Samorząd terytorialny

Samorząd terytorialny

Historyczne korzenie

współczesnej administracji

Samorząd szlachecki-

Rzeczpospolita szlachecka

•

Ze względu na funkcje przybierały różne nazwy:

 Przedsejmowe, relacyjne

 Deputackie, elekcyjne

 Kapturowe, gospodarcze.

 Istniały również osobne sejmiki generalne dla prowincji.

•

Rzeczpospolita szlachecka Prawo o sejmikach

• Porządkowało ono w znacznym stopniu zasady sejmikowania i rewolucjonizowało zasady prawa wyborczego.

• Ustalono stały czas i miejsca obrad sejmików. Sejmiki poselskie miały się zbierać co dwa lata w dniu 18 sierpnia. Zgromadzenia gospodarskie i deputackie corocznie w dniu 14 lutego. Sejmiki relacyjne winny odbywać się dwa miesiące po zakończeniu Sejmu, zaś elekcyjne powinno się zwoływać w ramach potrzeby.

• Pozbawienie prawa udziału w sejmikach szlachty gołoty. Wprowadzony cenzus majątkowy dawał prawa wyborcze jedynie tym szlachcicom posesjonatom, którzy płacili 100 złotych podatku.

• Szczegółowo skodyfikowano przebieg obrad. By przeciwdziałać nadużyciom ustalono także, że obrady powinny się zaczynać o godzinie dziewiątej rano i trwać do trzeciej po południu, z możliwością przedłużenia za zgodą wszystkich zgromadzonych.

• Ważną innowacją było pozbawienie sejmików prawa do nakładania

podatków ziemskich, choć nie zabroniono zbierania dobrowolnych ofiar.

Rzeczpospolita szlachecka

Ustawa o miastach naszych królewskich

• Sejm uchwalił Ustawę Miasta nasze królewskie wolne w państwach Rzeczypospolitej 18 kwietnia 1791 r.

• Był to akt prawny, uznany „za prawo konstytucyjne”, kodyfikujący prawa publiczne gmin miejskich i mieszczan. U podstawy przyjętych rozwiązań spoczywała idea wolności miast i samych mieszczan, co deklarował art. I tej ustawy: „1-mo Miasta wszystkie królewskie w krajach Rzeczypospolitej za wolne uznajemy”.

• Gwarancją wolności miast była ich pełna samorządność, a więc

w szczególności wolne obieranie władz miejskich. „Obieranie

przez obywatelow miast własnego magistratu — czytamy w

ust.12 art. I Ustawy — mianowicie burmistrzow, wojtow i

Księstwo Warszawskie

• Do organów samorządowych o ograniczonym zakresie należały:

• rady municypalne w składzie: od 10 do 30 radców mianowanych przez króla spośród kandydatów przedstawionych przez zgromadzenia gminne. Na czele rady stał prezydent. Kompetencje: rozkład podatków, budżet, opłaty komunalne, mienie komunalne, opinie, zażalenia.

• rady miejskie w składzie od 3 do 10 radców przedstawianych przez zebranie właścicieli nieruchomości miejskich (posesjonatów, posiadaczy miejskich). Na czele rady stał burmistrz. Kompetencje analogiczne do rad municypalnych z wyjątkiem układania budżetu.

• rady gminne jako organ pomocniczy dla wójta o podobnych kompetencjach do rad miejskich.

5

Królestwo Polskie

• W Królestwie Polskim istniał jedynie samorząd wiejski (gminy wiejskiej), wprowadzony przez władze carskie w ramach tzw.

reformy ziemskiej na podstawie ukazu carskiego z III 1864 r.

• Gmina miała charakter jednostki zbiorczej, obejmującej swym zasięgiem kilka wsi, z których każda była gromadą z własnym samorządem gromadzkim.

• Organami samorządu gminnego było zgromadzenie (zebranie) gminne (organ uchwałodawczy), złożone z przedstawicieli zgromadzeń gromadzkich, wójt, który przewodniczył zgromadzeniu (wybierany przez zgromadzenie) oraz pisarz gminny.

