Zarz ądzanie Ğrodkami wáasnymi

U N I V E R S I TAT I S M A R I A E C U R I E - S K à O D O W S K A L U B L I N – P O L O N I A

VOL. XLV, 2 SECTIO H 2011

Wydzia á Gospodarki Regionalnej i Turystyki w Jeleniej Górze, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocáawiu

ROBERT KUREK

Zarz ądzanie Ğrodkami wáasnymi

– nowy wymiar zarządzania finansami

zakáadu ubezpieczeĔ

Managing own funds – new dimension in managing insurance company finance

Wst Ċp

Aby zapewni ü bezpieczeĔstwo ekonomiczne zakáadu ubezpieczeĔ, posiadane Ğrodki wáasne powinny byü dostosowane do jego rzeczywistego profilu ryzyka, z uwzgl Ċdnieniem wpáywu ewentualnych technik jego ograniczania oraz efektów dywersyfikacji. Wed áug Solvency II profil ryzyka zakáadu ubezpieczeĔ odzwier- ciedlony jest przez wielko Ğü kapitaáowego wymogu wypáacalnoĞci (SCR). Konieczne przy tym dostosowanie Ğrodków wáasnych oznacza, Īe nie wystarczy proste zsumo- wanie pozycji, które stanowi ü mają pokrycie tego wymogu, jak to byáo w Solvency I.

Uwzgl Ċdnienie caáej procedury ustalania Ğrodków wáasnych i zaáoĪenie, Īe nie wszystkie pozycje b Ċdą mogáy byü przez nadzór dopuszczone na pokrycie wymogów kapita áowych (limity nadzorcze) oznacza koniecznoĞü podjĊcia ze strony zakáadów ubezpiecze Ĕ wielu dziaáaĔ mających na celu wykorzystanie dostĊpnych Ğrodków w áasnych w sposób optymalny. Nawiązanie przy tym do koniecznoĞci dopasowania pozycji kapita áowych do zobowiązaĔ w czasie oznacza, Īe zarządzanie Ğrodkami w áasnymi staje siĊ procesem ciągáym i na trwaáe wpisuje siĊ w szeroko rozumiane zarz ądzanie finansami zakáadów ubezpieczeĔ.

Celem opracowania jest wyspecyfikowanie nowych obszarów zarz ądzania fi-

nansami zak áadów ubezpieczeĔ w związku z nadzorczymi regulacjami (Solvency

II) dotycz ącymi ustalania Ğrodków wáasnych.

1. Charakterystyka Ğrodków wáasnych zakáadu ubezpieczeĔ jako elementu zarz ądzania finansami

ĝrodki wáasne zakáadu ubezpieczeĔ są jednym z najistotniejszych elementów w systemie regulacji ostro ĪnoĞciowych. Zarówno zakres ryzyk towarzyszących dzia áalnoĞci ubezpieczeniowej, jak i skala prowadzonej dziaáalnoĞci zaleĪą od wiel- ko Ğci posiadanego kapitaáu zabezpieczającego tĊ dziaáalnoĞü. Regulacje odnoszące si Ċ do posiadania przez zakáad ubezpieczeĔ stosownej wysokoĞci Ğrodków wáasnych zapewniaj ą prawidáowoĞü ciąĪących na nim zadaĔ wobec ubezpieczonych i są jednym z warunków gwarantuj ących realizacjĊ zasady realnoĞci ochrony ubezpieczeniowej ¹ , a jako „bufor bezpiecze Ĕstwa” absorbują skutki finansowe wystąpienia niekorzyst- nych i nieprzewidzianych zdarze Ĕ w dziaáalnoĞci zakáadu ubezpieczeĔ ² . Trójfilarowa koncepcja Solvency II zak áada, Īe Ğrodki wáasne i związane z nimi procedury „wple- cione” s ą we wszystkie III filary:

– I filar – ustalenie wymogów kapita áowych: kapitaáu wypáacalnoĞci (SCR – Solvency Capital Requirement) oraz minimalnego wymogu kapita áowego (MCR – Minimum Capital Requirement) oraz odpowiadaj ących im Ğrodkom wáasnym;

