STAN AKTUALNY I PERSPEKTYWY ROZWOJU USUG
TURYSTYCZNYCH W GMINIE KAZIMIERZ DOLNY
Bogusaw Sawicki
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
Streszczenie. Kazimierz Dolny jest na Lubelszczynie gmin najlepiej wypromowan turystycznie i posiada stosunkowo najlepiej rozwinite usugi noclegowe oraz gastrono-miczne. W opracowaniu dokonano inwentaryzacji obiektów i miejsc wiadczcych wyej wymienione usugi. Poza tym podjto tematyk charakterystyki lokalnego ruchu turystycz-nego. Z przeprowadzonych bada wynika, e w celu rozwoju turystyki nie naley dy w szczególnoci do zwikszenia liczby miejsc noclegowych i gastronomicznych, lecz zwróci uwag na jako usug turystycznych przez rozbudow turystycznej bazy towa-rzyszcej, a take zrónicowanie i wzbogacenie oferowanych produktów turystycznych. Podstaw perspektywicznego rozwoju turystyki w gminie powinna stanowi spójna i du-godystansowa strategia, uwzgldniajca problemy wynikajce z sezonowoci i weekendo-woci obecnego ruchu turystycznego.
Sowa kluczowe: zagospodarowanie turystyczne, ruch turystyczny, strategia rozwoju
WSTP
Województwo lubelskie mona traktowa jako region tylko w znaczeniu administra-cyjnym, w rzeczywistoci bowiem na ten obszar skada si wiele regionów geogra cz-nych: Wyyna Lubelska, Roztocze, Polesie Zachodnie, Polesie Woyskie, Wyyna Wo-yska, Mae Polesie [Kruczek 2002]. Pod wzgldem powierzchni zajmuje ono trzecie miejsce w kraju (25,1 tys. km2) i liczy okoo 2,2 mln mieszkaców. Administracyjnie jest podzielone na 20 powiatów ziemskich i 4 grodzkie. Ssiaduje z województwami: podkarpackim, witokrzyskim i mazowieckim. Naley do grupy województw przygra-nicznych, gdy od wschodu graniczy z Biaorusi i Ukrain. Ogólnie jest to obszar sa-bo uprzemysowiony, lecz posiada sa-bogate walory przyrodnicze i kulturowe, co powinno sprzyja rozwojowi turystyki, jednak tak nie jest. Zdecydowanie brakuje tu adekwatnego zagospodarowania turystycznego i odpowiedniego marketingu terytorialnego. Dotyczy
Adres do korespondencji – Corresponding author: Bogusaw Sawicki, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, Katedra Turystyki i Rekreacji, ul. Akademicka 15, 20-950 Lublin, e-mail: turystyka@ up.lublin.pl
to zarówno usug hotelowych, jak i agroturystycznych [Sawicki 2007]. Niekoniecznie autorytatywnym, ale zdecydowanie miarodajnym potwierdzeniem powyej przytoczonej opinii jest chociaby publikacja Zubilewicza [2008], w której Autor nawet nie wymienia jako atrakcji turystycznej Lublina, lecz wspomina o Roztoczu i Poleskim Parku Narodo-wym, a rozpisuje si gównie o Kazimierzu Dolnym jako mekce artystów i nieco uwagi powica Puawom.
Lubelska Regionalna Organizacja Turystyczna oraz lokalne organizacje turystyczne podejmuj wiele dziaa, czego efektem s chociaby przyznawane przez POT laury za produkty turystyczne (Chemskie Podziemia, Lubelski Jarmark Jagielloski). Brakuje jednake dziaa holistycznych bardziej skoordynowanych, a przede wszystkim skutecz-nych. Urzd Marszakowski w 2009 roku wyda 70 tys. z na strategi turystyki, ale jest ona tak sabo opracowana, e nikt nie mówi o jej wdraaniu, a nawet szerokim prezento-waniu. Wydaje si wic, e wycinkowe opracowania dotyczce turystyki na Lubelszczy-nie s cigle bardzo potrzebne.