• Gminy podlegały kontroli mianowanych przez władze

6

7

• W miastach władzą był burmistrz (w dużych miastach nadburmistrz), magistrat i rada miejska. Burmistrza mianował król spośród potrójnej liczby kandydatów wybranych przez deputowanych. Magistrat był organem wykonawczym. Skład - urzędnicy zawodowi, urzędnicy płatni (wybierani na 12 lat) i urzędnicy honorowi (wybierani spośród rajców na 6 lat)

• Rada miejska, jako organ opiniodawczy i kontrolny, wybierana była przez deputowanych i magistrat. Liczba rajców była zależna od wielkości miasta (od 24 do 102). Kadencja 3-letnia.

• Poza miastami funkcję samorządową wypełniała gmina wiejska, w której władzę uchwałodawczą sprawowało zgromadzenie gminne wybierane przez mieszkańców danej gminy, zaś władzę wykonawczą sprawował naczelnik gminy wraz z ławnikiem. Kompetencje tego szczebla samorządu podzielono na własne i poruczone. Do spraw własnych należały sprawy budowy i utrzymania dróg, szkół, zakładów leczniczych, gazowni, elektrowni oraz podatków. Sprawy zlecone to wszelkie działania mające na celu utrzymanie porządku publicznego wypełniane przez miejscową policję.

Zabór pruski-

gminy miejskie i wiejskie

Zabór pruski Powiaty

 Sejmiki powiatowe było organami samorządowymi i pomocniczymi dla landrata.

 Skład:

 wszyscy posiadacze dóbr rycerskich w powiecie;

 po jednym przedstawicielu z każdego miasta;

 3 przedstawicieli gmin wiejskich.

Zabór pruski- prowincje

 Sejmy prowincjonalne w Prusach zostały wprowadzone w 1823 r. z

wyjątkiem prowincji poznańskiej. W Poznańskiem sejm został wprowadzony w 1824 r.

 Skład Sejmu:

 - 24 posłów reprezentujących rycerstwo, w tym dwóch wirylistów książąt Thurn und Taxis oraz księcia von Sułkowskiego ,

 - 16 posłów reprezentujących stan mieszczański,

 - 8 posłów reprezentujących stan chłopski.

 Kadencja – 6 lat co trzy lata połowa składu ustępowa i dokonywano wyborów uzupełniających.

 Miejscem sejmowania była stolica prowincji.

 Przewodniczył obradom marszałek wybierany ze stanu szlacheckiego ( obradom dwóch pierwszych sejmów z 1827 i 1830 przewodniczył Antoni Sułkowski).

 Wszelkie sprawy przechodziły większością głosów , petycje do króla uchwalano większością 2/3 głosów.

 Kompetencje Sejmu:

 opiniowanie projektów ustaw dot. prowincji i podatków ogólnopaństwowych,

 podejmowanie uchwał w sprawach lokalnych,

 składanie królowi skarg i petycji. ⁹

Prusy-

Reformy administracyjne 1872-1885

 Projekt reform przygotował Rudolf von Gneist

 Polegały one na:

 Wprowadzeniu pełnego samorządu;

 Wprowadzeniu dualizmu administracji rządowej i samorządowej;

 Wprowadzaniu sądownictwa administracyjnego na

poszczególnych szczeblach podziału

administracyjnego.

Prusy- reformy administracyjne Powiat

• Reforma z 1872 r. pozostawiała landrata jako urzędnika państwowego i urzędnika

samorządowego;

• Pozostawiono sejmik powiatowy, ale zmieniono jego kompetencje i sposób

wyborów (wybory kurialne w trzech kuriach:

większej własności, miejskiej i wiejskie);

• Wprowadzono wydział powiatowy złożony z landrata i 6 osób powoływanych przez sejmik na 6 lat ( organ wykonawczy dla sejmiku,

organ nadzorczy samorządu gminnego oraz sąd administracyjny I instancji).