– II filar – badanie spójno Ğci miĊdzy wysokoĞcią Ğrodków wáasnych a skalą po- dejmowanego ryzyka, którego dokonuj ą same zakáady ubezpieczeĔ zobowiązane do W áasnej Oceny Ryzyka i WypáacalnoĞci (Own Risk and Solvency Assessment – ORSA), jako narz Ċdzia w ramach systemu zarządzania ryzykiem (narzĊdzie to wymaga od zak áadu ubezpieczeĔ wáaĞciwej oceny wáasnego krótko- i dáugoterminowego ryzyka oraz kwoty Ğrodków wáasnych niezbĊdnych do jego pokrycia ³ ), a oceny i weryfikacji procedur okre Ğlania wymogu kapitaáowego w stosunku do skali ryzyka i utrzymywa- nia Ğrodków wáasnych na poziomie przewyĪszającym ustalenia regulacyjne dokonuje organ nadzoru w ramach Procesu Analizy Nadzorczej (Supervisory Review Process);

– III filar – obowi ązek informowania (public disclosure) o strukturze i kwocie Ğrodków wáasnych oraz ich jakoĞci wraz analizą wszelkich istotnych zmian w porów- naniu z wcze Ğniejszymi okresami, co umoĪliwia prognozowanie zdolnoĞci zakáadu ubezpiecze Ĕ do zabezpieczenia regulowania swoich zobowiązaĔ w przyszáoĞci ⁴ .

Zgodnie z dyrektyw ą Solvency II ⁵ w definicyjnym uj Ċciu przez Ğrodki wáasne na- le Īy rozumieü „…aktywa wolne od wszelkich przewidywalnych zobowiązaĔ dostĊpne

1 J. àaĔcucki, Podstawy finansów ubezpieczeĔ gospodarczych, PWN, Warszawa 1996, s. 134

2 W. Bijak, Praktyczne metody badania niewypáacalnoĞci zakáadów ubezpieczeĔ, Oficyna Wyd. SGH, Warszawa 2009, s. 36

3 I. Kra Ğniewska, D. Pawelec, WypáacalnoĞü II – Wáasna Ocena Ryzyka i WypáacalnoĞci (ORSA), UKNF - Departament Ubezpieczeniowego Nadzoru Finansowego, Warszawa 13.10.2009 r., s. 5; http://www.knf.gov.

pl/Images/WII_wlasna_ocena_ryzyka_wyplacalnosci_ORSA_tcm75-23598.pdf

4 Obowiązek ujawniania tych informacji wynika z nowego elementu przewidzianego w Solvency II, jakim jest Raport na temat wypáacalnoĞci i kondycji finansowej (SFCR - Solvency and Financial Condition Report) – art. 50 dyrektywy Solvency II.

5 Ostateczny ksztaát zapisów przyjĊtych w dyrektywie Solvency II byá efektem zaleceĔ CEIOPS w tym

zakresie, opublikowanych w dokumencie: CEIOPS, Draft CEIOPS’ Advice for Level 2 Implementing Measures

na pokrycie strat wynikaj ących z niesprzyjających wahaĔ w obszarze prowadzonej dzia áalnoĞci, zarówno przy zaáoĪeniu kontynuacji dziaáalnoĞci, jak i w przypadku likwidacji” ⁶ . Zapisy dyrektywy reguluj ą, Īe do Ğrodków wáasnych zakáadu ubezpie- cze Ĕ, które stanowią pokrycie wymogów kapitaáowych, zaliczyü moĪna podstawowe i uzupe ániające Ğrodki wáasne ⁷ :

– podstawowe Ğrodki wáasne – pozycje bilansowe zakáadu ubezpieczeĔ, które obejmuj ą nadwyĪkĊ aktywów nad zobowiązaniami ⁸ ;

– uzupe ániające Ğrodki wáasne – pozycje pozabilansowe, które mogą zostaü wy- korzystane do pokrycia strat (np. wezwania udzia áowców do wniesienia dodatkowych wk áadów, akredytywy i gwarancje, itp.).

Ustalenie „odpowiednich” Ğrodków wáasnych, jako element oceny dziaáalnoĞci zak áadów ubezpieczeĔ, praktycznie we wszystkich systemach oceny dziaáalnoĞci zak áadów ubezpieczeĔ podlega szczegóáowym zasadom i reguáom prawnym, do egzekwowania i kontroli których zobowi ązane są organy nadzoru ⁹ . W rozumieniu Solvency II nie wszystkie pozycje daj ą gwarancjĊ pokrycia strat, dlatego wprowa- dzone zosta áy limity i ograniczenia związane z akceptacją poszczególnych pozycji.

