Chirurgia, radioterapia i chemio- terapia jako podstawowe metody leczenia nowotworów osi¹gnê³y pewne plateau mo¿liwoœci. Dalszy postêp – wyra¿ony przede wszyst- kim wyd³u¿eniem ca³kowitego cza- su prze¿ycia – jest mo¿liwy m.in.
poprzez poszukiwanie nowych punktów uchwytu dla dzia³ania le- ków oraz rozwój biologicznych metod terapii. W ten nurt poszuki- wañ wpisuje siê koncepcja wyko- rzystania genów myb i ich produk- tów jako celu terapii przeciwnowo- tworowej.
MYB JAKO ONKOGENY
Ogólna charakterystyka rodziny onkogenów myb zosta³a ju¿ przed- stawiona [1]. Geny te dzia³aj¹ ja- ko stymulatory podzia³ów komór- kowych i inhibitory ró¿nicowania.
Bia³ka Myb zbudowane s¹ wg wspólnego planu i wykazuj¹ doœæ du¿¹ homologiê. Podstawowa for- ma c-Myb zbudowana jest z 636 reszt aminokwasowych i ma masê cz¹steczkow¹ 75 kDa. Czêœæ ludzkich komórek hemopoetycz- nych zawiera d³ug¹ formê c-Myb (masa cz¹steczkowa 89 kDa, 757 reszt aminokwasowych), powstaj¹- c¹ w wyniku alternatywnego sk³a- dania transkryptu genu c-myb. Do- datkowe reszty aminokwasowe ko- dowane s¹ przez tzw. ekson 9A, czyli 363 pary zasad po³o¿one miê- dzy eksonem 9 i 10. Bia³ka a-Myb
i b-Myb zawieraj¹ w cz¹steczce odpowiednio 751 i 704 reszty ami- nokwasowe [2].
Poszczególne geny myb charak- teryzuj¹ siê zró¿nicowanymi wzor- cami ekspresji. Filogenetycznie najstarszy b-myb jest aktywny w zasadzie we wszystkich komór- kach dziel¹cych siê, natomiast bia³ka c-Myb i a-Myb s¹ obecne w ograniczonej liczbie tkanek i na- rz¹dów (tab. 1.). Ponadto w przy- padku istnienia koekspresji b-myb i c-myb uruchomienie i zahamowa- nie wytwarzania kodowanych przez nie bia³ek wystêpuje w ró¿- nym czasie. Ludzkie komórki pre- kursorowe hemopoezy izolowane z krwi obwodowej stanowi¹ dobry model ilustruj¹cy tê sytuacjê. Wyj- œciowo komórki te wykazuj¹ eks- presjê tylko c-myb. Dodanie do hodowli czynników wzrostu (stymu- lacja proliferacji i ró¿nicowania) aktywuje b-myb przy zachowaniu ekspresji c-myb. W czasie dalsze- go ró¿nicowania jako pierwsza za- nika ekspresja c-myb [15]. Powy¿- sze fakty œwiadcz¹ o zró¿nicowa- nej roli poszczególnych bia³ek Myb. Mo¿na za³o¿yæ, ¿e b-Myb bierze udzia³ g³ównie w kontroli proliferacji komórek, natomiast c- Myb przede wszystkim uczestniczy w regulacji ró¿nicowania.
Zmiany ekspresji c-myb wykry- to w ró¿nych ludzkich nowotwo- Geny rodziny myb (a-, b- i c-myb)
koduj¹ czynniki transkrypcyjne, od- grywaj¹ce kluczow¹ rolê w kontro- li wzrostu i ró¿nicowania komórek.
Bia³ko b-Myb ulega ekspresji we wszystkich komórkach dziel¹cych siê, podczas gdy ekspresja a-Myb i c-Myb jest charakterystyczna dla wybranych tkanek. Ekspresja b- Myb i c-Myb rozpoczyna siê w fa- zie G1 i osi¹ga maksimum w fazie S cyklu komórkowego. Podstawo- w¹ rol¹ genu b-myb wydaje siê byæ regulacja proliferacji komórek, podczas gdy c-myb kontroluje ra- czej rozpoczêcie ró¿nicowania.
