Załącznik
do Uchwały Nr VIII/49/2015 Rady Powiatu Lwóweckiego z dnia 29 maja 2015r.
Powiatowy Program Oddziaływań
Korekcyjno-Edukacyjnych dla Osób Stosujących Przemoc w Rodzinie
z terenu Powiatu Lwóweckiego na lata 2015 -2020
Lwówek Śląski, 2015 r.
2 I
II III IV V VI VII VIII IX X XI
WSTĘP……….……….…
PODSTAWY PRAWNE ………..………….…
ZAŁOŻENIA OGÓLNE………
CELE PROGRAMU………..……
NABÓR I SELEKCJA UCZESTNIKÓW PROGRAMU………
REGUŁY UCZESTNICTWA W PROGRAMIE.……...…………
REALIZATOR PROGRAMU………..………….
PARTNERZY PROGRAMU……….………..……..
ZAWARTOŚĆ MERYTORYCZNA PROGRAMU………….…..
RAMY ORGANIZACYJNE PROGRAMU………
MONITORING I EWALUACJA PROGRAMU………...…
ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROGRAMU……….………
3 3 4 4 5 6 7 8 8 9 10 10
3 WSTĘP
Powiatowy Program Oddziaływań Korekcyjno-Edukacyjnych dla Osób Stosujących Przemoc w Rodzinie z terenu Powiatu Lwóweckiego na lata 2015 - 2020, zwany dalej
„Programem”, stanowi integralną część systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie w Powiecie Lwóweckim. Budowa tego systemu opiera się na założeniu, że jedynie
podejmowanie wieloaspektowych działań wobec rodziny dotkniętej przemocą, a więc
zarówno wobec osób pokrzywdzonych, jak też wobec osób stosujących przemoc w rodzinie, daje możliwość skutecznego oddziaływania w celu wyeliminowania przemocy i jej skutków.
Samo ukaranie sprawcy przemocy domowej prawomocnym wyrokiem sądu bardzo rzadko przyczynia się do trwałej zmiany jego zachowania. Ponadto, pierwszy wyrok orzekany jest zazwyczaj w zawieszeniu, tym samym sprawca przemocy domowej powraca do środowiska rodzinnego, decydując się często na działania odwetowe niejednokrotnie ze zdwojoną siłą. Sprawcy przemocy zwykle obciążają odpowiedzialnością za swoje zachowanie osoby, które krzywdzą. Nie posiadają przy tym umiejętności zmiany utrwalonego przez lata sposobu zachowania. Z uwagi na powyższe coraz częściej podejmowane są próby oddziaływania na sprawców, które zmierzają do nauczenia ich samokontroli i komunikowania się bez użycia przemocy. Temu mają służyć programy korekcyjno-edukacyjne skierowane do osób stosujących przemoc.
Niniejszy Program uzupełnia różne formy interwencji prawno-administracyjnych podejmowanych wobec sprawców przemocy domowej i wyznacza zadania w zakresie psychoedukacji sprawców przemocy w rodzinie na rzecz postawy partnerstwa i poszanowania wobec domowników.
I PODSTAWY PRAWNE
Obowiązek realizacji programów oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych wobec osób
stosujących przemoc w rodzinie określony został przepisami ustawy z dnia 29 lipca 2005 r.
o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz. 1493 ze zm.), zgodnie z którymi opracowanie i realizacja ww. programów jest zadaniem z zakresu administracji
rządowej zleconym samorządowi powiatowemu. Niniejszy program został opracowany
zgodnie z wytycznymi zawartymi w Krajowym Programie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2014 – 2020. Program spełnia także wymogi określone w Rozporządzeniu
Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 22 lutego 2011 r. w sprawie standardu podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, kwalifikacji osób zatrudnionych w tych ośrodkach, szczegółowych kierunków prowadzenia oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie oraz kwalifikacji osób prowadzących oddziaływania korekcyjno-edukacyjne. (Dz. U. Nr 50 poz.
259).
