str. 17, Rysunek 2. aktualizacja danych: Aktualne dane można pobrać ze strony:

(1)

Wkładka aktualizacyjna do książki

„Ekonomia w zarysie – podręcznik” (wyd. z 2017 r.) napisanej przez Grzegorza Kwiatkowskiego

(opracowana wg stanu na 10.01.2021)

str. 12, w. 14 od góry – zmiana treści zdania – powinno być:

Rządzący mogą zadecydować o sfinansowaniu budowy drogi, zwiększeniu poziomu finansowania szpitali, wydatków na edukację lub – chociażby – podniesieniu pensji polityków.

Na przykład - jak dowiesz się z rozdziału 6. - choć większość ludzi zgadza się, że należy oszczędzać na przyszłość, znacznie mniej osób regularnie to robi.

str. 17, Rysunek 2. – aktualizacja danych:

Aktualne dane można pobrać ze strony: https://bit.ly/2sbOdne str. 18, w. 14 od góry – zmiana treści zdania – powinno być:

Mimo ogromnego postępu w ostatnich dekadach współcześnie wciąż znaczna część ludzkości (w zależności od przyjętej granicy jest to ok. 2-3 mld z ponad 7 mld osób żyjących na świecie;

ponad 700 mln ludzi, czyli blisko ok. co 10 osoba) żyje w warunkach ubóstwa, co przekłada się na ich stan zdrowia i w konsekwencji długość życia.

Źródło danych: (http://iresearch.worldbank.org/PovcalNet/povDuplicateWB.aspx) str. 18, w. 16 od góry – zmiana treści zdania – powinno być:

Dane ONZ wskazują, że na całym świecie jest około 2 mld dzieci, z czego prawie co drugie z nich żyje w biedzie.

Jeszcze w 1990 roku umarło prawie 13 mln dzieci poniżej 5. roku życia głównie z powodu braku dostępu do bezpiecznej wody pitnej i urządzeń sanitarnych oraz z powodu chorób takich jak malaria. Od tamtego czasu sytuacja uległa pewnej poprawie dzięki wzrostowi gospodarczemu i wysiłkom społeczności międzynarodowej (w 2000 roku ta tragiczna statystyka wynosiła ok. 10 mln śmierci dzieci, w 2010 roku ok. 7 mln, a w 2018 – blisko 5 mln).

Jak wskazują dane, problem niestety wciąż istnieje i – aby go rozwiązać – potrzebny jest dalszy wzrost gospodarczy.

Źródło danych: https://data.unicef.org/topic/child-survival/neonatal-mortality/\

str. 23, Sprawdź siebie – nowe zadanie:

Punkt 11. Rozwiąż quiz, który znajduje się pod linkiem:

https://quizizz.com/join/quiz/5f43f2247a881a001fadcc58/start?from=soloLinkShare&referrer

=591d83e6a03a95160031cdcf

str. 29, w. 18 od dołu – zmiana treści zdania – powinno być:

W 2021 roku najwyższa stopa podatku dochodowego w Polsce, wynosi 32% od dochodów powyżej 85 500 zł w skali roku¹.

(2)

str. 29 w. 7 od dołu (do końca akapitu) – zmiana treści akapitu – powinno być:

Odróżnienie jest ważne, ponieważ ludzie różnią co do sądów wartościujących (innymi słowy, mają różne systemy wartości). Przykładowo, jeśli szef zarabia dziesięć razy więcej niż pracownik, to jedni będą uważali, że jest to niesprawiedliwe i powinno być „w jakimś stopniu”