METODY BADA I MATERIA
W niniejszym opracowaniu ograniczono si wycznie do gminy Kazimierz Dolny, stanowicej jedno z ramion tzw. trójkta turystycznego, do którego zaliczane s jeszcze Naczów i Puawy. Mimo wspólnego okrelenia, kada z wymienionych miejscowoci ma specy czn odrbno turystyczn, std badania ograniczono tylko do wspomnianej wyej gminy. W gromadzeniu wyników posuono si metod sondau diagnostyczne-go, w tym technik ankietow, technik wywiadu oraz technik analizy dokumentów. Ogóem uzyskano ankiety od 248 respondentów – turystów przebywajcych na terenie omawianej gminy. Dla gminy wyliczono wskanik funkcji turystycznej Baretje’a i De-ferta wg wzoru:
100 ( )
( )
N ogóem miejsca noclegowe TBC
L liczba ludnoci miejscowej u
Badania prowadzono w 2009 roku wród turystów, którzy ukoczyli 18. rok ycia. Celem opracowania jest postawienie diagnozy dotyczcej stanu turystyki i okrelenie perspektyw i kierunku jej rozwoju na obszarze gminy Kazimierz Dolny.
CHARAKTERYSTYKA OBSZARU BADA
Województwo lubelskie zostao wyodrbnione w 1474 roku przez króla Kazimierza Jagielloczyka, jako obszar midzy Wis, Sanem a Liwcem [Czubiski i Topolski 2008]. Pocztek rozkwitu Kazimierza Dolnego jest jednak znacznie wczeniejszy, wie si bo-wiem z okresem panowania Kazimierza Wielkiego.
Wyyna Lubelska, na terenie której ley Kazimierz Dolny, zajmuje powierzchni 7,2 tys. km2 i dzieli si na 9 mezoregionów: Maopolski Przeom Wisy, Paskowy Naczowski, Równin Beyck, Kotlin Chodelsk, Wzniesienia Urzdowskie,
Pa-skowy widnicki, Wynioso Gieczewsk, Dziay Grabowieckie i Padó Zamojski [Kruczek 2002]. Omawiana gmina swoje terytorium rozpociera w dwu pierwszych me-zoregionach. Przyrodniczo najatrakcyjniejszy jest Maopolski Przeom Wisy cigncy si od Zawichostu a po Puawy. Ustanowiony tu Kazimierski Park Krajobrazowy jest wrcz rajem dla geografów, geologów i ludzi ciekawych wiata i znakomicie uzupenia kazimiersk turystyk kulturow.
W skad gminy Kazimierz Dolny wchodzi 14 soectw, które w sumie zajmuj po-wierzchni 72,49 km2, w tym miasto zajmuje 30,42 km2 (42%), a tereny wiejskie to 42,07 km2 (58%). Gmin Kazimierz Dolny zamieszkuje 7232 mieszkaców, z czego miasto 2222 osoby (31%) [GUS 2009].
Obszar gminy ma charakter typowo rolniczy, poniewa uytki rolne zajmuj 67% jej cakowitej powierzchni. Lasy i grunty lene stanowi 20%, a tereny zabudowane i nie-uytki 13%. Wród uytków rolnych grunty orne zajmuj 87%, sady 7%, a trwae nie-uytki zielone 6%; 55% powierzchni uytków rolnych stanowi gleby bardzo dobre i dobre (II i III klasa), jednak ich warto uytkowa jest obniona ze wzgldu na rozbudowan rzeb terenu. Gospodarstwa s bardzo rozdrobnione, poniewa okoo 75% nie posia-da wicej ni 5 ha. Ogóem w gminie jest zarejestrowanych 1548 gospoposia-darstw rolnych. Z powyszych powodów w gminie notowane jest due ukryte bezrobocie, gdy ponad 70% gospodarstw nie prowadzi towarowej produkcji rolnej.
