P O L IT E C H N IK A Ś L Ą S K A
THE SILESIAN UNIVERSITY
OF TECHNOLOGY
□TECHNIKA ŚLĄSKA jest jedną z naj- fekszych w kraju nowoczesną wyższą uczel- ią techniczną, z sześćdziesięcioletnią już ycją w zakresie działalności dydaktycznej, awczej i naukowej.
elnia oferuje ponad 140 specjalności na kierunkach studiów prowadzonych na [12 wydziałach, obejmujących cały zakres ałalności inżynierskiej, jak również wiedzę kresu zarządzania, socjologii i administracji.
alność dydaktyczna, naukowa i badawcza wadzona jest w nowoczesnych laborato- ch i salach wykładowych, przez wysoko wy- alifikowaną kadrę naukową liczącą ponad 1700 nauczycieli akademickich, w tym ponad
profesorów i doktorów habilitowanych.
ówną siedziba Uczelni są Gliwice, lecz zaję
cia prowadzone są również w Zabrzu, .Katowicach, Rybniku oraz zamiejscowych ośrodkach dydaktycznych w Bytomiu, Dą
browie Górniczej, Tychach, Sosnowcu i Żorach.
rdziały: Architektury; Automatyki, Elektroniki i Informatyki; Budownictwa; Chemiczny; Ele- ryczny; Górnictwa i Geologii; Inżynierii ateriałowej i Metalurgii; Inżynierii Środowiska i Energetyki; Matematyczno-Fizyczny; Mecha
niczny Technologiczny; Organizacji i Zarządza
nia oraz Wydział Transportu.
Aktualnie Politechnika Śląska ma realizowa
nych prawie 100 umów z uczelniami i placówkami badawczymi praktycznie na całym świecie i uczestniczy w wielu progra
mach międzynarodowych.
P O L IT E C H N IK A Ś L Ą S K A TH E S IL E S IA N U N IV E R S IT Y
O F T E C H N O L O G Y
P O LITE C H N IK A ŚLĄSKA
THE SILESIAN UNIVERSITY
OF TECHNOLOGY
ZESPÓŁ REDAKCYJNY
prof. dr hab. inż. Andrzej Buchacz
prof, dr hab. inż. arch. Elżbieta Niezabitowska dr inż. Marianna Glenszczyk
dr hab. Jerzy Ciba prof. nzw. w Pol. Śl.
dr hab. inż. Ryszard Nowosielski prof. nzw. w Pol. Śl.
prof, dr hab. inż. Marian Pasko dr inż. Krzysztof Simek
doc. dr inż. Zdzisław Pogoda dr inż. Marcin Skowronek
prof, dr hab. inż. Jolanta Bohdziewicz prof, dr hab. inż. Zbigniew Rudnicki dr inż. Piotr Gawron
prof, dr hab. inż. Stanisław Serkowski
dr hab. inż. Paweł Szewczyk prof. nzw. w Pol. Śl.
dr inż. Aleksander Ubysz ____
m gr Teresa Dąbrowska '
dr inż. Janina Głomb
dr inż. arch. Klaudiusz Fross m gr Elżbieta Lesko
doc. dr inż. Wojciech Sitko
m gr inż. Ewa Mianowska A A Q Q C
m gr inż. W ojciech W ydrychiewicz '
W ykorzystano materiały przekazane przez jednostki Politechniki Śląskiej Tłumaczenie tekstu: Zespół Anglistów,
koordynator: Ludm iła Hano-Nawrot
Studium Praktycznej Nauki Języków Obcych
Zdjęcia: materiały archiwalne Politechniki Śląskiej, Tomasz Zakrzewski, Antoni Witwicki, Jolanta Kiełkowska
Opracowanie, projekt graficzny i skład:
Jolanta Kiełkowska, Sławomir Kiełkowski
ISBN 83-7335-174-4
© C opyright by Politechnika Śląska 2005
Druk i oprawa:
Zakład Poligraficzny G R E G , Gliwice
S Ł O W O R E K T O R A R E C TO R ’S W O R D S O F IN T R O D U C T IO N
Politechnika Śląska - jedna z największych uczelni technicznych w Polsce, a jednocześnie pierwsza uczelnia techniczna na Śląsku - z sukcesami spełnia swoją misję edukacyjną, wychowawczą i badawczą oraz podejm uje wyzwania skierowane ku przyszłości, z jednej strony pielęgnując tradycję akademicką wywodzącą się z Politechniki Lwowskiej, a drugiej strony stale się modyfikując.
Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej stawia przed całym krajem, a przede wszystkim szkolnictwem wyższym, w tym przed Poli
techniką Śląską, nowe zadania. Najważniejsze jest przygotowanie młodzieży do pracy na wymagającym europejskim rynku. Nasza Uczelnia jest do tego w pełni przygotowana posiadając liczną, wysoko wykwalifikowaną kadrę, szerokie kontakty zagraniczne oraz rozwinięte badania naukowe, skierowane w dużej mierze na współpracę z przemysłem.
Dlatego też uważam, że podjęcie studiów na Politechnice Śląskiej stworzy warunki do udanego startu w dorosłe życie, a nawiązanie współpracy z naszą Uczelnią pozwoli na uzyskanie badań na wysokim poziomie, kom petentnych ekspertyz oraz projektów stwarzających warunki do unowocześnienia gospodarki.
The Silesian University of Technology, being one of the biggest technical universities in Poland and the first founded in Silesia has successfully been pursuing its mission of education, research and developm ent on the one hand mainatining academic tradition originating from the Lvov Technical University and on the other hand, adjusting itself all the time meets new challenges of the future.
Poland’s m em bership in the European Union means facing new challenges for the country and Polish higher education institu
tions, including our university. The most im portant task is to teach and coach graduates for effective perform ance in dem anding European markets. Our University is fully prepared for this, thanks to well-qualified teaching staff, widespread contacts with foreign partners and advanced research and developm ent works general
ly focused on the needs of industry.
Therefore, I am convinced that studies at the Silesian University of Technology provide opportunities for successful entry into adult and professional life, whereas co-operation with our University offers good prospects of obtaining com petent expertise, highly developed research works and projects facilitating economic growth.
L
R ektor P olitechniki Śląskiej Prof. d r hab. inż. W o jc ie c h Z ie liń ski
Politechnika Śląska pow stała jako zaplecze naukow o-dydaktyczne dla najbardziej uprzem ysłow ionego regionu w Polsce i jed n ego z najbardziej uprzem ysłow ionych obszarów w Europie: G órnego Śląska. W ojewództwo Śląskie leży w południow ej części Polski.
Graniczy z Czecham i i Słowacją, zajm uje p o n ad 12 tys. km 2 p o w ierzchni Polski. Znajduje się tu aż 68 m iast (w tym 22 - to duże m iasta, gdzie funkcje m etropolitalne spełniają: wyższe uczelnie, instytuty, ośrodki badaw cze), a teren y rolnicze skupiają zaledwie 2,6% wszystkich miejscowości wiejskich w kraju. Liczba ludności - praw ie 4,9 m in o sób (drugie m iejsce w Polsce, co przy wielkości obszaru daje rekordow ą liczbę m ieszkańców na kilom etr kwadra
towy - p o n ad 398 osób). Co piąty pracujący Polak jest zatrudniony na Śląsku. Ślązacy znani są ze swej tradycyjnej kultury pracy, co daje gw arancję wysokich kwalifikacji pracow ników oraz ich solidności.
Region śląski zajm uje zdecydow anie pierw sze m iejsce w kraju pod w zględem infrastruktury łączności, d o stęp n o ści kom unikacyjnej oraz zaplecza przem ysłow ego. Do niedaw na region śląski kojarzył się głów nie z przem ysłem ciężkim. W g osp o d arce w ojew ództw a nadal dom inują branże: węglowa (60 kopalń wytwarzających 91,2% p ro dukcji sprzedanej górnictw a węgla kam iennego w Polsce) i hutnicza (18 h u t żelaza i stali). Jed n ak obecnie podlegają o n e głębokim p ro cesom restrukturyzacyjnym , bardzo dynam icznie rozwijają się inne branże, szczególnie motoryzacyjna.