wyrównywane, np. za pomocą systemu podatkowego. A więc te osoby, które zarabiają więcej, powinny oddawać w formie podatku większą część swoich dochodów. Natomiast inni będą uważali, że te różnice w dochodach są wynikiem np. lepszego wykształcenia, większej odpowiedzialności lub po prostu efektem działania mechanizmu rynkowego. Nie będą oni więc postrzegać tych różnic jako niesprawiedliwych. Gdyby zgromadzić jednych i drugich na debacie, to oczywiście mogliby długo wymieniać się argumentami. Prawdopodobnie jednak nie udałoby im się całkowicie zgodzić, ponieważ obie grupy różnią się systemem wartości (a więc tym, co uważają za sprawiedliwe bądź niesprawiedliwe). Tak więc, gdy pozostajemy w obszarze ekonomii pozytywnej, możemy rozstrzygnąć dany spór w oparciu o fakty i dzięki analizie naukowej. Jeśli natomiast przechodzimy do ekonomii normatywnej, to wiele z rozwiązań będzie zależnych od systemu wartości i niektóre z debat nie będą możliwe do rozstrzygnięcia w sposób naukowy.

Aktualne dane do wykresu można pobrać ze strony: https://www.oecd-

ilibrary.org/sites/ea62bf94-en/index.html?itemId=/content/component/ea62bf94-en (Table A5.1a. Private costs and benefits for a man attaining tertiary education 2016) str. 35, w. 9 od dołu – zmiana treści zdania – powinno być:

Na przykład badanie firmy Sedlak&Sedlak wykazało, że mediana wynagrodzeń (czyli wartość środkowa – połowa osób zarabia więcej, a połowa mniej) w wypadku absolwentów studiów pedagogicznych (z tytułem magistra) wynosi 3817 brutto, absolwentów filologii obcych – 5500 zł, a absolwentów studiów informatycznych – 8798 zł (dane dla 2019 roku).

Źródło: https://wynagrodzenia.pl/artykul/jak-poziom-wyksztalcenia-wplywa-na- wynagrodzenie

Śmiertelność noworodków w większości krajach rozwiniętych nie przekracza 5 zgonów na 1000 urodzeń żywych.

str. 42, Tabela 1. – aktualizacja danych:

https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/bezrobocie-rejestrowane/stopa- bezrobocia-rejestrowanego-w-latach-1990-2021,4,1.html

str. 42, Tabela 2. – aktualizacja danych:

https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/bookmark/283e39a2-1271-455b-8178- 1739a8cd7513?lang=en

str. 43 w. 19 od góry – aktualizacja danych:

https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/bezrobocie-rejestrowane/liczba- bezrobotnych-zarejestrowanych-w-latach-1990-2021,6,1.html

(3)

str. 81 – zmiana treści wstępu do rozdziału 5. Rynki – elastyczność i ceny kontrolowane – powinno być:

W poprzedniej części poznaliśmy podstawy działania rynku, dzięki czemu możemy już analizować różne zdarzenia i ich skutki, posługując się wiedzą ekonomiczną. Jeśli znamy szczegóły wydarzeń, to bez problemu możemy opisać związek przyczynowo-skutkowy między nimi a ceną rynkową. Potrafimy wskazać efekt, jaki na ceny rynkowe energii będzie miało np.

odkrycie nowych zasobów ropy naftowej albo stworzenie technologii produkcji paneli słonecznych. Jak wpłynie na popyt na komunikację miejską obniżenie ceny przejazdu dzięki alternatywnym metodom transportu np. taksówką lub hulajnogą elektryczną.

Być może wiele osób zwróci uwagę, że taka analiza nie wymaga szczegółowej wiedzy ekonomicznej, ponieważ wystarczy intuicja i logiczne myślenie, a wiedza ekonomiczna umożliwiłaby co najwyżej przedstawienie tego rozumowania w sposób uporządkowany i modelowy oraz przy użyciu odpowiednich pojęć i wykresów. Jednak intuicja nie zawsze doprowadzi nas do prawidłowych odpowiedzi. Zawiedzie nas w przypadku wytłumaczenia takich (pozornych) paradoksów jak:

• Dlaczego obfite plony mogą oznaczać dla rolników niższe zarobki?

