Scenariusz zajęć
IV etap edukacyjny, język polski, zakres podstawowy
Temat: „Czym Kociość jest i co oznacza” – rozważania natury filozoficznej w poezji współczesnej
Treści kształcenia:
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.
2. Analiza. Uczeń:
5) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty (dostrzega cechy wspólne i różne).
Dodatkowe:
Język polski
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.
1. Wstępne rozpoznanie. Uczeń:
2) określa problematykę utworu;
2. Analiza. Uczeń:
1) wskazuje zastosowane w utworze środki wyrazu artystycznego i ich funkcje (poznane wcześniej, a ponadto: oksymorony, synekdochy, hiperbole, elipsy, paralelizmy) oraz inne wyznaczniki poetyki danego utworu (z zakresu podstaw wersyfikacji, kompozycji, genologii) i określa ich funkcje;
3. Interpretacja. Uczeń:
3) porównuje funkcjonowanie tych samych motywów w różnych utworach literackich;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) tworzy dłuższy tekst pisany lub mówiony (rozprawka, recenzja, referat, interpretacja utworu literackiego lub fragmentu) zgodnie z podstawowymi regułami jego organizacji, przestrzegając zasad spójności znaczeniowej i logicznej.
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Charakteryzuje postać mówiącą w utworze poetyckim (podmiot liryczny),
● Rozpoznaje środki artystycznego wyrazu i ich funkcje w wierszu,
● Dostrzega podobieństwa i różnice w sposobach ujęcia tematu,
● Dostrzega zagadnienia filozoficzne zawarte w tekstach (ontologiczne i eschatologiczne),
● Rozumie znaczenie stałych związków frazeologicznych i tworzy z nimi zdania,
● Dostrzega funkcje artystyczne frazeologizmów (tworzy własne teksty literackie).
1
Nabywane umiejętności:
● Analizy tekstu literackiego i jego interpretacji,
● Pracy w zespole,
● Tworzenia własnych tekstów (interpretacja wiersza, opowiadanie z wykorzystaniem stałych frazeologizmów, pisanie wiersza).
Kompetencje kluczowe:
● Porozumiewanie się w języku ojczystym,
● Umiejętność uczenia się,
● Świadomość i ekspresja kulturalna.
Środki dydaktyczne:
● Sprzęt multimedialny: komputer podłączony do telewizora/projektor multimedialny/tablica interaktywna,
● Zasób multimedialny: filmy „Koty” oraz „Kot w pustym mieszkaniu”,
● Teksty wierszy: „Koty” T. S. Eliota1 oraz „Kot w pustym mieszkaniu”
W. Szymborskiej2,
● Karty pracy (załącznik do scenariusza),
● Słowniki: terminów literackich oraz filozoficzny (albo słownik filozoficzny w internecie).
Metody nauczania:
● Problemowe: rozmowa interpretacyjna, dyskusja,
● Praktyczna: praca z tekstem literackim,
● Eksponująca: filmy.
Formy pracy:
● Indywidualna jednolita,
● Zbiorowa.
Przebieg zajęć:
Etap wstępny
Nauczyciel wprowadza uczniów w problematykę lekcji. Będą to rozważania filozoficzne ujęte w formę utworów poetyckich, w których wspólnym tematem jest zwierzę domowe – kot.
Następnie uczniowie posłuchają interpretacji omawianej poezji (filmy z zasobów multimedialnych). W czasie projekcji powinni zanotować wskazane lub sugerowane cechy kotów.
1 Proponowane źródło: Thomas Stearns Eliot, Koty, przeł. Stanisław Barańczak, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005.
2 Proponowane źródło: Wisława Szymborska, Kot w pustym mieszkaniu [w:] taż, Wiersze wybrane, Wydawnictwo a5, Kraków 2011.
2
Etap realizacji
Po projekcji filmów prezentujących interpretacje wierszy o kotach nauczyciel prosi o podzielenie się pierwszymi wrażeniami i określenie sensu utworów – o czym one mówią?
Gdy uczniowie wstępnie rozpoznają problematykę, przystępują do głębszej analizy;
wspomagać się będą kartami pracy: scharakteryzują wypowiadającą się w tekście postać oraz adresatów, po czym wskażą na funkcje użytych środków stylistycznych. Po wykonaniu zadania 1 z karty pracy wybrani uczniowie przedstawią swoje odpowiedzi, a prowadzący zajęcia może je korygować lub rozwijać. Nauczyciel przy tej okazji powinien zwrócić szczególną uwagę na omówienie środków artystycznych, a w razie potrzeby przypomnieć ich definicje, a także funkcje (epitet, neologizm, powtórzenie, pytanie retoryczne itp. – patrz odpowiedzi do karty pracy; definicje mogą podawać również uczniowie, korzystając ze słownika terminów literackich). Opierając się na wysnutych wnioskach, uczniowie sformułują odpowiedź dotyczącą sensu omawianych dzieł. Kilku z nich przedstawi własne interpretacje – pozostali będą mogli się przekonać, jakie bogactwo znaczeń kryje się w wierszu i jak indywidualny może być jego odbiór (przykładowe interpretacje obu pozycji znajdują się w odpowiedziach do karty pracy). Wspólne wnioski muszą się jednak zgadzać z tematem zajęć – wskazywać na fakt, że poezja może być również źródłem ważnych pytań natury egzystencjalnej, dotyczących np. współistnienia bytów, zależności między nimi oraz śmierci, a więc spełniać zadanie, które zwykle przypisuje się filozofii.
W nawiązaniu do wniosków z poprzedniego ćwiczenia uczniowie przechodzą do kolejnego (numer 2 w karcie pracy) i posługując się słownikiem filozoficznym, definiują terminy
„ontologia” oraz „eschatologia” (definicje zostały zawarte w odpowiedziach do karty pracy).
Następnie dyskutują w grupach i formułują odpowiedzi na pytanie dotyczące podobieństw i różnic między tekstami obu wierszy (cechy wspólne to m.in. temat utworów, a także zagadnienia filozoficzne w nich poruszane, natomiast różnice to np. inna konstrukcja podmiotu lirycznego, odmienne środki stylistyczne, budowa utworów – por. odpowiedzi do karty pracy). Zapisują wnioski i dzielą się swoimi spostrzeżeniami na forum klasy.
Etap końcowy
Uczniowie powracają do ostatniego zadania z karty pracy, które dotyczy stałych związków frazeologicznych z wyrazem „kot”. Dają odpowiedzi na zadane pytanie, posługując się w razie potrzeby słownikami.
W ramach pracy domowej napiszą krótki, spójny tekst, w którym wykorzystają podane na lekcji związki frazeologiczne.
Dodatkowo:
Polecenie dla chętnych uczniów:
Napisz wiersz o kocie, poruszając zagadnienia egzystencjalne.
3