11

Prusy- Reformy administracyjne Prowincja

 Pozostawiono sejm prowincjonalny, ale zmieniono jego kompetencje i skład.

 Wprowadzono wydział prowincjonalny (7-15 osób) i dyrektora krajowego. Wypełniali oni uchwały sejmiku.

Prócz tego dyrektor prowadził sprawy bieżące oraz nadzorował urzędników samorządowych, a wydział pełnił funkcje sądu administracyjnego oraz przygotowywał sprawy przed obradami sejmiku.

 Zasad tych nie wprowadzono w Poznańskiem. Dopiero

w 1889 r. wprowadzony poznański Wydział

Prowincjonalny.

Autonomia Galicji

• do lat 60 XIX w. Austria nie zrealizowała zobowiązania do utworzenia instytucji narodowych w Galicji;

• w 1859 r. następuje załamanie się systemu rządów absolutnych w Cesarstwie Austriackim;

• Dyplom październikowy z 1860 r. stanowi początek okresu konstytucyjnego w dziejach Austrii; na podstawie tego aktu przyznano autonomię narodom historycznym, do których zaliczono Polaków;

• 26 lutego 1861 r. zostaje wydany statut krajowy dla Galicji wraz z ordynacją wyborczą do sejmu, stanowił on jeden z allegatów do patentu lutowego;

• organy autonomiczne: Sejm i Wydział Krajowy.

13

Galicja-

Sejm Krajowy

•

 9 wirylistów (wchodzący z urzędu), (od 1896 r. – 10, a od 1900 r. – 12),

 44 reprezentantów wielkiej własności ziemskiej,

 3 reprezentantów izb przemysłowo-handlowych,

 20 reprezentantów miast większych, (od 1896 r. – 23, a od 1900 r. - 28),

 74 reprezentantów pozostałych gmin miejskich i wiejskich;

• istota prawa wyborczego sprowadzała się do tzw. reprezentacji grup interesów;

• uprawnieni do głosowania zostali zaliczeni do rozmaitych grup interesów na podstawie cenzusu zawodowego i majątkowego;

• uprawnienia: ustawodawstwo w sprawach „kultury krajowej”, mógł

wydawać akty prawne w ramach ustawodawstwa ogólnopaństwowego,

Galicja-

Wydział Krajowy

• Skład: marszałek krajowy i 6 członków. Trzech członków wybierał sejm, a po jednym posłowie z kurii wielkiej własności, połączonej kurii izb przemysłowo-handlowych i miast oraz z kurii reszty gmin miejskich i wiejskich;

• Kompetencje: „organ zawiadowczy i wykonawczy reprezentacji krajowej”, bieżąca administracja, nadzorował działalność samorządu terytorialnego, zarządzał majątkiem kraju, lokalnymi zakładami i funduszami, reprezentował kraj na zewnątrz, inicjatywa ustawodawcza (projekty trafiały do drugiego czytania), przygotowywanie wszelkich sprawa przed obradami sejmu.

15

Galicja-

Samorząd terytorialny powiatów i gmin

• W powiatach organem uchwałodawczym były rady powiatowe, a wykonawczym i zarządzającym wydziały powiatowym z

marszałkiem, którego nominację zatwierdzał cesarz;

• W miastach samorządowych organem uchwałodawczym i nadzorczym była rada miejska, a organem zarządzającym i wykonawczym w większych miastach magistraty, a w miastach mniejszych i miasteczkach zwierzchności gminne;