• Dlaczego wprowadzenie prawa obniżającego ceny wynajmu mieszkań może doprowadzić do pogorszenia sytuacji najemców (osób, które płacą za możliwość mieszkania w nich)?

str. 84 – należy dodać nową ramkę po „Palenie papierosów a zmiany ceny jednej paczki”

Na czym polega prawo Engla?

Prawo Engla zakłada, że wraz ze wzrostem dochodów gospodarstwa domowego zmniejsza się ich udział przeznaczany na żywność. Gdy ludzie się bogacą, to często wydają więcej na żywność, ponieważ mogą sobie pozwolić na lepsze jakościowo produkty lub zakup ich większej liczby. Zarazem jednak udział wydatków na żywność w całym budżecie spada.

Przykładowo, miesięczny dochód pewnej rodziny wynosił 5 tys. złotych i wydawała ona na żywność 3 tysiące złotych. Obliczenia wskazują więc, że to gospodarstwo przeznaczało 60%

dochodów na żywność. Zgodnie z prawem Engla możemy się spodziewać, że po wzroście dochodów (np. do 7 tysięcy zł) ta rodzina będzie wydawała więcej na żywność, ponieważ będzie mogła zakupić lepsze produkty, ale procentowy wzrost wydatków na żywność będzie niższy niż procentowy wzrost dochodów (np. wzrosną o 1 tysiąc do 4 tysięcy). Mówiąc żargonem ekonomicznym, elastyczność dochodowa popytu na żywność będzie mniejsza od 1.

Czy skoro ekonomiści mówią o prawie Engla, to czy oznacza to, że tak się dzieje zawsze i wszędzie? W gospodarce nic nie jest takie automatyczne i oczywiste. Niektórzy ekonomiści podkreślają, że prawa ekonomiczne nie są uniw.alne (co oznaczałoby, że działają zawsze i wszędzie), ale kontekstowe (zależą od miejsca i czasu). Choć wiele badań z różnych krajów i różnych okresów historycznych potwierdzało prawdziwość prawa Engla, to istnieją wyjątki.

Na przykład, taka zależność raczej nie obowiązywała w ostatnich latach w Polsce. Aby dowiedzieć się więcej, przeczytaj artykuł:

https://www.obserwatorfinansowy.pl/bez-kategorii/rotator/prawo-engla-przestalo-dzialac- polacy-wiecej-wydaja-na-zywnosc/

(4)

str. 102, w. 17 od góry – należy zmienić tekst w ramce „Dlaczego tak mało osób oszczędza”

– powinno być:

Według badań Narodowego Banku Polskiego zaledwie 16% Polaków regularnie oszczędza.

Jednocześnie różne badania pokazują, że znacznie więcej osób około 70-75% osób w Polsce uważa, że warto oszczędzać. Wprawdzie wraz z rozwojem gospodarczym nieznacznie rośnie odsetek osób oszczędzających regularnie lub sporadycznie, jednak i tak rozdźwięk między tym, co uważamy za racjonalne, a co faktycznie robimy, jest znaczący. Różne badania wskazują, że 30-40% Polaków nie ma żadnych oszczędności. Nie inaczej jest w zamożniejszych krajach - badania ankietowe ze Stanów Zjednoczonych czy Niemiec pokazują podobny odsetek osób, które nie oszczędzają. Dlaczego tak jest?

