Przegląd Gospodarczy PIE

(1)

PK B IN ^F LAC JA

R _YN E _K

PR A Y C

MAJ 2021ISBN 978-83-66698-33-8WARSZAWA

lato 2021

(2)

Warszawa, maj 2021 r.

Autorzy: Michał Gniazdowski, Jakub Rybacki Współpraca: Jakub Sawulski, Aleksander Welfe Redakcja: Jakub Nowak, Małgorzata Wieteska Projekt graficzny: Anna Olczak

Współpraca graficzna: Liliana Gałązka, Tomasz Gałązka, Sebastian Grzybowski Skład i łamanie: Sławomir Jarząbek

Polski Instytut Ekonomiczny Al. Jerozolimskie 87

02-001 Warszawa

Cytowanie:

Gniazdowski, M., Rybacki, J. (2021), Przegląd gospodarczy PIE: lato 2021, Polski Instytut Ekonomiczny, Warszawa.

Poglądy i analizy prezentowane w publikacji są odzwierciedleniem stanowiska autorów.

(3)

3 Spis treści

Kluczowe liczby . . . 4

Kluczowe wnioski . . . 5

Wstęp . . . 6

Część I. Prognozy dla polskiej gospodarki na lata 2021-2023 . . . 7

1. Sytuacja polskiej gospodarki po I kwartale 2021 r. . . . 7

2. Uwarunkowania prognozy na lata 2021-2023 . . . 8

2.1. Otoczenie zagraniczne . . . 8

2.2. Scenariusz epidemiczny . . . 10

3. Prognoza dla polskiej gospodarki na lata 2021-2023 . . . .11

3.1. Aktywność gospodarcza – PKB . . . .11

3.2. Inflacja. . . 14

3.3. Rynek pracy . . . 16

4. Tabela z prognozami . . . 19

Część II. Wpływ KPO na polską gospodarkę w latach 2021-2023 . . . 20

1. Założenia przyjęte przy szacowaniu wpływu KPO na polską gospodarkę . . . 20

1.1. Podstawowe informacje o krajowym planie odbudowy . . . 20

1.2. Harmonogram wydatkowania środków z krajowego planu odbudowy . . . 20

1.3. Struktura wydatków z KPO . . . 22

2. Efekty makroekonomiczne KPO dla Polski . . . 24

Podsumowanie . . . 27

Tabela – wpływ KPO . . . 28

Bibliografia . . . 29

Spis wykresów i tabel . . . 30

(4)

4 Kluczowe liczby

4,4 ^proc. wyniesie wzrost gospodarczy w Polsce w 2021 r.

według prognozy PIE. W 2022 r. będzie to 4,2 proc.

o 5,4 ^proc. wzrosną wydatki konsumpcyjne w 2021 r. W kolejnym roku wzrost konsumpcji wróci jednak do umiarkowanego poziomu, efekt odłożonego popytu będzie więc

krótkotrwały.

o 0,2 ^proc. spadną wydatki inwestycyjne w 2021 r. Odbicie inwestycji w kolejnych latach jest w znacznym stopniu uzależnione od realizacji Krajowego Planu Odbudowy.

3,6 ^proc. średnio będzie wynosić inflacja CPI w 2021 r.

9 przynajmniej tyle kwartałów CPI będzie przekraczać cel

inflacyjny NBP – 2,5 proc.

o 2,5 ^{pkt. proc.} będzie wyższy łączny wzrost gospodarczy w latach 2021-2023 w związku z realizacją Krajowego Planu Odbudowy. Największa część impulsu przypadnie na 2023 r.

o 0,1 ^{pkt. proc.} wzrośnie stopa inflacji w 2022 r. na skutek działań związanych z Krajowym Planem Odbudowy. Wpływ KPO na inflację będzie znacznie silniejszy w 2023 r. i wyniesie 0,5 pkt. proc.

o 0,3 ^{pkt. proc.} będzie wyższa dynamika zatrudnienia w latach 2022 i 2023 dzięki projektom z Krajowego Planu Odbudowy.

Oznacza to utworzenie dodatkowych 50 tys. etatów.

(5)

5 Kluczowe wnioski

→ Polska gospodarka przez najbliższe trzy lata będzie rozwijać się w stabilnym tempie. Spodziewamy się, że w latach 2021-2022 wzrost PKB systematycznie będzie przekraczać 4 proc. Również w 2023 r. dynamika powinna być podobna. Polska korzysta na dobrej koniunkturze w sektorze przemysłowym – ważnym motorem napędo- wym gospodarki w kolejnych latach będzie popyt zagraniczny oraz eksport netto. Równolegle stopy wzrostu konsumpcji powrócą na przedkryzysowe poziomy.

→ Łącznie w latach 2021-2023 spodziewamy się wzrostu PKB o 12,5 proc. Dla porównania Międzynarodowy Fun- dusz Walutowy prognozuje średni wzrost w państwach UE rzędu 10,1 proc., oraz strefy euro o 10,5 proc. Oznacza to dalszą konwergencję z państwami Europy Zachodniej. Średni dochód przypadający na osobę w Polsce – w porównaniu z państwami Unii Europejskiej – prawdopodobnie powiększy się z 78 do prawie 80 proc. na koniec okresu prognozy.

→ Skutkiem ubocznym pokryzysowego ożywienia jest wzrost inflacji. Spodziewamy się, że średnia wartość in- deksu CPI w 2021 r. będzie wyższa od górnej granicy celu inflacyjnego NBP. Konieczność dostosowania warunków działalności do wymogów pandemicznych podtrzymała wysoki wzrost cen usług świadczonych stacjonarnie.

Znacząco wzrosły też ceny surowców rolnych i przemysłowych. Czynniki popytowe są umiarkowane, dlatego inflacja znajdzie się w lekkim trendzie spadkowym w 2022 r. Tym niemniej indeks CPI nadal będzie przekraczał cel NBP – 2,5 proc.

→ Powyższe prognozy opracowaliśmy bez uwzględnienia wydatków z jeszcze nieratyfikowanych przez wszystkie kraje UE w krajowych planach odbudowy. Realizacja KPO może istotnie podnieść stopy wzrostu gospodarcze- go w Polsce w najbliższych latach. Szacujemy, że w związku z wydatkami z KPO wzrost gospodarczy w Polsce będzie wyższy o 0,6 pkt. proc. w 2022 r. oraz o 1,7 pkt. proc. w 2023 r. Oznacza to, że dynamika PKB w przyszłym roku może wynieść 4,8 proc., a w 2023 r. – 5,6 proc. Szacujemy, że około 60 proc. nakładów zasili bezpośrednio inwestycje, a pozostała część będzie widoczna we wzroście konsumpcji.

→ Impuls dla wzrostu aktywności gospodarczej będzie skutkować wzrostem zatrudnienia. Szacujemy, że KPO podwyższy dynamikę zatrudnienia o 0,3 pkt. proc. w latach 2022 i 2023. Na początkowym etapie zmiany nastąpią w budownictwie i prawdopodobnie będą krótkookresowe. Efekty długookresowe, tj. trwały wzrost zatrudnienia w przemyśle i usługach, będą widoczne dopiero w kolejnych latach.

→ Skutkiem KPO będzie także wzrost inflacji. Spodziewamy się, że efekty w 2022 r. będą jeszcze stosunkowo ni- skie – szacujemy wpływ KPO na około 0,1 pkt. proc. W 2023 r. – na skutek wydatków z KPO – inflacja przyspieszy o dodatkowe 0,5 pkt. proc. Zmiany będą dotyczyć głównie inflacji bazowej, która w takim scenariuszu utrzyma się powyżej poziomu 3 proc. prawdopodobnie do końca 2023 r.

→ Prognozy gospodarcze nie uwzględniają efektów zmian podatkowych oraz inwestycyjnych zaprezentowa- nych 15 maja przez koalicję rządzącą jako Polski Ład. Wprowadzenie reform przyniesie impuls wzrostowy w 2022 r. Jednak dokładna prognoza ewentualnych skutków gospodarczych jest na razie niemożliwa, ponieważ w chwili przygotowania raportu informacje na temat zmian były niewystarczające.