• W gminach wiejskich organem uchwałodawczym i nadzorczym

była rada gminna, a organem zarządzającym i wykonawczym

Samorząd II Rzeczypospolitej

17

• Początek budowy organizacji samorządu terytorialnego rozpoczęto już w XI 1918 r. Ze względu na różnice między poszczególnymi częściami odrodzonego państwa, rozwiązania prawne miały mieć charakter tymczasowy, a wprowadzano je na początku na terenie byłej Kongresówki Były to:

 dekret o utworzeniu Rad gminnych na obszarze b. Królestwa Kongresowego z dnia 27 listopada 1918 r. oraz przepisy wykonawcze do tego dekretu;

 dekret o tymczasowej ordynacji wyborczej do sejmików powiatowych z dnia 5 grudnia 1918 r. oraz przepisy wykonawcze z dnia 15 stycznia 1919 r. do tego dekretu;

 dekret o wyborach do rad miejskich na terenie b. Królestwa Kongresowego z dnia 13 grudnia 1918 r. i regulamin wyborczy do Rad miejskich z dnia 26 lutego 1919 r.;

 dekret o tymczasowej ordynacji powiatowej dla obszarów b. zaboru rosyjskiego 4 lutego 1919 r. i przepisy wykonawcze do tego dekretu z dn. 18 lutego 1919 r.;

 dekret o samorządzie miejskim z dn. 4 lutego 1919 r. oraz przepisy wykonawcze do tego dekretu z 18 lutego 1919 r.;

 dekret w przedmiocie skarbowości gmin miejskich z dnia 7 lutego 1919 r.;

 dekret w przedmiocie skarbowości powiatowych związków komunalnych z dnia 7 lutego 1919 r.

Samorząd II Rzeczypospolitej

• Powyższe akty zostały rozciągnięte na ziemie Kresów Wschodnich po ich zdobyciu przez polskie wojska w czerwcu 1919 r.

• W byłej Galicji pozostawiono w mocy ustawodawstwo z czasów zaborczych, dokonując w nich korekt w duchu demokratycznym.

• Na ziemiach byłego zaboru pruskiego obowiązywały przepisy wprowadzone przez Komisariat Naczelnej Rady Ludowej oraz rozporządzenia Ministra dla byłej dzielnicy pruskiej.

Niewątpliwą cechą odrębną tej części państwa polskiego było

istnienie samorządu wojewódzkiego w Wielkopolsce i na

Pomorzu.

Samorząd II Rzeczypospolitej- rady gminne

• Dekretem Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego z dnia 27 listopada 1918 r.

utworzone zostały rady gminne, składające się z wójta oraz 12 członków wybieranych w tajnym głosowaniu przez zgromadzenie gminne.

• Prawo do udziału w jawnych obradach rady przysługiwało każdemu mieszkańcowi gminy mieszkającemu w niej przynajmniej sześć miesięcy, który ukończył 21 lat i posiadał polskie obywatelstwo.

• Do podstawowych zadań rady należało m. in. przygotowywanie wniosków i budżetu na zgromadzenie gminne, czuwanie nad wykonaniem uchwał zgromadzenia, gospodarowanie nieruchomościami i finansami należącymi do gminy, kontrola działalności wójta, nadzór nad instytucjami i zakładami gminnymi.

• Rozporządzenie Komisarza Generalnego Ziem Wschodnich z dnia 26 września 1919 r. o samorządzie gminnym, ustanowiło organy samorządowe szczebla podstawowego na terenach wschodnich: ustanowiono najniższy szczebel samorządu wiejskiego – gromadę, którą stanowiła każda oddzielna wieś, kolonia czy osada wiejska.

• Organami gromady były: zebranie gromadzkie oraz sołtys wybierany spośród członków gromady przez zebranie gromadzkie. Do kompetencji zebrania gromadzkiego należały m. in. wybór sołtysa oraz zarządzanie majątkiem gminnym położonym w obrębie gromady w zakresie przekazanym przez gminę. Prawo do udziału w zebraniach gromadzkich mieli wszyscy członkowie

gromady, którzy ukończyli 21 lat. ¹⁹

Samorząd II Rzeczypospolitej- rady miejskie

• Dekret Naczelnika Państwa z dnia 4 lutego 1919 r. ustanawiał instytucje samorządu miejskiego.

 Organem uchwałodawczym oraz kontrolnym gminy była rada miejska wybierana na trzyletnią kadencję, zaś organem powołanym do wykonywania uchwał rady był magistrat, w którego skład wchodził burmistrz (w miastach wydzielonych z powiatu – prezydent), jego zastępcy oraz ławnicy.