Ekonomiści behawioralni podkreślają, że ludzie podejmują niekonsekwentne decyzje, jeśli mamy do czynienia z upływem czasu. Chętniej wykonują zadania, których efekty widoczne są już w krótkim czasie, niż te, których efekty można zauważyć później. Ponadto oszczędzanie wymaga planowania, dyscypliny, podejmowania aktywnych działań i myślenia nad wieloma niewiadomymi. Słowem – wymaga wysiłku. A zgodnie z badaniami ekonomistów behawioralnych ludzie generalnie mają tendencję do unikania lub odwlekania takich decyzji lub działań. Czynione przez nas plany często nie są realizowane lub nawet w ogóle nie zabieramy się za planowanie. Można utyskiwać na to, że jest to nieracjonalne, ale — jak uważają behawioryści — takie zachowanie leży po prostu w ludzkiej naturze. Ekonomiści behawioralni sugerują wprowadzanie takich rozwiązań, które będą skłaniać (ang. nudge) do podejmowania lepszych wyborów.

str. 130, w. 10 od góry, zmianie ulega treść podrozdziału 8.6. Nierówności dochodowe i dobra pożądane społecznie – powinno być:

Ekonomiści zwracają uwagę na jeszcze dwa rodzaje problemów z efektami mechanizmu rynkowego. Nie dotyczą one już efektywności (ile jesteśmy w stanie wyprodukować), a podziału produkcji i wyborów konsumenta. Pierwszy problem to istnienie nierówności dochodowych i majątkowych, czyli różnic w wynagrodzeniach i poziomie posiadanego bogactwa. Z jednej strony pewien stopień nierówności jest w gospodarce nieunikniony, z drugiej jednak – szczególnie w ostatnich latach – podnoszone są głosy, że zbyt duży poziom nierówności jest szkodliwy dla społeczeństwa i funkcjonowania gospodarki. Drugi problem dotyczy tego, czy konsumenci zawsze wybierają dla siebie dobrze, czy może państwo czasem powinno nakłonić ich lub zmusić do innego (w zamierzeniu korzystniejszego) wyboru.

Koncepcja dóbr pożądanych społecznie wywodzi się z paternalizmu, czyli filozoficznej idei, zgodnie z którą powinno się np. poprzez działania państwa ingerować w działania jednostki, aby dokonywała ona lepszych wyborów. Przykładem dobra pożądanego społecznie może być - zdaniem różnych osób - edukacja lub zdrowa żywność. Wyróżnia się również dobra niepożądane społecznie, czyli takie, których zdaniem paternalistów, jednostki nie powinny spożywać lub używać. Mogą to być np. alkohol lub papierosy. Osoby, które uważają, że państwo nie powinno naruszać wolności jednostki, określa się mianem libertarian.

Rodzina Aboubakarów z Czadu wydawała w momencie wykonywania fotoreportażu na żywność tygodniowo mniej niż 2 dolary (resztę otrzymują od organizacji humanitarnych), natomiast Melanderowie z Niemiec wydawali tygodniowo prawie 600 dolarów.

(5)

„Ile ktoś musiałby mieć pieniędzy, żeby kupić wszystko, co zostało wytworzone np. w Polsce w 2020 roku?”

W Polsce w 2018 roku PKB wynosiło ok. 2 bln złotych (2000 mld złotych). Najbogatszy na świecie Jeff Bezos miał w tym czasie majątek na poziomie prawie 110 mld dolarów, czyli około 400 mld złotych. Więc nawet gdyby chciał przeznaczyć to wszystko na zakup polskiej produkcji z jednego roku, to i tak byłoby to niewystarczające.

str. 139, w. 6 od dołu – wykreślenie ciekawostki:

Ciekawostka jest już nieaktualna.

W USA przeciętny zatrudniony w 2019 roku przepracował rocznie prawie 1800 godzin, we Francji natomiast około 1500 godzin. Amerykańskie PKB per capita wynosiło w tym czasie 56 tys. dolarów, natomiast francuskie 40 tys. Widzimy więc, że na wypracowanie większego produktu zatrudnieni w USA poświęcili znacznie więcej czasu niż pracownicy we Francji.

W przeliczeniu na jedną godzinę pracy ta wartość w obu krajach jest bardzo podobna.