(6)

6 Wstęp

R

ok 2021 przynosi odbudowę po najbardziej gwałtownej recesji gospodarczej w powo- jennej historii Polski i świata. Mimo że zagro- żenia związane z pandemią są wciąż obecne, to system ekonomiczny zaczyna dostosowywać się do działania w warunkach reżimów sanitarnych oraz częstszego wykorzystania internetu dla realizowania zakupów to- warów i usług. W kontekście prognoz gospodarczych oznacza to okres stabilizacji po burzliwym 2020 roku.

Nowa rzeczywistość stwarza jednak długotermi- nowe wyzwania. Państwa Unii Europejskiej zdecydo- wały się odpowiedzieć na takowe przez wprowadzenie impulsu gospodarczego na poziomie wspólnoty. Next Generation EU to program inwestycyjny, który będzie stymulować wzrost gospodarczy. Projekty realizowane w ramach impulsu zostały opisane w Krajowym Pla- nie Odbudowy (KPO). W dokumencie zaproponowano

szereg działań służących zielonej transformacji oraz digitalizacji gospodarczej. W raporcie przedstawimy ich potencjalne efekty makroekonomiczne w latach 2022-2023.

Raport jest podzielony na dwie części. Ze wzglę- du na brak pełnej ratyfikacji KPO, w pierwszej części prezentujemy prognozy zmiennych makroekono- micznych bez uwzględnienia jego efektów. Przedsta- wiamy ocenę stanu polskiej gospodarki po I kwartale 2021 r., ocenę sytuacji gospodarczej za granicą oraz scenariusza pandemicznego na najbliższe kwartały.

Następnie prezentujemy prognozy: PKB, inflacji oraz sytuacji na rynku pracy. W drugiej części pokazujemy szacunki skutków makroekonomicznych ratyfika- cji KPO. Szczegółowo przedstawiamy założenia, jakie przyjęliśmy dla oceny programu, pokazujemy na które gałęzie gospodarki będzie miał on największy wpływ.

(7)

7 Część I. Prognozy dla polskiej gospodarki na lata 2021-2023

1. Sytuacja polskiej gospodarki po I kwartale 2021 r.

Polska gospodarka zakończyła rok 2020 jednym z niższych spadków PKB wśród państw Unii Europej- skiej (wykres 1). Gospodarka skurczyła się o 2,7 proc., głównie z uwagi na brak możliwości konsumowania usług oraz zastój inwestycji. Aktywność ratował sek- tor przemysłowy oraz eksport netto. I kwartał 2021 r.

jest prawdopodobnie ostatnim okresem, w którym gospodarka zanotuje spadek. Bieżące dane sugeru- ją, że skurczy się o 1,2 proc. względem analogicznego okresu w 2020 r. Osłabienie wciąż jest związane z bra- kiem możliwości wykorzystania usług – w efekcie wydatki konsumpcyjne będą niższe o prawie 2 proc. r/r.

↘ Wykres 1. Stopa wzrostu PKB w 2020 r.

-12 -10 -8 -6 -4 -2 0 2 4 6

Irlandia

Litwa

Luksemburg

Polska

Dania

Szwecja

Finlandia

Estonia

Łotwa

Holandia

Rumunia

Bułgaria

Słowacja

Niemcy

Węgry

Cypr

Słowenia

Czechy

Belgia

Austria

Malta

Portugalia

Chorwacja

Francja

Grecja

Włochy

Hiszpania

Źródło: Eurostat.

W przypadku Polski kryzys pandemiczny miał także stosunkowo łagodny przebieg na rynku pracy.

Formalna stopa bezrobocia rejestrowanego nie prze- kroczyła 6,5 proc. Dodatkowo Badanie Aktywności Eko- nomicznej Ludności, na którym bazuje Eurostat, wskazuje, że odsetek bezrobotnych w Polsce jest najniższy spośród wszystkich krajów UE, a Polska była jednym z tylko dwóch krajów Unii Europejskiej w 2020 r., w któ- rych poziom zatrudnienia wzrósł w skali rok do roku.

Ekonomistów zaskoczyła skala wzrostu inflacji.

CPI w marcu zbliżył się do górnej granicy celu NBP,

a w kolejnych miesiącach zdecydowanie go przekroczy. Inflacja bazowa utrzymuje się nieznacznie poniżej 4 proc. Wysoki wzrost cen ma kilka źródeł. Dotychczas najbardziej drożały usługi finansowe i te świadczone stacjonarnie – fryzjerskie, kosmetyczne i stomatolo- giczne. To efekt dostosowania kosztów aktywności do warunków epidemicznych. Równolegle mocny wzrost wystąpił także w przypadku wywozu śmieci oraz cen administrowanych, np. energii elektrycznej czy opłat samorządowych.

(8)

8

Część I. Prognozy dla polskiej gospodarki na lata 2021-2023

2. Uwarunkowania prognozy na lata 2021-2023 2.1. Otoczenie zagraniczne

Instytucje międzynarodowe prognozują bar- dziej optymistyczny wzrost w gospodarce global- nej względem zimowych raportów. Międzynarodowy Fundusz Walutowy podwyższył szacunek światowego wzrostu z 5,5 proc. do 6 proc. Bieżące dane makroekonomiczne wskazują, że ożywienie jest najsilniejsze w Azji – w I kwartale gospodarka Chin powiększyła się o 18,8 proc. względem ubiegłego roku. Analitycy MFW przewidują, że cały 2021 r. zakończy się średnim wzrostem PKB Państwa Środka o 8,4 proc. Chociaż statysty- ki Chin budzą kontrowersje, to jednak wyraźne odbicie aktywności wydaje się niezaprzeczalne – obserwujemy znaczący wzrost eksportu wśród sąsiadujących gospodarek (wykres 2).

Skutkiem ubocznym azjatyckiego ożywienia jest wzrost presji kosztowej. Od początku roku ob- serwujemy wzrost cen ropy naftowej – koszt baryłki

typu Brent podniósł się z 40 do 60-65 USD. Chociaż początkowo prognozy zakładały jedynie przejściowy charakter zaburzenia, to obecnie agencje międzynaro- dowe rewidują w górę szacunki na cały rok (EIA, 2021).

Tendencja wzrostowa jest widoczna również wśród cen metali oraz stawek frachtu, a zmiany w naj- większym stopniu dotkną Europę (wykres 3). Głów- ną przyczyną wzrostu cen metali są niedobory mocy produkcyjnych – w ubiegłym roku doszło do wygasze- nia europejskich pieców hutniczych z uwagi na spadek popytu oraz zaostrzenie rygorów środowiskowych dla branży. W efekcie koszty surowca wzrosną silniej niż w pozostałych regionach świata. Koszty transportu podniosły się trzykrotnie (PIE, 2021a). Fracht ucierpi m.in. ze względu na zablokowanie Kanału Sueskiego przez transportowiec Ever Given. Równocześnie, jeszcze przed incydentem, dochodziło do przekierowywa- nia kontenerowców na pozostałe, bardziej perspekty- wiczne trasy.

-50 -40 -30 -20 -10 0 10 20 30 40 50

2020 2016

2012 2008

2004

Japonia Pozostałe gospodarki azjatyckie Chiny

500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000

2021 2020

2019 2018

2017 2016

Indeks łączny Europa Morze Śródziemne

Ameryka - wschód Ameryka - zachód Azja Południowa

↘ Wykres 2. Eksport w gospodarkach azjatyckich (proc. r/r, średnia kwartalna)

↘ Wykres 3. Stawki frachtu morskiego z Chin

Źródło: Macrobond. Źródło: Macrobond.

Wśród gospodarek rozwiniętych najwyższe oczekiwania w zakresie odbicia PKB dotyczą USA.

Według bieżących prognoz PKB tego kraju wzrośnie o 6,4 proc. Jest to splot dwóch czynników. Program szczepień w USA postępuje znacznie szybciej niż w Unii Europejskiej, co stwarza nadzieje na szybsze

otwarcie gospodarki. Na dzień 13.05 odsetek zaszczepionych osób przekracza 45 proc., a osiągnięcie pułapu 60 proc. populacji jest kwestią 2 miesięcy (wykres 4).

