JAN DRÓŻDŻ, ANDRZEJ MALCZEWSKI (Warszawa) [71]
Kate<lr,a Pa.-azytologii i Chorób Inwazyjnych SGGW 1 Zakład Parazytologii PAN
WYSTĘPOWANIE, EKOLOGIA I ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ, BŁOTNIARKI MOCZAROWEJ (GALBA TRUNCATULA O. F. MOLL.)
W TERENIE
3KOJiorm1 li1 PACIIPOCTPAHEHJ1E GALBA TRUNCATULA o. F. MD L L.
THE OCCURRENCE, ECOLOGY AND GEOGRAPHICAL DISTRIBUTION OF GALBA TRUNCATULA O. F. MD L LE R
Praca niniejsza opiem się na dwuletnich badaniach te.renowych. W cią
gu tego czasu przebadano około 200 km bieżących pastwisk, łąk i pól uprawnych znajdując setki stanowisk tego śl.imaka. Prowadząc badania w różnych porach roku zarówno w terenach górskich jak i ni:z,innych mie-
liśmy możność dokonania szeregu obserwacji odnośnie: występowania,
ekologii, biolog.ii, rozmieszczenia i rozpr:z,estr.zeniania się w terenie, a także
hodowli błotniarki moczarowej w warunkach laboratoryjnych.
1) Występowanie. Stanowiska błotniarki moczarowej stwierdziliśmy
w powiatach: Lesko, Ustrzyki Dolne, Sanok, Rzeszów, Dębica, Tarnobrzeg (woj. r.zieswwskiego), w Warszawie i j,ej okolicach, w pow. Grój,e-c, w pow. Ciechanów, w Ols~tynie, Lemborku, w Oliwie (Dolina Radości),
na żuŁawach (pow. Nowy Dwór) o:r:a:z nad BTdą w okolioach Koronowa.
2) Ekologia. Błotnia,rka moczarowa wyst~powała zazwyczaj w ma-
łych zbiornikach wodnych okresowo wysychających, w kałużach, odciskach racic, koleinach worzów, rowach melioracyjnych i w łachach rzecznych.
Charakterystyka tych środowisk bywa różna. Jedne z nich posiadają wodę
przez cały rok a inne okresowo wysychają, dno bywa piaszczyste, glinia- ste lub muliste. Większość środowisk jest słabo zarośnięta, jednak spoty-
kaliśmy stanowiska błotniarki zarośnięte bujną ,i zwartą roślinnością wy-
sokości ponad 1 m. Niekiedy znajdywaliśmy błotniarkę w środowiskach zdawałoby się nieoczekiwanych, np. w źródełku wytryskającym ze stoku góry. Bardzo rzadko natomiast znajdywal,iśmy błotniarkę na terenach bagnistych.
3) Rmzmieszczenie błotniarki moczarowej jest nierównomiernie i nawet przy bardzo licznym występowaniu jej w jakimś terenie spotykaliśmy przeciętn,ie kilka stanowisk na 1 hektar. Powierzchnia stanowisk jest za- zwyczaj mała i waha się przeciętnie od kilkudziesięciu cm 2 do kilkuna- stu m 2• Tak więc z obszaru 1 hektara na stanowiska błotniarki przypada zazwyczaj zaledwie kilkanaście metrów kwadratowych. Ilość błotniarek
Wiadomości Parazytologdc2Jne nr 5 - Supplementum
176 J. DROŻDŻ, A. MALCZEWSKI
przypadająca na jednostkę powierzchni środowiska bywa bardzo rozna.
Znajdywaliśmy np. środowiska, w których dno było dosłownie usiane
ślimakami, w innych znów na 5 cm 2 przypadało 68 egzemplarzy błotniarki,
a w jeszcze innych na 1 m2 przypadało zaledwie kilka egzemplarzy tego
ślimaka.
4) Rozprzestrzenianie się w terenie. Główną rolę w ~ozp,rzestrzenianiu
się błotniarki ,odgrywa woda. O tego .rodzaju rozprzestrzenianiu się mówią następujące nasze obserwacj,e: a) bardzo częste znajdywanie środowisk błotniarki moczarowej w łachach rzecznych o wolnym przepływie; b) ma- sowe wy.stępowanie błotniarki na brzegach i w nadbrzeżnych bajorkach
powstałych na skutek obniżenia się poziomu wezbranych rzek; c) znajdy- wanie skorupek błotniarki w korytach rzek; d) znajdywanie skorupek błot
niarki na terenach suchych, a tylko niekiedy zalewanych, nie posiada-
jących żadnych zagłębień, w których błotniarka mogłaby znaleźć odpo- wiednie środowisko do swego rozwoju. W terenach górskich ten rodzaj rozprzestrz,eniania się błotniarki wydaje nam się znacznie rzadszym.
Świadczy o tym między innymi fakt, że najczęściej spotykaliśmy błot
niarkę na drogach górskich w koleinach wozów, na szlakach przepędu
owiec, na okól1I1ikach bacówek (w odciskach racic) i zawsze w ,obrębie
osiedli ludzkich bądź na terenach dawniej zamieszkanych (spalone osady i wsie). W tym więc przypadku główną rolę w rozprzestrzenianiu się błot
niarki odgrywają ludzie i zwierzęta domowe.
5) Oglądając błotniarki po,chodzą,ce z różn01rodnych środowisk stwier- dza się już na pierwszy rzut oka znaczne różnice w wielkości ich skorupek, zabarwieniu a nawet w kształcie. Chcąc z tego spostrzeżenia wyciągnąć ja-
kieś konkretne prawidłowości dokonaliśmy zestawienia skorupek błotniar - ki moczarowej pochodzących z 16 różnych środowisk. Z zestawienia tego wynika, że największe egzemplarze błotniarki pochodzą z płytkich środo
wisk o dnie gliniastym i dobrym nasłonecznieniu, najmniejsze natomiast ze środowisk silnie zarośniętych bądź bagnistych.·
6) Hod,owla. W warunka,ch laboratoryjnych hodujemy błotniarkę
w środowisku możliwie zbliżonym do naturalnego, o żyznym podłożu ob- sadzonym r,oślinami błotnymi (np. Sagittaria sagittifolia). W środowisku
takim łącznie z błotniarką moczarową hodujemy rureczniki (Tubifex tubi- fex), które wywierają duży wpływ na dn.o środowiska, ośliczki (AseHus aquaticus), małżoraczki (Ostracoda), oczliki (Cyclops sp.) i rozwielitki (Daphnia pulex).