Protoonkogen c-myb ulega silnej ekspresji w niezró¿nicowanych ko- mórkach hemopoetycznych, zaœ jego zahamowanie powoduje roz- poczêcie koñcowego ró¿nicowa- nia. Nadekspresja genów myb by-
³a wykrywana w ró¿nych ludzkich nowotworach. Blokowanie ich funk- cji wydaje siê byæ obiecuj¹c¹ stra- tegi¹ leczenia nowotworów. Praca omawia dotychczasowe wyniki ba- dañ nad wykorzystaniem hamowa- nia ekspresji tych genów do inhibi- cji wzrostu nowotworów in vitro oraz in vivo z uwzglêdnieniem wy- ników badañ klinicznych. Ponadto zostan¹ omówione propozycje zwiêkszenia efektywnoœci opisywa- nej strategii.
S³owa kluczowe: myb, rak, bia³acz- ka, oligonukleotydy antysensowne, leczenie przeciwnowotworowe.
W
Wssppóó³³cczzeessnnaa OOnnkkoollooggiiaa ((22000022)) 44;; ((221166––222211))
Geny myb jako cel terapii przeciwnowotworowej
The myb genes as a target for anticancer therapy
Wojciech Z. Pawlak
Laboratorium Onkologii Molekularnej, Klinika Onkologii, Centralny Szpital Kliniczny, Wojskowa Akademia Medyczna, Warszawa
rach (tab. 2.). Jednak¿e w odró¿- nieniu od modeli doœwiadczalnych (hodowle komórkowe i nowotwory in vivo u kurcz¹t i myszy) nie wy- jaœniono dotychczas w zadowala- j¹cym stopniu mechanizmu akty- wacji onkogennej c-myb u ludzi.
W czasie indukcji doœwiadczal- nych bia³aczek i ch³oniaków prze- kszta³cenie protoonkogenu c-myb w onkogen mo¿e odbywaæ siê na co najmniej 2 sposoby:
1) mutacje powoduj¹ce skrócenie bia³ka c-Myb prowadz¹ do roz- woju ostrych postaci bia³aczek – Myb dzia³a przede wszystkim jako inhibitor ró¿nicowania, 2) nadekspresja pe³nowymiarowe-
go c-Myb generuje wolniejsz¹ transformacjê ze znacznie czêst- szym ró¿nicowaniem (bia³aczki i ch³oniaki przewlek³e) – Myb stymuluje proliferacjê, co prowa- dzi do zwiêkszenia puli komórek niezró¿nicowanych [33].
Chocia¿ c-myb spe³nia warun- ki niezbêdne do uznania go za onkogen, to niektóre fakty wska- zuj¹ na koniecznoœæ wspó³udzia-
³u innych czynników genetycz- nych w transformacji nowotworo- wej wywo³anej aktywacj¹ tego onkogenu [34–36]. Postulowany jest udzia³ kinaz (np. pim-1, JAK/STAT) stymulowanych przez nadekspresjê zmutowanego genu ras, a tak¿e nadekspresji onkoge- nów rodziny myc [37].
Podczas kryzy blastycznej T-k- omórkowej w przebiegu przewle- k³ej bia³aczki szpikowej wykryto mutacjê c-myb polegaj¹c¹ na utracie domeny wi¹¿¹cej inhibito- ry ekspresji. Domena ta zlokalizo- wana jest przy koñcu 3’ eksonu 9.
Wydaje siê, ¿e opisana mutacja jest nabywana w czasie progresji choroby – znaleziono j¹ w mate- riale pobieranym od pacjenta po jej wykryciu, ale nie znaleziono w preparatach uzyskanych w fazie przewlek³ej [38]. Jednak¿e poszu- kiwanie mutacji w obrêbie nega- tywnej domeny regulacyjnej u 26 pacjentów z bia³aczkami szpikowy- mi wykonane przez inny zespó³ da³o wyniki negatywne [39].
Obserwowano sprzê¿enie miê- dzy ekspresj¹ receptorów estroge- nowych (ER) i c-myb w komórkach raka piersi. Guzy (oraz wyprowa- dzone z nich linie komórkowe) ER- -pozytywne wykazywa³y obecnoœæ c-myb mRNA, podczas gdy w ra- kach ER-negatywnych nie stwier- dzono ekspresji c-myb (24).