Dodatkowo USA utrzymuje bardzo ekspansywne nastawienie w polityce fiskalnej. Obecnie gospodar- kę stymuluje Amerykański Plan Odbudowy (American

(9)

9

Rescue Plan). To pakiet fiskalny o wartości 1,9 bln USD (8,9 proc. PKB z 2019 r.). Jego wartość w relacji do PKB jest o prawie 65 proc. większa od unijnego funduszu odbudowy. W jego ramach rząd federalny m.in:

→ wypłacił jednorazowe bezpośrednie transfery go- tówkowe (koszt 350 mld USD),

→ zwiększył kwotę zasiłków dla bezrobotnych i wydłu- żył maksymalny okres ich wypłacania (300 mld USD),

→ zaproponował ulgi podatkowe (200 mld USD),

1 Luka PKB to różnica między tempem wzrostu, które gospodarka realnie osiąga i szacowaną długoterminową stopą wzrostu.

→ zapewnił dodatkowe finansowanie dla szkół (170 mld USD) oraz gwarancje kredytowe dla firm (50 mld USD).

Amerykański Instytut Brookings (2021) wskazał, że łączne wsparcie dla PKB ze strony polityki fiskalnej w 2021 r. sięgnie 1,6 pkt. proc. Impuls będzie dwukrot- nie niższy względem roku 2020, gdy działania admi- nistracji USA ograniczyły skalę spadku PKB o 3,3 pkt.

(wykres 5).

0 10 20 30 40 50

05 04

03 02

01

USA Polska Niemcy

-5 0 5 10 15 20

I IV III II I II

I IV III II I

Podatki i świadczenia Wydatki stanowe Wydatki federalne

2009 2010 2020 2021

↘ Wykres 4. Odsetek populacji, która przyjęła 1. szczepionkę na COVID-19 (proc.)

↘ Wykres 5. Porównanie wpływu polityki fiskalnej na wzrost PKB w USA podczas kryzysu finansowego i pandemii COVID-19 (pkt. proc.)

Źródło: Macrobond. Źródło: Brookings.

Od 2022 r. rząd USA będzie znacząco stymu- lował inwestycje. Prezydent USA Joe Biden zapre- zentował plan infrastrukturalny dla amerykańskiej gospodarki na kolejne 10 lat. Koszty planowanych inwestycji sięgną 2,25 bln USD, co łącznie stanowi około 10,5 proc. PKB z 2019 r. Partia Demokratyczna zapowia- da, że ustawa wejdzie w życie w drugiej połowie bieżą- cego roku. Harmonogram wydatkowania środków pozostaje nieznany, chociaż możemy spodziewać się, że znaczna część środków będzie wydatkowana w najbliż- szych latach. Skutkiem tej polityki są jednak obawy o przegrzanie amerykańskiej gospodarki i inflację.

Według szacunków komercyjnych analityków i akade- mików impuls fiskalny będzie trzykrotnie większy niż luka PKB¹. Na tle USA i Chin wzrost PKB państw UE w 2021 r. będzie słabszy. Obecne prognozy dla gospo- darki strefy euro zakładają wzrost o 4,4 proc. w 2021 r.

To niewielka zmiana – w listopadzie analitycy MFW su- gerowali 4,2 proc. Odbicie będzie najsilniejsze w Hisz- panii 6,4 proc. i Francji 5,8 proc. – kraje te poniosły największe straty w ubiegłym roku. Negatywnie wciąż wyróżnia się gospodarka Włoch, dla której wzrost PKB jest prognozowany jest na 4,2 proc.

Szacunki aktywności gospodarczej dla Nie- miec pozostają stabilne. MFW prognozuje wzrost rzędu 3,6 proc. PKB w 2021 roku. Podobną prognozę opublikowały wiodące instytuty badań ekonomicznych, do których należą m.in. DIW oraz Ifo. Ich zdaniem PKB dla Niemiec wyniesie 3,7 proc. w 2021 r oraz 3,9 proc.

w 2022 r. (wykres 6). Wzrost gospodarczy w Niem- czech będzie opierać się na wynikach sektora prze- mysłowego. Indeks PMI osiągnął w marcu rekordowy wynik 66,6 pkt., to korzystna sytuacja dla Polski. Eks- port do Niemiec stanowi ok. 29 proc. całego polskiego

(10)

10

eksportu. Zdecydowanie słabiej ocenia się aktywność w usługach i handlu – niemniej łączna wartość indeksu

jest zbliżona do neutralnych poziomów sugerujących wzrost (wykres 7).

Ifo + DIW

Założenia modelu PIE MFW KE

0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 4,5

2022

2021 -5

-4 -3 -2 -1 0 1 2

2020 2018

2016 2014

2012 2010

Łącznie Przemysł Usługi

↘ Wykres 6. Prognozy PKB Niemiec (proc. r/r) ↘ Wykres 7. Barometr koniunktury Ifo dla Niemiec – dane wystandaryzowane

Źródło: opracowanie własne PIE na podstawie danych Ifo, DIW,

MFW, KE. Źródło: Macrobond.

W odróżnieniu od USA europejski pakiet Next Generation EU wystartuje z opóźnieniem – część krajów ma problem z osiągnięciem parlamentarnej większości dla ratyfikacji traktatu, np. Finlandia czy Rumunia. W skrajnym przypadku udział tych państw może zostać zawieszony, chociaż jest to mało prawdopodobne. Nawet w momencie planowanego startu alo- kacji środków w III kw. 2021 r., program będzie wspierał europejskie gospodarki dopiero w latach 2022-2023 – harmonogram szczegółowo opisujemy w drugiej części raportu.

2.2. Scenariusz epidemiczny

Podtrzymujemy scenariusz epidemiczny zary- sowany w poprzedniej edycji Przeglądu z grudnia 2020 r. Wówczas przewidywaliśmy, że: (i) będzie miał miejsce jeszcze co najmniej jeden znaczący wzrost liczby zachorowań – tzw. III fala epidemii oraz (ii) utrzymy- wanie znaczących restrykcji nie będzie konieczne od połowy II kwartału 2021 r. Oba te założenia się spraw- dzają – obecny plan rządu zakłada zniesienie znacznej liczby obostrzeń do końca maja. Niektóre formy ogra- niczenia aktywności w gastronomii czy rekreacji mogą jednak utrzymać się do końca II kwartału.

Zakładamy, że dzięki programowi szczepień w drugiej połowie 2021 r. i kolejnych latach nie bę- dzie konieczności ponownego wprowadzania zna- czących restrykcji gospodarczych. Największym ry- zykiem dla tego założenia jest osiągnięcie zbyt małego odsetka osób zaszczepionych dla uzyskania odporno- ści zbiorowej – nie z powodu niewystarczającej podaży szczepionek, lecz ze względu na brak chęci do szcze- pień wśród części obywateli (PIE, 2021b). Zagrożenie ponownym całkowitym zamrożeniem aktywności gospodarczej uznajemy jednak za niewielkie.

Warto zwrócić uwagę, że koszty gospodarcze kolejnych zamrożeń są coraz mniejsze. Dotkliwe stra- ty są najbardziej widoczne w dwóch obszarach: zakwa- terowaniu i gastronomii oraz usługach rekreacyjnych (np. siłownie). Branże te łącznie generują 1,8 proc. PKB, co jest relatywnie małą wielkością na tle pozostałych państw Europy. W przypadku innych branż reperku- sje są znacznie mniejsze. Dane Google o mobilności użytkowników telefonów komórkowych z systemem Android wskazują, że liczba osób, które przebywały w biurach bądź innych zakładach pracy, była w marcu i kwietniu podobna do wielkości z lata (wykres 8).

Wyraźne uszczerbki mobilności są widoczne w handlu, jednak sektor ten coraz bardziej adaptuje się do szer- szej działalności w sieci (wykres 9). Z tych powodów

(11)

11

uważamy, że nawet w przypadku ewentualnego po- gorszenia się warunków epidemicznych późną jesienią

bieżącego roku, będzie ono miało umiarkowane skutki gospodarcze.