4
II ZAŁOŻENIA OGÓLNE
Założenia do tworzenia niniejszego programu opierają się na aktualnym stanie wiedzy na temat przemocy domowej i prowadzą do stwierdzenia, że:
1) przemoc domowa jest wyuczonym zachowaniem, które przynosi zyski i straty dla sprawcy,
2) przemoc domowa jest tolerowana i wzmacniana przez postawy i poglądy wielu ludzi często zakorzeniona jest we wzorach postępowania przekazywanych z pokolenia na pokolenie,
3) przemoc domowa jest szkodliwym nadużywaniem siły i władzy oraz nadmiernym dążeniem do kontrolowania osoby zależnej,
4) można nauczyć się nie stosowania przemocy, nigdy nie należy godzić się na przemoc i rezygnować z jej powstrzymania,
5) stosowanie przemocy w żadnym przypadku nie może być usprawiedliwiane stwierdzeniem, że było skutkiem prowokacji ze strony ofiary,
6) korzenie przemocy domowej tkwią w stereotypach kulturowych i obyczajowych dotyczących płci, rasy, orientacji seksualnej, które usprawiedliwiają dyskryminację jednostek i grup społecznych,
7) stosowanie przemocy domowej jest wyborem, za który sprawca ponosi odpowiedzialność moralną i prawną.
Podsumowując, niniejszy Program opiera się na założeniu, zgodnie z którym przemoc wobec
najbliższych jest zachowaniem wyuczonym i kształtowanym społecznie. Wynika z tego, iż poddając sprawcę odpowiednim oddziaływaniom korekcyjno - edukacyjnym można
doprowadzić do redukcji jego zachowań agresywnych i wykształcenia w nim umiejętności komunikacji opartej na zasadach partnerstwa i szacunku wobec bliskich.
III CELE PROGRAMU
Cel główny: Powstrzymanie sprawców i zakończenie przemocy w rodzinie.
Podstawowym celem Programu jest redukcja zachowań przemocowych wśród uczestników Programu, którego realizację umożliwia przyjęcie odpowiedzialności za popełnione czyny oraz kształtowanie postawy partnerstwa i szacunku wobec domowników.
Cele szczegółowe:
1. Dostarczenie sprawcom wiedzy, czym jest przemoc, mechanizmów jej powstawania oraz konsekwencji jej stosowania.
2. Rozwój umiejętności służących konstruktywnemu rozwiązywaniu konfliktów i wyrażaniu uczuć.
3. Promowanie postaw partnerstwa i szacunku wobec drugiej osoby, w tym kształtowanie poczucia odpowiedzialności za własne czyny.
5
4. Modelowanie bezpiecznego dla otoczenia przeżywania złości, frustracji, innych trudnych emocji oraz rozwijanie umiejętności rozpoznawania sygnałów ostrzegawczych zapowiadających zachowania przemocowe, w tym opracowanie „Planu Bezpieczeństwa”
zapobiegającego użyciu siły i przemocy.
IV NABÓR I SELEKCJA UCZESTNIKÓW PROGRAMU
Do programu kwalifikowane są osoby pełnoletnie stosujące przemoc wobec członków swoich rodzin, zdrowe psychicznie, powstrzymujące się od nadużywania środków psychoaktywnych oraz nałogowego hazardu, w tym:
osoby skazane za czyny związane ze stosowaniem przemocy w rodzinie, wobec których sąd warunkowo zawiesił wykonanie kary, zobowiązując je do uczestnictwa w Programie korekcyjno - edukacyjnym;
osoby, które w wyniku innych okoliczności zgłoszą się do uczestnictwa w Programie (osoby skierowane przez organy ścigania objęte procedurą Niebieskiej Karty, osoby
skierowane przez inne organy, instytucje i organizacje zajmujące się realizacją zadań z zakresu pomocy społecznej i przeciwdziałania przemocy w rodzinie, osoby dobrowolnie
zgłaszające chęć udziału w Programie).
Warunkiem uczestnictwa w Programie, w przypadku osób uzależnionych, jest zadeklarowanie abstynencji od alkoholu i innych środków odurzających.
Wobec osób, których uczestnictwo w Programie związane jest z decyzją sądu, policji lub prokuratury stosuje się powiadamianie tych organów o:
przystąpieniu sprawcy przemocy do Programu,
każdej sytuacji uchylania się od udziału w Programie,
zakończeniu uczestnictwa w Programie.
Fakt uczestnictwa w programie osób dobrowolnie zgłaszających się jest objęty tajemnicą.