The Silesian Univeristy o f Technology was fo u n d ed as a scientifical- ly-didactic subsidiaries for th e m ost industrialized region in Poland and o n e of th e m ost industrialized areas in Europe: U pp er Silesia.
T he Silesian province lies in th e so u th o f Poland. It b o rd ers on the Czech Republic and Slovakia and covers 12.000 sq uare km. T here are 68 tow ns in th e region, 22 o f w hich fullftll big-city functions (univer
sities, institutes, research centres). T he agriculture areas assem ble only 2,6% o f country localities in Poland. T he p o pu latio n - over 2,9 mln (second place in Poland) m akes it th e record density on square km - over 398 persons. Every fifth w orking Pole is em plyed in this region. The Silesians being well-known for th eir traditional culture of w ork g u aran tee high w orkers’ qualifications and solidity as well as reliability. As far as com m unication infrastructure, accesibility of tran sp o rt and industrial subsidiaries are c o n cern ed , U pp er Silesia takes th e first place in th e country. Until relatively recently Silesian region had b een associated with heavy industry mainly. T he p re
dom inating trades in eco nom y o f th e province are still: coal (60 coal
m ines p roducing 91,2% o f th e sold pit-cole p ro d u ctio n in Poland) and m etallurgy (18 foundries o f iron an d steel). H ow ever th ese trades are th e subject o f d e e p restructu rin g at present. O th e r trades are developing rapidly too, particulary au tom otive industry.
P olitechnika Ś ląska ZARYS HISTORII The Silesian University
of Technology HISTORY OUTLINE
.„W t * U V » ' o V * f ^ >
* * * ’ A* *• \ 4«*» 5 , V • • * * * ..„ t«*v
1945-2005
. -c‘
Vs
* '
^ C' « * *
0 * ^ w . « c * °4 o ’ % ) # «
P i p
B“c i o « 'V'
tvv L - -
f e r e ■
P O W S T A N IE P O L IT E C H N IK I Ś L Ą S K IE J
Pierwsze próby
p o w o łan ia na Śląsku wyższej uczelni technicznej były p o d ejm o w an e jeszcze w o k resie m iędzyw ojennym . Sejm Śląski w 1929 roku rozp oczął fo r
m aln e sta ra n ia zw iązane z b u d o w ą i organ izacją Poli
techniki Śląskiej w Katowicach.
M im o o g ro m n e g o zaan ga
żow ania w ielu b a rd z o o d d an y ch tej sp raw ie ludzi, a zwłaszcza w ojew ody Michała G rażyńskiego, i poparciu nie
mal całego środow iska tec h nicznego, ów czesny rząd p re m iera Kazimierza Bartla sprze
ciwił się pow staniu Politech
niki w Katowicach, a wybuch drugiej w ojny światowej p o łożył kres tym staraniom . D o planów p o w ró cono w pier
wszych m iesiącach 1945 roku, tu ż p o w yzw oleniu Śląska i Zagłębia, a więc jeszcze przed zakończeniem wojny. Pełniący obow iązki w ojew ody p p łk Jerzy Ziętek pow ołał w dniu 26 lutego 1945 roku tymcza
sow ą Kom isję O rganizacyjną P olitechniki Śląskiej. W jej skład w chodzili: m gr inż.
Stanisław Majewski - p rofesor byłej Politechniki Lwowskiej, d r inż. Stefan Kaufman, naczel
nik Wydziału Komunikacyjno- B udow lanego w Śląskim Urzę
dzie W ojewódzkim, m gr inż. Kazimierz Kutarba jako przedstaw iciel przem ysłu oraz m gr inż. Zygm unt Łabęcki, b ę d ą cy w ted y d y re k to re m Śląskich Technicznych Zakładów Naukowych w Katowicach.
Do zadań Komisji należało przygotow anie projektu organizacyjnego uczelni i wskazanie pom ieszczeń dla poszczególnych wydziałów, do m ów studenckich oraz m ieszkalnych dla kadry profesorskiej i p o m o c
niczej. Na tym czasową siedzibę Politechniki Komisja
O R IG IN O F TH E S IL E S IA N U N IV E R S IT Y O F T E C H N O L O G Y
The first attempts to
establish a technical university in U pper Silesia w ere m ade in th e p erio d b etw een th e First and th e Second World Wars.
Silesian Parliam ent sta rte d form al efforts c o n n e c te d with building and organising Technical University in Kato
wice. D espite th e involvem ent of n u m ero u s ded icated p eo ple, especially th e Voivode Michał Grażyński, an d th e sup
p o rt o f th e technical staff, the g o v ern m en t o f that tim e, with Kazimierz Bartel as th e Prime Minister, was against th e foun
d ation o f Technical University in Katowice. The beginning of th e Second World War ended all th ese efforts.
The idea cam e back just before th e e n d of th e war, in th e first m o n th s o f 1945 after th e liber
atio n o f U p p e r Silesia and Zagłębie Region. Acting as the Voivode L ieutenant-C olonel Jerzy Ziętek called th e tem p o rary organising C om m ittee of Technical U niversity o n th e 26th February 1945.
T he C om m ittee consisted of:
pro f Stanisław Majewski, MSc o f fo rm e r Lvov Technical University; Stefan Kaufm an, PhD, Eng - th e h ead o f the D ep artm en t of Transport and Civil Engineering in th e Silesian Voivodeship; Kazimierz Kutarba, MSc, Eng the representative o f industry; and Zygmunt Łabędzki, MSc, Eng w ho was th en th e d irecto r of Silesian Scientific Office. Preparation o f th e organis
ing project of th e university and finding room for particular faculties, s tu d e n t’s hostels, and accom m odation for th e staff w ere th e tasks o f th e co m m it
tee. As th e te m p o ra ry seat for th e technical 118
D E K R E T 1 Hnla 24 maja 19IS r.
o utworzenia Politechniki Slipki' Na podstawie ust.'wy z dnia 3 stycznia 1945 r.
o trybie wydawania dekretów z mocą ustawy (Dz.
U. R. P. Nr 1, poz. 1) — Rada Ministrów postana
wia, a Prezydium Krajowej Rady Narodowej za
twierdza, co następuje:
Art. I. Tworzy się Politechniki; Śląską z sie
dzib) w Katowicach.
Art. 2. Politechn'ka Śląska Jest państwowa szkol) akademicką.
Art. 3. (1) Politechnika Śląska dzieli się na czte
ry wydziały: 1) mechaniczny, 2) elektryczny, 3) hutniczy, 4) inżynieryjno-budowlany.
(2) Minister Oświaty może w drodze rozporzą
dzenia powołać do życia nowe wydziały i od
działy.
(2) W okresie organizacyjnym, trwającym do dnia 30 sierpnia 1948 r., rektor Politechniki Śląs
kiej ma kompetencje senatu akademickiego, dzie
kanów 1 rad wydziałowych.
(3) Minister Oświaty może w drodze rozporzą
dzenia ograniczyć kompetencje rektora, określone w u s t (2).
iniejszy wchodzi w życie t
At!. 4. (1) Pierwszego rektora i pierwszy skład - profcscrów Politechniki Śląskiej mianuje Prezy- l denł K-ajowej Rady Narodowej na wniosek Mini
stra Oświaty.
Prezydent Krajowej Rady Narodowi B oltilaw Bierut Prezes Rady Ministrów:
Edward Osóbka- Mor
N a podstawie ustawy r dnia 3 stycznia 19)5 r. o trybie wydawania dekretów z mocą ustawy (Dz. U . R. P. N t I, poz. 1) — Rada Ministróu postanawia, a Prezydium Krajowej Rady Narodowej zatwierdza, on następuje:
Arl. 1. Siedzibę PoluochniK). Śląskiej, u- tworzonej dekretem z dnia 24 maja 19-15 r\ (Dż.
U. R. P. Nr 21, poz. 118), przenosi się z Kato
wic <lu Gliwic.
Arl. 2. Wykonanie niniejszego dekretu 1 mruczą się Ministrowa Oświaty.
