Obliczanie wysokości względnej za pomocą mapy topograficznej
1. Cele lekcji:
Przypomnienie pojęcia wysokości względnej.
Rozpoznawanie elementów krajobrazu na mapie topograficznej.
Osiągnięcie umiejętności pomiaru wysokości względnej wzgórza za pomocą mapy topograficznej.
Wdrażanie uczniów do korzystania z mapy w celu poznania ukształtowania powierzchni Ziemi.
2. Środki dydaktyczne:
Ilustracje wzgórza, niwelator, mapa topograficzna, mapki dla uczniów, ilustracje pagórków.
3. Metody i formy pracy:
problemowa,
pogadanka,
praktyczne działanie,
praca indywidualna, praca zespołowa.
4. Przebieg lekcji:
a) Faza przygotowująca:
Nauczyciel podaje wiadomości wstępne, konieczne do opanowania tematu. Przypomnienie pojęcia wysokości bezwzględnej pozwala przejść do dalszej części lekcji, a więc omówienia terminu „wysokość bezwzględna”.
W tej fazie lekcji nauczyciel wykorzystuje ilustrację przedstawiającą pagórek (zob. niżej), którą uczniowie przerysowują do zeszytów.
Proponowane zagajenie nauczyciela:
N. – W wyniku wzajemnego oddziaływania czynników wewnętrznych i zewnętrznych ukształtowała się powierzchnia Ziemi. Tereny niżej położone zostały zalane wodą – obecnie są to dna oceanów. Obszary niezalane to lądy. Poziom morza umownie określa się jako poziom „0”. Od niego mierzymy głębokość mórz i oceanów oraz wysokość lądów.
Pytania do uczniów:
N. – Przypomnijcie mi, jak nazywamy wysokość danego punktu w terenie, mierzoną od
poziomu morza?
U. – Jest to wysokość bezwzględna.
N. – Przyjdź do ilustracji przedstawiającej pagórek i pokaż, która strzałka wskazuje wysokość bezwzględną.
N. – Jak widzicie, jest tu i druga strzałka, wskazująca inną wysokość. Jest to wysokość względna. Dzisiaj o niej porozmawiamy i nauczymy się ją wyznaczać.
b) Faza realizacyjna:
Definicja wysokości względnej.
Nauczyciel wykorzystuje w tej fazie lekcji kolejną ilustrację pagórka (zob. niżej). Uczniowie przerysowują ją do zeszytów.
N. – Jeszcze raz popatrzcie na ilustrację wzgórza i powiedzcie mi, od czego jest mierzona wysokość zaznaczona strzałką?
U. – Wysokość tę mierzymy od podłoża.
N. – Otóż wysokość mierzoną od podłoża do wierzchołka nazywamy wysokością względną.
Zaznaczcie ją na swoich ilustracjach.
Uczniowie zapisują w zeszytach definicję wysokości względnej.
Wyznaczanie wysokości względnej.
Nauczyciel wyjaśnia, w jaki sposób można zmierzyć wysokość względną. Wykorzystuje do tego celu kolejny rysunek – mapę topograficzną (zob. niżej), której kopie rozdaje uczniom.
Uczniowie wklejają swoje ilustracje do zeszytów.
N. – W terenie wysokość względną mierzymy za pomocą niwelatora (nauczyciel pokazuje przyrząd), uczynimy to na zajęciach w terenie.
– W klasie wysokość tego wzgórza można zmierzyć za pomocą mapy topograficznej.
Popatrzcie teraz na mapę. Zaznaczone są na niej poziomice, które, jak wiemy, obrazują ukształtowanie powierzchni Ziemi. Nasze wzgórze na mapie wygląda tak:
N. – Wysokość względną obliczamy, dodając do siebie odległości od poziomicy do poziomicy, aż po wierzchołek.
Nauczyciel poleca uczniom samodzielnie obliczyć wysokość względną wzgórza na rysunku.
Uczniowie obliczają i podają schemat obliczenia na tablicy:
20 m + 20 m +10 m + 10 m = 60 m
Uczniowie przyporządkowują rysunki poziomicowych form terenu odpowiednim ich profilom wykonanych wzdłuż odcinków AB.
c) Faza podsumowująca:
Uczniowie odpowiadają na pytania:
Co to jest wysokość względna i od czego ją mierzymy?
Jak za pomocą mapy topograficznej wyznaczyć wysokości wzgórza?
5. Praca domowa
Wyznacz wysokość względną wybranego wzgórza na mapie.