Nadekspresja c-myb jest obec- na w komórkach nab³onka prze³y- ku objêtego metaplazj¹ Barretta.
Dalszy statystycznie znamienny wzrost ekspresji obserwowano w rakach prze³yku rozwijaj¹cych siê na pod³o¿u tej nieprawid³owo- œci. Co ciekawe, ekspresja c-myb w prawid³owej b³onie œluzowej Three members of myb gene fa-
mily (a-, b- and c-myb) encode transcription factors. These prote- ins display a high degree of ho- mology within their DNA-binding domain, and play the key role in cell cycle progression, differentia- tion and survival. The b-Myb protein is expressed in all dividing cells, in contrary the expression of a-Myb and c-Myb appears to be rather tissue specific. The b-Myb and c-Myb expression being indu- ced within the G1 phase of the cell cycle and persisting at maxi- mal levels through S phase. Inhi- bition of these proteins synthesis by treatment of cells with antisen- se oligonucleotides indicates that both transcription factors are re- quired for transition from the G1 to S phase of the cell cycle. Expres- sion of a-Myb shows no correla- tion with cell cycling, implying that it has no direct role in the cell pro- liferation. The normal c-myb pro- tooncogene is expressed at high levels in immature hematopoietic cells, and decrease its expression is related to terminal differentia- tion. The different patterns of expression of c-myb and b-myb are exemplified by human proge- nitor cells. Generally, b-Myb may have a general role in cell prolife- ration, whereas c-Myb may have a specific role in differentiation.
Overexpression of myb genes is presented in many hematological malignancies and cancers. There- fore, disruption of myb functions seem to be a promising strategy for the treatment of human mali- gnancies. In this work, the results of in vitro and in vivo including cli- nical studies will be discussed. In chronic myelogenous leukaemia, antisense oligonucleotides aga- inst c-myb were used in ex vivo to purging before autologous bone marrow transplantation, and also in systemic treatment for blast cri- sis patients. The same or similar antisense oligonucleotides were tested in cell cultures and animal models of other leukaemias, me-
W
Wssppóó³³cczzeessnnaa OOnnkkoollooggiiaa ((22000022)) 44;; ((221166––222211))
Tab. 1. Miejsca ekspresji genów myb u ssaków
G
Geenn MMiieejjssccee eekksspprreessjjii PPiiœœmmiieennnniiccttwwoo a-myb 1) rozwijaj¹cy siê centralny system nerwowy, 3
2) centra rozmna¿ania limfocytów B, 4, 5 3) nab³onek przewodów gruczo³ów mlekowych, 6
4) komórki rozrodcze w j¹drze, 3
5) dziel¹ce siê komórki miêœni g³adkich, 7
6) jajnik 8
b-myb w zasadzie wszystkie komórki dziel¹ce siê 9
c-myb 1) komórki hemopoetyczne, 10, 11
2) limfocyty T, 12
3) dziel¹ce siê komórki miêœni g³adkich, 7 4) niedojrza³e komórki nab³onka (jelito grube, 13, 14
uk³ad oddechowy, skóra, siatkówka, gruczo³y mlekowe)
prze³yku u pacjentów z rakiem te- go narz¹du by³a znacznie wiêksza od analogicznej ekspresji u osób zdrowych [27].
Dotychczas nie przedstawiono danych, które pozwoli³yby na jed- noznaczne zaliczenie b-myb i a- myb do onkogenów. Jednak¿e wy- niki kilku doœwiadczeñ wskazuj¹ na ich wa¿n¹ rolê w regulacji wzrostu komórek nowotworowych.
Nadekspresja a-myb jest obecna w ch³oniaku Burkitta, ostrej bia-
³aczce limfoblastycznej z komórek B oraz w ok. 25 proc. przypadków przewlek³ej bia³aczki limfatycznej [40]. Natomiast b-myb jest wyso- ce aktywny w ró¿nych ludzkich li- niach bia³aczkowych, przy czym zahamowanie jego ekspresji zna- cz¹co obni¿a potencja³ prolifera- cyjny tych komórek [41]. Ciekawe obserwacje dotycz¹ równie¿ za- chowania siê in vitro komórek linii neuroblastoma w zale¿noœci od dzia³ania b-myb – transfekcja do- datkow¹ kopi¹ tego genu powodu- je zahamowanie ró¿nicowania
i zwiêkszenie proliferacji w odpo- wiedzi na czynniki wzrostu [42].
