1. Opis – nie opis: jaka dziś pogoda? 1. Cele lekcji

1.

Opis – nie opis: jaka dziś pogoda?

1. Cele lekcji

1. Wprowadzenie pojęć: uosobienie, język poetycki, potoczny, zawodowy (specjalistyczny, fachowy).

2. Wzbogacenie słownictwa związanego z pogodą.

b) Umiejętności

1. Wykorzystanie poznanego słownictwa w samodzielnych wypowiedziach ustnych i pisemnych.

2. Rozumienie języka prognoz pogodowych, umiejętność przekładania ich na mowę potoczną.

3. Rozumienie lirycznych opisów pogody, przeżywanie związanych z tym nastrojów.

4. Zapisywanie dialogu.

c) Postawy brak

1. Metoda i forma pracy

Czytanie z podziałem na role, rysunek na podstawie wiersza, pogadanka, ćwiczenia słownikowo- frazeologiczne, drama.

3. Środki dydaktyczne

1. J. Tuwim, Dwa wiatry.

2. J. Tuwim, Kapuśniaczek.

3. Ew. plansza z mapą pogody.

4. Kredki.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Powitanie. Nauczyciel pyta, o czym ludzie rozmawiają, kiedy nie wiedzą, o czym mówić; dorośli najczęściej wtedy mówią o pogodzie – dlatego trzeba umieć rozmawiać o pogodzie. Zapisanie tematu

na tablicy i w zeszytach. 3 min.

b) Faza realizacyjna

1. Nauczyciel wybiera dwóch uczniów, którzy przeczytają głośno wiersz J. Tuwima pt. Dwa wiatry. Uczniowie zostają poinstruowani, który z nich czyta fragmenty opisujące żwawy wiatr, a który – fragmenty o spokojnym wietrze; nauczyciel udziela też wskazówek, jak należy czytać te fragmenty (pierwszy – z krzykiem i szybko, jakby się paliło; drugi – flegmatycznie i usypia- jąco). Uczniowie czytają wiersz zgodnie z instrukcją. 5 min.

2. Wszystkie dzieci rysują w zeszytach „szlaczki”: dwa sploty kolorowych linii, które kształtem i kolorami odzwierciedlają intensywność dwóch wiatrów z wiersza. 2 min.

3. Nauczyciel pyta, czy wiatry w wierszu są opisane tak, jak rozmawia się na ogół o wietrze?

Które słowa z wiersza „nie pasują” do rozmowy o wietrze w języku potocznym? Dzieci

wyszukują i przytaczają przykłady takich określeń. 5 min.

4. Nauczyciel pyta, co mogą opisywać te wszystkie wyrazy w mowie potocznej, z czym się kojarzą

i jak inaczej można te wiatry narysować? 2 min.

5. Kiedy padnie odpowiedź, że wiatry zachowują się jak dzieci, nauczyciel wprowadza pojęcie uosobienia. Definicję uczniowie zapisują w zeszytach. 3 min.

6. Połowa uczniów otrzymuje po jednym słowniku frazeologicznym na ławkę. Wyszukują związków frazeologicznych wyrazów: wiatr, wieje. Druga połowa otrzymuje słowniki wyrazów bliskoznacznych, w których szuka wyrazów zbliżonych znaczeniem do słów: wiatr, wieje.

Następnie po kilka osób pisze na tablicy znalezione związki i synonimy, dotyczące pogody;

pozostali uczniowie zapisują je w zeszytach. 5 min.

7. Dwoje uczniów staje w dwóch przeciwległych kątach klasy. Odgrywają rozmowę telefoniczną osób, które mieszkają w różnych miejscowościach. Jedna z nich opisuje szalejącą na dworze wichurę, druga zaś ledwo dostrzegalny wietrzyk. Wykorzystują jak najwięcej znalezionych

w słownikach określeń. 5 min.

8. Każde dziecko otrzymuje odbitkę xero prasowej prognozy pogody, omawiającej natężenie wiatru i opadów. Wskazany uczeń czyta głośno prognozę tonem radiowego spikera. (Jeżeli klasa jest w posiadaniu jakiejkolwiek dużej mapy pogody z symbolami opadów i wiatru, można ją wykorzystać i wtedy uczeń odgrywa telewizyjną pogodynkę). 3 min.

9. Uczniowie zapisują na tablicy i w zeszytach wyrazy i wyrażenia, których używa się wyłącznie w

medialnych prognozach pogody (w meteorologii). 2 min.

10. Nauczyciel wprowadza pojęcia: język poetycki, potoczny i zawodowy (tu: medialny).

Uczniowie zapisują te pojęcia w zeszytach jedno pod drugim. Z pomocą nauczyciela ustalają i zapisują najważniejsze cechy tych trzech odmian mowy (metaforyka, frazeologizmy, wyrażenia specjalistyczne). Samodzielnie dopisują po 1 przykładzie wyrażenia charakterystycz-

nego dla każdej z odmian języka. 5 min.

c) Faza podsumowująca

2. Uczniowie odpowiadają na pytania nauczyciela: który rodzaj opisu jest najdokładniejszy? Który jest najbardziej nastrojowy i wyraża ludzkie uczucia? A który jest pośrodku i ma cechy zarówno

jednego, jak i drugiego opisu? 2 min.

3. Zadanie pracy domowej: przeczytaj wiersz Juliana Tuwima pt. Kapuśniaczek. Odpowiedz, jakiego rodzaju metafory użył autor, żeby zobrazować deszcz? Zawarte w wierszu dwa liryczne opisy deszczu przekształć na język potoczny - rozmowę dwóch osób, które obawiają się, żeby

kapuśniaczek nie przerodził się w ulewę. 3 min.

5. Bibliografia

1. Bąba Stanisław, Liberek Jarosław, Słownik frazeologiczny współczesnej polszczyzny, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.

2. Kowalczykowa Alina (oprac.), Matuszewski Ryszard (wstęp), Tuwim Julian, Pisma zebrane.

Wiersze, t. 1-2, Czytelnik, Warszawa 1986.

3. Krasoń Katarzyna, Malowniczy most do poezji: wiersze Brzechwy i Tuwima w edukacji i wspoma- ganiu rozwoju dziecka, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 1999.

4. Michalak Danuta (red.), O pracy z tekstem lirycznym w szkole podstawowej, Wojewódzki Ośrodek Metodyczny we Włocławku, Włocławek 1990.

5. Pankowska Krystyna, Drama – zabawa i myślenie, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, Warszawa 1990.

6. Skorupka Stanisław, Słownik frazeologiczny języka polskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa 1996.

7. Latusek Arkadiusz, Pilarski Przemysław, Tomczyk Marta (red.), Nowy słownik wyrazów bliskozna- cznych, Zielona Sowa, Kraków 2004.

6. Załączniki

a) Karta pracy ucznia brak

b) Zadanie domowe brak

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak