65
Wprowadzenie
Introduction
W trwajñcym od kilkunastu lat dynamicznym procesie urbanizacji z powierzchni duĔych miast znikajñ drzewa, intensywnoĈè zjawiska jest coraz wiöksza. Nowa gösta zabu- dowa mieszkaniowa, usäugowa, infrastruktura, drogi zmuszajñ do podejmowania radykalnych w sto- sunku do drzew decyzji, czösto pro- wadzajñcych w konsekwencji do ich wycinki. Brakuje norm branĔowych, jednoznacznych wskazaþ projekto- wych czy powaĔnego traktowania zagadnieþ zwiñzanych z ochronñ i pielögnacjñ drzew1. Sprawia to, Ĕe jeĈli drzewa „zachowane na siäö”
bödñce w kolizji z inwestycjñ nie zostaäy usuniöte przed rozpoczöciem prac, to z bardzo duĔym prawdo- podobieþstwem zamrñ po kilku lub kilkunastu latach od zakoþczenia bu- dowy. Przykäadów takich miejsc na terenie Wrocäawia jest bardzo wiele.
Jednym z nich jest ulica Krzywouste- go, w 6 -7 lat po duĔej inwestycji drogowej zamiera tam wiele drzew.
Przedstawione w dokumentacji foto- graficznej (ryc. 1, 2, 3) zachowane, dzisiaj zamierajñce drzewa, miaäy wpäyw na przebieg nowego ukäadu komunikacyjnego. W wielu miej- scach lokalizacja drzew narzucaäa rozwiñzania projektowe.
Innym przykäadem jest teren nowego osiedla przy ul. Reja we Wrocäawiu, zachowano tam szpaler topól czarnych odm. Wäoska /Popu-
N a sa d zen ia k o m p en sa cy jn e d rz ew w œ w ie tle p rz ep is ó w Us ta w y o o ch ro ni e p rz yr o d y – d ys ku sj a p ro b le m u Mo ni ka Z ie m ia ñs ka
Ryc. 1. Martwy klon pospolity, stan na 6 lat po zakoþczeniu inwestycji (fot. M. Ziemiaþska, 2011) Fig. 1. A dead Norway maple, 6 years after
completion of the investment (photo by M. Ziemiaþska, 2011)
Ryc. 2. Nieudana próba przyjöcia rozwiñzaþ projektowych uwzglödniajñca zachowania drzew (fot. M. Ziemiaþska, 2011) Fig. 2. An unsuccessful attempt to adopt design solutions taking into account the preservation of trees
(photo by M. Ziemiaþska, 2011)
Ryc. 3. Zamierajñcy dñb szypuäkowy w pasie zieleni rozdzielajñcym pasy ruchu ul.
Krzywoustego we Wrocäawiu (fot. M. Ziemiaþska, 2011) Fig. 3. Dying columnar English oak in the
green belt separating carriageways at ul.
Krzywoustego in Wrocäaw (photo by M. Ziemiaþska, 2011)
Tworzywo
Compensatory
Plantings of Trees
in the Light of the
Nature Conservation
Act – Discussion of
the Problem
66
4/2011lus nigra Italica/ do koþca trwania inwestycji wczeĈniej drastycznie je ogäawiajñc (ryc. 4). Dopiero po kilku latach wykonano nasadzenia kompensacyjne, zastöpcze z gatun- ku grab pospolity odm. Fastigiata / Carpinus betulus Fastigiata/ (ryc. 5).
Problem powaĔnego traktowa- nia zagadnieþ zwiñzanych z ochronñ drzew w procesie inwestycyjnym jest zäoĔony i powaĔny. Dzisiaj duĔñ rzadkoĈciñ jest teren budowy, na któ- rej prowadzony jest nadzór specjali- sty z zakresu ochrony i pielögnacji zieleni. JeĈli taki nadzór ma miejsce, jest dowodem duĔej wraĔliwoĈci przyrodniczej inwestora lub jest wy- nikiem „formalnego zmuszenia” go do wprowadzenia takiego nadzoru.