©1
D E K R E T z dni* 20 marca 1946 r.
o p rze n iesien iu siedziby P o lite c h n ik i Ś ląsk ich
Arl. 3. Dekret niniejszy wchodzi w
! dniem ogłoszenia.
Prezydent Krajowej Rady Narodowej«
B olesław Bierut w/z Prezes Rado Ministrów:
W łady sław Ootnułka w/z Minister Oświaty:
W ładysław Bieńkowski
P o l i t e c h n i k a S 1 q 3 k a d n ia l l . c z o r u o a 1 S -3 L . d a . Lir.
Z a r z ą d 7, o n i o K r .2
Cc-aniajr.c » .y so k o p r o c o K o m it e t u O r-rr.f.-tcoyjsiey-
P o lite o h n ik i w Krnkev'< '
c z e l e , no p o d s t a w ie u d z i e lo n y c h n i n r z o z M in is t e r s t w o C iL .ia ty p c in o n o c n ic t w i w p o r o ś - ..,..— . w a _ : .j n a jy no ofc" ps' z n a jd o w m ) o s l * " o i 4 t-oehn i!d. \t Kr-Arr ?. ;
. . „ - o : - : ot . - p r o r . i n z . I z y l o r a S t c i l e - S a w i c k i o n o , G&jąóym ivy.iiihcjiia wydaw anych p r z e z e tanio za rz q d zo i'.,
O b .o b .d z ie k a n i p r z o d k o ś ą m l do z a t w ie r d z ę n la o b sa d ę k a t o d r na sw ych w y d z iftitto h , a w p o r o z u n io n iu z k ie r o w n ik a m i k a t o d r - l i o t p a d iu n k tó w i a s y s t e n t ó w /w t a r n i n i e do d n ia 2o b . u . / colom d a lo z o ę o p r z ek a za n ia K v o stu r ? o .
..o śn o ó ó w s z y s t k ic h r.on ir.aoyj w y p a d n ie z dniom p r z o n io 3 ic n i a i b l i t a c h n i l c i 31," .o k le j z Krakowa nn S lt.o k . P r o f o s o r o w io i a a y o t o n c i, p r a g n ą c y n a a t u ś s o a l o d l i ć n i s n a ' 3 lą c i c u , 3ą p r ó c z a n i o '.n o o z o a io in d y w i
d u a ln y c h z" -:oszon do R e k to r a t u p r z ó d dniom 1 . 8 . 4 5 . S o lr t o r a t s t c n o v /iq : o b .p -r o r o k to r i n i i o j p o d p i
s a n y podozafi j o c o b y t n c ó o i w K rolcow lo.
P O L I T E C H N I K A Ś L A S K A 1 9 4 5 - 2 0 0 5 • T H E S I L E S I A N U N I V E R S I T Y O F T E C H N O L O G Y 1 9 4 5 - 2 0 0 5 8
w stępn ie prop on ow ała Śląskie Techniczne Zakłady Naukowe, okazały gm ach o największej wówczas kubaturze w Polsce (173 tys. md), przyległe bu d yn ki oraz p o ło żo n y w bliskim sąsiedztw ie W ojewódzki Dom K ultury Związków Z aw od o wych.
R egion Śląsko-Zagłębiow ski nie był o d o sob nio ny w swych zabiegach o utw orzenie wyż
szej szkoły tech n iczn ej.
Również Kraków usilnie zabie
gał o pow ołanie nowej uczelni - po litech n ik i. Kraków był w tym czasie najw iększym w kraju sk u p isk iem p ro fe sorów. O prócz kadry naukowej U niw ersytetu Jagielloń sk ieg o i Akademii Górniczej, właśnie d o tego m iasta zaczęli zjeż
dżać, po zakończeniu działań wojennych, profesorow ie z in
nych uczelni. Byli w śród nich m .in. p ro fe so ro w ie byłej Politechniki Lwowskiej: Zyg
m u n t C iechanow ski, W iktor Jakób, A dolf Jo szt, M arian Kamieński, Wacław Leśniański, A ntoni Plam itzer, Edw ard Sucharda - późniejsi p ro fe sorow ie naszej Uczelni.
U tworzony w kwietniu 1945 r.
i kierow any przez prof. Izydora Stella-Sawickiego, Kom itet O r
ganizacyjny W ydziałów Poli
tech n iczn y ch przy Akadem ii Górniczej w Krakowie przystą
pił do ich tworzenia.
Napływające z Krakowa wieści o podjętych tam czyn
nościach organizacyjnych, związanych z u ru ch o m ie niem wydziałów politechnicznych przy Akademii Górniczej, wywołały obawy, że bliskość położenia geograficznego Krakowa i Katowic m oże się stać przeszkodą w jednoczesnym kreow aniu politechnik w obu m iastach, a w każdym razie m oże opóźnić realizację p o d jęte j na Śląsku akcji. Kom isja Organizacyjna Politechniki Śląskiej opracow ała więc
university th e C o m m ittee ch o se th e Silesian Scientific Office - the spacious building o f 173,000 m3 th e biggest building in Poland to g e th e r with adjoining area and Trade Union H ouse of Culture.
U p p e r Silesia an d Zagłębie Region w ere n ot alone in the efforts to set up th e technical university. Cracow persistently w a n te d to estab lish a new technical university. In th o se tim es Cracow had th e biggest n u m b er of professors. Apart from th e university staff from Jagiello nian U niversity an d Academy o f Mining a lot of p ro fesso rs te n d e d to arrive from d ifferent universities so o n a fter th e w ar e n d e d . T h ere w ere professors from form er Technical University of Lvov: Zygm unt Ciechanowski, W iktor Jakób, A dolf Joszt, M arian K am ieński, Wacław Leśniański, A ntoni Plamitzer, Edward Sucharda, future p ro fessors o f o u r university.
O rganising C o m m ittee of Technical U niversity D e p a rt
m ents at Mining Academy in Cracow, set up in April 1945 a n d d ire c te d by p ro fe sso r Izydor Stella-Sawicki, so o n p ro ce e d e d to create them .
The news o f actions c o n n e cte d with setting up of d ep a rtm e n ts attach ed to Mining Academy raised fears that th e geographical closeness of Katowice and Cracow could h in d er the sim ultaneous creation o f Technical Universities in b o th cities o r at least it could delay it. T he O rganising C om m ittee o f the Silesian University of Technology w orked o u t the m em orial, in w hich th e necessity to establish a tec h nical university in Silesia was indicated. T he m em o-
P o w i t a n i e p r o f e s o r ó w P o lit e c h n ik i L w o w s k ie j:
1 - pro f. W. B u rz y ń s k i,
2 - pro f. W. K u c z e w s k i ( p ie r w s z y re k t o r) , 3 - pro f. A. Jo s z t,
5 - pro f. M. J a n u s z , 6 - pro f. S. B ł a ż y ń s k i, 7 - pro f. S. O c h ę d u s z k o , 8 - pro f. S. F ryzę , 9 - pro f. T. M a l a r s k i
m em oriał, uzasadniający pilną konieczność utw orzenia uczel
ni tech n iczn ej na Śląsku.
M em oriał te n przekazał rządow i i Prezydium Krajowej Rady N arodow ej w ojew o da katow icki gen. A leksander Zawadzki.
Dekret
pow ołujący Politechnikę Śląską w Katowicach z tym czasową siedzibą w Kra
kowie, w efekcie, Prezydium Krajowej Rady Naro
dowej wydało 24 maja 1945 r. D ekret ten wszedł w życie z dniem ogłoszenia, tj. 11 czerwca 1945 roku.
W jednym z artykułów (art. 3) podano, iż:
„Politechnika Śląska dzieli się na cztery Wydziały:
1. Mechaniczny, 2. Elektryczny, 3. Hutniczy,
4. Inżynieryjno-Budowlany”.
W m iejsce w ym ienionego w dekrecie Wydziału Hutniczego, z racji niewystarczającej liczby profe
sorów tej specjalności, postanow iono zorganizować Wydział Chemiczny. Minister Oświaty upoważniony został do powołania, w drodze rozporządzenia, dal
szych wydziałów i oddziałów. W d ekrecie ściśle określono okres organizacyjny powołanej uczelni oraz nadano szerokie uprawnienia rektorowi (art. 4, ust. 2):
,W okresie organizacyjnym, trwającym d o dnia 30 sierpnia 1946 r. rek to r Politechniki Śląskiej ma kom p etencje senatu akadem ickiego, dziekanów i rad wydziałowych”.