BAZA NOCLEGOWA I GASTRONOMICZNA
Liczb miejsc noclegowych i gastronomicznych ustalono na podstawie analizy do-kumentacji w Urzdzie Gminy. W niektórych przypadkach wprowadzono korekty na podstawie wywiadów z osobami zarzdzajcymi wymienionymi obiektami. Z danych zamieszczonych w tabeli 1 wynika, e ogóem w gminie czeka na turystów 2207 miejsc, z tego 1642 (74%) to miejsca caoroczne, a 565 (26%) to miejsca sezonowe. Warto rów-nie zauway , e zaledwie 20% miejsc noclegowych jest rozproszonych (agroturystyka) po obszarze gminy, a 80% to miejsca w samym miecie. Naley podkreli , e podany spis miejsc noclegowych to typowe usugi wiadczone w rónego typu obiektach hote-lowych. Poza tym pokoje gocinne to 16%, agroturystyka – 20%, a biwaki, schroniska i kempingi to zaledwie 10% wszystkich miejsc noclegowych w gminie.
Wyliczony wskanik funkcji turystycznej Baretje’a i Deferta dla gminy Kazimierz Dolny wynosi 27,8.
Gmina Kazimierz Dolny posiada najlepiej na Lubelszczynie rozbudowan baz ga-stronomiczn. Ogóem stanowi j 4200 miejsc konsumenckich, z czego 2354 (56%) to miejsca stae, a 1846 (44%) to miejsca czynne tylko w sezonie letnim. Do zamieszczo-nego w tabeli 2 wykazu punktów gastronomicznych wczono ogólnie dostpne restau-racje, kawiarnie, herbaciarnie, bary i stoówki w pensjonatach. Pominito tutaj miejsca ywieniowe w obiektach agroturystycznych, gdzie a 87% wacicieli deklaruje nocleg z penym lub czciowym wyywieniem. Wród 68 punktów gastronomicznych znajduj-cych si na terenie gminy a 57 (84%) ulokowanych jest w samym Kazimierzu Dolnym.
CHARAKTERYSTYKA TURYSTÓW
Zgodnie z zaoeniami, kobiety i mczyni stanowili dokadnie poow badanej po-pulacji. Ponad poowa respondentów (56%) miecia si w przedziale wiekowym midzy 26. a 45. rokiem ycia. Respondenci w wieku 18–25 lat stanowili 14%, w wieku 46–55 lat – 16%, ci którzy ukoczyli 55. rok ycia – 14%.
Pod wzgldem wyksztacenia najmniejsz grup stanowili turyci z ukoczon szko podstawow i zasadnicz. Udzia turystów z wyksztaceniem rednim (48%) i wyszym (44%) by zbliony. Badajc grupy spoeczno-zawodowe stwierdzono, e turyci i odwie-dzajcy rekrutuj si gównie sporód pracowników administracji pastwowej (tab. 3).
Wród respondentów zaledwie 14% byo mieszkacami wsi. Wikszo turystów mieszkajcych w miastach pochodzia z duych aglomeracji: Lublin (29%), Warszawa (26%), ód (8%). Poza tym spotykano turystów z takich województw, jak: wito-krzyskie, maopolskie, podkarpackie, kujawsko-pomorskie, wielkopolskie, warmisko--mazurskie. Naley jednak podkreli , e udzia turystów z wymienionych województw w badanej populacji zwykle nie przekracza 3% udziau.
Z punktu widzenia usugodawców bardzo wany jest okres pobytu turystów. Z prze-prowadzonych bada wynika, e w gminie Kazimierz Dolny dominuj
odwiedzaj-Tabela 1. Obiekty i miejsca noclegowe w gminie Kazimierz Dolny Table 1. Accommodation service in Kazimierz Dolny commune
Okrelenie obiektów Liczba obiektów
Liczba miejsc
Liczba miejsc ogóem Udzia w % stae sezonowe Miejsca hotelowe 37 1 005 181 1186 54 Agroturystyka 35 284 161 445 20 Pokoje gocinne 36 258 88 346 16 Schroniska, biwaki, kempingi 3 95 135 230 10 Ogóem 111 1 642 565 2207 100
ródo: Opracowanie wasne. Source: Author’s research.