Selekcja i nabór uczestników oparte będą głównie na współpracy realizatora Programu z instytucjami, które w szerokim ujęciu zajmują sie pracą ze sprawcami przemocy. Każdy z potencjalnych uczestników Programu zostanie objęty diagnozą wstępną i pogłębioną,
kwalifikującą do udziału w zajęciach grupowych. Rozpoznanie indywidualnej sytuacji przeprowadza się w celu ustalenia:
rzeczywistych okoliczności skierowania do programu,
określenia czy uczestnik Programu aktualnie stosuje przemoc,
najgroźniejszych i typowych form oraz okoliczności przemocowych zachowań,
aktualnej sytuacji rodzinnej i zawodowej,
cech osobistych istotnych dla pracy korekcyjnej,
doświadczeń związanych z nadużywaniem alkoholu i narkotyków,
historii pomocy medycznej i psychoterapeutycznej w zakresie zaburzeń psychicznych,
6
kontaktów z wymiarem sprawiedliwości.
Uzyskane informacje objęte są zasadą poufności z wyjątkiem informacji wskazujących na popełnienie czynów zabronionych przez prawo.
V REGUŁY UCZESTNITCTWA W PROGRAMIE
Podstawowe zasady uczestnictwa w Programie określone są w Kontrakcie, którego podpisanie warunkuje uczestnictwo w zajęciach. Ww. kontrakt powinien zawierać:
1. Uznanie osobistej odpowiedzialności za fakt stosowania przemocy w rodzinie.
2. Zobowiązanie do powstrzymania się od zachowań przemocowych w kontaktach z członkami rodziny oraz innymi ludźmi.
3. Zobowiązanie do powstrzymania się od spożywania alkoholu i zażywania narkotyków, innych środków odurzających, substancji psychoaktywnych albo środków zastępczych.
4. Zobowiązanie się do aktywnego i zaangażowanego uczestniczenia w Programie korekcyjnym oraz zgodę na badanie stopnia nasilenia dokonywanych zmian za pomocą odpowiednich wskaźników.
5. Formalne wymogi systematycznej obecności na zajęciach wraz z określeniem sankcji za uchylanie się od udziału w programie.
6. Zobowiązanie do udzielenia danych kontaktowych osoby pokrzywdzonej i rodziny oraz zgody na nawiązanie z nią kontaktu.
7. Zobowiązanie do wypełniania zaleceń osób prowadzących Program, w szczególności zaleceń związanych z konsultacją psychiatryczną, neurologiczną, specjalistami uzależnień na początku lub w trakcie trwania Programu.
8. Zgodę na udzielanie informacji innym instytucjom (sąd, policja, kurator) o postępach w terapii, przerwaniu programu lub kontynuowania przemocy.
9. Zgodę na współpracę z terapeutami współmałżonka/osoby zależnej.
10. Obowiązek bezpiecznego i zgodnego z zasadami współżycia społecznego i zachowania w trakcie uczestnictwa w Programie.
11. Zgodę na zgłoszenie do organów ścigania przestępstw związanych z przemocą domową, które zostaną ujawnione przez inne osoby w trakcie uczestnictwa w Programie.
12. Zgodę na monitorowanie sytuacji rodzinnej i zachowań uczestnika w trakcie i po zakończeniu Programu.
Warunkiem uczestniczenia w Programie jest zgoda na przestrzeganie kontraktu.
Każdy kontrakt musi zawierać w/w reguły. Wskazaniem do pozostania w Programie są wskaźniki zmiany. Jeżeli osoba nie wykazuje zmian w procesie realizacji oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych oraz nadal stosuje przemoc wobec członków rodziny lub innych osób, może to stanowić podstawę do wyłączenia jej z Programu.
7
VI REALIZATOR PROGRAMU
Realizatorem programu oddziaływań korekcyjno - edukacyjnych dla sprawców przemocy jest samorząd Powiatu Lwóweckiego, w imieniu którego działa Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie we Lwówku Śląskim. Zadania związane z realizacją Programu obejmują:
nadzór nad realizacją programu zgodnie z założonymi celami i działaniami nakierowanymi na osiągnięcie rezultatów,
rekrutację uczestników Programu,
obsługę finansową Programu,
monitoring Programu,
pozyskiwanie partnerów w realizacji programu i współpracę z nimi.