Na o rg an iz ato ra Politechniki Śląskiej M inister Oświaty pow ołał w ybitnego specjalistę przem ysłu i zaan g ażo w an eg o w działalności państw ow ej prof. mgr. inż. Władysława Kuczewskiego, który w tedy pełn ił obow iązki re k to ra Politechniki Warszawskiej w tymczasowej jej siedzibie w Lublinie.
Niezwłocznie rozpoczął on intensyw ną akcję organi
zacyjną na Śląsku i w Krakowie. Efektem rozm ów prof. K uczew skiego z krakow skim K om itetem Organizacyjnym była decyzja o przeniesieniu na Politechnikę Śląską czterech wydziałów Akademii G órniczej: chem icznego, elektrycznego, inżynie
ryjno-budow lanego i m echanicznego. Tymczasowe b iu ro re k to ra tu prof. Kuczewski zorganizow ał w Urzędzie W ojewódzkim w Katowicach, w p o m ie
szczeniach udo stęp nio nych przez Wydział Komu-
P r z e m a w i a re k t o r W ł a d y s ł a w K u c z e w s k i
rial was delivered to th e gov
e rn m e n t and National P eople’s C ouncil by Voivode of Katowice general A leksander Zawadzki.
As a result, National People’s Council issued
a decree
e stab lish in g th e Silesian University of Technology with a tem po rary seat in Cracow. T he d ec re e cam e into effect on 11 Ju n e 1945.
O ne o f th e articles (art. 3) an n o u n c ed that:
“The Silesian University o f Technology consists of four Faculties:
1. Mechanical, 2. Electrical, 3. Metallurgic, 4. Civil E ngineering”.
Owing to th e insufficient n u m b er o f professors in this field, it was agreed that Faculty o f Chem istry should be fo u nd ed instead o f Metallurgic Faculty m en tio n ed in th e decree. The M inister o f Education was em p ow ered to bring fu rth er faculties and insti
tutes into being. The d ec re e defined precisely the tim e for organising th e university and it endow ed th e Rector with vast pow ers (art. 4, act 2):
“In the organising period lasting till 30 August 1946, th e Rector o f th e Silesian University o f Technology will have the authority of th e Senate, deans and fac
ulty bo ard s”.
To organise th e Silesian University o f Technology, th e M inister o f Education ap p o in ted Prof Wladyslaw Kuczewski, MSc, Eng, an o u tstan ding specialist in industry, w ho was th en acting as th e Rector o f the Warsaw Technical University in its tem po rary seat in Lublin. He im m ediately started intensive organising o peratio ns in Silesia and Cracow. T he talks b etw een p rofessor Kuczewski and th e Cracow Organising C om m ittee resulted in th e decision to transfer four faculties o f Mining Academy (Chemical, Electrical, Civil E ngineering, M echanical Faculties) to th e Silesian University o f Technology.
Professor Kuczewski set up a tem p orary R ector’s office in th e Silesian Voivodeship in Katowice, in th e ro o m s m ad e accessible by th e D e p a rtm e n t o f Transport and Civil Engineering, w hose m anager was Stefan Kaufman, PhD, Eng, later th e Silesian
P O L I T E C H N I K A Ś L Ą S K A 1 9 4 5 - 2 0 0 5 • T H E S I L E S I A N U N I V E R S I T Y O F T E C H N O L O G Y 1 9 4 5 - 2 0 0 5
1 0 i i.. . n v, _ <* i .
nikacyjno-Budowlany, którego kierow nikiem był d r inż. Stefan Kaufman, późniejszy długolet
ni p ro fe so r Politechniki Ślą
skiej.
Uroczysta inaugu
racja
p ierw szeg o p o zakończeniu II wojny światowej roku akadem ickiego odbyła się w dniu 31.Y1945 r. w Akademii Górniczej w Krakowie. Choć
brak ku tem u podstaw praw nych (dekret o kreow a
niu Politechniki Śląskiej w szedł w życie z dniem 11 czerwca 1945 r.), przyjęło się traktow ać uroczystą inaugurację, jaka odbyła się w dniu 5 czerwca 1945 roku na Wydziałach Politechnicznych, jako pierwszą inaugurację roku akadem ickiego na Politechnice Śląskiej.
Do czasu przygotow ania pom ieszczeń na Śląsku wydziały naszej Uczelni miały pracow ać w Krakowie, zwłaszcza że nadal otw arta była kwestia w yboru na Śląsku m iasta - siedziby uczelni, gdyż baza lokalowa w Katowicach okazała się niewystarczająca, nieko
rzystne było też jej położenie, uniem ożliwiające rozbudow ę ośrod ka akadem ickiego.
Korzystając z posiadanych pełnom o cnictw i działając w p o ro zu m ieniu z m inisterstw em , prof. W Ku- czew ski z d n iem 11 czerw ca 1945 r. pow ołał prof. mgr. inż. Izydora Stella-Sawickiego na stan o wisko p.o. p ro rek to ra Politechniki Śląskiej. W Krako
wie zorganizow ane zostały też od po w ied nie służby adm inistracyjne Uczelni, niezależnie o d już działa
jących w K atow icach. O d n o śn ie d o k reo w an ia Wydziału C hem icznego należy dodać, że chociaż jego organizacja i faktyczne u ru ch o m ien ie miały m iejsce w Krakowie, to rozporządzenie o pow ołaniu jednostki ukazało się d o p iero 24 g ru d n ia 1945 r.
(z m ocą obowiązującą o d 1.10.1945).
Z zachow anych d o k u m en tó w m ożna odtw orzyć, że rek to r Kuczewski korzystał w tym czasie z p o m o cy trz e ch zastępców . Prócz p.o. p ro re k to ra prof. I. Stella-Sawickiego byli nimi: prof. d r hab. inż.
Franciszek Wasilkowski - jako zastępca rek to ra ds. naukow ych oraz z-ca prof. m g r inż. Leon Tombak - jako zastępca ds. adm inistracyjnych.
W czasie działalności Politechniki Śląskiej w jej tym czasowej siedzibie w Krakowie sprawy adm inistra
cyjne i finansow e prowadzili etatow i pracow nicy
Technical University professor for m any years.
The inauguration k ceremony of the first
academ ic year after World War II in the Academy o f Mining in I Cracow took place on 31 May 1945. Although there is no legal basis (the decree concerning th e estab lish m en t o f th e Silesian University of Technology was introduced on 11 Ju n e 1945), th e inauguration cerem ony which took place on 5 Ju n e 1945 at th e University Faculties is regarded as the first inauguration of the academ ic year at th e Silesian University of Technology.
The Faculties of o u r University w ere to o p erate in Cracow until th e buildings in Silesia w ere ready for use, especially that th e decision which Silesian town to choose for th e seat of the University was still not reached as th e prem ises in Katowice tu rn e d ou t to be insufficient, and their location was no t suitable en ou gh for th e developm ent of the academ ic centre.
Being entitled and acting in ag reem en t with th e Ministry, on 11 Ju n e 1945 Prof W Kuczewski ap p o in te d Prof Izydor Stella-Sawicki, MSc, Eng to a post of acting as th e Vice-Rector of th e Silesian University o f Technology. Suitable adm inistrative offices w ere set up in Cracow, in d ep en dently of th o se already operating in Katowice. As far as th e establishm ent o f the Chemical Faculty is co n cern ed it should b e ad d e d that although its organisation and actual o p en ing took place in Cracow, th e decree con cern ing th e creation of th e Faculty was issued on 24 D ecem b er 1945 (valid from 1 O cto ber 1945).
On th e basis o f th e preserv ed d ocu m en ts it is possi
ble to find o u t that Rector Kuczewski was s u p p o rte d by th ree Vice-Rectors. Except for acting as Vice- R ector Prof I. Stella-Sawicki th e r e w ere: Prof Franciszek Wasilkowski DSc, Eng as th e Vice-Rector for Education and Prof Leon Tombak MSc, Eng as Vice-Rector for A dm inistration.