 Samorząd miejski posiadał osobowość publiczno-prawną i wykonywał zadania własne oraz poruczone. Do zakresu działań gminy należały sprawy (w ramach zadań własnych) dotyczące przede wszystkim utrzymania i zarządzania majątkiem gminy oraz jej przychodami i wydatkami, działania na rzecz rozwoju i dobrobytu gminy, jak przyjęcie programu inwestycji komunalnych, rozwoju handlu, utrzymywania i rozwoju placówek oświaty publicznej, ochrony zdrowia oraz zakładów dobroczynności dla ubogich mieszkańców gminy.

• Ogólny nadzór nad tym szczeblem samorządu należał do administracji

Samorząd powiatowy w II Rzeczypospolitej

• Dekret z 4 lutego 1919 r. o tymczasowej ordynacji powiatowej dla obszarów Polski byłego zaboru rosyjskiego wprowadzał samorząd powiatowy.

• Powiaty, podobnie jak gminy, tworzyły samodzielną jednostkę terytorialną z osobowością prawną i własny majątkiem.

Miasta, które liczyły więcej niż 25 tys. mieszkańców, miały status odrębnego powiatu.

• Organy powiatu, to: sejmik powiatowy jako organ uchwałodawczy i kontrolujący, wydział powiatowy posiadający funkcje wykonawcze i zarządzające, sprowadzające się m.in. do przygotowywania spraw będących przedmiotem obrad sejmiku, określania sposobów wykonywania uchwał sejmikowych, wykonywania czynności poruczonych przez władze państwowe i ustawy oraz komisarz powiatowy, który pełnił zarówno funkcję przewodniczącego sejmiku, jak i kierował pracami wydziału powiatowego.

21

Samorząd wojewódzki II Rzeczypospolitej

• Samorząd wojewódzki istniał jedynie na terenie byłej dzielnicy pruskiej w województwach poznańskim i pomorskim oraz śląskim.

• Organami były:

 Sejmik wojewódzki, wydział wojewódzki i starosta krajowy

 Sejmik miał charakter organu uchwałodawczego i kontrolnego, wybieranego przez rady powiatowe i rady miast wydzielonych z powiatów. W poznańskim liczył 85 osób, w pomorskim 55 osób.

 W skład wydziału wojewódzkiego wchodzili: przewodniczący, zastępca, starosta krajowy i 12 członków (w pomorskim 8 członków);

 Starosta krajowy reprezentował samorząd na zewnątrz, wykonywał uchwały wydziału i był przełożonym wszystkich urzędników samorządowych.

 Nadzór nad samorządem w I instancji sprawował wojewoda, a w II- Minister Spraw Wewnętrznych. Mogli oni zawieszać uchwały sejmiku i wydziału naruszające porządek prawny oraz ingerować w budżet samorządowy.

• Zdołano jeszcze uchwalić ustawę z dnia 26 września 1922 r. o zasadach

Unifikacja samorządu w II Rzeczypospolitej

• Po długoletnich pracach uchwalono w dniu 23 marca 1933 r.

ustawę o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego, nazywanej ustawą scaleniową.

• Ustawa wprowadziła pięcioletnią kadencję zarówno dla organów uchwałodawczych, jak i zarządzających wszystkich szczebli samorządu, począwszy od gromad, poprzez gminy wiejskie i miejskie oraz powiaty. Zawodowi członkowie zarządów pełnili funkcję przez 10 lat.

• Czynne prawo wyborcze przysługiwało każdemu mieszkańcowi danej jednostki samorządowej, w której zamieszkiwał przynajmniej od roku, który posiadał obywatelstwo polskie oraz ukończył 24 lata.

• Bierne prawo wyborcze przysługiwało osobom, które

ukończyły do dnia zarządzenia wyborów 30 lat, z tym że na

szereg funkcji: burmistrza i jego zastępcy, radnego rady

miejskiej i powiatowej, ławnika miejskiego oraz członka

wydziału powiatowego mogły zostać wybrane wyłącznie

osoby, które władają językiem polskim w słowie i piśmie.