15.11.2020 15.04.2020 06.05.2021

-80 -70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0

Włochy

Hiszpania

Czechy

Słowacja

Francja

Niemcy

Holandia

Polska

15.11.2020 15.04.2020 06.05.2021

-100 -90 -80 -70 -60 -50 -40 -30 -20 -10 0

Czechy

Słowacja

Włochy

Francja

Holandia

Niemcy

Polska

Hiszpania

↘ Wykres 8. Mobilność w miejscach pracy ↘ Wykres 9. Mobilność w galeriach handlowych

Źródło: Google Mobility Report. Źródło: Google Mobility Report.

3. Prognoza dla polskiej gospodarki na lata 2021-2023 3.1. Aktywność gospodarcza – PKB

Nieznacznie rewidujemy prognozę wzro- stu gospodarczego w Polsce w 2021 r. – z 4,2 do 4,4 proc. Zmiana jest spowodowana głównie lep- szymi od wcześniej zakładanych wynikami polskiej gospodarki w I kwartale. Spodziewamy się wyższej kontrybucji eksportu netto z uwagi na wysoki wzrost produkcji przemysłowej. W I kwartale niższy spadek zanotowały wydatki konsumpcyjne. Utrzymujemy natomiast podobne prognozy konsumpcji dla kolejnych 3 kwartałów.

Przewidujemy, że w 2022 r. gospodarka powięk- szy się o 4,2 proc. To także wynik minimalnie lepszy niż prognoza z grudnia 2020 r. (4,0 proc.). Wyniki bieżących badań koniunktury sugerują, że ożywienie aktywności w sektorze przemysłowym będzie trwałe (GUS, 2021;

IHS Markit, 2021). Popyt zagraniczny będą kreować również odłożone wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych w państwach strefy euro. Pełną strukturę wzrostu przedstawiamy na wykresie 10.

Powyższe prognozy nie uwzględniają wpły- wu Krajowego Planu Odbudowy (KPO) na zmienne makroekonomiczne. Wpływ ten opisujemy szczegó- łowo w drugiej części naszego przeglądu. Z naszych szacunków wynika, że KPO nie będzie miał wpływu na stopę wzrostu gospodarczego w 2021 r., a w 2022 r.

podniesie dynamikę PKB o 0,6 pkt. proc. Główny efekt programów unijnych zobaczymy jednak dopiero w 2023 r.

Wartość prognozy PIE jest wyższa względem sza- cunków proponowanych przez instytucje międzyna- rodowe, tj. Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW, 2021) oraz OECD (2020). Instytucje te dotychczas nie doceniały potencjału gospodarek przemysłowych.

Szacunki pozostają zbieżne z konsensusem anality- ków komercyjnych raportowanych przez Bloomberg, są natomiast niższe niż prognozy Narodowego Banku Polskiego (NBP, 2021) i Komisji Europejskiej (2021a).

Wspomniane instytucje w aktualnej prognozie kwanty- fikują efekty krajowego planu odbudowy – stąd wyraźne różnice na tle konsensusu w roku 2022 (wykres 11).

(12)

12

↘ Wykres 10. Struktura wzrostu PKB – prognoza PIE

PKB 2

4 6 8 10 12

-12 -10 -8 -6 -4 -2 0

2023 2022

2021 2020

2019 2018

Konsumpcja prywatna Konsumpcja publiczna Inwestycje Zapasy Eksport netto Źródło: prognoza PIE.

↘ Wykres 11. PKB – prognoza PIE na tle innych ośrodków

0 1 2 3 4 5 6

2023 2022

2021 4,4 4,1

3,8 4,0 4,2

5,4 4,6

5,4

3,9 5,4

3,7

Prognoza PIE NBP Konsensus Bloomberga KE

Źródło: Komisja Europejska, NBP, Bloomberg oraz prognoza PIE.

Nadal oczekujemy silnego odbicia wydatków konsumpcyjnych po wygaszeniu epidemii. Progno- zujemy, że wzrost wydatków konsumpcyjnych osiągnie 5,4 proc. w 2021 r., tj. będzie o 0,5 pkt. proc. wyższy

niż zakładaliśmy w grudniu. To w dużej mierze efekt znacznie lepszych wyników w I kwartale. Utrzymujemy bez zmian prognozę na II kwartał – dynamika wzrostu sięgnie 12,7 proc. r/r. Chociaż restrykcje skutkowały

(13)

13

obniżeniem wydatków na usługi, to jednak z nawiązką zrekompensowały to większe zakupy towarów. Dyna- mika sprzedaży detalicznej wzrosła w marcu o 15 proc., a w kwietniu i maju wynik przekroczy 20 proc. W drugiej połowie roku wzrost wydatków konsumpcyjnych bę- dzie zbliżony do 5 proc. Konsumenci nie obawiają się skutków poniesienia większych wydatków, np. zaku- pu auta czy remontu mieszkania. Badania koniunktury konsumenckiej prowadzone przez Komisję Europejską (2021b) wskazują, że Polska jest jedynym krajem w re- gionie Europy Środkowowschodniej, w którym wskaź- nik poprawił się od początku pandemii. Spodziewamy się także większej skłonności do korzystania z usług rekreacyjnych w momencie zniesienia obostrzeń (wykres 12).

W 2022 r. wzrost wydatków konsumpcyjnych po- wróci do standardowych poziomów – dynamika rocz- na będzie zbliżona do 3,5 proc. Oznacza to rewizję w dół względem naszych poprzednich szacunków o nieco ponad 1 pkt. proc. Z jednej strony to efekt wyższej bazy sta- tystycznej z roku 2021. Dodatkowo krótszy od naszych pierwotnych założeń będzie wpływ tzw. odłożonego popytu. Dane Eurostatu wskazują, że już w III kwartale 2020 r. stopa oszczędności gospodarstw domowych po- wróciła do poziomów obserwowanych przed pandemią (wykres 13). To ewenement na tle państw strefy euro, który prawdopodobnie jest spowodowany wyższą infla- cją w Polsce. Duże oszczędności w gospodarkach Euro- py Zachodniej sugerują jednak, że wzrost gospodarczy w Polsce może być mocniej napędzany przez eksport.

-20 -15 -10 -5 0 5 10

Słowacja Węgry

Niemcy Czechy

Polska 6,5

-15,0

-2,6

-13,2 -13,1

0 5 10 15 20 25 30

IV III II I IV III II I

2019 2020

Polska Strefa euro

↘ Wykres 12. Ocena skłonności konsumentów do ponoszenia dużych wydatków w marcu 2021 r. – zmiana wobec stycznia 2020 r. (pkt.)

↘ Wykres 13. Stopa oszczędności gospodarstw domowych (proc.)

Uwaga: dodatni wynik oznacza, że większy odsetek ankietowanych planuje duże wydatki niż w styczniu 2020 r.

Źródło: opracowanie własne PIE na podstawie danych Eurostatu.

Uwaga: dane do III kwartału 2020 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu.

Dynamika inwestycji w 2021 r. utrzyma się na podobnym – niskim – poziomie, co w 2020 r. Spo- dziewamy się spadku w wysokości 0,2 proc. Przy bra- ku nowych impulsów gospodarczych odbicie w 2022 r.

również będzie umiarkowane – prognozujemy wzrost nieprzekraczający 3 proc.

Słabe prognozy wzrostu inwestycji są wynikiem m.in. zastoju w budownictwie. W I kwartale produk- cja budowlano-montażowa zanotowała dwucyfrowy spadek. II kwartał przyniesie prawdopodobnie jedynie

umiarkowane odbicie. Szczegółowe dane wskazu- ją, że kolejny rok z rzędu spadły nakłady na budowę biurowców, obiektów handlowych i przemysłowych (wykres 14). Spodziewamy się, że zastój w tych seg- mentach rynku pozostanie długotrwały w związku ze spadkiem rentowności projektów tego typu oraz wysokim zadłużeniem deweloperów.