W liniach ER-negatywnych ludz- kiego raka piersi wykrywano wy- sok¹ ekspresjê a-myb mRNA. Wia- domo, ¿e ekspresja a-myb jest niezbêdna do prawid³owego roz- woju nab³onka przewodów mleko- wych w czasie ci¹¿y. Z drugiej strony – myszy knock-out p³ci ¿eñ- skiej pozbawione receptora proge- steronowego wykazuj¹ niemal identyczne zmiany fenotypowe gruczo³ów mlekowych, jak zwierzê- ta pozbawione a-myb. Byæ mo¿e istotnym czynnikiem w rozwoju ra- ka piersi u kobiet jest brak zaha- mowania ekspresji a-myb w na- b³onku przewodów mlekowych po zakoñczeniu proliferacji zwi¹zanej z ci¹¿¹ [2].
MYB JAKO CEL TERAPII PRZECIWNOWOTWOROWEJ
Blokowanie czynnoœci onkoge- nów jest jedn¹ z eksperymental- nych strategii leczenia nowotwo- rów z³oœliwych. Zahamowanie eks- presji danego genu mo¿na przeprowadziæ na ró¿nych pozio- mach. Do tego s³u¿¹ tzw. leki oli- gonukleotydowe. Obecnie znane s¹ nastêpuj¹ce klasy tych poten- cjalnych leków [43]:
1) tzw. antygenowe oligodezoksy- rybonukleotydy, które hamuj¹ transkrypcjê genów poprzez tworzenie struktur trójniciowych z komplementarnymi fragmen- tami dwuniciowego genomowe- go DNA,
2) rybozymy (oligonukleotydy ka- talityczne) degraduj¹ce RNA i w ten sposób hamuj¹ce trans- lacjê,
3) oligodezoksyrybonukleotydy an- tysensowne (antysensy zbudo- wane z DNA), które wi¹¿¹ siê z komplementarnymi odcinkami mRNA i równie¿ hamuj¹ trans- lacjê,
4) antysensowne oligorybonukle- otydy (RNA-antysensy) tworz¹- ce z komplementarnymi frag-
Tab. 2. Nadekspresja c-myb w ludzkich nowo- tworach. Wnawiasach podano numer Ÿród³a wg wykazu piœmiennictwa
1. Ostra bia³aczka szpikowa [16]
2. Przewlek³a bia³aczka szpikowa [17]
3. Bia³aczka limfatyczna T-komórkowa [18]
4. Czerniak z³oœliwy [19]
5. Neuroblastoma [20]
6. Glioblastoma [21]
7. Rak nosogard³a [22]
8. Rak piersi [23, 24]
9. Niedrobnokomórkowy rak p³uca [25]
10. Drobnokomórkowy rak p³uca [26]
11. Rak prze³yku [27]
12. Rak trzustki [28]
13. Rak okrê¿nicy [29, 30]
14. Rak endometrium [31]
15. Teratocarcinoma [32]
lanoma, brain tumours, and colon cancer. The progress is moot to use novel modalities following as:
1) enhancing anti-myb drugs ac- tivity by modification of their struc- ture and delivery to the target cells, 2) better understanding of the role of the particulary myb ge- nes in human cancer,
3) explanation of relations betwe- en their abnormal function and drug resistance.
Key words: myb, cancer, leuka- emia, antisense oligonucleotides, anticancer therapy.
W
Wssppóó³³cczzeessnnaa OOnnkkoollooggiiaa ((22000022)) 44;; ((221166––222211))
Geny myb jako cel terapii przeciwnowotworowej
219
mentami mRNA dwuniciowe hy- brydy typu RNA-RNA powodu- j¹ce przerwanie translacji, 5) aptamery, hamuj¹ce czynnoœæ
danego genu na poziomie pro- duktu (wi¹¿¹ siê z okreœlonymi bia³kami),
6) tzw. pu³apki oligonukleotydowe (ang. oligonucleotide decoys) za- wieraj¹ce sekwencje wi¹¿¹ce odpowiednie czynniki transkryp- cyjne i na tej drodze uniemo¿li- wiaj¹ce transkrypcjê genów do- celowych.