Źródło: https://data.oecd.org/emp/hours-worked.htm

Sam twórca PKB Simon Kuznets przestrzegał przed tym, żeby przesadnie nie utożsamiać PKB z dobrobytem kraju.

str. 141, przypis 3 – wykreślenie przypisu:

Przypis jest już nieaktualny.

W ostatnich latach narasta wśród naukowców i wśród opinii publicznej poczucie, że PKB – choć jest bardzo ważnym miernikiem – nie oddaje wszystkich aspektów rozwoju społeczno- gospodarczego i dobrobytu.

str. 144, w. 10 od góry – nowa treść ramki „Legatum Prosperity Index – kompleksowy sposób mierzenia dobrobytu” – powinno być:

Według rankingu bogactwa i dobrobytu przygotowanego przez badaczy z Instytutu Legatum najlepszymi miejscami do życia w 2019 roku były kolejno Dania, Norwegia i Szwajcaria.

Polska znalazła się na 36. pozycji (wyżej niż np. Grecja czy Węgry, ale niżej m.in od Estonii, Czech czy Słowacji). Najgorszymi miejscami do życia według tego rankingu okazały się być z kolei Republika Środkowoafrykańska, Jemen i Południowy Sudan.

Jest to jeden z najbardziej kompleksowych rankingów mierzących dobrobyt – bierze on pod uwagę dużą liczbę wskaźników, podzielonych na dwanaście tzw. filarów. Są to:

● bezpieczeństwo (w jaki sposób przestępczość i terroryzm wpływają na życie mieszkańców);

● wolność osobista (czy poszanowane są podstawowe prawa, wolności jednostki i tolerancja społeczna);

(6)

● jakość rządu i administracji (czy istnieją rządy prawa, mechanizmy kontroli władzy i sprawnego rządzenia, czy nie ma korupcji);

● kapitał społeczny (jakość sieci powiązań społecznych, zaufanie do innych osób i instytucji, społeczeństwo obywatelskie);

● środowisko inwestycyjne (ochrona praw własności, dostępność źródeł finansowania);

● warunki przedsiębiorczości (jak bardzo regulacje ograniczają rozpoczęcie działalności i jej rozwój i czy skutecznie chronią warunki konkurencji, jaka jest elastyczność rynku pracy)

● dostęp do rynku i jakość infrastruktury (jakość infrastruktury transportowej i komunikacyjnej, zakłócenia na rynku popr zez np. cła).

● czynniki ekonomiczne (stabilność makroekonomiczna, bezpieczeństwo finansów publicznych, uczestnictwo w rynku pracy).

● warunki życia (dostęp do podstawowych usług, zasobów materialnych itp.)

● zdrowie (jakość systemu opieki zdrowotnej, długość życia, zagrożenie różnymi chorobami)

● edukacja (jak dużo osób się kształci na różnych etapach, jakie są tego wyniki, jakie są umiejętności wśród absolwentów)

● środowisko naturalne (jak środowisko wpływa na codzienne życie ludzi i jakie zachodzą zmiany mogące mieć wpływ na dobrobyt przyszłych pokoleń.

Polska wypada względnie dobrze w filarze bezpieczeństwa, natomiast względnie słabo w “kapitale społecznym”, “wolności osobistej” i “środowisku naturalnym”. W pozostałych kategoriach nasz kraj zajmuje miejsce bliskie do ogólnej pozycji w rankingu.

Źródło: https://www.prosperity.com/rankings

str. 149, w. 1 od góry – zmiana treści zdania - powinno być:

W 2018 roku na całym świecie umarło prawie pięć milionów dzieci poniżej 5. roku życia.

