Kamil Kantak
"Die Bruderschaft der deutschen
Katholiken in Posen", p. Venantius
Kempf OMConv, Poznań 1933 :
[recenzja]
Collectanea Theologica 14/3-4, 524-526
1933
w ytw ory psychiczne podległe w pływ om zbiorow iska ludzkiego, jak np. m owa, obyczaj, sztuka i religja (IV); w yjątkow e stany duszy jak sen, m arzenia sen n e i hipnoza (V). N ajciekaw szą i najlepiej •opracow aną część stanow ią ustępy pośw ięcone wyższym w ytw o
rom psychologicznym , które za szkołą Külpego w W ürzburgu uw aża za zdarzenia psychiczne istotnie różne o d zm ysłow ych.
D odatnią stroną dzieła jest to, że nie męczy czytelnika d ro biazgam i, lecz raczej ogólnikow o, choć w yczerpująco przedstaw ia zagadnienia psychologiczne. Dzięki tem u całość nie jest zbiorem drobiazgow ych szczegółów, lecz podaje rzuty ogólne. G dzienie gdzie jednak zdałoby się przytoczyć więcej danych szczegółow ych. Jako podręcznik przeznaczony dla szkół akadem ickich sp ełn i ta
książka sw ą rolę w należyty sposób.
Tłum aczenie polskie jest po praw ne i odznacza się stylem jędrnym i potoczystym bez wszelkiej sztuczności. Przysw ojenie tej cennej książki literaturze polskiej przychodzi w porę, bo w danej chwili młodzież studjująca w naszych zakładach teologicznych nie ma dobrego podręcznika psychologji eksperym entalnej. P o dręcz niki ks. G abryla i ks. W aisa są już o d daw na w yczerpane, a zre sztą także przestarzałe, a książka W ład. W itwickiego nie o d p o w iada w ym aganiom kandydatów do stanu duchow nego z pow odu tendencyjnego nastaw ienia do zagadnień psychologji racjonalnej. Podręcznik zaś Lindw orsky’ego przygotow uje znakom icie do spe- kulatyw nej nauki o duszy, jej przym iotach i stosunku do ciała.
Ks. Stępa.
P. Kempf V enantius O. M. Conv. Die Bruderschaft der deutschen Katholiken in Posen. P oznań 1933.
P raedicator G erm anorum P o sn an iae P. Kempf valde utilem suscepit laborem investigando et proponendo historiam Confrater- nitatum G erm anorum catholicorum illius urbis. Q uarum confrater- nitatum tres erant: s. Annae, ss. Trinitatis, s. B arbare. Q ua fontibus praeter notos im pressos usus est m anuscriptis, nem pe libris harum confraternitatum actisque eorum necnon libro m ortuorum B ernar- dinorum P osnaniensium , non tam en eorum chronico neque actis provinciae M aioris Poloniae. Qui am bo fontes laborem eius locu- pletassent et correctiorem reddidisent, et si acta provinciae asse r vata Junivladislaviae in capituli cathedrali archivo difficulter in sp i cienda essent, facillime chronicam adeundum erat, in bibliotheca Amicorum Scientiarum P osnaniae repositum .
Societas s. Annae P osnaniae iam circa a 1500 existebat se- cundu p. Kempf eaque erat confraternitas G erm anorum . T am en in libro suo non tam factum existentiae quam possibilitatem probat. Hoc tem pore tantum capellam s. A nnae penes ecclesiam conven- tualem B ernardinorum extitisse eam que m agna ex parte ex G ar- m anae gentis eleem osynis aedificatam esse, erui potest cum aliqua certitudine; de confraternitate testim onia quod hoc tem pus silent,
ex existentia capellae plus quam possibilitas confraternitatis concludi, non potest. N eque analogia urbis W ilno sufficit, ubi talis confra- ternitas G erm anorum hoc tem pore vigebat. Hic debeo rectificationem notas p. Kempf inserere, qui citat me (p. 4) qua auctorem thesis quod Vilnae s. XVI et XVII societas s. A nnae erat centrum catho licorum G erm anorum , sed ego in toto meo opusculo citato probavi de saeculo XV. et XVI, de s. XVII totaliter silui neque me pro hoc tem pore citare fas est. Hic addo, quod a. s. XVI exeunte h ae c societatis Vinensis instam ata om nino alio fine serviebat.
Cum certitudine loqui possum us de societate s. A nnae a b a. 1578, quae Varsovie a regina Anna et de Solikow ski condita est. Q uam societatem P osnaniae fuisse G erm anorum p. Kempf qua certum prétendit, non tam en probat. Re vera haec societas s. An nae quae V arsoviae ad archiconfraternitatem prom ota est m ultas- que filiales in tota Polonia habebat, est una ex peculiaritatibus vitae religiosae polonicalis et im prim is serviebat qua arm a restaura tionis catholicae posttridentinae. Eam fuisse organisationem G er m anorum nullum vestigium adferri potest. In chronico B ern ardi- norti P osnaniensium inveniuntur m entiones de ea i. a. nom ina prim itivorum seniorum , inter quos nullus G erm anus. P robabiliter hoc tem pore s. XVI exeunte P o sn an iae G erm ani catholici minime num erosi erant, quia altera ex parte urbs in diem m agis P o lon a deveniebat, altera autem m assa G erm anorum in G erm an ia ipsa catholicam religionem deseruerat, restauratioque religiosa G erm ana vix incipiebat. An versus annum 1600 P osnaniae aliqua cura ani m arum specialiter G erm anorum eorum que conciones aliaeque devo tiones erant, incertum est et adhuc investigari deberet.