Zadaniem organu nadzoru jest sprawdzenie, czy:

– posiadane Ğrodki wáasne są na tyle wystarczające (iloĞü), Īe zakáad ubezpie- cze Ĕ wykaĪe swoją zdolnoĞü do przetrwania, tzn. bĊdzie w stanie pokryü straty:

w przypadku likwidacji, przy za áoĪeniu kontynuacji prowadzonej dziaáalnoĞci oraz w przypadku dzia áalnoĞci nowej, której spodziewane rozpoczĊcie nastąpi w ciągu kolejnych 12 miesi Ċcy;

– pozycje Ğrodków wáasnych posiadają odpowiednie cechy (jakoĞü), które przy ich okre Ğlaniu decydują o dostĊpnoĞci w momencie ich wymagalnoĞci (poziom po- krycia strat);

– ma miejsce dopasowanie Ğrodków wáasnych dostĊpnych w kalkulowanym okresie, czyli takich, które s ą w dyspozycji zakáadu ubezpieczeĔ na początku i na koniec okresu (horyzont czasowy);

– ma miejsce dopasowanie w czasie, strukturze i ilo Ğci do aktywów stanowiących pokrycie bilansowych Ğrodków wáasnych.

on Solvency II: Own funds - Article 97 and 99 - Classification and eligibility, Consultation Paper No. 46, CEIOPS-CP-46/09, 2 July 2009; http://www.knf.gov.pl/Images/090702%20CP46%20L2-Advice-Own-Funds -Classification-and-eligibility_tcm75-11339.pdf

6 UstĊp 48 Preambuáy do Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/138/WE z dnia 25 listopada 2009 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia dzia áalnoĞci ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej – Solvency II.

7 Art. 87-89 dyrektywy Solvency II.

8 Uzyskanie kwoty kapita áu ekonomicznego (nadwyĪki aktywów nad zobowiązaniami) nastĊpuje po zastosowaniu wyceny aktywów i pasywów w ujĊciu ekonomicznym: aktywa wyceniane są w kwocie, za jaką na warunkach rynkowych mogáyby zostaü wymienione, natomiast pasywa mogáyby zostaü przeniesione lub rozliczone pomi Ċdzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi stronami transakcji.

9 T. Sangowski, Gwarancje wypáacalnoĞci ubezpieczyciela, [w:] Ubezpieczenia w gospodarce rynkowej

cz. 2. Praca zbior. pod red. A. W ąsiewicza, Oficyna Wyd. Branta, Bydgoszcz 1994, s. 107-108

Maj ąc na uwadze powyĪsze, w zarządzaniu finansami zakáadu ubezpieczeĔ w obszarze pozycji bilansowych i pozabilansowych, które mog ą zostaü zaliczone do Ğrodków wáasnych zakáadu ubezpieczeĔ, naleĪy uwzglĊdniü nie tylko jego faktycz- ne potrzeby finansowe, ale tak Īe regulacje ustawowe, co pozwala wyznaczyü dwie p áaszczyzny zarządzania:

– wewn Ċtrzne zarządzanie kapitaáem, które wynika z faktu, Īe dominujące pozycje Ğrodków wáasnych stanowią pozycje bilansowe (podstawowe Ğrodki wáasne).

Cechuje si Ċ swobodą w zarządzaniu i brakiem ograniczeĔ w zakresie dysponowania.

Obejmuje planowanie, kontrolowanie i kszta átowanie poziomu oraz struktury kapitaáów umo Īliwiające osiągniĊcie finansowych celów przedsiĊbiorstwa;

– zarz ądzanie Ğrodkami wáasnymi, które dotyczy ograniczenia dostĊpnych zak áadowi ubezpieczeĔ Ğrodków finansowych do pozycji, które zostaáy dopuszczone przez organ nadzoru na pokrycie wymogów kapita áowych. W porównaniu do Solvency I jest nowym elementem zarz ądzania finansami zakáadów ubezpieczeĔ. Planowanie, kontrolowanie i kszta átowanie poziomu oraz struktury dopuszczonych Ğrodków wáas- nych zale Īne jest od regulacji i wymogów nadzorczych, stanowiących punkt wyjĞcia dla podejmowania wszelkich decyzji w dzia áalnoĞci operacyjnej.