W celu realizacji programu PCPR zatrudni na podstawie umów cywilnoprawnych osoby prowadzące oddziaływania bądź zleci realizację zadania. Osoby bezpośrednio zaangażowane w realizację programu, zwane dalej „prowadzącymi”, powinny posiadać wykształcenie
wyższe kierunkowe, specjalistyczne przeszkolenie w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie i praktycznych metod oddziaływań psychologicznych, a także wymagane co najmniej trzyletnie doświadczenie w pracy w instytucjach realizujących zadania na rzecz
przeciwdziałania przemocy w rodzinie 1. W miarę możliwości prowadzącymi powinny być
osoby różnej płci, aby ukazać w trakcie realizacji zajęć modelową relację kobiety i mężczyzny opartą na wzajemnym szacunku i partnerstwie.
Zadania osób prowadzących program obejmują:
kwalifikację do udziału w Programie poprzez przeprowadzenie wstępnego rozpoznania diagnostycznego oraz diagnozy pogłębionej kandydatów na uczestników programu;
sporządzenie autorskiego Programu oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych, ukierunkowanych na zmianę zachowań i postaw osób stosujących przemoc;
korzystanie z superwizji;
prowadzenie dokumentacji z zajęć: list obecności, korespondencji, raportów, sprawozdań, itp., dokonanie oceny końcowej postępów uczestników,
współpracę z instytucjami i organizacjami działającymi w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
1 Wymagania dotyczące wykształcenia i doświadczenia zawodowego osób prowadzących oddziaływania korekcyjno- edukacyjne zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 lutego 2011 r. w sprawie standardu podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, kwalifikacji osób zatrudnionych w tych ośrodkach, szczegółowych kierunków prowadzenia oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie oraz kwalifikacji osób prowadzących oddziaływania korekcyjno-edukacyjne (Dz.U. Nr 50, poz. 259).
8
VII PARTNERZY PROGRAMU
Partnerami realizatora Programu, w szczególności w zakresie rekrutacji i monitoringu będą instytucje i organizacje stykające się z osobami stosującymi przemoc w rodzinie, działające na terenie Powiatu Lwóweckiego, w tym:
Sąd Rejonowy,
Zespół Kuratorskiej Służby Sądowej,
Miejskie i Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej,
Miejskie i Gminne Komisje Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,
Prokuratura Rejonowa,
Komenda Powiatowa Policji,
Organizacje pozarządowe,
Kościoły i organizacje kościelne.
Ścisła współpraca w/w podmiotów pozwoli na większą skuteczność i efektywność oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych.
VIII ZAWARTOŚĆ MERYTORYCZNA PROGRAMU
Zawartość merytoryczna programu skoncentrowana jest na osiągnięciu celu podstawowego i zawiera treści, które dostarczają wiedzy, tworzą okazje do poznania siebie oraz pozwalają na
zmianę form myślenia i reagowania. W szczególności obejmuje poniższe zagadnienia:
definicje i typy przemocy (fizyczna, psychiczna, emocjonalna, ekonomiczna, seksualna),
społeczno-kulturowe źródła i mechanizmy przemocy (stereotypy, przekonania społeczne, mity),
problemy władzy i kontroli w relacjach międzyludzkich,
konsekwencje stosowania przemocy,
psychologiczne mechanizmy przemocy (manipulacje, transmisja międzypokoleniowa).
mechanizmy przemocy związanej z płcią,
przemoc wobec dzieci,
przemoc partnerska,
przemoc wobec osób starszych i niepełnosprawnych,
używanie substancji psychoaktywnych a przemoc,
budowanie dobrych relacji interpersonalnych,
planowanie i rozwijanie samokontroli,
promocja pozytywnych standardów i wartości. Tolerancja oraz szacunek wobec siebie i innych,
nawroty w przemocy.
9
Na program składają się sesje indywidualne kwalifikujące do udziału w Programie oraz sesje grupowe składające się z dwóch bloków tematycznych: edukacyjnego i korekcyjnego.
Rozpoznanie diagnostyczne – przeprowadzane w celu uzyskania informacji o sytuacji życiowej uczestnika programu, specyfice stosowanej przez niego przemocy
oraz jego potrzeb (sesje indywidualne - min. 2 spotkania jednogodzinne) .