Felix progressus restaurationis posttridentinae in G erm ania ipsa decursu tem poris etiam P o sn an iae aliquatenus spectabilem num erum G erm anorum catholicorum creavit. Prim itus Jesuitae eo rum curam suscep eru nt et in ecclesia 0 0 . Sanctorum exercebant. Q uorum G erm anorum confraternitas sub invocatione ss. Trinitatis ante a. 1632 condita est, et quidem in ecclesia PP. P raedicatorum . Tali m odo etiam Dominicani eos curasse videntur. Non potest ta men excludi, quod solum nodo pro m aiore celebritate translatio in ecclesiam s. A nnae confraternitatis ss. T rinitatis ex Pradicatorum ecclesia locum habuit neque confraternitas unquam antea existebat, ad su n t exem pla talium solem nitatum . Cum vero haec unica est mentio connexus Dom inicanorum cum cofraternitate ss. Trinitatis, forsan eis nil curae G erm anorum intererat. Notum est tem pore hoc Jesuitas et B ernardinos de cura G erm anorum certasse, posteriore quoque D om inicanos, propterea quod colonia G erm anorum P o sn a niae dives erat et pro ecclesia et devotione sua multa m unera largiebatur. Q uando igitur in ecclesia 0 0 . Sanctorum de devotione G erm anorum certam ina orta sunt, B ernardini omni m odo stu du e runt eos in suam attrahere om nesque titulos possibiles p ro pon eb ant
aid hunc finem L a.; etiam fundationem ecclesiae s. A nnae olim a. G erm anis effectam.
P ost translationem G erm anorum in ecclesiam s. Annae, duae confraternitates in ea locum habebant, altera ss. Trinitatis G erm a norum , altera s. Annae com m unis om nibus catholicis h. e. de facto Polona, quam vis ei nonnulli quoque G erm ani nom en dabant. Se niores Societatis s. Annae, in quantum eorum nom ina scim us Poloni erant et inter patritios urbis, vel dignitates ecclesiasticas nom inabantur. A dm inistrabat ecclesiam Societas s. Annae et in chronico B ernardino nonnulla certam ina eius cum G erm anis inve niri possunt. T andem a. 1766 B ernardini Societatem s. Annae G erm anis tradiderunt, a. quo anno unum utriusque confraternitatis praesidium eligebatur.
T ales correctiones operis p. Kempf ad dere coacti sum us, quibus tam en m erita eius nullom odo dem inuim us. Labore suo m ul tum praestitit, non solum pro historia locali urbis P osnaniae, sed etiam pro elucidatione vitae religiosce veteris Poloniae, nimirum curae anim arum extraordinariae, quae ilius tem poris ininoritatibus nationalibus destinata erat. Videre potest, quod intererat tum aucto ritatibus ecclesiasticic tum clero executienti neque ea ad polonis- stionem utebantur. Eruitur porro ex libro p. Kempf, quod relationes inter G erm anos catholicos et P olonos cordiales erant, immo quod multi Poloni ad confraternitatem ss. Trinitatis pertinebant. D einde quoque non minimi momenti est mentio, quod s. XIX multi catho lici G erm ani protestantes facti sunt (p. 21). Videmus, quales resul tatus produxit patrocinium gubernii Borussici, in illos G erm anos catholicos executum.
S peram us p. Kempf in suo labore historico perrecturum esse et forsan totalem repraesentationem curae G erm anorum catholico rum in Polonia nobis largiturum . Ks. K aniak.
Kantak Kamil Ks.: Bernardyni polscy r. 1453 — 1572,
Lwów 1933. Nakł. Prow incji Polskiej OO. B ernardynów . T. I. str. X X III+ 324.
Autor kilku prac z dziejów zakonów żebrzących zeb rał w y niki sw ych prac w syntetycznem dziele, pośw ięconem historji OO. B ernardynów w Polsce. P racę sw ą podzielił na 8 rozdziałów.
W dw óch pierw szych, zatytułow anych: S. Jan Kapistran i w prow adzenie zakonu; Rozwój prow incji polskiej, opisuje sp ro w adzenie zakonu do Polski, początkow e jego dzieje, w ysiłki koło usam odzielnienia konw entów polskich, aż do utw orzenia odrębnej prow incji polskiej w r. 1467, do tego bow iem roku klasztory p o l skie należały do wielkiej prow incji rakusko-czesko-polskiej. Nowa prow incja polska, licząca już w r. 1467 dw anaście konw entów , dzięki hojności dobrodziejów wszelkich stanów , osiąga na po czątku XVI stulecia w ysoką cyfrę 25 klasztorów . W rozdz. Ill-cim przedstaw ia ustrój prowincji, w ysoko stojące życie, zajęcia i prace