Tabela 2. Obiekty i miejsca gastronomiczne w gminie Kazimierz Dolny Table 2. Food service in Kazimierz Dolny commune
Rodzaj Liczba punktów
Liczba miejsc konsumenckich Razem miejsca konsumenckie stae sezonowe Restauracje 15 1 066 110 1 176 Kawiarnie – herbaciarnie 30 428 186 614 Bary 31 360 1 550 1 910 Stoówki 12 500 – 500 Ogóem 88 2 354 1 846 4 200
ródo: Opracowanie wasne. Source: Author’s research.
cy weekendowi niekorzystajcy z noclegów (66%). Turyci weekendowi korzystajcy z bazy noclegowej stanowi zaledwie 6% badanej populacji. Znacznie lepiej przedsta-wia si sytuacja wród turystów przybywajcych na okres urlopowy, gdy 18% sporód nich korzysta z lokalnych usug noclegowych. Warto równie zwróci uwag na turystów przebywajcych tu subowo. Co prawda stanowili oni tylko 8% badanej populacji, lecz wszyscy korzystali z usug noclegowych (rys. 1).
Z punktu widzenia lokalnej gospodarki turystycznej bardzo wane s preferencje noclegowe turystów odwiedzajcych gmin. Z analizy wyników bada wynika, e naj-wikszym powodzeniem ciesz si hotele (42%) i pensjonaty (29%) nocujcych. Z usug agroturystycznych korzysta zaledwie 11% przebywajcych tu turystów (rys. 2).
Tabela 3. Grupy spoeczno-zawodowe, do których przynale turyci z badanej populacji Table 3. Socio-professional groups including interviewed tourists
Grupa spoeczno-zawodowa Udzia w % Pracownicy administracji pastwowej 62 Przedsibiorcy i menederowie 5
Wolne zawody 3
Inni pracownicy 15
Studenci 12
Emeryci 3
ródo: Opracowanie wasne. Source: Author’s research.
6% 66% 18% 8% 2% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% A B C D E
Rys. 1. Pobyty turystów i odwiedzajcych w gminie Kazimierz Dolny: A – pobyt weekendowy z noclegami, B – pobyt weekendowy bez noclegów, C – pobyt urlopowy z noclegami, D – pobyt urlopowy bez noclegów, E – pobyt subowy z noclegami
Fig. 1. Visits of tourists in Kazimierz Dolny Commune: A – weekend stay with accommodation, B – weekend stay without accommodation, C – holiday with accommodation, D – holiday without accommodation, E – business trips with accommodation
ródo: Opracowanie wasne. Source: Author’s research.
Analizujc preferencje ywieniowe turystów i odwiedzajcych stwierdzono, e naj-wikszym powodzeniem cieszyy si restauracje (32%), a nastpnie bary (23%) i stoów-ki (19% anstoów-kietowanych). Godny uwagi jest take fakt, e a 24% badanych nie korzy-sta z wymienionych wyej punktów ywieniowych, poniewa uwaa je za zbyt drogie (rys. 3). Naleaoby zastanowi si nad wprowadzeniem jakiej formy tanich obiektów gastronomicznych, mogcych obsuy t grup ywicych si doranie samodzielnie oraz w rónych punktach szybkiej obsugi.
42% 29% 13% 11% 2% 3% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% A B C D E F
Rys. 2. Preferencje noclegowe turystów w gminie Kazimierz Dolny: A – hotele, B – pensjonaty, C – pokoje gocinne, D – agroturystyka, E – rodzina i znajomi, F – schroniska, biwaki i kempingi
Fig. 2. Accommodation preferences in Kazimierz Dolny Commune: A – hotels, B – guest hou-ses, C – guest rooms, D – agrotourism, E – family and friends, F – hostels, camps ródo: Opracowanie wasne.