Spodziewamy się również niewielkiego wzrostu nakładów sektora przemysłowego. Wysoki wzrost produkcji napędzany jest przez dość wąską grupę

(14)

14

przedsiębiorstw (GUS, 2021). Największe firmy raportu- ją poziom wykorzystania mocy produkcyjnych zbliżony do 2019 r. W przypadku dużych przedsiębiorstw (50-249 pracowników) wartości są bliższe 2017 r., a średnie firmy działają w warunkach zbliżonych do lat 2015-2016 (wykres 15). Wspomniane okresy charakteryzowały się

niskimi nakładami firm. Spadek nakładów najpraw- dopodobniej odnotują też kolej i energetyka. Firmy usługowe i handlowe ponownie wznawiają inwestycje, jednak wolumen ich aktywności jest zdecydowanie mniejszy w porównaniu z bardziej kapitałochłonnym przemysłem i budownictwem.

handlowe i usługowe przemysłowe biurowe

Budynki:

-30 -20 -10 0 10 20 30 40 50

2021 2020

2019 2018

2017 2016

-4,7 16,3

-12,0 -0,8 10,3 8,9

40,0

12,4 30,4

5,7 16,2

2,0

-20,2 -4,9

-23,8 -4,5

-15,7

60 80 100

2020 2017 2014 2011 2008 2005 2002

10-49 osób 50-249 osób 250+ osób Zatrudnienie:

↘ Wykres 14. Dynamika produkcji budowlano-

montażowej w miesiącach styczeń-marzec – według grup obiektów (proc., r/r)

↘ Wykres 15. Wykorzystanie mocy produkcyjnych w przetwórstwie (proc.)

Źródło: opracowanie własne PIE na podstawie danych GUS. Źródło: opracowanie własne PIE na podstawie danych GUS.

Przewidujemy, że niski wzrost inwestycji będzie rekompensowany przez wysoką dynamikę eksportu netto. Prognozujemy, że w 2021 r. eksport netto podnie- sienie dynamikę PKB o 1,5 pkt., a w 2022 r. – o 1 pkt. Ozna- cza to rewizję w górę kolejno o 0,5 i 1 pkt. Bieżące wyniki badań koniunktury jednoznacznie wskazują na okres dy- namicznej ekspansji sektora przemysłowego. Spodziewa- my się, że taka sytuacja utrzyma się przez najbliższe kwar- tały (Komisja Europejska, 2021b). Nawet po odmrożeniu europejskich gospodarek spodziewamy się większej po- wszechności pracy zdalnej niż przed pandemią. Taki stan będzie naturalnie kształtować większy popyt na meble, urządzenia elektryczne i elektroniczne. To duża szansa dla polskiego przemysłu – dane Eurostatu wskazują, że Polska w 2018 r. odpowiadała za produkcję 11 proc. mebli w całej UE. Taki udział jest podobny do największych gospodarek wspólnoty. Dodatkowo ostatnie lata przyniosły silny wzrost tej branży i taka tendencja będzie kontynu- owana. Popyt na elektronikę i sprzęt elektryczny najbardziej premiuje Niemcy, które wytwarzają około 35 proc.

takich urządzeń. Polski przemysł jest silnie związany z wynikami tamtejszych firm. Ten czynnik także buduje poten- cjał dla wzrostu produkcji w Polsce.

Wraz z większą mobilnością spodziewamy się także odbicia aktywności w motoryzacji. Dane o re- jestracjach nowych pojazdów jednoznacznie wskazują, że zwiększa się popyt zarówno na auta osobowe, jak i ciężarowe. Polskę prawdopodobnie ominą także skutki niedoborów mikrochipów, które powodują wstrzymy- wanie produkcji aut w fabrykach na całym świecie, gdyż większość wartości dodanej w naszym kraju w tym sektorze jest tworzona przez produkcję części.

3.2. Inflacja

W 2021 r. spodziewamy się krótkotrwałego wzro- stu inflacji powyżej 4 proc. w II kwartale, a następnie stopniowego spadku w okolicę górnej granicy celu NBP (3,5 proc.). W 2022 r. inflacja nadal będzie stopniowo spowalniać – średniorocznie wyniesie 2,7 proc. Tym samym dalej będzie jednak przekraczać cel NBP – 2,5 proc.

Przebicie górnej granicy celu NBP jest związa- ne z wysokim wzrostem cen usług. Inflacja bazowa utrzymała się na znacznie wyższych poziomach niż wskazywały nasze listopadowe prognozy oraz szacunki

(15)

15

rynkowe. Najsilniejsze podwyżki cen nastąpiły w przypadku usług finansowych oraz podstawowych usług świadczonych stacjonarnie, np. wizyty u dentysty, fry- zjera czy w salonie piękności. Chociaż ceny usług będą spowalniać w drugiej połowie roku, to zmianę zniweluje

wyższy wzrost cen towarów przemysłowych. W efekcie szacujemy, że inflacja bazowa będzie utrzymywać się w okolicach 3 proc. przez cały 2021 r. Kolejne lata przyniosą niewielkie spadki. Strukturę zmian przedstawiamy na wykresie 16.

↘ Wykres 16. Struktura inflacji CPI – prognoza PIE

CPI

Inf. bazowa Żywność Energia Paliwa

1 2 3 4 5 6

-2 -1 0

2023 2022

2021 2020

2019

Źródło: prognoza PIE.

↘ Wykres 17. Inflacja CPI – prognoza PIE na tle innych ośrodków

0 1 2 3 4

2023 2022

2021 3,6

3,1 2,8

3,7

2,7

2,8 2,8 3,5

2,2 3,2

2,5

Prognoza PIE NBP Konsensus Bloomberga KE (HICP) Źródło: NBP, Komisja Europejska, Bloomberg oraz prognoza PIE.

(16)

16

Inflację znacząco będzie podwyższać wzrost cen paliw, bezpośrednio związany z kosztem ropy naf- towej. Od początku roku cena baryłki ropy Brent wzro- sła z 40 do ok. 60 USD. Zmiana wbrew prognozom for- mułowanym przez większą część I kwartału okazała się trwała. Amerykańska agencja ds. informacji o rynku energii (EIA) wskazuje obecnie, że ceny powinny

ustabilizować się wokół bieżących poziomów (wykres 18). Jest to efekt wzrostu wydobycia w państwach OPEC oraz USA, który zrównoważy większy popyt w go- spodarce globalnej. Przy takim koszcie surowca ceny paliw będą podnosić CPI średnio o 1 pkt. proc. do marca 2022 r., a następnie obniżać o 0,1 pkt. przez po- zostałe miesiące przyszłego roku.

Grudzień

Listopad Styczeń Luty Marzec Kwiecień

40 45 50 55 60 65

2022

2021 -6

-4 -2 0 2 4 6 8 10

-30 -20 -10 0 10 20 30 40 50

2020 2018

2016 2014

2012 2010

Ceny żywności

(w proc. r/r; lewa oś) Indeks FAO (w proc. r/r; prawa oś)

↘ Wykres 18. Ewolucja prognoz cen ropy Brent agencji USA ds. informacji o rynku energii (EIA) na rok 2021 i 2022 (USD/baryłkę)

↘ Wykres 19. Ceny żywności w CPI oraz indeks globalnych cen żywności FAO skorygowany o zmiany kursu PLN

Źródło: EIA. Źródło: GUS, FAO.

Nadal spodziewamy się wysokiej dynamiki cen żywności w drugiej połowie 2021 r. Dynamika w IV kwartale przekroczy 3 proc. Będzie to podyktowane rosnącymi cenami zboża oraz pozostałych surowców rolnych na giełdach globalnych w I kwartale (wykres 19). Zmiany te zazwyczaj oddziałują na polską gospo- darkę z opóźnieniem około 6 miesięcy. Wzrost cen żywności będzie hamował w 2022 r. W odróżnieniu od poprzednich lat ryzyko suszy jest znikome, dlatego też w lecie i na jesieni 2021 r. należy spodziewać się zdecydowanie lepszych zbiorów niż w poprzednich latach.

W efekcie ceny owoców czy warzyw powinny notować niski wzrost bądź spadek. Czynnik ten zrównoważy ten- dencje globalne.