Kwestie wewn Ċtrznego zarządzania kapitaáem są przedmiotem wielu analiz i szeroko ju Ī zostaáy opisane, dlatego nie bĊdą przedmiotem dalszych rozwaĪaĔ.

Natomiast wed áug reguá Solvency II o zarządzaniu Ğrodkami wáasnymi zakáadów ubezpiecze Ĕ (na potrzeby okreĞlenia wypáacalnoĞci) moĪna mówiü w dwóch wymia- rach. Pierwszy wymiar to zarz ądzanie w ukáadzie pionowym – stosunkowo mocno rozbudowany obowi ązującymi wymogami i zaleĪny od rodzaju dostĊpnych Ğrodków w áasnych, jak i posiadanych zobowiązaĔ. Drugi wymiar to zarządzanie w ukáadzie poziomym – ĞciĞle powiązane z koniecznoĞcią posiadania aktywów dopasowanych do kapita áów stanowiących pokrycie wymogów kapitaáowych.

2. Zarz ądzanie Ğrodkami wáasnymi zakáadów ubezpieczeĔ w ukáadzie pionowym

Zarz ądzanie Ğrodkami wáasnymi w ukáadzie pionowym podzieliü moĪna na dwa obszary – pierwszy obejmuje struktur Ċ Ğrodków wáasnych, a drugi koniecznoĞü czasowego dopasowania poszczególnych pozycji Ğrodków wáasnych do istniejących zobowi ązaĔ.

W wyja Ğnieniu potrzeby zarządzania strukturą dostĊpnych Ğrodków wáasnych

pomocne b Ċdzie porównanie do zasad obowiązujących pod rządami Solvency I. Zasady

te okre Ğlone byáy przez odgórnie dopuszczalne pozycje Ğrodków wáasnych (ustalony

ustawowo katalog) i mo ĪliwoĞü uwzglĊdnienia niektórych pozycji na specjalny wniosek

zak áadu ubezpieczeĔ po zaakceptowaniu przez organ nadzoru. Praktycznie wszystkie

pozycje z katalogu mog áy stanowiü pokrycie kapitaáu gwarancyjnego i marginesu

wyp áacalnoĞci ¹⁰ . W Solvency II wprawdzie wykaz pozycji tak Īe wystĊpuje, jednak s áuĪy tylko pomocniczo jako wyznacznik kategoryzacji pozycji Ğrodków wáasnych o okre Ğlonych cechach jakoĞciowych. KoniecznoĞü zarządzania strukturą Ğrodków w áasnych zdeterminowana jest 3 czynnikami:

– potrzeb ą okreĞlenia dostĊpnych Ğrodków wáasnych,

– konieczno Ğcią klasyfikowania Ğrodków wáasnych (Ĩródáo pochodzenia, jakoĞü), – kwalifikowalno Ğcią, czyli speánieniem nadzorczych limitów iloĞciowych okre- Ğlonych na poczet wymogów kapitaáowych.

Bior ąc pod uwagĊ wymóg klasyfikowania ¹¹ Ğrodków wáasnych i wymóg speániania ilo Ğciowych limitów nadzorczych, istnieje takĪe potrzeba rozdzielenia zarządzania struktur ą Ğrodków wáasnych na kolejne dwie páaszczyzny: zarządzanie Ğrodkami w áasnymi stanowiącymi pokrycie MCR (dopuszczone podstawowe Ğrodki wáasne 1 i 2 kategorii) oraz zarz ądzanie Ğrodkami wáasnymi stanowiącymi pokrycie SCR (dopuszczone Ğrodki wáasne 1, 2 i 3 kategorii).

Wprawdzie z jednej strony posiadanie przez zak áad ubezpieczeĔ stosownej wy- soko Ğci odpowiednich Ğrodków wáasnych wciąĪ decyduje o jego wypáacalnoĞci, to jednak ukszta átowanie wewnĊtrznej struktury tych Ğrodków – z punktu widzenia ustalonych regu á wypáacalnoĞci – stanowi o prawidáowoĞci prowadzonej dziaáalnoĞci i dodatkowo pot Ċguje gwarancje bezpieczeĔstwa zakáadów ubezpieczeĔ.

Kolejny element pionowego zarz ądzania Ğrodkami wáasnymi wynika z konieczno- Ğci czasowego dopasowania pozycji Ğrodków wáasnych do istniejących zobowiązaĔ.