Source: Author’s research.
32% 19% 23% 2% 24% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% A B C D E
Rys. 3. Preferencje ywieniowe turystów i odwiedzajcych: A – restauracje, B – stoówki, C – bary, D – rodzina i znajomi, E – inne formy.
Fig. 3. Food preferences of tourists and visitors: A – restaurants, B – cafeterias, C – bars, D – fa-mily and friends, E – others
ródo: Opracowanie wasne. Source: Author’s research.
Rozpatrujc motywy przyjazdu turystów i odwiedzajcych do gminy Kazimierz Dol-ny stwierdzono, e do kluczowych naley ch zapoznania si z zabytkami i histori oraz walorami przyrodniczymi. Poza tym turyci chc korzysta z ciszy i spokoju oraz jedzi na rowerze (rys. 4). Z wywiadów oraz ankiety wynika, e chcieliby nieco inaczej sp-dza czas na terenie gminy, lecz brakuje im wyrobienia turystycznego oraz odpowiednio wypromowanych i powszechnie dostpnych produktów turystycznych nastawionych na aktywno ruchow, która moe by poczona z turystyk zdrowotn i krajoznawcz. O takich potrzebach turystów wiadcz chociaby motywy zaznaczone przez nich jako perspektywiczne (czarny kolor prostoktów na rysunku 4).
Niezwykle istotnym zagadnieniem w usugach noclegowych jest wykorzystanie przy-gotowanych miejsc, generuj one bowiem dosy wysokie koszty stae. Ze wzgldu na tajemnic zawodow trudno byo ustali , jak due oboenie maj poszczególne obiekty, jednak z wywiadów naley sdzi , e s to wyniki oscylujce wokó 20–40% z duymi wahaniami sezonowymi. Nieco chtniej na te tematy rozmawiali waciciele gospodarstw agroturystycznych i zgodnie twierdzili, e ruch turystyczny u nich rozpoczyna si od du-giego weekendu majowego, przeywa swoje apogeum w lipcu i sierpniu, a we wrzeniu powoli zamiera. Poza tym jest uzaleniony od pooenia i wyposaenia gospodarstwa oraz jego promocji. Bardzo uogólniajc, we wspomnianych wyej miesicach oboenie waha si w granicach 10–70%, a w pozostaych miesicach jest raczej symboliczne.
Z opinii usugodawców turystycznych z Kazimierza, jak i z terenów wiejskich wyni-ka, e do najbardziej skutecznych rodków promocji ich produktów nale: niska cena,
86% 32% 14% 12% 43% 4% 64% 9% 8% 4% 6% 64% 58% 16% 18% 38% 6% 71% 23% 17% 13% 18% 0% 20% 40% 60% 80% 100% zabytki i historia walory przyrodnicze imprezy kulturowe szkolenia i konferencje pobyt i spacery w ciszy i spokoju zbieranie runa lenego jazda na rowerze jazda konna pywanie wpaw pywanie kajakiem gry i zabawy plenerowe
Rys. 4. Obecne i perspektywiczne motywy przyjazdów turystów i odwiedzajcych do gminy Ka-zimierz Dolny
Fig. 4. Present and future motives of tourists visiting Kazimierz Dolny Commune ródo: Opracowanie wasne.
dobra obsuga, regionalna i lokalna gastronomia, opinia goci oraz reklama w Interne-cie i prasie. Wane s równie foldery, wizytówki i pocztówki oraz dobra wspópraca z instytucjonaln informacj turystyczn. Usugodawcy powszechnie narzekaj na brak wasnych rodków nansowych oraz sezonowo ruchu turystycznego. Mówi równie o biernoci lokalnego samorzdu terytorialnego i braku turystycznej bazy towarzyszcej, a take narzekaj na warunki bezpieczestwa, gdy w okolicy bezkarnie dziaaj grupy le zachowujcej si modziey, co stanowi zagroenie dla turystów i usugodawców. Okoo 36% osób, z którymi przeprowadzono wywiad, stwierdzio jednak, e lokalny sa-morzd bardzo dobrze wywizuje si ze swoich obowizków.