Aktualne dane można pobrać ze strony: https://bit.ly/2Ln8Fwf

Aktualne dane można pobrać ze strony: https://bit.ly/2sbOdne str. 153, Rysunek 56. – aktualizacja wykresu:

Źródło: https://ourworldindata.org/grapher/world-population-in-extreme-poverty-absolute

Bo jak wyjaśnić to, że Grecja w latach 60. XX wieku była jednym z najszybciej rozwijających się krajów świata, zaś Chiny do lat 60. XX wieku rozwijały się bardzo słabo, a potem, w szczególności po reformach z końca lat 70. XX wieku, osiągały bardzo wysoki wzrost gospodarczy (wprowadzono reformy gospodarcze, ale one nie zmieniły przecież kultury).

str. 169, w. 7 od dołu – zmiana tytułu podrozdziału – powinno być:

11.2 Ostatnie globalne kryzysy gospodarcze

(7)

str. 169, w. 6 od dołu – zmiana treści akapitu – powinno być:

Kryzysy są elementem rzeczywistości gospodarczej. Czasami mają charakter lokalny dotykając oddziałując na niektóre regiony, a niekiedy przybierają charakter globalny i powodują recesje lub spowolnienie gospodarcze w większości krajów świata. Warto pokrótce przybliżyć dwa ostatnie załamania gospodarcze: globalny kryzys finansowy lat 2007-2009 oraz globalny kryzys wywołany pandemią COVID-19, który rozpoczął się w roku 2020. Pierwszy z nich który rozpoczął się w Stanach Zjednoczonych w 2007 roku na rynku nieruchomości. W kolejnych latach załamanie gospodarcze przeniosło się na inne kraje świata i produkcja globalna (PKB dla całego świata) uległa zmniejszeniu. W dużej części gospodarek znacznie wzrosło bezrobocie, bankrutowała większa niż normalnie liczba przedsiębiorstw, a wiele osób straciło istotną część oszczędności ulokowanych w akcjach spółek notowanych na giełdach papierów wartościowych.”

str. 171, w. 12 od dołu – po ramce o zielonej wyspie należy dodać nowy fragment:

W pierwszych miesiącach 2020 nowy koronawirus (COVID-19) rozprzestrzenił się do niemal wszystkich krajów świata powodując ogromne koszty zdrowotne i gospodarcze. W celu ratowania życia i zdrowia obywateli rządy wielu krajów nakładały różnorodne restrykcji w odniesieniu do codziennego funkcjonowania ludzi i w rezultacie mocno utrudniona lub nawet uniemożliwiona została aktywność gospodarcza w wielu sektorach. W wielu krajach bezrobocie rosło, firmy upadały, co oznaczało prognozowane zmniejszenie się poziomu produkcji (PKB). W momencie oddawania zaktualizowanej w.ji tego podręcznika do druku kryzys wciąż był w toku i trudno było prognozować przebieg oraz czas trwania kryzysu, trwała jednak debata i do języka ekonomicznego na stałe trafił specjalny sposób opisu potencjalnego wychodzenia z kryzysu przedstawiony w ramce poniżej.

Alfabet wychodzenia z kryzysu

Ponieważ czas trwania kryzysu i dynamika wychodzenia z niego były dużą niewiadomą (zależało to od reakcji ludzi na wzrost niepewności, od tego, jak szybko zostanie wynaleziona szczepionka, jak będzie wyglądał wzrost liczby zachorowań itp.), to ekonomiści i eksperci gospodarczy w celu efektywnej komunikacji w debacie publicznej powszechnie stosowali system oznaczania scenariuszy wychodzenia z kryzysu literami alfabetu:

● Litera V oznaczała wariant z dużym i szybkim załamaniem gospodarczym (spadkiem PKB i wzrostem bezrobocia), ale po którym miało nastąpić również dynamiczne odbicie.

● Litera U w porównaniu do litery V oznacza scenariusz z bardziej powolnym wychodzeniem z kryzysu.

● Litera L jest scenariuszem najbardziej pesymistycznym, ponieważ gospodarka nie wraca do poziomu sprzed kryzysu.

● Litera W polega na tym, że po krótkim odbiciu następuje kolejne załamanie (wynikające np. z pogorszenia się sytuacji epidemicznej).

