonania wstępnej oceny stanu hydrologicznego i zasobów dyspozycyjnych. Dla celów projektowych przy lokalizacji obiektów małej retencji niezbędne jest podjęcie szczegółowych badań terenowych z wykonaniem pomiarów w przekrojach bilansowych.
Każde przedsięwzięcie powinno podlegać ocenie.
W problematyce ochrony środowiska nie można stosować jedynie metod finansowych oceny przedsięwzięć.
Przedsięwzięcia w gospodarce wodnej podlegają ocenie:
ekonomicznej, środowiskowej i społecznej
Efekty środowiskowe i społeczne inwestycji mają najczęściej charakter pozarachunkowy i pozaekonomiczny.
Może to być np. poprawa zdrowia ludzi i zwierząt, zachowanie
różnorodności biologicznej, ochrona odpowiedniej jakości i ilości wody do zaopatrzenia ludności i gospodarki, stworzenie miejsc rekreacji
(kąpielisk).
W lokalizacji zbiorników małej retencji efekty środowiskowe i społeczne
mogą mieć decydujące znaczenie.
Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa Schemat II: Gospodarowanie rolniczymi
zasobami wodnymi
Beneficjent Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych
Cele działania
1. Poprawa jakości gleb poprzez regulację stosunków wodnych.
2. Zwiększenie retencji wodnej.
3. Poprawa ochrony użytków rolnych przed
powodziami.
Zakres pomocy:
1. Opracowanie dokumentacji technicznej projektów;
2. Koszt robót budowlano-montażowych z zakresu melioracji wodnych, w tym dotyczących retencji wodnej, w szczególności budowy i modernizacji sztucznych zbiorników wodnych, budowli piętrzących oraz urządzeń do nawodnień grawitacyjnych i ciśnieniowych;
3. Koszty wykupu gruntów pod inwestycje (koszty te nie
mogą stanowić więcej niż 10% całkowitych kosztów
kwalifikowalnych projektu).
Kryteria dostępu
Pomoc, polega na refundacji kosztów kwalifikowanych poniesionych na realizację projektów:
1) zgodnie z ustawą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne w szczególności:
a) poparte wystąpieniem właścicieli gruntów o
przeprowadzenie inwestycji w zakresie budowy urządzeń melioracji wodnych szczegółowych;
b) dla których, po zrealizowaniu projektu właściciele gruntów dokonują zwrotu 20% kosztów wykonania urządzeń melioracji wodnych szczegółowych określonych w końcowym raporcie z realizacji inwestycji, w ramach opłaty inwestycyjnej,
stanowiącej dochody budżetu państwa;
Kryteria dostępu c.d.:
Pomoc, polega na refundacji kosztów kwalifikowanych poniesionych na realizację projektów:
2) z zakresu budowy i modernizacji urządzeń melioracji wodnych, w tym dotyczących retencji wody i nawodnień użytków rolnych;
3) dla których opracowano kosztorys inwestorski;
4) zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony
środowiska w szczególności w zakresie przeprowadzania ocen
oddziaływania na środowisko;
Kryteria dostępu c.d.:
Pomoc, polega na refundacji kosztów kwalifikowanych poniesionych na realizację projektów:
5) zgodnie z ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. – o ochronie przyrody w szczególności w zakresie:
a) nie powodowania pogorszenia stanu siedlisk przyrodniczych, siedlisk roślin i zwierząt na obszarach Natura 2000,
b) uzyskiwania decyzji wojewody dotyczącej warunków
prowadzenia robót na terenach o walorach krajobrazowych i ekologicznych, terenach masowych lęgów ptactwa,
występowania skupień gatunków chronionych oraz tarlisk,
zimowisk i miejsc masowej migracji ryb i innych organizmów
wodnych, w tym na obszarach Natura 2000, rezerwatów
przyrody, itp.
Pomoc nie obejmuje kosztów:
1) budowy lub remontu ziemnych stawów rybnych,
2) zakupu urządzeń, instalacji, maszyn
deszczujących i przenośnych agregatów pompowych do nawodnień ciśnieniowych na użytkach rolnych poszczególnych
właścicieli gruntów,
3) ponownego zagospodarowania
pomelioracyjnego.
Pomoc podlega zwrotowi w całości, jeżeli beneficjent:
nie osiągnął celu operacji i nie zachowuje go przez 5 lat od dnia dokonania przez agencję płatniczą płatności
ostatecznej;
nie umożliwił przeprowadzenia przez uprawnione podmioty kontroli na miejscu lub kontroli dokumentów,
zaprzestał realizacji operacji;
naruszył przepisy o zamówieniach publicznych.
Współpraca Śląskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Katowicach
z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
w Katowicach
ZADANIA DOFINANSOWANE W 2008 ROKU
1.
Zabezpieczenie
przeciwpowodziowe poprzez regulację i odbudowę cieku
Dziunia w km 0+000 – 8+860 w pow. Kłobuckim
2.
Regulacja koryta rzeki Puńcówka w km 1+850 – 2+707 i 8+500 – 9+400 w Gminie Goleszów, powiat cieszyński, województwo śląskie
3.
Zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego poprzez modernizację
budowli Zbiornika Zielona I i II w pow. tarnogórskim
4.
Zwiększenie bezpieczeństwa powodziowego poprzez
modernizację koryta i odbudowę stopnia z piętrzeniem na rzece
Liswarcie w pow. kłobuckim
ZABEZPIECZENIE
PRZECIWPOWODZIOWE POPRZEZ REGULACJĘ I ODBUDOWĘ CIEKU DZIUNIA W KM 0+000 – 8+860 W POW. KŁOBUCKIM
Lokalizacja:
woj. śląskie, pow. Kłobucki, gm. Popów, Opatów,
Miedźno, msc. Rębielice Królewskie,
Wilkowiecko, Mokra Cel zadania:
Celem inwestycji jest zwiększenie zdolności
przepustowej koryta cieku, a tym samym
zabezpieczenie
przeciwpowodziowe
istniejących zabudowań w bezpośrednim sąsiedztwie cieku, przyległych dróg lokalnych oraz terenów rolniczych (ok. 200 ha) i systemów melioracyjnych
(sieć rowów i drenaży).
REGULACJA KORYTA RZEKI
PUŃCÓWKA W KM 1+850 – 2+707 I 8+500 –
9+400 W GMINIE GOLESZÓW, POWIAT CIESZYŃSKI, WOJEWÓDZTWO ŚLĄSKIE
Lokalizacja:
woj. śląskie, pow.
Cieszyn, gm. Goleszów, msc. Puńców,
Dzięgielów Cel zadania:
Celem zadania jest zapewnienie
bezpieczeństwa powodziowego okolicznych zabudowań mieszkalnych i gospodarczych,
obiektów usługowych, dróg powiatowych i gminnych, sieci infrastruktury technicznej oraz położonych w zlewni zdrenowanych użytków rolnych.
ZWIĘKSZENIE BEZPIECZEŃSTWA PRZECIWPOWODZIOW EGO POPRZEZ
MODERNIZACJĘ BUDOWLI ZBIORNIKA ZIELONA I i II W POW.
TARNOGÓRSKIM Lokalizacja:
woj. śląskie, pow.
tarnogórski, gm.
Kalety, msc. Zielona Cel zadania:
Głównym celem realizacji zadania jest zabezpieczenie
przeciwpowodziowe istniejących
zabudowań w bezpośrednim
sąsiedztwie zbiornika, przyległych dróg lokalnych oraz
terenów rolniczych.
ZWIĘKSZENIE BEZPIECZEŃSTWA POWODZIOWEGO
POPRZEZ MODERNIZACJĘ KORYTA I ODBUDOWĘ STOPNIA Z PIĘTRZENIEM NA RZECE LISWARCIE W POW. KŁOBUCKIM Lokalizacja:
woj. śląskie, pow.
kłobuck, gm. Krzepice, msc. Kuźniczka Lutrowskie
Cel zadania:
Głównym celem realizacji zadania jest zabezpieczenie
przeciwpowodziowe poprzez właściwy rozdział wód powodziowych
płynących korytem rzeki Liswarty oraz kanałem ulgi, chroniąc budynki mieszkalne usytuowane w dolinie rzeki oraz dolinę użytkowaną rolniczo na powierzchni ok. 130 ha.
1. Odbudowa wałów rzeki Białej (lewy w km 0+000 – 1+000, prawy w km 0+000 – 1+000) w m. Bielsko – Biała, gm. Bielsko – Biała
2. Regulacja koryta cieku Szeroki w km 0+000 – 0+475, 0+797 – 0+974, 1+119 – 1+578 w m. Jasienica, gm. Jasienica
3. Regulacja koryta rzeki Bobrówka w km 4+000 – 4+650, 5+350 – 5+800 w m.
Cieszyn, gm. Cieszyn oraz w km 9+300 – 9+900 w m. Bażanowice, gm.
Goleszów
4. Regulacja koryta cieku Wapienny w km 0+000 – 1+500 w m. Bażanowice i Goleszów, gm. Goleszów
5. Odbudowa i modernizacja koryta cieku Pisarzówka w km 0+050 – 1+300 w m.
Hecznarowice i 6+740 – 6+960 w m. Pisarzowice gm. Wilamowice zniszczonego w wyniku powodzi
6. Odbudowa i modernizacja koryta cieku Drożdżów w km 0+436 – 1+036 w m.
Cisiec gm. Węgierska Górka zniszczonego w wyniku powodzi
7. Odtworzenie starorzecza rzeki Pilicy tzw. Rów od Dobrej w m. Dobra, gm.
Pilica
8. Regulacja cieku Niedobczyckiego w km 2+109 – 2+635 w m. Radlin, gm.
Radlin, pow. wodzisławski, woj. śląskie
9. Nadbudowa obwałowań cieku Wapienica w km 1+200 – 1+670, wraz z odbudową koryta cieku, gm. Czechowice - Dziedzice
10. Nadbudowa obwałowań cieku Wapienica w km 5+015 – 5+600, wraz z odbudową koryta cieku, gm. Czechowice - Dziedzice
11. Regulacja cieku Łękawka w km 1+300 – 1+843 w gminie Bestwina i Wilamowice, powiat bielski