Kryterium czasu pojawia si Ċ juĪ na etapie jakoĞciowej oceny pozycji Ğrodków wáas- nych, gdzie najbardziej po Īądaną cechą jest brak okreĞlonego terminu wymagalnoĞci dla danej pozycji. Jednak w sytuacji, gdy termin wymagalno Ğci wystĊpuje, to czas trwania pozycji powinien by ü porównywalny z okresem trwania zobowiązaĔ ubez- pieczeniowych zak áadu ubezpieczeĔ. Zastosowanie takiej zasady zwiĊksza zdolnoĞü do absorbowania (poch áaniania) strat w przypadku likwidacji spóáki, ale dopasowanie w czasie pozycji Ğrodków wáasnych do zobowiązaĔ wymaga jednak objĊcia zarzą- dzaniem. Ta p áaszczyzna zarządzania Ğrodkami wáasnymi wynika z koniecznoĞci zastosowania w Solvency II tzw. symetrycznego mechanizmu dostosowawczego – dost Ċpne Ğrodki wáasne powinny byü w dyspozycji zakáadu ubezpieczeĔ na początku i na koniec okresu.

10 W 2005 r. w przepisach polskich pojawiáy siĊ regulacje, które ograniczyáy swobodĊ w zaliczaniu pozycji Ğrodków wáasnych na pokrycie wymogów kapitaáowych, jednak dotyczyáy wyáącznie do tych pozycji, które stanowiü miaáy pokrycie kapitaáu gwarancyjnego. Nowelizacja ustawy o dziaáalnoĞci ubezpieczeniowej z 8 lipca 2005 roku (Dz. U. Nr 83 z 2005 r., poz. 719) – art. 148a.

11 Podstaw ą klasyfikowania Ğrodków wáasnych (trzy kategorie: kapitaá wysokiej, Ğredniej i niskiej jakoĞci)

jest ich pochodzenie (bilansowe, pozabilansowe) oraz posiadanie „w znacznym stopniu” dwóch podstawowych

cech jako Ğciowych: staáa dostĊpnoĞü i podporządkowanie. Art. 93 dyrektywy Solvency II.

3. Zarz ądzanie Ğrodkami wáasnymi zakáadów ubezpieczeĔ w ukáadzie poziomym

Zarz ądzanie Ğrodkami wáasnymi w ukáadzie poziomym to uwzglĊdnienie w tym procesie nie tylko pozycji kapita áowych, ale takĪe „aktywnej” czĊĞci bilansu zakáadu ubezpiecze Ĕ. JuĪ samo uzyskanie kwoty kapitaáu ekonomicznego (nadwyĪki akty- wów nad zobowi ązaniami) nastĊpuje po zastosowaniu wyceny aktywów i pasywów w uj Ċciu ekonomicznym ¹² i wyznacza konieczno Ğü uwzglĊdnienia obu stron bilansu.

Dlatego te Ī w zarządzaniu Ğrodkami wáasnymi okreĞlającymi wypáacalnoĞü takĪe konieczne jest zastosowanie symetrycznego mechanizmu dostosowawczego, jednak w tym przypadku oznacza on konieczno Ğü powiązania w czasie kwot pozycji ka- pita áowych i ich struktury do istniejących aktywów wraz z procesem odwrotnym – ustalanie aktywów w adekwatno Ğci do pozycji kapitaáowych. ZaáoĪenie, Īe caáa kwota pozycji aktywów, a nie tylko jej cz ĊĞü, moĪe byü wykorzystana, w przypadku likwidacji gwarantuje, Īe zakáad ubezpieczeĔ bĊdzie mógá „siĊgnąü” po dane pozycje aktywów bez uszczerbku dla realizacji swoich zobowi ązaĔ. Utrzymanie mechani- zmu dostosowawczego ma szczególnie miejsce, gdy pojawi ą siĊ zmiany w wartoĞci aktywów stanowi ących elementy dopuszczonych Ğrodków wáasnych (np. wynikające ze zmiany kursów akcji lub utraty sk áadników majątkowych) – zmienia siĊ wówczas ca ákowita wielkoĞü Ğrodków wáasnych, co oznacza, Īe zarówno obliczony wymóg kapita áowy (SCR), jak i Ğrodki na jego pokrycie przestają odzwierciedlaü rzeczywiste ryzyko towarzysz ące dziaáalnoĞci zakáadu ubezpieczeĔ i konieczne są zmiany bądĨ w strukturze Ğrodków wáasnych bądĨ po stronie aktywów ¹³ .