Skalę załamania w początkowym etapie trwania kryzysu pokazują wykresy:

https://dnarynkow.pl/5-wykresow-pokazujacych-kryzys-gospodarczy-2020/

https://businessinsider.com.pl/finanse/kryzys-koronawirusa-a-inne-kryzysy-porownanie-w- wykresach/yc7ej4k

(8)

str. 176, Rysunek 66. – aktualizacja rysunku – powinno być:

Rynek pracy

Osoby aktywne zawodowo Osoby bierne zawodowo – 13,33 mln

Osoby pracujące – 16, 42 mln

Osoby bezrobotne – 0,53 mln

Rysunek 66. Struktura polskiego rynku pracy – I kwartał 2020 roku

str. 177, Mierzenie bezrobocia, w. 7 od góry – aktualizacja danych – powinno być:

• W marcu 2020 roku stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła 5,2%.

• Według Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności stopa bezrobocia w I kwartale 2020 roku wynosiła 3,1%.

str. 177, Mierzenie bezrobocia, Ramka „Miary bezrobocia w USA”, w. 11 od dołu – zmiana treści dwóch akapitów – powinno być:

Główny, najczęściej podawany w mediach miernik, to U-3. Obejmuje on osoby bezrobotne, które aktywnie szukają pracy (nr 4 na poprzednim slajdzie). W marcu 2020 roku wynosił on 4,4%. W kwietniu 2020 roku wzrósł z powodu obostrzeń w społeczeństwie i gospodarce oraz epidemii do poziomu 14,7% (amerykański rynek pracy jest bardziej elastyczny niż polski - łatwiej tam zwolnić i zatrudnić pracownika).

Natomiast najszersza miara to U-6, obejmująca kategorie (3 - zatrudnieni w niepełnym wymiarze, ponieważ nie mogą znaleźć pracy na cały etat lub obniżono im wymiar pracy) i (5 - bezrobotni, którzy przestali szukać pracy w ciągu ostatniego roku). W maju 2020 roku wynosiła ona 22,8%, a niektórzy analitycy uważają, że nie obejmuje kolejnych 8 milionów osób, które można uznać za bezrobotne i prawdziwa szeroka miara bezrobocia wynosiła w tym czasie rekordowe 27,6% (najwyższy poziom w historii, większy nawet niż w czasie Wielkiego Kryzysu lat 30. XX wieku). Oznacza to, że bezrobotnym w USA był ok. co czwarty uczestnik rynku pracy.

str. 181, w. 13 od góry – zmiana treści akapitu – powinno być:

Przygotowany w 2010 roku przez Fast Future raport “The Shape of Jobs to Come”

prognozował, że zawody przyszłości w 2030 roku to m.in.: producenci ludzkich organów (w szczególności dla sportowców), nanomedycy, rolnicy zajmujący się uprawą roślin modyfikowanych genetycznie (również tzw. rolnicy wertykalni – od specjalnego rodzaju farm powstających w miastach), etycy nowej nauki (zajmujący się takimi kwestiami jak np.

klonowanie), specjaliści od odwracania zmian klimatycznych, prawnicy wirtualni, chirurdzy powiększający pamięć, cały zestaw zawodów zajmujących się turystyką kosmiczną (piloci, przewodnicy itp.), osoby zajmujące się wirtualnym bałaganem, brokerzy czas oraz narrowcasterzy (osoby personalizujące strumień informacji). Przygotowany kilka lat później (w 2019 roku) raport Infuture Hatalska Foresight Institute zatytułowany “Pracownik przyszłości” jako tytułowe zawody przyszłości wymieniał m.in. konsultanta sensu życia (zadaniem będzie doradzanie klientom, czym się w życiu zająć i jak nadać mu większe znaczenie), terapeutę robotów (którego zadaniem będzie nauczenie maszyn ludzkich emocji tak, aby dostosować je do funkcjonowania wśród ludzi), hakera zdrowia (zapewniający bezpieczeństwo umieszczonych w ciałach pacjentów urządzeń podłączonych do internetu) oraz projektanta wrażeń w mieszanej rzeczywistości (jego zadaniem będzie projektowanie, tworzenie i personalizowanie mieszanej rzeczywistości na specjalne zamówienie klientów).