Dostrzegamy ryzyko zaskoczeń wyższym wzro- stem inflacji. Są one bardziej prawdopodobne niż silny spadek CPI. Duży wzrost cen surowców może skutkować podwyżkami cen opłat za gotowe towary przemysłowe. Taka relacja w przeszłości była jednak bardzo słaba. Potencjalnie mogą zaskoczyć też efekty popytowe – wprawdzie sytuacja finansowa sektora

przedsiębiorstw sugeruje znacznie mniejszą przestrzeń dla podwyżek wynagrodzeń, to jednak nie można wy- kluczyć presji płacowej oraz związanych z nią podwy- żek cen usług.

3.3. Rynek pracy

W 2021 r. stopa bezrobocia utrzyma się powy- żej 6 proc. Spodziewamy się natomiast jej spad- ku w 2022 r. Kondycja rynku pracy dotychczas była nieco lepsza od naszego scenariusza – pozostaje- my jednak ostrożni wobec dalszej części roku. Bie- żące dane wskazują na niższy względem lat przed- pandemicznych przepływ osób bezrobotnych do zatrudnienia, prawdopodobne są również zwolnie- nia grupowe w niektórych branżach, np. sektorze finansowym. W kolejnych latach stopa bezrobocia powróci do trendu spadkowego wraz z poprawą ak- tywności gospodarczej. Prognozy przedstawiamy na wykresach 20 i 21.

(17)

17

4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0

IV III II I IV III II I IV III II I IV III II I

2020 2021 2022 2023

-3 -2 -1 0 1 2 3

IV III II I IV III II I IV III II I IV III II I

2020 2021 2022 2023

↘ Wykres 20. Stopa bezrobocia rejestrowanego – prognoza PIE (proc.)

↘ Wykres 21. Zatrudnienie w gospodarce narodowej – prognoza PIE (proc., r/r)

Źródło: prognoza PIE. Źródło: prognoza PIE.

Spodziewamy się małych zmian zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw. Wzrosty i spadki będą jednak bardzo zróżnicowane sektorowo. Zatrudnienie powinien zwiększać sektor przemysłowy oraz budow- nictwo. Odsetek firm przemysłowych raportujących problem z pozyskiwaniem pracowników w Polsce wynosi 35 proc. i jest obecnie najwyższy spośród wszystkich państw Unii Europejskiej (Komisja Europejska,

2021b). Podobna sytuacja występuje w sektorze bu- dowlanym, chociaż w tym przypadku wysokie niedobory raportują także pozostałe państwa UE. Wolniej natomiast będzie rozwijać się zatrudnienie w sektorze usług – to efekt automatyzacji niektórych procesów finansowych oraz usług profesjonalnych. Równolegle usługi turystyczne czy rekreacyjne będą powoli odbu- dowywać etaty utracone w związku z pandemią.

↘ Wykres 22. Odsetek firm przemysłowych raportujących problem z rekrutacją pracowników w II kw. 2021 r. (proc.)

0 5 10 15 20 25 30 35 40

Polska

Węgry

Bułgaria

Słowenia

Estonia

Słowacja

Łotwa

Niemcy

Czechy

Holandia

Litwa

Finlandia

Chorwacja

Belgia

Austria

Dania

Luksemburg

Szwecja

Irlandia

Rumunia

Francja

Malta

Portugalia

Hiszpania

Grecja

Włochy

Cypr

Źródło: Komisja Europejska.

(18)

18

Dostrzegamy niewielkie ryzyko pojawienia się długotrwałego bezrobocia na skutek ubiegłorocz- nych zwolnień. Szacujemy, że liczba bezrobotnych, którzy utracą chęć poszukiwania pracy, będzie niższa niż 30 tys. Będą to głównie osoby pracujące w mniej produktywnych obszarach gospodarki, np. rolnictwie, części przemysłu i usług.

Długofalowym problemem polskiego rynku pracy jest starzenie się społeczeństwa (wykresy 23 i 24). Według obecnych prognoz demograficznych (ONZ, 2019) przez najbliższe 5 lat populacja w wieku 25-64 lat skurczy się o prawie 1 mln osób (5 proc. siły roboczej).

Liczba osób wchodzących na rynek pracy będzie systematycznie maleć, a równolegle zobaczymy historycznie największy przyrost emerytów (wykres 23).

Ubytek aktywnej populacji będzie mniejszy niż sal- do między osobami wchodzącymi i opuszczającymi rynek pracy – do 2023 r. spodziewamy się odpływu ponad 100 tys. etatów. Będzie to głównie efekt rekompenso- wania spadku populacji przez wzrost aktywności zawo- dowej – obecnie odsetek aktywnych wynosi 75 proc., a w kolejnych latach powinien zbliżać się do wartości widocznych w pozostałych krajach Europy Środkowo- -Wschodniej (78-80 proc.).

200 250 300 350 400 450 500 550 600 650 700

2029 2025 2021 2017 2013 2009 2005

Osoby wchodzące na rynek pracy (25 lat) Osoby wychodzące (65 lat)

18,5 19,0 19,5 20,0 20,5 21,0 21,5 22,0 22,5

2025 2020

2015 2010

2005 2000

↘ Wykres 23. Liczba osób wchodzących w wiek produkcyjny oraz wychodzących w latach 2005-2030 (tys.)

↘ Wykres 24. Prognoza liczby osób w wieku 25-64 lat

Źródło: Eurostat. Źródło: ONZ.

(19)

19 4. Tabela z prognozami

Wyszczególnienie

2021 2022

I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. II kw. III kw. IV kw.

Aktywność gospodarcza (proc., r/r)

PKB -1,0 9,2 4,1 5,3 4,3 4,1 4,0 4,2

Spożycie gospodarstw domowych -1,8 12,7 4,0 6,5 4,0 3,0 3,5 3,6

Spożycie publiczne 1,0 -2,0 -1,0 -1,1 1,2 1,2 0,8 2,1

Nakłady na środki trwałe -7,4 -1,7 2,4 2,5 2,8 1,7 1,7 4,1

Eksport 9,7 30,8 12,8 5,3 9,6 9,9 10,1 11,1

Import 8,5 29,6 11,5 4,3 10,1 10,8 10,4 11,6

Inflacja (proc., r/r)

CPI 2,7 4,2 3,8 3,7 3,2 2,7 2,5 2,4

Inflacja bazowa 3,8 3,8 3,1 2,8 2,9 2,8 2,6 2,5

Rynek pracy

Stopa bezrobocia rejestrowanego 6,4 6,3 6,0 6,0 6,3 5,8 5,6 5,6

Zatrudnienie w gospodarce narodowej

(proc., r/r) -1,5 -0,9 -0,4 0,2 0,4 1,2 1,2 0,7

Aktywni zawodowo (proc., r/r) -0,4 -0,6 -0,8 -0,6 -0,2 0,2 0,5 0,0

Wyszczególnienie 2020 2021 2022 2023

Aktywność gospodarcza (proc., r/r)

PKB -2,7 4,4 4,2 3,9

Spożycie gospodarstw domowych -3,0 5,4 3,5 3,7

Spożycie publiczne 4,4 -0,8 1,4 4,0

Nakłady na środki trwałe -9,6 -0,2 2,8 4,9

Eksport -0,2 13,7 10,2 8,9

Import -1,9 12,4 10,8 11,0

Inflacja (proc., r/r)

CPI 3,4 3,6 2,7 2,2

Inflacja bazowa 3,9 3,4 2,7 2,4

Rynek pracy

Stopa bezrobocia rejestrowanego (koniec roku) 6,4 6,0 5,6 4,9

Zatrudnienie w gospodarce narodowej (proc., r/r) -1,0 -0,4 0,9 0,6

Aktywni zawodowo (proc., r/r) -0,2 -0,6 0,0 0,1

Źródło: opracowanie własne PIE.

(20)

20 Część II. Wpływ KPO na polską gospodarkę w latach 2021-2023

1. Założenia przyjęte przy szacowaniu wpływu KPO na polską gospodarkę 1.1. Podstawowe informacje o krajowym

planie odbudowy

KPO jest częścią europejskiego pakietu sty- mulacyjnego Next Generation EU, wartego łącznie 750 mld EUR. Celem pakietu jest przyspieszenie wzro- stu gospodarczego w UE po kryzysie wywołanym pan- demią COVID-19. Planowane działania odzwierciedlają strategiczne kierunki rozwoju wspólnoty zaakcepto- wane przez liderów Unii Europejskiej. Strategia stosunkowo dobrze odpowiada na problemy występują- ce w polskiej gospodarce, m.in. niską innowacyjność przedsiębiorstw, słabą digitalizację gospodarki oraz wysoką emisyjność sektora energetycznego.