W poziomym zarz ądzaniu Ğrodkami wáasnymi nowym elementem Solvency II jest konieczno Ğü rozróĪnienia alokacji tych Ğrodków, które są dostĊpne zakáa- dowi ubezpiecze Ĕ i mają na celu oddziaáywanie na wyniki dziaáalnoĞci (czynne zarz ądzanie) od tych, które są dopuszczone na pokrycie wymogów kapitaáowych (bierne zarz ądzanie). Jak najefektywniejsze wykorzystanie posiadanych zasobów, przy równoczesnych ograniczeniach wynikaj ących z przepisów prawa, staje siĊ jednym z istotniejszym obszarów zarz ądzania finansami firm ubezpieczeniowych.

Posiadane przez zak áady ubezpieczeĔ aktywa powinny byü dostatecznej jakoĞci, tak by pokry ü áączne potrzeby finansowe, a zarządzanie nimi powinno siĊ odbywaü zgodnie z zasad ą „ostroĪnego inwestora” ¹⁴ . Zasada ta jest o tyle istotna, Īe paĔstwa cz áonkowskie nie powinny wymagaü od zakáadów ubezpieczeĔ lokowania Ğrodków w okre Ğlone kategorie aktywów (limity ustawowe istniaáy w Solvency I), poniewaĪ

12 Uj Ċcie ekonomiczne oznacza, Īe aktywa wyceniane są w kwocie, za jaką na warunkach rynkowych mogáyby one zostaü wymienione, natomiast pasywa mogáyby zostaü przeniesione lub rozliczone pomiĊdzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi stronami transakcji Art. 75 dyrektywy Solvency II.

13 Podobnie, jak w przypadku niezgodnoĞci z wymogami dotyczącymi rezerw techniczno-ubez- pieczeniowych, tak w sytuacji, gdy Ğrodkom wáasnym nie odpowiadają odpowiednie pozycje aktywów organ nadzoru posiada Ğrodek nadzorczy w postaci ograniczenia lub zakazu swobodnego rozporządzania aktywami.

14 Ust. 71-72 Preambu áy do dyrektywy Solvency II.

wymóg taki móg áby byü niezgodny z przewidzianą w UE liberalizacją przepáywów kapita áu ¹⁵ .

Bez wzgl Ċdu na koniecznoĞü zarządzania Ğrodkami wáasnymi na potrzeby wy- mogów kapita áowych (iloĞü, jakoĞü, struktura, dopasowanie w czasie do zobowiązaĔ, adekwatno Ğü do aktywów) w ramach ogólnego zarządzania finansami firmy naleĪy tak Īe uwzglĊdniü jeszcze jedną páaszczyznĊ wyspecjalizowanego zarządzania: w ra- mach pojedynczego zak áadu ubezpieczeĔ lub na poziomie grupy ubezpieczeniowej.

W drugim przypadku wynika to z konieczno Ğci zagwarantowania, by Ğrodki wáasne by áy odpowiednio podzielone wewnątrz grupy i w razie potrzeby dostĊpne kaĪdej firmie, b Ċdącej czĊĞcią grupy, na pokrycie jej wymogów kapitaáowych.

Zako Ĕczenie

W Solvency II zmieniona zosta áa nie tylko konstrukcja norm ostroĪnoĞciowych, ale tak Īe wprowadzone zostaáy zupeánie nowe zasady dotyczące sposobów wylicza- nia Ğrodków wáasnych i ich weryfikacji przez organ nadzoru. ĝrodki wáasne zakáadu ubezpiecze Ĕ są elementem koniecznym do uzyskania zezwolenia na prowadzenie dzia áalnoĞci (Ğrodki wáasne w wysokoĞci MCR), a ustalone w wysokoĞci kapitaáo- wego wymogu wyp áacalnoĞci (SCR) decydują o wypáacalnoĞci zakáadu ubezpieczeĔ i jego bezpiecze Ĕstwie stosownie do skali prowadzonej dziaáalnoĞci i ekspozycji na ryzyko. Wska Ĩnikowi relacjonującemu pokrycie wymogów bezpieczeĔstwa posiada- nymi Ğrodkami wáasnymi, które są ustalone w odpowiedniej iloĞci, mają stosowne cechy jako Ğciowe, zrównowaĪony jest czas ich trwania z czasem trwania zobowiązaĔ i dopasowane do nich zosta áy adekwatne skáadniki majątkowe, przypisane zostaáo wyj ątkowe znaczenie w ocenie bezpieczeĔstwa zakáadu ubezpieczeĔ. Kluczowe znaczenie tego miernika wynika z faktu, Īe odzwierciedla on w formie wzrastają- cego zapotrzebowania na kapita á o odpowiednich cechach wartoĞü podejmowanego ryzyka i stanowi rodzaj hamulca bezpiecze Ĕstwa wobec nadmiernej jego ekspozycji.