D uring th e o p eratio n o f th e Silesian University of Technology in its tem p o rary seat in Cracow full-time w orkers of th e Academy of Mining dealt w ith adm in
istrative and financial m atters receiving extra pay.
T he University em ployed also technical staff (th e n called “lo w er officials”) o f th e Jag iello n ian
B u d o w a P o lit e c h n ik i Ś lą s k ie j
P O L I T E C H N I K A Ś L Ą S K A 1 9 4 5 - 2 0 0 5 • T H E S I L E S I A N U N I V E R S I T Y O F T E C H N O L O G Y ^ f l 9 4 5 - 2 0 0 5
1 1 r • T s h B 4 r ^ r - V :>■ ■
A kadem ii G órniczej, o trzy
m ując z tego tytułu dodatkow e w ynagrodzenie. Uczelnia za
trudniała także pracow ników ob słu gi (w tedy nazyw anych
„niższymi funkcjonariuszam i”) U niw ersytetu Jagiellońskiego.
D ziekanaty zo rg an izo w an e zostały o d p o w ie d n io w cze
śniej dla p ow stających Wy
działów Politechnicznych.
Prace zw iązane z u ru c h o m ie n ie m działalności Uczelni w jej tymczasowej siedzibie w Krakowie prow adzone były jednocześnie z rozpoznaw aniem możliwości zlokalizowania Politechniki na Śląsku.
Stosow ne poczynania prowadził rek to r Kuczewski, przy w sp ółu dziale członków byłej Tymczasowej Komisji Organizacyjnej.
0 ostatecznym wyborze Gliwic
zadecydow ały p rzede wszystkim trzy czynniki:
- m ożliw ość bezzw ło cznego przejęcia na cele dydaktyczne kilku budynków pogimnazjalnych, - zapew nienie władz miejskich o przekazaniu do
dyspozycji Uczelni sporej liczby (położonych w pobliżu) wolnych m ieszkań dla zakwaterowania pracow ników i ich rodzin,
- możliwość pozyskania bardzo do g o dn ie zlokali
zow anych te re n ó w dla dalszej rozb u dow y Politechniki Śląskiej.
W połow ie czerwca 1945 r. odbyła się w Mini
sterstw ie Oświaty konferencja, podczas której zaak
cepto w an o propozycję zlokalizowania Politechniki Śląskiej w Gliwicach.
D ekret Prezydium Krajowej Rady Narodowej o prze
niesieniu siedziby Politechniki Śląskiej z Katowic d o Gliwic ukazał się d o p iero 20 m arca 1946 r., z m ocą obowiązującą o d 19 kwietnia tegoż roku.
Faktyczne przeniesienie Uczelni do Gliwic nastąpiło jednakże znacznie wcześniej, bo już w październiku 1945 r. Poprzedziło je podpisanie 21 czerwca 1945 r.
p o ro zu m ien ia m iędzy Zarządem m iasta Gliwice 1 kierow nictw em Politechniki Śląskiej o utw orzeniu dzielnicy akadem ickiej i przekazaniu na jej potrzeby kilku gm achów i budynków mieszkalnych. Prace zw iązane z w ybo rem i p rzy go to w an iem dla Politechniki Śląskiej pom ieszczeń w Gliwicach, ch o ciaż wymagające wiele tru d u i wysiłku, przebiegały szybko i spraw nie. Już w dniu 28 czerwca 1945 r.
W orks c o n n e c te d w ith th e start o f th e activities o f the University in its tem p orary seat in C racow w ere c o n d u c te d to g eth e r with th e exam ination of possibilities to locate th e Technical University in Silesia. The suitable steps w ere taken by Rector Kuczewski with th e co o peration of th e m em bers of the previous Temporal O rganisation Com m ittee.
The decision to locate the University in Gliwice
was m ade on the basis o f th e following th ree factors:- the possibility o f taking over a few buildings for th e didactic purposes,
- th e con sent of th e local authorities to give a large nu m b er o f nearby em p ty flats for th e University em ployees and their families,
- the possibility to gain very w ell-situated areas for the developm ent o f th e Technical University.
In the m iddle of Jun e 1945 during the conference in The Ministry of Education th e offer to locate the Silesian University of Technology in Gliwice was accepted.
The d ecree o f The National P eople’s Council to tra n sfe r th e seat o f th e Silesian U niversity of Technology from Cracow to Gliwice was released on 20 March 1946 but cam e into effect on 19 April the sam e year. T he real transfer o f th e University to Gliwice took place m uch earlier, that is, in O ctober 1945. It was p rec e d e d on 21 Ju n e by th e signing of th e agreem en t betw een th e City Council o f Gliwice and the authorities o f the Technical University co n cerning th e establishm ent o f th e academ ic district and giving at its disposal a few buildings and blocks of flats. Activities co n n e cte d with th e choice and prep arin g all th e prem ises for th e use o f th e Technical University req uired m uch effort b u t w ere c o n d u c te d fast and well.
University. D eans’ offices w ere o rg an ise d e a rlie r for th e Faculties o f th e Silesian Uni
versity o f Technology w hich w ere being form ed.
P o w o j e n n e G liw ic e
P O L I T E C H N I K A Ś L Ą S K A 1 9 4 5 - 2 0 0 5 • T H E S I L E S I A N U N I V E R S I T Y O F T E C H N O L O G Y 1 9 4 5 - 2 0 0 5
1 2 i i » -» j - „ ,1 c- i ]
specjalna ekipa organizacyjna rozpoczęła pracę w Gliwicach.
Ekipa ta uzyskała kilkadziesiąt m ieszkań, pięć lokali na stołów ki i pięć d o m ó w ak a
dem ickich, położonych w o b w odzie ulic: Częstochow skiej, Piram ow icza, K onarskiego, Zim nej Wody, Kaszubskiej, Arkońskiej, oraz trzy budynki p o szkołach zaw odow ych i średnich.
Pierwszymi obiektam i dydakty
cznym i P olitechniki Śląskiej były budynki przy ul. Marcina Strzody n r 19, 21, 23 m iesz
czące w ted y szpitale w ojsk radzieckich. Rektorat, łącznie z adm in istracją, ulo k o w an o w kilku m ieszkaniach w bu dyn kach przy ul. Częstochow skiej.
Hotel i stołów kę dla pracow ników naukow ych u m ie szczono w b u d y n k ach przy ul. M oniuszki. Bursy s tu d e n ckie zlokalizow ano m .in.
w kilku b ud y nkach przy uli
cach: C zęstochow skiej, M ar
cina Strzody i W rocławskiej, a inne już poza te re n e m dzielnicy akadem ickiej. Dla pracow ników p rze z n a cz o n o (w pierw szej kolejności) m ieszkania w budynkach przy ul. C zęstochow skiej oraz - sukcesyw nie p rzejm o w ane - do m y w illow e przy ul. Ka
szubskiej. Profesor Kuczewski w swoim w ystąpieniu na inau
guracji roku ak ad em ickieg o 1946/47, nawiązując d o tego okresu, podaje: „... ekipa orga
nizacyjna przygotowała o d p o w iednie budynki tak m ieszkal
ne, jak i uczelniane i zorgani
zowała o dpow iednią podstaw ę życiow ą dla ciała p ro fe sorskiego, adm inistracji oraz m łodzieży akadem ickiej w pos-
W s p ó l n e b u d o w a n i e P o li t e c h n i k i Ś l ą s k ie j
On 28 J u n e 1945 a special o rganisational g ro u p sta rte d o p e ra tin g in Gliwice. T he g ro u p got dozens o f flats, five buildings for canteens and five d o m ito rie s s itu a te d a ro u n d
th e canteen for the academ ic staff w ere located in th e build
ings at Moniuszki Street. The stu d e n t’s hostels w ere located in a few buildings at Często
chowska, Marcina Strzody and Wrocławska Street and oth ers outside th e academ ic district.
T he academ ic staff w ere given the building at C zęstochow ska Street and, gradually th e villas at Kaszubska Street.