Dotychczas w celu blokowania ekspresji genów myb w komór- kach nowotworowych wykorzysty- wano w zasadzie tylko strategiê antysensownych oligodezoksyrybo- nukleotydów (AO), opisan¹ w pkt 3. powy¿szego wykazu.
Choroby mielo- i limfoproliferacyjne
Pierwsze próby wykorzystania genów myb jako celu interwencji terapeutycznej dotyczy³y bia³a- czek. Zahamowanie ekspresji c- myb przez AO wyraŸnie hamuje proliferacjê linii komórkowych ostrej bia³aczki szpikowej. Podob- ne zjawisko obserwowano w wie- lu przypadkach bia³aczek limfa- tycznych T-komórkowych [18]. Na- tomiast w przewlek³ej bia³aczce szpikowej (CML) inhibicji ulega³y linie komórkowe wyprowadzone z materia³u uzyskanego podczas kryzy blastycznej – podobny efekt nie wystêpowa³ w przypadku ko- mórek pozyskiwanych w fazie przewlek³ej choroby [44]. Badania in vivo na mysim modelu ludzkiej bia³aczki szpikowej potwierdzi³y skutecznoœæ anty-c-myb AO w hamowaniu proliferacji komórek bia³aczkowych [45].
Jednoczeœnie zaobserwowano bardzo ciekawe zjawisko. Je¿eli badane AO zostan¹ dodane do mieszaniny komórek bia³aczko- wych i normalnych komórek hemo- poetycznych, to w ponad 70 proc.
przypadków komórki nowotworowe zostan¹ wyeliminowane z hodow- li. Jest to skutek zahamowania ekspresji c-myb przez AO [17].
Opisany efekt zosta³ wykorzystany do opracowania protoko³u oczysz- czania materia³u przeszczepowe- go ex vivo w przypadkach lecze- nia CML z wykorzystaniem autolo- gicznej transplantacji szpiku [46].
Dotychczas nie opublikowano pe³nych wyników badania klinicz- nego, dotycz¹cego systemowego podawania anty-c-myb AO pacjen- tom z CML w fazie kryzy blastycz- nej. Wed³ug protoko³u AO poda- wano do¿ylnie w dawkach 0,3–2,0 mg/kg m.c./d we wlewie ci¹g³ym przez 7 dni – cykle powtarzane co 28 dni. Wyniki I fazy badania wskazuj¹ na dobr¹ tolerancjê le- czenia [46].
Próbowano kojarzyæ anty-c-myb AO z ma³ymi dawkami cytostatyków w badaniach in vitro z u¿yciem linii komórkowej BV173 (CML). Wstêpne wyniki by³y zachêcaj¹ce – stwier- dzono wyraŸn¹ supresjê proliferacji komórek bia³aczkowych przy nie- wielkim wp³ywie na prawid³owe ko- mórki hemopoetyczne [47]. Dotych- czas nie opublikowano wyników po- dobnych badañ invivo.
Guzy lite
Przeprowadzono badania in vi- vo nad wp³ywem zablokowania ekspresji c-myb na wzrost ludzkie- go czerniaka. Komórki 5 linii tego nowotworu wszczepiano dootrzew- nowo myszom nagim immunolo- gicznie. Nastêpnie zwierzêtom po- dawano podskórnie w ci¹g³ym wlewie anty-c-myb AO. Zaobser- wowano wyraŸne zwolnienie wzro- stu guzów w porównaniu z grup¹ kontroln¹. Intryguje fakt, ¿e zaha- mowanie ekspresji c-myb by³o przejœciowe, natomiast spowolnie- nie wzrostu guzów utrzymywa³o siê znacznie d³u¿ej [48]. Anty-c- myb AO wykazuj¹ silne dzia³anie supresyjne na wzrost komórek
czerniaka in vitro tak¿e w skoja- rzeniu z cytotoksycznymi limfocy- tami T [47].
Anty-c-myb AO powoduj¹ zaha- mowanie ekspresji mRNA i bia³ka w hodowli ludzkiego glejaka za- rodkowego (glioblastoma). Efekt ten przek³ada siê na zahamowa- nie proliferacji komórek nowotwo- rowych [49]. Dotychczas nie opu- blikowano danych na temat za- stosowania badanych AO w leczeniu guzów mózgu u ludzi.