W Solvency I enumeratywnie wymienione pozycje dawa áy relatywną áatwoĞü ich kwalifikowania ¹⁶ i tak szeroko rozbudowane limity i ograniczenia, jak w Solvency II nie wyst Ċpowaáy. Nie byáo teĪ potrzeby zarządzania Ğrodkami wáasnymi w nawiązaniu

15 Art. 56, Traktatu ustanawiającego WspólnotĊ Europejską,

16 W Solvency I zasady te okre Ğlone byáy przez odgórnie dopuszczalne pozycje Ğrodków wáasnych

(ustalony katalog pozycji Ğrodków wáasnych) i moĪliwoĞü uwzglĊdnienia niektórych pozycji na specjalny

wniosek zak áadu ubezpieczeĔ po zaakceptowaniu przez organ nadzoru. Praktycznie wszystkie pozycje z ka-

talogu mogáy stanowiü pokrycie kapitaáu gwarancyjnego i marginesu wypáacalnoĞci. W 2005 r. w przepisach

polskich pojawiáy siĊ regulacje, które ograniczyáy swobodĊ w zaliczaniu pozycji Ğrodków wáasnych na po-

krycie wymogów kapita áowych, jednak dotyczyáy wyáącznie do tych pozycji, które stanowiü miaáy pokrycie

kapitaáu gwarancyjnego. Nowelizacja ustawy o dziaáalnoĞci ubezpieczeniowej z 8 lipca 2005 roku (Dz.U. Nr

83 z 2005 r., poz. 719) - art. 148a.

do wymogów kapita áowych, a jeĞli jakiĞ zakáad ubezpieczeĔ to robiá, to wynikaáo to tylko z jego wewn Ċtrznej potrzeby. W przypadku Solvency II zarządzanie Ğrodkami w áasnymi okreĞlającymi wypáacalnoĞü staje siĊ koniecznoĞcią wynikającą z obowią- zuj ących regulacji.

Idea zabezpieczenia zdolno Ğci zakáadu ubezpieczeĔ do pokrycia strat odpowied- nimi pozycjami Ğrodków wáasnych nie jest nowa i wystĊpuje w wielu nadzorczych systemach oceny wyp áacalnoĞci. Stworzenie przepisów, które wymuszają koniecznoĞü zarz ądzania finansami w nowym ukáadzie (Solvency II), wynika z koniecznoĞci ochrony ubezpieczaj ących i beneficjentów, ale moĪna w tym dostrzec równieĪ ko- rzy Ğci dla samych firm ubezpieczeniowych. Zmuszone do reorientacji z obszarowego (wycinkowego) zarz ądzania na proces zarządzania caáoĞciowego i perspektywicznego, zarz ądzanie Ğrodkami wáasnymi bĊdą traktowaü jako integralną czĊĞü kierowania spó áką, co umoĪliwi lepsze panowanie nad ryzykiem towarzyszącym ich dziaáal- no Ğci oraz wykorzystanie w sposób optymalny posiadanych zasobów i potencjaáu osi ągania zysków.

Managing own funds – new dimension in managing insurance company finance

Insurance company own funds refer to financial means at its disposal and allowed by insurance

supervision authorities, which constitute the coverage of capital requirements. While defining “ad-

equate” own funds one may specify new areas in managing finance of insurance companies. Such

management may be performed following both vertical and horizontal system. The first one refers to

managing the structure of items included in own funds and managing time adjustment of items to the

existing liabilities. The second one refers to the need of relating capital amounts and their structure to

the existing assets, as well as the reverse process – specifying assets adequately to capital amounts. It is

also necessary to divide management into processes occurring within the framework of one insurance

company and at the level of the whole group.