JuĔ sama obecnoĈè na pierwszych radach budowy, inspektora do spraw zieleni spotyka siö z przejawami niezrozumienia lub nawet lekcewa- Ĕenia. Zdarza siö, iĔ uzasadniona ingerencja inspektora do spraw zieleni w projekt organizacji placu budowy, wywoäuje wröcz oburzenie.
OczywiĈcie, celem tej ingerencji jest szeroko pojöta ochrona drzew np.
ograniczenie lub wyeliminowanie komunikacji w strefach rzutu koron drzew czy wyeliminowanie moĔli- woĈci skäadania niebezpiecznych materiaäów pod ich koronami.
Opis problemu
Description of problem
Ustawodawca zapisem Ustawy o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 Dz.U. 2004 Nr 92 poz. 880, brzmiñcym: wydanie zezwolenia na wycinkö moĔe byè uzaleĔnione od przesadzenia drzew lub krze- wów w miejsce wskazane przez wydajñcego zezwolenie albo za- stñpienia ich innymi drzewami lub krzewami, w liczbie nie mniejszej niĔ liczba usuwanych drzew lub krzewów1, otwiera moĔliwoĈè ubie- gania siö przez inwestorów o decy- zjö uwzglödniajñcñ kompensacjö przyrodniczñ. Niestety, analizujñc zapisy przedmiotowej ustawy, nie znajdujemy szczegóäowych informa- cji dotyczñcych toku postöpowania w omawianym przypadku uwzglöd- niajñcym nowe nasadzenia. Brak teĔ przepisów wykonawczych, czy Ryc. 4. Drastycznie ogäowione, zachowane
mimo kolizji Populus nigra Italica przy powstajñcej zabudowie ul. Reja we Wrocäawiu (fot. B. Malczewska, 2006) Fig. 4. Drastically topped, preserved despite a collision Populus nigra Italica at arising building ul. Reja in Wrocäaw
(photo by B. Malczewska, 2006)
Ryc. 5. Ulica Reja w roku 2011, nasadzenia Carpinus betulus Fastigiata zastñpiäy wyciöte po inwestycji martwe Populus nigra Italica (fot. M. Ziemiaþska, 2011)
Fig. 5. Reja Street in 2011, plantings of Carpinus betulus Fastigiata replaced after investment cut dead Populus nigra Italica (photo. by M. Ziemiaþska, 2011)
67
nawet jednoznacznych interpretacji zapisów ustawy, doprowadza czö- sto do niekorzystnych dla przyrody decyzji administracyjnych. Organy wäaĈciwe do wydania zezwoleþ na wycinki drzew i krzewów wyda- jñ, najäatwiejsze administracyjnie i najkorzystniejsze finansowo dla gmin, decyzje naliczajñce opäaty za korzystanie ze Ĉrodowiska. Opäatö za usuniöcie drzew ustala siö na podsta- wie stawki, która zaleĔy od obwodu pnia oraz rodzaju i gatunku drzewa.
Jednostkowo sñ to kwoty od kilkuset zäotych do kilkuset tysiöcy i tak np.
opäata za boĔodrzew gruczoäkowaty /Ailanthus altissima/ o obwodzie 216 cm wynosi ok. 375 000 zä.
Takie decyzje nie budziäyby zastrzeĔeþ z przyrodniczego punktu widzenia w sytuacji, gdyby wpäacane przez inwestorów kwoty stanowiñce opäaty za korzystanie ze Ĉrodowiska byäy w caäoĈci przeznaczane na ochronö, pielögnacjö, ksztaätowanie i szeroko rozumiany rozwój tere- nów zieleni w mieĈcie. Wywiady wykonane w urzödach – organach wäaĈciwych do wydania zezwoleþ, ukazujñ smutny obraz rzeczywi- stoĈci. Pieniñdze, trafiajñc na konta gmin, dysponowane sñ wedäug bie- Ĕñcych potrzeb, bez szczególnego uwzglödnienia potrzeb Ĉrodowiska przyrodniczego.
Majñc na uwadze kwestie prawne, formalne i administracyjne zwiñzane z decyzjami urzödowymi uwzglödniajñcymi nasadzenia kom- pensacyjne autorka podejmuje próbö okreĈlenia i zdefiniowania proble-
mów które utrudniajñ podejmowanie jednoznacznie korzystnych dla Ĉro- dowiska decyzji administracyjnych.
Najwiökszñ grupö problemów stanowiñ maäo szczegóäowe za- pisy Ustawy o ochronie przyrody dotyczñce omawianego problemu.
W rozdziale 4 Ustawy o ochronie przyrody kwestie regulujñce wykona- nie nasadzeþ zastöpczych poruszane sñ w nastöpujñcy sposób:
Art. 83.pkt. 3.2
3. Wydanie zezwolenia, o któ- rym mowa w ust. 1 i 2, moĔe byè uzaleĔnione od przesadzenia drzew lub krzewów w miejsce wskazane przez wydajñcego zezwolenie albo zastñpienia ich innymi drzewami lub krzewami, w liczbie nie mniejszej niĔ liczba usuwanych drzew lub krzewów.
Art. 84. pkt. 3,4,5,5a.
3. Opäaty za usuniöcie drzew lub krzewów oraz termin ich usu- niöcia, przesadzenia lub posadzenia innych drzew lub krzewów ustala siö w wydanym zezwoleniu.
4. Organ wäaĈciwy do wydania zezwolenia na usuniöcie drzew lub krzewów odracza, na okres 3 lat od dnia wydania zezwolenia, termin uiszczenia opäaty za ich usuniöcie, jeĔeli zezwolenie przewiduje prze- sadzenie ich w inne miejsce lub zastñpienie innymi drzewami lub krzewami.
5. JeĔeli przesadzone albo posa- dzone w zamian drzewa lub krzewy zachowaäy ĔywotnoĈè po upäywie 3 lat od dnia ich przesadzenia albo posadzenia lub nie zachowaäy Ĕy-
wotnoĈci z przyczyn niezaleĔnych od posiadacza nieruchomoĈci, naleĔ- noĈè z tytuäu ustalonej opäaty za usu- niöcie drzew lub krzewów podlega umorzeniu przez organ wäaĈciwy do naliczania i pobierania opäat.
5a. JeĔeli przesadzone albo po- sadzone inne drzewa lub krzewy nie zachowaäy ĔywotnoĈci w okresie do 3 lat od dnia przesadzenia lub posa- dzenia, posiadacz nieruchomoĈci jest obowiñzany niezwäocznie do uisz- czenia opäaty za usuniöcia drzew.
Wnioski
Conclusions
Informacje zawarte w cytowa- nych fragmentach ustawy nie dajñ odpowiedzi na rodzñce siö w prak- tyce pytania.
1. Czy zaproponowany stosunek 1:1, czyli liczba nasadzanych drzew nie mniejsza niĔ liczba usuwanych jest okreĈlona wystarczajñco precy- zyjnie?
Ryc. 6. Materiaä szkóäkarski przygotowany do nasadzeþ (fot. W. Pepäowski, 2010) Fig. 6. Nursery stock ready for planting (photo by W. Pepäowski, 2010)
68
4/20112. Czy istniejñ przypadki w któ- rych organ wäaĈciwy do wydania zezwolenia moĔe odmówiè zgody na wycinkö w zamian za nasadzenia kompensacyjne?
3. Jakie gatunki drzew i krzewów naleĔy proponowaè w zamian za konkretne gatunki usuwane?
4. Gdzie naleĔy dokonaè nowych nasadzeþ? W jakiej odlegäoĈci od miejsca z którego zostanñ usuniöte drzewa by uznaè rekompensatö?
5. Kto winien wskazywaè miejsce nowych nasadzeþ?
6. Kto jest odpowiedzialny za drze- wa w okresie gwarancyjnym (przed upäywem 3 lat) jeĈli zostaäy posadzone na gruncie nie stanowiñcym wäasnoĈci wnioskodawcy?