Zahamowanie proliferacji obser- wowano równie¿ w hodowli komó- rek ludzkiej linii neuroblastoma poddanej dzia³aniu AO. Jako no- œnika dla AO u¿yto w tym do- œwiadczeniu immunoliposomów op³aszczonych przeciwcia³em przeciwko cz¹steczce disialogan- gliozydu charakterystycznego dla komórek neuroblastoma [21].
Niektóre linie komórkowe ludz- kiego raka okrê¿nicy (LoVo, Lo- Vo/Dx, Colo 205) wykazuj¹ nade- kspresjê c-myb. Dodanie do ich hodowli anty-c-myb AO powoduje wyraŸne obni¿enie ekspresji c- myb. Komórki hodowane w obec- noœci AO maj¹ wyraŸnie mniejsz¹ zdolnoœæ do proliferacji i ³atwiej ulegaj¹ ró¿nicowaniu [50].
CO MO¯NA ZROBIÆ?
Wydaje siê, ¿e geny rodziny myb s¹ interesuj¹cym celem dla terapii przeciwnowotworowej. Wie- le prac wykonanych na modelach zwierzêcych wskazuje na kluczo- w¹ rolê zmian ekspresji tych ge- nów w proliferacji komórek nowo- tworowych. Dotyczy to szczególnie chorób mielo- i limfoproliferacyj- nych, choæ w guzach litych rola genów myb wydaje siê byæ rów- nie¿ znacz¹ca. Dalszy postêp na drodze do wykorzystania ingeren- cji w dzia³anie genów myb pod- czas leczenia nowotworów u ludzi jest mo¿liwy poprzez:
1) lepsze poznanie mechanizmów dzia³ania AO wykorzystywanych
220
Wspó³czesna Onkologiado blokowania ekspresji myb oraz wzmocnienie ich potencja-
³u przeciwnowotworowego po- przez modyfikacjê budowy i spo- sobów dostarczania do komórek, 2) dok³adne poznanie roli genów
myb w biologii ludzkich nowo- tworów (szczególnie guzów li- tych),
3) wyjaœnienie zwi¹zków miêdzy na- dekspresj¹ myb a opornoœci¹ na leczenie,
4) precyzyjne okreœlenie mechani- zmów nabywania aktywnoœci on- kogennej przez geny myb w ludzkich nowotworach.
Istnieje kilka przes³anek pozwala- j¹cych na dalsze poszukiwania w wymienionych obszarach.
Konstruowanie AO posiadaj¹- cych specyficzn¹ strukturê 2-rzê- dow¹, mo¿e poprawiæ ich w³aœci- woœci przeciwnowotworowe. Przy- k³adem mo¿e byæ anty-c-myb AO zawieraj¹cy podwójny motyw pê- tli [51].
Ostatnio wykazano, ¿e inhibito- ry cyklooksygenazy-2 (COX-2) ha- muj¹ wzrost ludzkich komórek bia-
³aczkowych. Badania przeprowa- dzono na liniach bia³aczki monocytowej (U-937) i bia³aczki mieloblastycznej (ML-1). Do hamo- wania czynnoœci COX-2 u¿ywano zwi¹zku NS-398 oraz nabumetonu, natomiast do blokowania ekspresji genu cox-2 na poziomie translacji – AO komplementarnego z mRNA cox-2. Proliferacja by³a zahamowa- na w wiêkszym stopniu po zasto- sowaniu NS-398 lub nabumetonu w porównaniu z hodowlami podda- nymi dzia³aniu AO. Taki wynik wskazuje na dwojakie dzia³anie ba- danych inhibitorów COX-2. Mog¹ one hamowaæ proliferacjê komórek bia³aczkowych zarówno w sposób zale¿ny, jak i niezale¿ny od bloko- wania aktywnoœci COX-2 [52].
Sk¹din¹d wiadomo, ¿e w promoto- rze genu cox-2 znajduje siê 13 miejsc wi¹¿¹cych c-Myb [53]. Za- tem c-Myb mo¿e byæ kluczowym aktywatorem ekspresji cox-2. Do- k³adne wyjaœnienie zale¿noœci miê- dzy ekspresj¹ genów myb i cox-2 mog³o by stanowiæ istotny element w projektowaniu nowych strategii leczenia przeciwnowotworowego.