DYSKUSJA
Lubelszczyzna posiada liczne i bogate walory turystyczne, lecz brakuje tutaj odpo-wiedniego zagospodarowania turystycznego, co znajduje potwierdzenie w wielu publika-cjach [Sawicki 2007, Zubilewicz 2008]. Najbardziej zagospodarowan i wypromowan gmin województwa lubelskiego jest niewtpliwie Kazimierz Dolny. Wskanik funkcji turystycznej gminy wg Baretje’a i Deferta wynosi tu 27,8. Ogólnie w gminie znajduje si okoo 2012 miejsc noclegowych, z czego miejsca hotelowe stanowi 55%, a miejsca agroturystyczne 22%. Agroturystyka peni tutaj bardzo wan rol lokaln, gdy dywer-sy kuje dochody obszarów wiejskich, uatrakcyjnia pobyt w samym Kazimierzu Dolnym oraz odcia sezonowo zatoczone miasto. Poza tym agroturystyka oferuje relatywnie tanie miejsca pobytu dla turystów, którzy zwykle narzekaj na koszty w typowych hote-lach. Podobne wyniki bada przytaczaj Bosiacki i Majchrzak [2006].
Biorc pod uwag oboenie miejsc noclegowych, problem stanowi tutaj ich cao-roczne dobre wykorzystanie, a nie brak.
Turystyka w gminie Kazimierz Dolny ma charakter zdecydowanie ukierunkowany na weekendy. Ponadto zbyt duo jest tutaj odwiedzajcych w stosunku do turystów korzy-stajcych z noclegów. Mimo dosy dobrego wypromowania Kazimierza Dolnego, ruch turystyczny jest generowany gównie przez takie miasta, jak Lublin (29%) i Warszawa (26%). Na trzecim miejscu mona wymieni jeszcze ód (8%), natomiast turyci z in-nych województw nie przekraczaj 3% udziau. Wynika std, e naleaoby przygotowa dugofalowy plan strategiczny rozwoju turystyki w badanej gminie i konsekwentnie go realizowa . Abram [2010] podaje, e brak dobrej i sukcesywnie realizowanej strategii jest w Polsce gównym problemem rozwoju lokalnego turystyki, co znajduje potwierdzenie w badanej gminie. Sikora i Jczmyk [2005] take stwierdzaj, ze do gównych czynni-ków ograniczajcych rozwój agroturystyki nale maa aktywno samorzdu gminnego oraz problemy spoeczne.
W budowie strategii naley zwróci szczególn uwag na rozwój towarzyszcej bazy turystycznej rozlokowanej w rónych miejscach obszaru gminnego i promocj agrotury-styki, co uchroni samo miasto przed nadmiernym przecieniem ruchem turystycznym, a jednoczenie wzbogaci ofert turystyczn i zachci odwiedzajcych do korzystania z szerokiego i cenowo zrónicowanego wachlarza usug noclegowych. Samorzd lokal-ny powinien take zachci rolników do ukierunkowalokal-nych dziaa wzbogacajcych ich ofert turystyczn jako alternatywn szczególnie dla tych turystów, których nie sta na
korzystanie z typowej bazy hotelowej. Podobne stwierdzenia mona spotka w publika-cjach Krzyanowskiej [2006] i Sikory [1999].
WNIOSKI
W gminie Kazimierz Dolny naley zwraca uwag nie tyle na rozbudow bazy noc-legowej i gastronomicznej, co na znacznie lepsze wykorzystanie istniejcego poten-cjau turystycznego.