Oddziaływania edukacyjne (sesje grupowe) – skupiają się na przekazaniu uczestnikom programu szeroko pojętej wiedzy na temat przemocy rozumianej jako działanie zamierzone oraz uświadomienie uczestnikom negatywnych norm i wzorców kulturowych wykorzystywanych do wspierania postaw dominacji i zachowań kontrolujących sprawcy
wobec ofiary. W ramach tego bloku analizie podlegają stereotypy na temat roli mężczyzny i kobiety. Przyswajanie wiedzy powinno przebiegać zarówno w drodze wykładów/mini-
wykładów, jak też poprzez wykorzystanie metod aktywnych w drodze otwartych dyskusji, interpretacji opisywanych przez uczestników zachowań, odwoływanie się do ich własnych doświadczeń.
Oddziaływania korekcyjne (sesje grupowe) – polegają głównie na praktycznych ćwiczeniach, dostarczających osobistych doświadczeń, pomagających przeformułować własne przekonania i postawy, mające wpływ na usprawiedliwianie i stosowanie przemocy.
Ta część oddziaływań rozwija w uczestnikach zdolność samokontroli, umiejętności konstruktywnego wyrażania negatywnych emocji oraz rozwiązywania konfliktów poprzez negocjacje i kompromisy. Służy temu w szczególności tworzenie przez uczestników zajęć tzw. planów bezpieczeństwa, ułatwiających każdemu z nich poznawanie mechanizmów zachowań przemocowych, rozpoznawanie sygnałów ostrzegawczych i ostatecznie powstrzymywanie się od zachowań agresywnych. Bardzo istotnym elementem tej formy oddziaływań jest nauka umiejętności stosowania tzw. „przerwy na ochłonięcie”, której celem jest rozładowanie napięcia gromadzącego się w trakcie trwania konfliktu tak, by można było kontynuować rozmowę w sposób nie raniący ani fizycznie, ani psychicznie drugiej osoby.
IX RAMY ORGNIZACYJNE
1. Miejsce realizacji Programu jest wskazane przez realizatora programu, jednakże nie może to być lokal w jednostce interwencyjnej lub placówce udzielającej bezpośredniej pomocy osobom doświadczającym przemocy w rodzinie, a także w miejscach udzielania pomocy w godzinach pracy tych jednostek, tj. dostępności dla ofiar przemocy.
2. Czas realizacji Programu: obejmuje okres od 2015 roku do 2020 roku w rozliczeniach rocznych.
3. Oddziaływania korekcyjno – edukacyjne powinny być prowadzone w małych grupach, tj. maksymalnie 15-osobowych.
4. Prowadzący przygotują szczegółowy harmonogram i program zajęć, przedstawiając go do akceptacji Powiatowemu Centrum Pomocy Rodzinie we Lwówku Śląskim.
10 prowadzące.
6. Prowadzący po zakończeniu edycji Programu sporządzą sprawozdanie z jego realizacji.
X MONITORING I EWALUACJA PROGRAMU
Systemowi monitorowania będą podlegać zachowania związane z przemocą u osób
uczestniczących w programie. Monitoring prowadzony będzie przez realizatorów programu w trakcie jego trwania oraz do trzech lat po zakończeniu każdorazowej edycji programu w następujący sposób:
poprzez min. dwukrotny kontakt z uczestnikami programu oraz ich bliskim w trakcie realizacji programu,
raz na 6 miesięcy – kontakt z uczestnikami oraz ich bliskimi do 3 lat od dnia zakończenia programu.
Monitoring powinien odbywać się poprzez bezpośredni kontakt z członkami rodzin sprawców uczestniczących w programie oraz współpracę z członkami Zespołów Interdyscyplinarnych, kuratorami, pracownikami socjalnymi, które pozwolą na analizę aktualnej sytuacji rodzinnej uczestników programu.
Na zakończenie każdej edycji prowadzący przeprowadzą ankietę ewaluacyjną dotyczącą przebiegu i efektów programu.
Wyniki monitoringu i ewaluacji Programu umożliwią ocenę zasadności i pomiar skuteczności prowadzonych oddziaływań wobec uczestników zajęć.
XI ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PROGRAMU
Opracowanie i realizacja programów korekcyjno - edukacyjnych dla osób stosujących przemoc w rodzinie należy do zadań administracji rządowej realizowanych przez powiat, dlatego też środki na realizację tego zadania zapewnia budżet państwa. Planowanie wydatków
na poziomie powiatu ustala się każdego roku. Realizacja Programu uzależniona jest od wielkości środków przekazanych samorządowi z budżetu państwa na ten cel.