Zahamowanie ekspresji c-myb mo¿e zmieniaæ podatnoœæ komó- rek nowotworowych na leki cyto- toksyczne. Badania przeprowadzo- ne na liniach raka okrê¿nicy opor- nych na cisplatynê (SW480DDP i SW620DDP) wykaza³y silniejsz¹ ekspresjê c-myb w porównaniu z ich odpowiednikami wra¿liwymi na ten lek (linie SW480 i SW620).
Dodanie do hodowli komórek opor- nych anty-c-myb AO hamowa³o ekspresjê c-myb i zwiêksza³o ich wra¿liwoœæ na cisplatynê. Nato- miast komórki wyjœciowo wra¿liwe na cisplatynê, po zastosowaniu AO nie zwiêksza³y swojej podatnoœci na ten lek [54].
Do wykorzystania pozostaje mo¿- liwoœæ indukcji odpowiedzi immu- nologicznej przeciwko ewentualnym mutantom myb obecnym w komór- kach ludzkich nowotworów. Ta no- watorska strategia zaczyna byæ rozpatrywana przede wszystkim w kontekœcie eliminacji na drodze immunologicznej komórek nowotwo- rowych ze zmutowanym genem p53 [55]. Podstawow¹ przeszkod¹ jest tu brak dostatecznej znajomo- œci mechanizmów aktywacji onko- gennej myb w ludzkich nowotwo- rach – przede wszystkim bardzo ma³o wiadomo na temat ewentual- nych mutacji.
PODZIÊKOWANIA
Autor dziêkuje Panu prof. dr. hab.
med. Cezaremu Szczylikowi za inspi- racjê do podjêcia badañ nad rol¹ genów myb w biologii nowotworów.
PIŒMIENNICTWO
1. Pawlak W, Szczylik C. Wspó³czesna Onkologia 1999; 3: 239-40.
2. Oh IH, Reddy P. Oncogene 1999; 18:
3017-33.
3. Mettus RV, Litvin J, Wali A, et al. On- cogene 1994; 9: 3077-86.
4. Foos G, Grimm S, Klempnauer KH.
Oncogene 1994; 9: 2481-88.
5. Golay J, Broccoli V, Lamorte G, et al.
J Immunol 1998; 160: 2786-93.
6. Toscani A, Mettus RV, Coupland R, et al. Nature 1997; 386: 713-17.
7. Marhamati DJ, Bellas RE, Arsura M, et al. Mol Cell Biol 1997; 17: 2448- 57.
8. Trauth K, Mutschler B, Jenkins NA, et al. EMBO J 1994; 13: 5994-6005.
9. Nomura N, Takahashi M, Matsui M, et al. Nucl Acids Res 1988, 16, 11075-89.
10. Gonda TJ, Shieness DK, Bishop JM.
EMBO J 1982; 4: 1767-75.
11. Duprey SP, Boettiger D. Proc Natl Acad Sci USA 1985; 82: 6937-41.
12. Gewirtz AM, Anfossi G, Venturelli D, et al. Science 1989; 245: 180-3.
13. Queva C, Ness SA, Grasser FA, et al. Development 1992; 114: 125-33.
14. Sitzmann J, Noben-Trauth K, Klempnau- er KH. Oncogene 1995; 11: 2273-79.
15. Sala A, Watson A. J Cell Physiol 1999; 179: 245-50.
16. Gopal V, Hulette B, Li YQ, et al.
Leuk Res 1992; 16: 1003-11.
17. Calabretta B, Sims RB, Valtieri M, et al. Proc Natl Acad Sci USA 1991;
1991: 2351-55.
18. Venturelli D, Mariano MT, Szczylik C, et al. Cancer Res 1990; 50: 7371-5.
19. Dasgupta P, Reddy EP. Oncogene 1989; 4: 1419-23.
20. Thiele CJ, Cohen SP, Israel MA. Mol Cell Biol 1988; 8: 1677-83.
21. Pagnan G, Stuart DD, Pastorino F, et al.
J Natl Cancer Inst 2000; 92: 253-61.