Pakiet Next Generation EU zawiera 2 duże instru- menty: Recovery and Resilience Facility (RRF – 672,5 mld EUR) mający m.in. wspierać zrównoważoną energetykę i transport publiczny oraz React EU (47,5 mld EUR) mają- cy zapewnić możliwość reagowania na kryzys. Działania będą sfinansowane przez rozszerzenie budżetu wspól- noty – w najbliższych latach zostaną wdrożone nowe podatki na poziomie UE, m.in. od plastiku, importu towarów emisyjnych oraz cyfrowy. W 2024 r. Komisja Europejska planuje wdrożenie reformy podatku CIT oraz podatek od transakcji finansowych.

Polska w ramach bezzwrotnych grantów z instru- mentu RFF otrzyma prawie 24 mld EUR, co stanowi 7 proc. łącznej puli dla państw Unii Europejskiej. 70 proc.

środków ma być alokowane w latach 2021-2022, dalsze 30 proc. – w 2023 r. Przykładowe projekty finansowa- ne w ramach funduszu przedstawiono na stronie KPO (www1). Równolegle Polska uzyska prawo do wykorzy- stania 34 mld EUR pożyczek o preferencyjnym opro- centowaniu. Spodziewamy się, że instrument ten bę- dzie w stosunkowo niewielkim stopniu wykorzystywany w najbliższych latach – jego znaczenie może być bardziej istotne w latach 2024-2026 z uwagi na prawdopodobny wzrost stóp procentowych w Polsce.

Z React EU Polska otrzyma 1,55 mld EUR w pierw- szej transzy oraz 2 mld EUR w drugiej. Komisja

Europejska dokona podziału środków w październiku 2021 r., w zależności od sytuacji ekonomicznej państw wspólnoty. Według założeń Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii środki wesprą przedsiębiorstwa (700 mln EUR), zasilą sektor zdrowia (600 mln EUR), in- frastrukturę energetyczną (400 mln EUR) oraz cyfryzację (300 mln EUR).

1.2. Harmonogram wydatkowania środków z krajowego planu odbudowy

Przewidujemy, że Polska wyda 14,5 mld PLN środków z KPO w 2022 r. oraz 39 mld PLN w 2023 r.

W tej części raportu tłumaczymy jak oszacowaliśmy te wartości.

Proces wykorzystywania środków unijnych zaczyna się od podpisania umowy z wykonawcą. Dane historyczne sugerują, że między złożeniem wniosków przetargowych, a podpisaniem ostatecznej umowy, mija jeden kwartał (wykres 25). Spodziewamy się, że podobnie będzie przy obecnych programach. Ozna- cza to, że nawet w momencie szybkiej ratyfikacji po- rozumienia i rozpoczęcia procedur przetargowych realny impuls gospodarczy zacznie się najwcześniej w 2022 r.

W perspektywie finansowej 2013-2020 proces wykorzystywania środków unijnych jest długotrwały. Dane Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii wskazują, że na początku 2021 r. wartość pieniędzy wypłaconych przez Bank Gospodarstwa Krajowego w ramach rozli- czenia perspektywy 2013-2020 była zbliżona do warto- ści umów podpisanych w 2017 r. Oznacza to opóźnienie wynoszące 5 lat.

W przypadku Next Generation EU konsensus ekonomistów wskazuje, że największy impuls nastąpi w 3 najbliższych latach. Niemniej między dostępnymi szacunkami są duże rozbieżności zależne od przyjętych założeń. Agencja S&P wskazuje na wysoki wpływ impulsu już w 2022 r. (S&P, 2021), zdecydowanie bardziej

(21)

21

Część II. Wpływ KPO na polską gospodarkę w latach 2021-2023

ostrożne szacunki przedstawiają analitycy bruk- selskiego think tanku Bruegel. Według raportu tej

organizacji największe efekty działań UE zobaczymy dopiero w 2024 r. (Bruegel, 2020).

↘ Wykres 25. Wnioski i podpisane umowy o dofinansowanie ze środków UE (mld PLN)

Wnioski o dofinansowanie - wartość ogółem (opóźnione o 3 miesiące; lewa oś) Umowy o dofinansowanie - wartość ogółem (prawa oś) 0

100 200 300 400 500 600 700 800 900

2021 2020

2019 2018

2017

2016 0

100 200 300 400 500 600

Uwaga: każdej podpisanej umowie towarzyszy kilka wniosków o dofinansowanie.

Źródło: Portal Funduszy Europejskich.

Nasza analiza została dokonana na podstawie modelu ekonometrycznego obrazującego opóźnie- nia między podpisaniem umowy oraz wypłatą środ- ków europejskich z bieżącej perspektywy budżeto- wej (2013-2020). Proces można podzielić na trzy etapy:

1. 19 proc. środków związanych z projektem wypła- cane jest bezpośrednio po podpisaniu umowy.

Podobne założenie przyjmujemy przy wykorzysta- niu środków z KPO.

2. Dalsze 16 proc. środków jest średnio wypłaca- ne po roku. W przypadku KPO zakładamy, że war- tość wypłacana po roku będzie większa – wyniesie 33 proc. kwoty przewidzianej na projekt. Jest to wielkość jednego odchylenia standardowe- go od oczekiwanej wartości wyestymowanego parametru. Przyjmujemy, że większość projek- tów w KPO będzie realizowana tak jak 15 proc.

najszybciej zrealizowanych projektów w poprzedniej perspektywie.

3. Kolejne wypłaty środków następują po około pół- tora roku. W perspektywie 2013-2020, po 21 mie- siącach wypłacono średnio 48 proc. zakon- traktowanej kwoty. W przypadku KPO horyzont najszybciej realizowanych projektów związanych z digitalizacją, innowacjami czy zielonym transpor- tem jest krótszy i obejmuje 2 lata. Dlatego też za- kładamy duże wydatki w 7. i 8. kwartale po rozpo- częciu projektu. Tych założeń nie ekstrapolujemy jednak dla szacowania wyników po 2023 r.

Spodziewamy się liniowego postępu podpisywa- nia umów – podobnie jak miało to miejsce na początku bieżącej perspektywy. Podsumowanie harmonogramu wydawania środków zawiera tabela 1, a skumulowaną wielkość wypłat poszczególnych transz w latach 2021- 2023 przedstawiamy na wykresie 26.

↘ Tabela 1. Szacowane okresy wydatkowania środków związanych z funduszami unijnymi

Kwartały od podpisania umowy Wariant historyczny (w proc.) Wariant KPO (w proc.)

0 19 19

4 16 33

7 2 30

8 5 18

Suma 48 100

Źródło: szacunki własne PIE na podstawie danych z Portalu Funduszy Europejskich.

(22)

22

↘ Wykres 26. Prognozowana skumulowana wysokość wypłacanych środków z KPO (mld PLN)

0 10 20 30 40 50 60

IV III

II I

IV III

II I

IV III

II I

Wypłacone zaliczki Druga transza Finalizacja najszybszych projektów

2021 2022 2023

Źródło: opracowanie własne PIE.

1.3. Struktura wydatków z KPO

Kolejnym wyzwaniem związanym z Krajowym Planem Odbudowy będzie różna struktura wydatków względem poprzednich budżetów UE. W przypadku perspektywy 2013-2020 większość środków była zwią- zana z inwestycjami infrastrukturalnymi. W przypadku KPO, większa część wydatków będzie miała charakter konsumpcyjny.

Szacujemy, że w przypadku KPO inwestycje mogą stanowić 64 proc. poniesionych kosztów, pozostałe 36 proc. będzie miało charakter konsumpcyjny. Ob- liczenia do tych wartości podajemy w kolejnych aka- pitach. Model Polskiego Instytutu Ekonomicznego wskazuje, że oba typy wydatków charakteryzują się podobnymi efektami mnożnikowymi dla wzrostu PKB.