(9)

Jeden z popularnych youtuberów PewDiePie zarobił w 2015 roku 12 milionów dolarów za coś, co jeszcze kilka lat temu było wyłącznie rozrywką – pokazywanie, jak gra w gry komputerowe, i recenzowanie ich. Była to kwota większa od tych, które w tamtym roku zarobiły niektóre popularne gwiazdy kina, jak np. Cameron Diaz czy Meryl Streep. W 2018 PewDiePie zarobił ok. 15 milionów dolarów.

str. 192, w.13. od dołu – dodanie definicji inflacji – powinno być:

Inflacja – wzrost ogólnego poziomu cen. Spadek ogólnego poziomu cen nazywamy deflacją.

str. 209, w.1. od góry – dodanie nowej ramki:

Słowniczek wymiany międzynarodowej

● Bilans płatniczy - zestawienie wartości wszystkich transakcji gospodarczych dokonanych w danym okresie (najczęściej w ciągu roku) między gospodarką krajową a zagranicą. Składa się z rachunku bieżącego, rachunku kapitałowego oraz rachunku finansowego.

● Bilans handlowy - różnica między wartością eksportu a wartością importu danego państwa. Gdy jest dodatni, to określa się mianem nadwyżki handlowej, a gdy ujemny - deficytu handlowego.

● Kurs walutowy - cena jednej waluty wyrażona w innej walucie.

● Kurs płynny - kształtuje się w pełni pod wpływem wzajemnego oddziaływania popytu i podaży.

● Kurs stały - jest ustalony jest przez państwo.

● Aprecjacja - wzrost wartości waluty względem innych walut. Np. jeśli 1 euro kosztowało 4 złote, a później cena zmieniła się na 3,5, to nastąpiła aprecjacja złotego (potrzeba mniej polskich złotych, aby kupić 1 euro - polska waluta zyskała na wartości).

● Deprecjacja - spadek wartości waluty względem innych walut. Np. jeśli 1 euro kosztowało 4 złote, a później cena zmieniła się na 4,5 to nastąpiła deprecjacja złotego (potrzeba więcej polskich złotych, aby kupić 1 euro - polska waluta straciła na wartości).

● Dewaluacja - skokowe zmniejszenie wartości waluty względem innych walut (pod wpływem decyzji administracyjnych państwa, a nie gry popytu i podaży);

● Rewaluacja - skokowy wzrost wartości waluty względem innych walut (pod wpływem decyzji administracyjnych państwa, a nie gry popytu i podaży).

str. 217, w. 6. od góry – dodanie przykładów innych debat gospodarczych – powinno być:

 Czy należy dekarbonizować gospodarkę (odchodzić od wykorzystania węgla)?

 Czy tydzień pracy powinien być skrócony?

 Czy zakaz handlu w niedzielę jest korzystny społecznie i gospodarczo?

 Czy migracje są korzystne gospodarczo?

 Czy należy bardziej aktywnie przeciwdziałać zmianom klimatycznym?

 Czy opodatkowanie niezdrowego jedzenia jest dobrym rozwiązaniem?

 Czy nauczyciele powinni otrzymywać wyższe wynagrodzenia?

(10)

str. 218, . w.5 od dołu – usunięcie nieaktualnego linku – należy usunąć link:

www.msp.gov.pl/pl/nauka-i-rozwoj/akcjonariat-obywatelski/dla-inwestora/platforma-e- learningowa

str. 218, . w.5 od dołu – dodanie nowego linku – należy dodać link:

https://mru.org/