Ustawowe znamiona czynu
zabronionego
Zespół ustawowych znamion
Zawarte w ustawie cechy zdarzenia, których całokształt określa przestępstwo, a które muszą być udowodnione w postępowaniu karnym, aby mogło nastąpić prawidłowe skazanie za przestępstwo,
Typizacja – poszczególne typy przestępstwa zawarte w dyspozycjach przepisów prawa karnego, tworzone są poprzez wyodrębnienie pewnej klasy zdarzeń. Aby stwierdzić, że konkretne zachowanie stanowi przestępstwo, musi zawierać wszystkie elementy, których wymaga ustawa dla danego typu przestępstwa.
Stosowanie przepisów prawa karnego odbywa się poprzez kwalifikację zachowań pod określone przepisy prawa karnego, czyli subsumpcję czynu jako konkretnego zdarzenia pod określony przepis ustawy karnej,
Kwalifikacja polega więc na wyborze przepisu ustawy i dopasowaniu do niego konkretnego zdarzenia,
Art.150 k.k. – sprawca: 1) zabił, 2) człowieka, 3) na jego żądanie, 4) pod wpływem współczucia dla niego,
art. 278 k.k. – sprawca: 1) dokonał zaboru, 2) w celu przywłaszczenia, 3) rzeczy, 4) cudzej, 5) ruchomej
Klasyfikacja znamion przestępstwa
A) Znamiona opisowe (deskryptywne) – nie wymagają występowania żadnych ocen, posługują się opisem zachowania, jego okoliczności, ich występowanie daje się łatwo stwierdzić (np. art. 148 k.k. – „człowiek”, art. 278 - „rzecz ruchoma”, art.
149 k.k. – „matka”),
B) Znamiona ocenne – odwołują się do ocen w różnych płaszczyznach (etycznych, biologicznych, itp.), ich wykładnia jest uzależniona od oceny podmiotu stosującego prawo, maja one zatem charakter subiektywny (np. art. 156§1 pkt 2 k.k. –
„zeszpecenie”, art. 216 k.k. – „znieważenie”, art. 202 k.k – treść pornograficzna, art. 218 k.k. – złośliwie, art. 209 k.k. - uporczywie
A)Znamiona wyrażone w języku technicznym (specjalistycznym)- dla odczytania ich znaczenia konieczne staje się odniesienie do jakiejś dziedziny wiedzy specjalistycznej (np. medycznej: „choroba psychiczna” – art. 31 k.k., wirus HIV – art. 161 k.k.). Odwołanie do wiedzy specjalnej jest wynikiem konieczności ustalenia właściwego znaczenia znamion, stąd określa się je niekiedy mianem znamion odsyłających,
A’)Znamiona normatywne - to szczególna gałąź znamion specjalistycznych, posługują się one bowiem pojęciami z języka prawniczego, np. „funkcjonariusz publiczny”,
„przestępstwo skarbowe”, „wierzyciel”, „dłużnik”,
„upadłość”, „papier wartościowy”
B) Znamiona wyrażone w języku potocznym - nie wymagają sięgania do innych dziedzin wiedzy, mają takie znaczenie, jakie nadaje im język potoczny. Niekiedy w ustawie karnej pewnym wyrażeniom nadaje się znaczenie bardziej precyzyjne od tego, które funkcjonuje w języku potocznym (np. art. 115 §10 k.k. – młodociany, art. 115 § 12 k.k. – groźba bezprawna, art. 115 § 11 k.k. – osoba najbliższa)
A) Znamiona ostre – wyraźnie określają zakres czynu zabronionego, nie ma zatem wątpliwości, czy dany przedmiot wchodzi w zakres pojęcia („pieniądz”,
„człowiek”, „matka”). Wyznaczają ścisłą granicę pomiędzy zachowaniami penalizowanymi, a sferą indyferentną prawnokarnie.
B) Znamiona nieostre – występują wówczas, gdy granice penalizacji są płynne, zakres ich desygnatów nie jest ani jasny, ani jednoznaczny; są to znamiona wartościujące przez stopniowanie – np. „szczególnie ciężki przypadek,
„istotne zeszpecenie”
A) Znamiona liczbowe – znamiona wyrażone za pomocą liczb ( art. 189 §2 k.k. – 7 dni, art. 200 k.k. – 15 lat).
Mają one bardzo ostry charakter.
B) Znamiona ilościowe – to takie, które odwołują się do pewnych wielkości lub ilości (np. „mienie znacznej wartości”, „mienie wielkiej wartości”.
W każdym typie przestępstwa można wyróżnić 4 stałe grupy znamion, które konstytuują jego byt:
Znamiona przedmiotu (dobro prawne na które skierowany jest atak, bądź to które jest nim zagrożone),
Znamiona strony przedmiotowej (znamię czasownikowe, skutek, związek przyczynowy, okoliczności modalne, przedmiot czynności wykonawczej),
Znamiona podmiotu (sprawca – w ujęciu powszechnym lub indywidualnym),
Znamiona strony podmiotowej (umyślność, nieumyślność, kombinacja strony podmiotowej – umyślności z nieumyślnością, cel, motywacja sprawcy)