Turyci zwykle bardzo doceniaj walory kulturowe miasta Kazimierz Dolny, ale mniejszym zainteresowaniem darz lokalne walory przyrodnicze. Brakuje równie dobrze rozwinitej turystycznej bazy towarzyszcej, co owocuje ruchem turystycz-nym typu weekendowego, a ponadto zbyt wielu turystów przybywa tu tylko na jeden dzie. Naley wic promowa nie tylko stolic gminy, ale cae jej terytorium. Samorzd terytorialny powinien wywiera wpyw na ksztatowanie turystyki na ob-szarach wiejskich, która wzbogaci ofert turystyczn samego miasta Kazimierz Dolny i wyduy sezon turystyczny przez ciekawe lokalne produkty turystyczne w zakresie turystyki edukacyjnej, kulturowej i ekologicznej.
Koniecznoci jest sporzdzenie aktualnej strategii lokalnej turystyki, kompatybilnej ze strategiami w powiecie i województwie. Poza tym powinna to by strategia du-gofalowa o realnych moliwociach systematycznego jej wdraania ze wskazanych róde nansowania.
Strategia powinna by sporzdzona przez lokalnych specjalistów (kilka lubelskich uczelni ksztaci studentów na kierunku turystyka) oraz z udziaem spoeczestwa w zainteresowanej gminie.
PIMIENNICTWO
Abram M., 2010. Planowanie strategicznego rozwoju turystyki na poziomie lokalnym. Zeszyty Na-ukowe Uniwersytetu Szczeciskiego Nr 591, Ekonomiczne Problemy Usug Nr 53, 26. Bosiacki S., Majchrzak K., 2006. Turystyka polska w opinii przedsibiorców i konsumentów, [w:]
Wodejko W. (red.), Gospodarka turystyczna a grupy interesu. Wyd. SGH, Warszawa, 106.
Czubiski A., Topolski J., 1988. Historia Polski. Zakad Narodowy im. Ossoliskich, Warszawa. GUS, 2009. Rocznik Statystyczny. Warszawa, 843.
Kruczek Z., 2002. Polska geogra a atrakcji turystycznych. Wyd. Proksenia, Kraków, 215–227. Krzyanowska K., 2006. Oferta gospodarstw agroturystycznych i jej dostosowanie do potrzeb
tu-rystów, [w:] Jalinik M. (red.), Regionalne aspekty rozwoju turystyki. Agencja Wydawni-czo-Edytorska Eko Press, Biaystok.
Sawicki B., 2007. Agroturystyka w aktywizacji obszarów wiejskich. Akademia Rolnicza, Lublin, 104.
Sawicki B., Mazurek-Kusiak A.K., 2009. Rola dóbr kulturowych i przyrodniczych w rozwoju tury-styki w gminie Kazimierz Dolny. Zeszyty Problemowe PNR, z. 542, 1087–1093. Sikora J., 1999. Organizacja ruchu turystycznego na wsi. Wyd. Szkolne i Pedagogiczne. Warszawa,
153–162. 1. 2. 3. 4. 5.
Sikora J., Jczmyk A., 2005. Czynniki wspierajce i bariery ograniczajce rozwój agroturystyki, [w:] Sawicki B., Bergier J. (red.), Uwarunkowania rozwoju turystyki zwizanej z obsza-rami wiejskimi. Wyd. PWSZ Biaa Podlaska, 43.
Zubilewicz T., 2008. Polska na pogod i niepogod. Wyd. Publicats S.A., Pozna, 110–134.
PERSPECTIVES OF TOURISM SERVICE DEVELOPMENT IN KAZIMIERZ DOLNY COMMUNE
Abstract. Kazimierz Dolny is the best promoted commune in the Lubelskie area and has the most advanced accommodation and catering services. The study features an inventory of facilities and places providing the above services. Moreover, it includes the characteri-stics of local tourism. The research conducted has shown that for the sake of tourism deve-lopment we should not aim at increasing accommodation and catering capacity, but focus on the quality of tourist services by expanding the auxiliary tourist base, as well as diversi-fying and enriching the tourist products provided. The basis of long-term development of tourism in the commune should be based on a consistent, long-term strategy accounting for problems resulting from the seasonal and weekend character of contemporary tourism. Key words: tourism management, tourism, development strategies