7. Czy lokalizacja nasadzeþ stano- wiñcych rekompensatö nie powinna byè wykonana w miejscu trwale przeznaczonym pod zieleþ, zgodnie z MPZP? Co w sytuacji gdy nie ma obowiñzujñcego MPZP.
8. Czy wykonanie nasadzeþ nie powinno byè poprzedzone profesjo- nalnym projektem wykonawczym szaty roĈlinnej?
9. Kto winien ponosiè koszty wyko- nania takiego projektu?
10. Kto winien dokonywaè mery- torycznego odbioru wykonanych nasadzeþ, zaraz po wykonaniu prac?
11. Jakiej wielkoĈci materiaä roĈlin- ny winno siö wybieraè do nasadzeþ kompensacyjnych?
12. Jak naleĔy postñpiè w sytuacji gdy czöĈè nowych nasadzeþ drzew nie zachowaäa ĔywotnoĈci po upäy- wie 3 lat?
13. Czy egzekwowane jest caäa kwo- ta opäaty gwarancyjnej?
14. Czy w procedurze naleĔy wpro- wadziè nowy dokument okreĈlajñcy szczegóäowo jaka jednostka, nowe drzewo „odpowiada”, rekompensu- je stratö za wskazane do usuniöcia drzewo lub krzew?
15. Kiedy, w jakim terminie naleĔy wykonaè nasadzenia zastöpcze?
16. Co w sytuacji gdy termin wycinki musi byè róĔny od terminu wykona- nia nasadzeþ.
17. Czy w czasie stanowiñcym róĔ- nicö np. 1 roku, miedzy terminem wycinki a terminem zakoþczenia nowych nasadzeþ Organ wäaĈciwy do wydania zezwolenia moĔe naka- zywaè (wezwaè) Inwestora do wpäaty na konto gminy opäaty gwarancyjnej lub jej czöĈci?
18. Czy w przypadku gdy wniosku- jñcy we wczeĈniejszych latach, na podstawie innej decyzji administra- cyjnej nie wywiñzaä siö prawidäowo z wykonania nasadzeþ zastöpczych, moĔe to zostaè uznane za argument by nie udzieliè podobnej decyzji ponownie?
19. Czy okreĈlenie „zachowaè Ĕy- wotnoĈè” jest okreĈleniem precyzyj- nym, adekwatnym by uznaè, iĔ kon- dycja nowych nasadzeþ po upäywie okresu gwarancyjnego (po 3 latach) jest wystarczajñco dobra. Czy nie warto zapisu doprecyzowaè?
Brak jednoznacznych odpo- wiedzi na te oraz wiele innych pytaþ wpäywa negatywnie na los zapisu w ustawie o ochronie przy-
rody dopuszczajñcy wydanie decyzji z udziaäem nasadzeþ kompensacyj- nych. Jest to kwestia wymagajñca pilnego uregulowania. Nie wolno przenosiè odpowiedzialnoĈci na urzödy za brak korzystnych dla Ĉrodowiska decyzji nie dajñc urzöd- nikom narzödzi do egzekwowania prawidäowoĈci procedury.
Monika Ziemiaþska Instytut Architektury Krajobrazu
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocäawiu Institute of Landscape Architecture
Wrocäaw University of Environmental and Life Sciences
Literatura
1. Czechowicz M., 2007, Problemy zieleni we wspóäczesnych osiedlach mieszkaniowych [w:] Zieleþ miast i wsi, wspóäczesna i zabytkowa, Kalsk 2007, Tom II, Tereny Zabaw i odpoczynku dla osób w kaĔdym wieku, s. 111 -118.
2. Ustawa o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 roku Dz. U. 2004 nr 92 poz. 880 wraz z póĒniejszymi zmianami, Rozdziaä 4 ochrona tere- nów zieleni i zadrzewieþ, s. 66 -73.