22. Hui AB, Lo KW, Teo PM. Int J Oncol 2002; 20: 467-73.
23. Cline MJ, Battifora H, Yokota J. J Clin Oncol 1987; 5: 999-1006.
24. Guerin M, Sheng Z, Riou G. Oncoge- ne 1990; 5: 131-35.
25. Cline MJ, Battifora H. Cancer 1987;
60: 2669-74 – Errata In: Cancer 1988; 61: 1064.
26. Griffin CA, Baylin SB. Cancer Res 1985; 45: 272-5.
27. Brabender J, Lord RV, Danenberg KD, et al. J Surg Res 2001; 99: 301-6.
Geny myb jako cel terapii przeciwnowotworowej
221
28. Wallrapp C, Müller-Pillasch F, Solinas- Toldo S, et al. Cancer Res 1997; 57:
3135-9.
29. Torelli G, Venturelli D, Colo A, et al.
Cancer Res. 1987; 47: 5266-9.
30. Alitalo K, Winqvist R, Lin CC, et al.
Proc Natl Acad Sci USA 1984; 81:
4534-8.
31. Gurpide E. J Natl Cancer Inst 1991;
83: 405-16.
32. Janssen JWG, Vernole P, de Boer PAJ, et al. Cytogenet Cell Genet 1986; 41: 129-35.
33. Lipsick JS. Oncogene 1996; 13: 223-35.
34. Press RD, Reddy EP, Ewert DL. Moll Cell Biol 1994; 14: 2278-90.
35. Le Rouzic E, Perbal B. J Virol 1996;
70: 7414-27.
36. Badiani PA, Kioussis D, Swirsky DM, et al. Oncogene; 13: 2205-12.
37. Weston K. Curr Opin Genet Dev 1998; 8: 76-81.
38. Tomita A, Watanabe T, Kosugi H, et al. Leukemia 1998; 12: 1422-9.
39. Lutwyche JK, Keough RA, Hughes
TP, et al. Br J Hematol 2001; 114:
632-4.
40. Golay J, Luppi M, Songia S, et al.
Blood 1996; 87: 1900-11.
41. Arsura M, Introna M, Passerini F, et al. Blood 1992; 79: 2708-16.
42. Raschella G, Negroni A, Sala A, et al. J Biol Chem 1995; 270: 8540-5.
43. Pawlak W, Zolnierek J, Sarosiek T, et al. Cancer Treat Rev 2000; 26: 333-50.
44. Szczylik C, Skorski T, Malaguarnera L, et al. Folia Histochem Cytobiol 1996; 34: 129-34.
45. Ratajczak MZ, Kant JA, Luger SM, et al. Proc Natl Acad Sci USA 1993;
89: 11823-7.
46. Gewirtz AM. Oncogene 1999; 18:
3056-62.
47. Nieborowska -Skorska M, Nakashima M, Ratajczak M, et al. Folia Histo- chem Cytobiol 1994; 32: 35-40.
48. Hijiya N, Zhang J, Ratajczak MZ, et al. Proc Natl Acad Sci USA 1994;
91: 4499-503.
49. Hall WA, Flores EP, Low WC. Neuro-
surgery 1996; 38: 376-83.
50. Melani C, Rivoltini L, Parmiani G, et al. Cancer Res 1991; 51: 2897-901.
51. Moon IJ, Choi K, Choi YK, et al. J Biol Chem 2000; 275: 4647-53.
52. Nakanishi Y, Kamijo R, Takizawa M, et al. Eur J Cancer 2001; 37: 1570-78.
53. Ramsay RG, Friend A, Vizantios Y, et al. Cancer Res 2000; 60: 1805-9.
54. Funato T, Satou J, Kozawa K, et al.
Oncol Rep 2001; 8: 807-10.
55. Vogelstein B, Kinzler KW. Nature 2001; 412: 865-6.
ADRES DO KORESPONDENCJI dr med. WWoojjcciieecchh ZZ.. PPaawwllaakk Klinika Onkologii CSK WAM ul. Szaserów 128
00-909 Warszawa
e-mail: wojpaw@cskwam.mil.pl
Praca finansowana ze œrodków KBN – projekt nr 6 PO5B 097 21.