Prof Kuczewski in his inaugura
tion sp eech in th e academ ic year 1946/47 speaking o f that perio d says:
“... organisational g ro u p p re p a re d buildings suitable for acad em ic p u rp o s e s a n d ac
c o m m o d a tio n for acad em ic staff, adm inistration and stu dents. T he cam pus consisted o f h u n d re d s o f flats, 5 can teens th e stre e ts C zęstochow ska, Piram owicza, K onarskiego, Zim nej Wody, Kaszubska, Arkońska and th ree buildings which previously h o u sed som e v ocational sch o o ls an d sec- The buildings at 19, 21, 23 Marcina Strzody Street (previ
ously used as hospitals for the Russian army) w ere th e first ones used for the didactic p u r
p o ses. T he R e c to r’s office to g e th e r with adm inistration secto r w ere located in flats in so m e buildings at C zęsto
chow ska Street. The ho tel and ondary schools.
P O L I T E C H N I K A Ś L A S K A 1 9 4 5 - 2 0 0 5 • T H E S I L E S I A N U N I V E
r - I T E C H N i K A Ś L ĄsK A -, -,
N I V
and 5 (out o f 18) stu d e n ts h o s
tels. 1900 stu d e n ts o u g ht to have lived in th e cam pus bu t 13 hostels w ere placed o utside the academ ic district, so m e tim es quite far away”.
Starting the activities of the Silesian University of Technology
was neith er easy n o r sim ple task. Adapting buildings to th eir new functions, necessary renovations of room s and even w hole build
ings, co m p letin g e q u ip m e n t for lecture halls and laborato
ries was a big effort u n d e rta k en no t only by technical and adm inistrative staff bu t also by stu d en ts and academ ic staff, w h o o rg an ise d th em selv es into team s o f carpenters, elec
tricians, lock-sm iths and plum bers.
T he b eg in n in g s o f th e University was a p ro o f of stu d e n ts ’ outstand in g dedication and d eterm in ation to acquire know ledge. We canno t forget th o se w onderful young p eople w hen reviewing all difficulties w hich in post-w ar ruins and chaos had to be overcom e to lay foundations for th e devel
o p m e n t o f science and o u r country.
T he a u th o ritie s o f th e University ad m itted th at in th e existing political and econom ic situation direct participation of academ ic com m unity was of taci p o ło żo n y c h w dzielnicy
akadem ickiej p a ru s e t m iesz
kań, 5 stołów ek i 5 (na ogólną liczbę 18) d om ów akadem ic
kich. W sum ie bursy i kwatery pow inny były pom ieścić około 1900 stu d e n tó w i studentek.
Trzynaście burs z konieczności znajdow ało się poza granicam i dzielnicy akadem ickiej, niekie
dy w znacznej o d niej o d le głości”.
Uruchomienie działal
ności Politechniki Ślą
skiej w Gliwicach
nie było zadaniem ani łatwym, ani też prostym . Przystosow anie p o m ieszczeń d o nowych funkcji, konieczne rem o nty pom ieszczeń, a naw et całych obiektów, k o m p le to w a n ie w yposażenia sal dydaktycznych oraz labora
toriów były przedsięw zięciam i przekraczającym i siły wyłącz
nie służb technicznych i adm i
nistracyjnych. Do wszystkich prac sam orzutnie włączali się nie tylko studenci, ale również i pracow nicy naukowi. Utwo
rzyły się specjalne brygady sto larzy, elektryków , ślusarzy, in sta la to ró w itd. Pow stanie P olitechniki Śląskiej - to p ięk n y d o w ó d ofiarności i u p o ru m łodzieży w dążeniu d o zdobycia wiedzy. O tej w spaniałej młodzieży, współ- budo w n iczych Politechniki Śląskiej, nie m ożem y z a p o m n ieć d o k o n u jąc przeg ląd u tru d n o ści, jakie w p o w o jen nym zn iszczeniu i chao sie stawały na drod ze d o o d b u dowy naszej Ojczyzny i naszej nauki.
Kierownictwo Uczelni uznało, iż w istniejących realiach społeczno-gospodarczych bez-
P O L I T E C H N I K A Ś L A S K A 1 9 4 5 - 2 0 0 5 • T H E S I L E S I A N Ul Nl I V E R S I T y O F T E C H N O L O G / 1 9 4 5 - 2 0 0 5
14 1 / I : : j - - -
m i
p o śre d n i udział całego śro d ow isk a w b u do w ie Uczelni b ędzie miał pierw szoplanow e znaczenie i w inien być ujęty w odpow ied n ie ramy organiza
cyjne. Kierując się tymi przesłankam i (z początkiem sierpnia 1945 r.) rek to r Kuczewski wydał zarządze
nie, k tó re n ak ład ało na s tu d e n tó w oficjalny obow iązek uczestniczenia w pracach związanych z budow ą Uczelni. W zarządzeniu czytamy m.in.:
„Wszyscy stu d e n c i, korzystający ze św iadczeń Politechniki Śląskiej w sto łó w ce i w bursie, zobowiązani są do 4-godzinnej produktyw nej pracy na rzecz Politechniki Śląskiej”.
Po przeniesieniu Politechniki Śląskiej z Krakowa do Gliwic założenia organizacyjne pracy stu d en tó w na rzecz Uczelni zostały zm ien io n e. W stosow nym zarządzeniu wydanym na początku października
1945 r. czytamy:
,W d ążen iu d o jak najszybszego u ru ch o m ien ia Politechniki Śląskiej i wiążącą się z tym konieczno
ścią przeprow adzenia rem o n tu zarów no gm achów uczelnianych, jak i dom ó w studenckich zarządzam, aby wszyscy s tu d e n c i korzystający ze stołów ki i dom ó w akadem ickich pracow ali w o kresie do rozpoczęcia wykładów 8 godzin dziennie, a po ro zp oczęciu w ykładów - w m iarę p o trz e b y - 12 godzin tygodniow o ...”.
Należy przy tym zaznaczyć, że obowiązki te były k on
sekw entnie egzekw owane.
Na społeczność akadem icką Politechniki Śląskiej spadł obow iązek nie tylko budow y swojej Uczelni, a także och rony m ienia i zapew nienia bezpieczeń
stwa osobistego. Wymagała tego specyficzna sytua
cja, jaka m iała m iejsce tu ż p o w yzw oleniu i zak o ńczeniu w ojny na te re n a c h Ziem O dzys
kanych. 10 sie rp n ia 1945 r. ukazu je się więc zarządzenie rektora pow ołujące d o życia Milicję Akademicką, która działała d o czerwca 1946 r.
Już 4 lipca 1945 r. rektorat ogłosił otw arcie z dniem 1 sierp n ia k o n k u rsu na o b sa d ę k a te d r na Po
litechnice Śląskiej, a 6 sierpnia 1945 r. ukazał się kom u n ik at o w aru n k ach przyjęcia na stu d ia w Gliwicach oraz o egzam inach konkursow ych na Wydziały: Chem iczny, Elektryczny, Inżynieryjno- Budowlany i Mechaniczny. Natychmiast rozpo częto też przen oszenie d o Gliwic działających jeszcze w Krakowie wydziałów. 26 sie rp n ia 1945 r.
rozpoczęła pracę adm inistracja Uczelni.
en o rm o u s significance. Taking that into accou n t Rector Kuczewski in August 1945 passed a regula
tion w hich officially obliged stu d en ts to participate in all jobs c o n n e cte d with th e organisation of the University. O ne can read in th e regulation:
‘All stu d en ts w ho dine in canteens and have univer
sity accom m odation are obliged to w ork 4 hours for the University”.
After moving th e University from Cracow to Gliwice R ector’s regulation concerning stu dents w ork was changed. In a new regulation (issued in O ctober 1945) one can read:
“In o rd e r to sta rt academ ic activities o f th e University as quickly as possible all th e stu d ents din
ing in canteens and having University accom m oda
tion are required to w ork 8 hours a day until regular lectures start and after the beginning of lectures 12 hours a week, if necessary”.
It is necessary to stress that th e duties w ere consis
tently enforced.