Unifikacja samorządu w II Rzeczypospolitej- administracja gminna

• Podstawową jednostką samorządu lokalnego była gmina wiejska, w skład której wchodziła jedna lub więcej miejscowości np.: wsie, sioła, osady, osiedla, przysiółki, zaścianki, folwarki. Każda gmina wiejska była „samorządową jednostką terytorialną, osobą prawa publicznego oraz podmiotem praw majątkowych”

• Organem uchwałodawczym (stanowiącym) i kontrolującym była rada gminna, w której skład wchodzili: wójt (jako jej przewodniczący), podwójci (zastępcy wójta), ławnicy (członkowie zarządu gminy) oraz radni (12 w gminach liczących do 5 tys., 16 – w gminach liczących od 5 do 10 tys. oraz 20 radnych w gminach liczących powyżej 10 tys. mieszkańców). Radni byli wybierani przez gminne kolegia wyborcze składające się z radnych gromadzkich lub ich delegatów, sołtysów oraz podsołtysów wszystkich gromad.

• Organem wykonawczym gminy był zarząd, w którego skład wchodzili: wójt, podwójci oraz dwóch ławników (w gminach liczących powyżej 10 tys.

mieszkańców – trzech), których wybierali radni w tajnym głosowaniu

Unifikacja samorządu w II Rzeczypospolitej-

administracja gminna

• Jeżeli gminę tworzyło kilka miejscowości, wówczas dzieliła się ona na gromady. Gromadę stanowiła z reguły każda miejscowość wchodząca w skład gminy. Organem uchwałodawczym gromady liczącej ponad 200 mieszkańców była rada gromadzka, zaś w mniejszych ośrodkach było to zebranie gromadzkie.

• Przewodniczącym rady gromadzkiej, czyli organu uchwałodawczego, był sołtys, który zarządzał radą wraz ze swoim zastępcą (podsołtysem) oraz radnymi gromadzkimi w liczbie od 12 do 30, w zależności od wielkości gromady.

• Organem wykonawczym gromady był sołtys wybierany na 3 lata przez radnych gromadzkich. W mniejszych ośrodkach, w których nie istniała rada gromadzka, na to stanowisko zgromadzenie gromadzkie wybierało podsołtysa.

• Sołtys był organem pomocniczym zarządu gminnego na obszarze gromady, w tym zakresie był służbowo podległy wójtowi. Do jego najważniejszych kompetencji należało: zarządzanie majątkiem i dobrem gromadzkim, reprezentowanie gromady na zewnątrz oraz przygotowywanie wniosków oraz wykonywanie uchwał organu

uchwałodawczego.

Unifikacja samorządu w II Rzeczypospolitej-

administracja gminna

• W gminach miejskich organami uchwałodawczymi były rady miejskie w składzie od 16 do 72 radnych, w Warszawie było 100 radnych. Wybierani byli przez mieszkańców miast w drodze pięcioprzymiotnikowych wyborów (powszechnych, równych, bezpośrednich, tajnych i proporcjonalnych). Radzie przewodniczył burmistrz (prezydent), bądź jego zastępcy.

• Zarząd miejski (magistrat), jako organ wykonawczy, składał się z burmistrza (prezydenta) i wiceburmistrza (wiceprezydenta) oraz ławników. Liczba ławników wynosiła 10 % składu rady, ale nie mniej niż 3 osoby. Zgodnie z ustawą burmistrzowie (prezydenci) mieli wyłączność w reprezentowaniu gminy na zewnątrz oraz dokonywali „jednoosobowo i pod osobistą odpowiedzialnością wszelkie czynności organów ustrojowych gminy, działających jako organa wykonawcze władz rządowych, bądź jako władze administracji ogólnej”.