Wzrost konsumpcji publicznej posiada jednak silniejszy wpływ na krótkookresowe zmiany zatrudnienia. Jego efektem ubocznym jest także silniejszy wzrost inflacji.

KPO jest podzielone na pięć obszarów działań – pierwszy Odporność i konkurencyjność gospodarki dotyczy inwestycji w uzbrojenie terenów, przygoto- wanie systemów informacji geodezyjnych, technologii środowiskowych oraz infrastruktury lotniczej. To dzia- łania inwestycyjne, które nie wpływają na zachowania konsumenckie.

Drugi obszar Zielona energia i zmniejszenie energochłonności zawiera projekty modernizują- ce system energetyczny oraz rozwiązania z zakresu

termomodernizacji. Szacujemy, że wydatki inwestycje będą stanowić 2,9 mld EUR z łącznej puli 6,4mld EUR (45 proc.). Nakłady te zostaną poniesione m.in. na wsparcie instalacji OZE, takich jak farmy wiatrowe i rozwój technologii wodorowych. Działania konsumpcyjne obej- mą modernizację cieplną budynków publicznych – będą one bezpośrednio wpływać na ceny materiałów budow- lanych. Projekt KPO przewiduje 3,5 mld EUR na termomo- dernizację, co stanowi 55 proc. wydatków z tego obszaru.

Trzeci obszar Transformacja cyfrowa ma rozwi- jać usługi internetowe oraz zapewniać lepszy dostęp do infrastruktury informatycznej. Największe nakłady będą stanowić inwestycje w rozwój sieci dużych prze- pustowości, rozwój e-usług oraz zapewnienie bezpie- czeństwa systemów informatycznych. To wydatki rzę- du 2,5 mld EUR z 3 mld planowanych w tym obszarze (82 proc.). W programach przewidziano 550 mln EUR na wsparcie infrastruktury szkół, które mogą wpływać na ceny elektroniki konsumenckiej. To 18 proc. łącznej kwoty wydatków w tym segmencie.

Efektywność, dostępność i jakość systemu ochro- ny zdrowia to część programu, która ma wspierać in- frastrukturę podmiotów leczniczych, zwiększać możli- wości badawcze oraz produkcję substancji aktywnych (API). Na ten cel zaplanowano łącznie 4,2 mld EUR – szacujemy, że 2,2 mld EUR (52 proc. tej kwoty) zo- stanie przeznaczone na projekty badawcze, a dalsze 2 mld EUR na doraźne wsparcie służby zdrowia. Działa- nia doraźne mogą wpływać na ceny usług zdrowotnych.

(23)

23

Ostatni sektor Zielona, inteligentna mobil- ność będzie dotyczyć nakładów na niskoemisyj- ny transport publiczny, np. rozwój kolei i autobu- sów elektrycznych oraz infrastrukturę i zachęty

dla rozwoju elektromobilności (np. samochodów elektrycznych).

Podsumowanie struktur wydatków przedstawiamy w tabeli 2.

↘ Tabela 2. Rozdysponowanie środków z KPO między wydatki konsumpcyjne i inwestycyjne

Program Fundusze

(mln EUR)

Wydatki inwestycyjne

(w proc.)

Wydatki konsumpcyjne

(w proc.)

Odporność i konkurencyjność gospodarki 4,133 100 0

Zielona energia i zmniejszenie energochłonności 6,347 45 55

Transformacja cyfrowa 3,034 82 18

Efektywność, dostępność i jakość systemu ochrony zdrowia 4,262 52 48

Zielona, inteligentna mobilność 6,074 57 43

Łącznie 23,850 64 36

Źródło: szacunki własne PIE.

Na tle innych państw UE struktura wydatków z KPO w Polsce jest zbliżona. Cztery największe kra- je wspólnoty będą wydawać średnio ponad 40 proc.

środków związanych z KPO na transformację ener- getyczną, a kolejne 20-25 proc. na cele związane

z digitalizacją (wykres 27). W Polsce będzie to odpo- wiednio 50 oraz 29 proc. Wyraźnym wyjątkiem na tym tle są Niemcy, które dominującą część KPO – ponad 50 proc. łącznych nakładów – przeznaczą na cyfryza- cję gospodarki.

↘ Wykres 27. Udział poszczególnych grup wydatków w krajowych planach odbudowy (mld EUR)

0 20 40 60 80 100

Polska Hiszpania

Niemcy Francja

Włochy 77

42

86

10

21

2

15

11

22

16

31

5

7

12

Zielona transformacja Wydatki cyfrowe Pozostałe Źródło: Bruegel (2021a), obliczenia własne PIE.

(24)

24

Struktura wydatków z KPO w innych pań- stwach sugeruje raczej niewielki wpływ poprawy aktywności za granicą na polski eksport. Euro- pejski Bank Centralny szacuje, że wydatki związa- ne z Next Generation EU podniosą PKB strefy euro o ok. 1,5 pkt. proc. w horyzoncie 2022-2023 (Bań- kowski i in., 2021). Środki przeznaczane na zieloną transformację w UE w bardzo niewielkim stopniu po- budzą jednak zamówienia polskich firm – głównymi

beneficjentami będą raczej przedsiębiorstwa nie- mieckie i skandynawskie. Spodziewamy się również, że działania digitalizacyjne będą realizowane w obrę- bie krajowych podmiotów usługowych. W przypadku Niemiec, które są głównym partnerem handlowym Polski, udział pozostałych wydatków na bardziej tra- dycyjne inwestycje, np. rozwój infrastruktury drogo- wej, jest najniższy wśród państw UE i nie przekracza 10 proc.

2. Efekty makroekonomiczne KPO dla Polski

Analizy interwencji publicznych są sprowadzane do przedstawiania tzw. mnożników fiskalnych, które opisują skalę reakcji PKB na poniesione wydatki. Model Polskiego Instytutu Ekonomicznego pozwala na obli- czanie takich wartości symulacyjnie.

Wyniki symulacji wskazują, że mnożnik fiskal- ny wydatków z KPO będzie nieco mniejszy niż 1.

Oznacza to, że skala wzrostu PKB będzie propor- cjonalna do poniesionych wydatków na inwestycje i konsumpcję. Działania w umiarkowanym stopniu wpłyną na pojawianie się tzw. efektów drugiej rundy, które są związane z konsumpcją gospodarstw domowych. Słabszy impuls względem działań takich jak wprowadzenie programu 500+, wynika m.in. z dużej

importochłonności technologii związanych z zieloną transformacją.

Spodziewamy się, że KPO podwyższy stopę wzrostu PKB o 0,6 pkt. proc. w 2022 r. oraz 1,7 pkt.

proc. w 2023 r. Na skutek interwencji PKB na koniec 2023 r. będzie o 2,5 pkt. proc. wyższy względem scenariusza bez KPO. Łączna skala wzrostu PKB w latach 2021-2023 wyniesie 15,5 proc. Tym samym Polska gospodarka będzie o 1,1 proc. większa niż wskazywały ostatnie, przedpandemiczne prognozy Międzynarodo- wego Funduszu Walutowego (wykres 28). Skutki gospodarcze epidemii zostaną zatem szybko przezwyciężone, jednak kosztem wyraźnego wzrostu zadłużenia zarówno w Polsce, jak i pozostałych państwach Unii Europejskiej.

90 95 100 105 110 115 120 125 130 135 140

2023 2022 2021 2020 2019 2018 2017 2016 2015

Scenariusz MFW z 10.2019 Scenariusz bazowy PIE Scenariusz PIE po wprowadzeniu KPO

Scenariusz bez KPO Scenariusz - KPO 0

1 2 3 4 5 6

2023 2022

2021

4,4 4,4 4,2

4,8

3,9 5,6

↘ Wykres 28. PKB – indeks jednopodstawowy (2015 = 100)

↘ Wykres 29. Stopy wzrostu PKB w latach 2021-2023

Źródło: prognozy PIE. Źródło: prognozy PIE.

Przegląd Gospodarczy PIE – lato 2021

PK B IN F LAC JA

R YN E K

PR A Y C