The specific situation in th e Regained Territories after liberation and World War II m ade the academ ic com m unity not only build th e university bu t also pro tect th e pro p erty and en su re personal safety.
T herefore, on 10 August, 1945, th e Rector set up the Academic Militia, w hich acted till Ju n e 1946.
On 4 July 1945, th e R ector’s office advertised for university posts and on 6 August th e sam e year, th e en tran ce req uirem en ts for candidates and entrance exam inations w ere a n n o u n ced for four faculties:
Faculty o f C hem istry, Faculty o f Electrical E ngineerin g, Faculty o f Civil E ng ineering an d Faculty o f Mechanical Engineering based in Gliwice.
T he University adm inistration began functioning on 26 August, 1945-
Jesienią 1945 r. uru ch o m ion y został także tzw. „rok w stęp n y ”, p rzek ształco n y później w S tud ium Przygotow aw cze, któreg o zadaniem było wyrów
nanie poziom u wiedzy przy
szłych studentów . 29 paździer
nika 1945 r. odbyła się p ier
wsza bardzo uroczysta inaugu
racja ro ku ak ad em ick ieg o w Politechnice Śląskiej. Rekto
rem został m ianow any prof.
Władysław Kuczewski.
W p aźd ziern iku 1945 roku rozpoczęło studia na Politech
nice Śląskiej 2750 słuchaczy, a czterow ydziałow a U czelnia posiadała już 54 katedry ze 198 pracow nikam i naukow o-dyda
ktycznymi, w tym 32 profesora
mi i docentam i. Na pierwszy ro k stu d ió w w szystkich wy
działów przyjęto 900 stu d e n tów. O p ró cz pierw szych s e m estró w biegły rów no leg le sem estry III, V i VII. Studia c z te ro le tn ie były o p a rte na p ro g ra m ac h Politechniki Lwowskiej.
The au tu m n o f 1945 Ke th e start of , s o c a lle d , 5 4imi- nary y ear” l a t e r t r a n s formed in to t h e F o u n d a t i o n Study, designed t o e q u i p applicants with th e s k i l l s and know ledge req u ired to b ec o m e students.
Prof Władysław Kuczewski was a p p o in te d th e R ector o f the University and th e inaugura
tion cerem o ny o f th e first aca
dem ic year was h e ld on 29 O ctober, 1945-
T here w ere th e n 2750 regis
tere d stu d en ts, 900 o f them e n rolled on th e first semesters;
th e o th ers w ere in their third, fifth o r se v e n th sem esters sin ce th e University, having 198 academ ic staff in its 54 d e p a rtm e n ts, right from the beginning offered courses for such stu d e n ts as well.
O dużej spraw ności organiza
cyjnej m łodej Uczelni i g o towości do prow adzenia p ro cesu kształcenia w pełnym zakresie m oże świadczyć fakt, że pierw szy dyplom u k o ń czenia stu d ió w m a d a tę 12 lipca 1945 r. W tym dniu Rada Wydziału M echanicz
n ego , w w yniku po d jętej uchwały, n adała pierw szy w historii Politechniki Śląskiej akadem icki stopień inżyniera.
Na po d staw ie ukończon y ch studiów w byłej Politechnice Lwowskiej i z ło ż o n e g o już w naszej Uczelni egzam inu d y p lom o w ego , sto p ie ń ak a
dem icki inżyniera m echanika otrzym ał Franciszek Jó z ef LĘCZNAR.
Z a j ę c ia w p ie r w s z y c h la ta c h d z ia ła ln o ś c i P o lit e c h n ik i Ś lą s k ie j
Four-year-stu d ies w ere based on th e curricula o f th e form er Technical University in Lvov.
O n 12 July, 1945, th e Board of th e Faculty o f M echanical E n g in eerin g c o n fe rre d the eng ineering d e g re e - th e first in th e history o f th e University.
O n th e basis o f co m p le te d studies in th e fo rm er Technical University in Lvov an d th e final exam taken at th e University in Gliwice, Franciszek Jbzef LIJCZNAR got th e deg ree of m echanical engineer.
That even t p ro v ed th at the young University was efficient and ready to provid e a full range o f education.
It is w o rth no tin g th at in spite o f m any difficulties an d short- ages, in its first year of activity,
P O L I T E C H N I K I E S I L E S I A N
16
U N I V E R S I T Y O F T E C H N O L i
Mimo wielu trudności, braków i niedostatków god ny o d n o towania jest fakt, że w p ier
wszym roku działalności - Politechnika wydała 3 dyplom y d o k to ra n au k tech n iczn y ch i przeprow adziła 4 przew ody habilitacyjne. W kolejnych la
tach ich liczba rosła.
W m arcu 1946 r., jako p o tw ierd z en ie sta n u fakty
cznego, zap ad ła o sta te cz n a decyzja o przeniesieniu siedzi
by uczelni d o Gliwic. Stwarzało to szansę na realizację dalekosiężnej wizji organiza
torów ukształtow ania zarów no uczelni tech n iczn ej, jak i stw o rzen ie dzielnicy aka
dem ickiej, k tóra nadaw ałaby oblicze całem u miastu. Gliwice miały jeszcze jed e n , bodaj najważniejszy, atut. Tu osied
lano ewakuowanych ze Lwowa pracow ników i s tu d e n tó w byłej Politechniki Lwowskiej i Uniwersytetu Lwowskiego.
0 atm osferze panującej w tam tych dniach w śród stu dentów 1 kadry akadem ickiej świadczą w spom nienia prof. Stanisława Ochęduszki, związane z przy
jazdem do Gliwic grupy lwow
skich profesorów :
„Szczególnie n iez a ta rte w ra
żen ie pozostaw ił p o so b ie w ieczór pow italny zo rg an i
zowany w dniu 14 lipca 1946 roku w gm ach u Wydziału E lektrycznego przy ul. Ka
towickiej. Radość z po w o d u przyjazdu lwowskich pracow ników nauki d o Gliwic nie miała granic. Rozentuzjazm o
wana m łodzież dosłow nie na rękach przeniosła niektórych profesorów z ul. Katowickiej na ul. K aszubską d o ich I dalej (...)p o m im o o pozyskanie
P i e r w s z e dni p r o f e s o r ó w P o lit e c h n ik i L w o w s k ie j w G liw ic a c h :
1 - pro f. W ł. B u rz y ń s k i, 5 - pro f. M. J a n u s z , 6 - pro f. S. B ł a ż y ń s k i , 7 - pro f. St. O c h ę d u s z k o , 8 - pro f. St. F ryz ę
th e University aw arded th ree degree of PhD and carried out four DSc deg ree conferral p ro cedures. Obviously, in th e sub seq uen t years th e n u m b er of aw arded titles increased.
In March 1946, only to confirm the actual state of affairs, the final decision was m ade about transferring th e seat o f th e University to Gliwice, which created a chance to develop a long-term vision for b oth the University and its cam pus and, as a consequence, change the face of th e city.
Gliwice had o n e m ore, p e r
haps, its chief asset. This was w here research workers and stu den ts o f th e form er univer
sities in Lvov w ere evacuated.
Professor Stanislaw Ochqdusz- k o ’s recollections o f th e arrival of a gro up of professors from Lvov to Gliwice tell us also abo u t th e atm o sp here in the academ ic com m unity in those days:
“Particularly indelible im pres
sions w ere left by a welcom ing evening organised in th e build
ing of th e Electrical Engineer
ing Faculty at Katowicka Street.
Jo y at th e arrival o f th e research w orkers from Lvov knew no bounds. The excited stu d en ts literally carried som e o f th e p ro fesso rs from Katowicka Street to their flats at Kaszubska S treet”. And th en
“(...) despite som e strenu o us efforts m ade by technical uni
v ersities in G dansk and W roclaw to em p lo y m e, I stayed in Gliwice”.
T he staff em ployed at th e
I
m n ie ze s tro n y innych p o litec h n ik (Wrocław, G dańsk) pozostałem w Gliwicach”.