• Ustawy nie rozciągnięto na Warszawę. Dopiero w 1934 r. uchwalono

Unifikacja samorządu w II Rzeczypospolitej-

administracja powiatowa

• Organem uchwałodawczym w powiecie była rada powiatu. W jej skład wchodzili radni wyłaniani w wyborach pośrednich przez kolegia wyborcze, złożone z radnych i członków zarządów gmin wiejskich i miast niewydzielonych z powiatowych związków samorządowych (powyżej 25 tys.

mieszkańców) w liczbie od 2 do 5 radnych;

• Funkcje organu wykonawczego sprawował wydział powiatowy, którego członków wybierała rada w głosowaniu tajnym i proporcjonalnym. Wydziałem powiatowym kierował starosta mianowany przez Ministra Spraw Wewnętrznych.

Starosta był związany z administracją rządową, a jednocześnie był członkiem kolegialnego organu samorządowego. Do wydziału wchodzili jeszcze wicestarosta i 6 członków.

27

Unifikacja samorządu w II Rzeczypospolitej-

samorząd wojewódzki

• Ustawa scaleniowa nie rozpatrywała kwestii samorządu wojewódzkiego. Samorząd wojewódzki istniał nadal jedynie w województwach poznańskim i pomorskim oraz śląskim.

• Organami były:

 Sejmik wojewódzki, wydział wojewódzki i starosta krajowy (nie było go na Śląsku).

 Sejmik miał charakter organu uchwałodawczego i kontrolnego, wybieranego przez rady powiatowe i rady miast wydzielonych z powiatów. W poznańskim zmienił się skład sejmiku- liczył on 83 osoby, w pomorskim 70 osób.

 W skład wydziału wojewódzkiego wchodzili: przewodniczący,

zastępca, starosta krajowy i 12 członków (w pomorskim 8

członków);

Unifikacja samorządu w II Rzeczypospolitej-

kompetencje i nadzór

• Kompetencje dzieliły się na własne (zadania własne) i poruczone (zadania zlecone przez władze rządowe):

 Własne to: zarząd własnym majątkiem, rozwój rolnictwa, handlu, przemysłu, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, zaspokajanie miejscowych potrzeb w zakresie kultury, komunikacji.

 Poruczone to m.in. ściąganie podatków, prowadzenie ksiąg stanu cywilnego, czynności statystyczne, współdziałanie w sprawach wojskowych czy policyjnych, przeprowadzanie wyborów.

• Nadzór nad gminami wiejskimi i miastami niewydzielonymi z powiatowego związku samorządowego sprawował starosta, dla miast wydzielonych- wojewoda, dla Warszawy- Minister Spraw Wewnętrznych

29

Samorząd w latach 1944-1990

• Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego w manifeście z 22 VII 1944 r. uznał konstytucję marcową z 1921 roku za legalną i obowiązującą, ta zaś przewidywała dualizm administracji terenowej i szeroki samorząd. Następnie, ustawą z 11 IX 1944 roku o utworzeniu systemu rad narodowych i dekretem z 23 XI 1944 roku o powołaniu samorządu terytorialnego wprowadzono trójtorowość administracji terenowej. Do odtworzonych przedwojennych instytucji administracji rządowej i samorządu terytorialnego dodano, na wzór Związku Radzieckiego, nowy element – rady narodowe. Ogólna koncepcja polityczna i ustrojowa rad sprowadzała się do skupienia, w gestii jednego organu, całej władzy państwowej i samorządowej.

Sposób tworzenia rad w trybie administracyjnym od samego początku nie przewidywał wyborów, lecz system delegowania radnych przez terenowe placówki Polskiej Partii Robotniczej oraz związane z nią organizacje.

• Na mocy ustawy z 20 marca 1950 roku o terenowych organach jednolitej władzy państwowej zniesiono samorząd terytorialny i organy administracji zespolonej przekazując pełnię władzy radom narodowym i ich organom wykonawczym- prezydiom. Rady miały podlegać radom wyższego szczebla oraz wyborcom, którym przyznano prawo odwołania radnego. Na szczycie hierarchii rad stała Rada Państwa.

Nowe zasady utrwaliła konstytucja PRL z 22 VII 1952 r.