Podejmującym pracę na Uczelni, przede wszystkim profesorom , starano się zapewnić w miarę dobre warunki, w tym mieszkania, co miało dla zaintere
sow anych pierw szorzędne znaczenie. Rektor Kuczewski, z właściwą sobie skrupulatnością i precyzją, uregulował te sprawy zarządzeniem, w którym czytamy m.in.:
„Kategorie m ieszkań zależnie od tytułów naukowych i s to p n i służbow ych pracow ników a d m in istra cyjnych:
- profesorow ie zwyczajni i nadzwyczajni - 5-poko- jowe
- zastępcy profesorów i urzędnicy w V-VI stopniu służbowym - 4-pokojow e ...
- asystenci i urzędnicy w IX-XII st. służb. - 1 pokój - niżsi funkcjonariusze - 1 pokój”.
Starano się rów nież spełnić i inne, naw et dość n iec o d z ie n n e , życzenia pracow ników . Po sześć
dziesięciu latach brzm ią o n e żartobliwie, ale w tedy składane były na serio, rów nie poważnie traktow ane i co najw ażniejsze - pom yślnie załatw iane. Na przykład, w jednym z zarządzeń czytamy:
„Administracja zajmie się przygotow aniem mieszkań um eblow anych (pożądane są S -^ -p o k o jo w e wille z o grodem ). Prof. Fryzę prosi o pom ieszczenie dla 2-ch krów, któ re przywieźć zam ierza ze sobą i o szo
pę, prof. Burzyński ma zamieszkać w jednej willi z prof. Szewalskim, dla każdego z nich pożądanym byłoby mieć po 7 pokoi (z uwagi na konieczność urządzenia przy mieszkaniu laboratorium względnie biura konstrukcyjnego)”.
Takich w arunków nie była w stanie spełnić wówczas żadna inna uczelnia w kraju. Ale niem ożliwe byłoby sp ełn ien ie oczekiw ań pracowników, także przez Politechnikę Śląską, gdyby nie wybór Gliwic na m iejsce lokalizacji Uczelni.
W drugiej połow ie 1946 roku pojawiły się nowe zagrożenia. M inisterstw o Oświaty p o d jęło akcję analizy sieci szkół wyższych z zam iarem ograniczenia liczby działających w Polsce uczelni. N adszedł przełom ow y w historii Politechniki Śląskiej rok 1947.
Celem wizytującej, w m arcu 1947 roku, Uczelnię komisji m inisterialnej było przygotow anie podstaw d o ew entualnej decyzji o likwidacji Politechniki Śląskiej.
N ieocenioną pom oc w tej trudnej sytuacji okazał w o jew o da gen. dyw. A leksander Zawadzki.
Za dew izy przy zn ane Uczelni przez w ojew odę
University, professors in particular, w ere provided with the best possible conditions o f w ork and life, including accom m odation. For th e interested parties the latter was a m atter of such im portance that Professor Kuczewski, the Rector, with his characteris
tic scrupulosity and precision, had to regulate it in o ne o f his directives:
“A partm ent categories d e p e n d in g on academ ic titles and adm inistration ranks:
- full and associate professors - 5 room s
- assistant professors an d officials in th e V-VI rank - 4 room s
- assistants and officials in th e IX-XII rank - 1 room - low ranking officials - 1 room ”.
A lot of effort was m ad e to fulfill o th e r m ost unusu
al em p loy ees’ wishes. Now, 60 years later, they so u n d h u m o ro u s b u t th en they w ere seriously expressed, seriously tre a te d and, w hat was most im portant, successfully handled. For exam ple, in o n e o f th e directives w e can read:
“The adm inistration is to p rep a re furnished flats (desirable are 5-7 ro o m ed villas w ith gardens). Prof Fryze asks for space for two cows h e is going to bring along and a shed; Prof Burzyński and Prof Szewalski are to live in th e sam e h ou se, each getting seven room s (ou t o f necessity to set up a laboratory o r construction office next to th eir ap a rtm e n ts)”.
At that tim e, no o th e r university in Poland was able to m eet such requirem ents. However, it w ould not have b een possible to co m e u p to th e staff’s expec
tations, even by o u r university, if Gliwice had not b een cho sen for its location.
In th e secon d half o f 1946 new th reats appeared.
The Ministry of Education analyzed th e net o f uni
versities in Poland with th e in ten tion o f reducing their num ber.
1947 was a critical m om ent in th e history o f the Silesian University o f Technology. In March 1947 the University was visited by a m inistry co m m ittee, w ho aim ed to p rep are th e basis for a potential closing dow n o f th e University.
In that difficult situation, th e Voivode o f U pper Silesia general A leksander Zawadzki proved to be
P O L I T E C H N I K A Ś L A S K A 1 9 4 5 - 2 0 0 5 • T H E S I L E S I A N U N I V E R S I T Y O F T E C H N O L O G Y 1 9 4 5
1 8
1
extrem ely helpful. For th e for
eign currency g ran ted to the University by th e general, the latest equ ip m en t for th e resis
tan c e lab o ra to ry was p u r chased. The co m m ittee was very im pressed by the eq u ip m ent, w hich was u n iq u e in Poland at that time. The results and a ch iev em en ts o f th e yo u n g university" in various aspects o f its activity w ere also highly acclaim ed by th e com m ittee. A significant co ntrib u tion o f all th e academ ics tow ards th e develo pm en t of th e University: n ew class
room s, laboratories and eq u ip m ent; stu d e n t’s hostels well- organised and refurbished by th e s tu d e n ts th em selv es - those w ere th e factors w hich justified th e existence o f the Silesian U niversity o f Tech
nology".
T he U niversity successfully survived th e first w o years, an extrem ely difficult period in its history". P eople s ta rte d to believe that th e new University and its academ ic status was s o m e th in g p e rm a n e n t, th at w orking and studying th e re was far from being temporary:
In 1947 th ere w ere 49 profes
sors and associate professors as well as academ ics em ployed as dep u ty professors o r profes
sors o f th e SUT. The increase in th e n u m b er o f scholars and stu d en ts and th e develo pm en t o f technical and teaching base was accom panied by a rapid expansion in th e range o f sci
entific and didactic interests of th e University.
za k u p io n o niem al p e łn e , n ajn o w o cześn iejsze w y posa
żenie dla laboratorium wytrzy
m ałościow ego. W yposażenie to, nie m ające naw et o d p o w ied n ik a w" innych k ra
jowych uczelniach, zrobiło na komisji bardzo duże wrażenie.
Komisja b a rd z o wy"soko oceniła także efekty i osiągnię
cia m łodej uczelni niem al w" każdymi o b szarze jej działalności. O grom ny wkład pracy" całego środow iska, w idoczny wr o d d a n y c h do użytku salach dydaktycznych i ich wyposażeniu, zbudow ane lab orato ria, d o b rz e zo rg an i
zow an e i u rzą d z o n e przez samych stu d e n tó w dom y stu
denckie, były’ tymi czynnikami, które przeważyły szalę na rzecz zasadno ści istn ien ia Poli
techniki Śląskiej.
Z b a rd z o tru d n e g o o k resu , jakim były pierw sze dwa lata istnienia, Politechnika Śląska wyszła o b ro n n ą ręką. U grun
tow ało się bow"iem p rz e k o nanie o trw ałości now o kre
ow anej U czelni i jej aka
dem ickim statu sie. P olitech
nika Śląska była już w-tedy U czelnią, w któ rej p o d jęc ie pracy" przez k ad rę n aukow ą i studiów przez m łodzież nie nosiło znam ion ty m czasow o
ści. W 1947 roku związanych było z nią 49 p ro fe so ró w zwy czajnych i nadzwyczajnych, nie licząc pracowników" zatru d nionych na stanow iskach za
stępców profesora lub profe
so ra k o n trak to w eg o . W zros
towi kadry- i liczby- słuchaczy-, rozbudow ie bazy- dydaktycznej i tech n iczn ej tow arzyszyło ro zszerzanie profilu z a in te reso w ań n au k o w o-dy d akty
cznych Uczelni.
B u d o w a W y d z i a ł ó w P o lit e c h n ik i Ś lą s k ie j:
B u d o w l a n e g o i G ó r n i c z e g o
5 E S
