Mikrofauna serii magurskiei okolic Grybowa
WSTĘP
Od roku 1954 badania mikrofaunistyczne Instytutu Geologicznego
obejmują otwornice serii magurskiej. W ubiegłych latach terenem opraco- wania był arkusz Zywiec i Babia Góra 1, a w r. 1956 także część terenu a11'kusza Gorlice (teren arkusm Gry'bów, według nowego cięcia mapy spe- cjalnej).
Ponieważ ostatnio wymieniony obszar wykazał bogatszą mikrofaunę,
a poza tym wyłonił \Się tutaj problem wieku warstw leżącyoh pod warstwa- mi inoceramowynll, który występuje również na terenie arkusza Zywiec, niniejszy przyczynek wyprzedza publikowanie dawniej opracowanych
materiałów.
Prób z okolicy Grybowa dostarczył kartujący na tym terenie mgr.
W. Sikora, któremu serdecznie dziękuję za uprzejmą i ofiarną współpracę.
Opracowano mikrofaunę z wszystkich ogniw profilu stratygraficzno- litol()gicznego (W. Sikora, 1957). Wybrane typowe zespoły mikrofauny dla
każdego ogniwa stratygraficznego przedstawiono graficznie.
Wszystkie próbki mają faunę aglutynującą, ze śladem wapiennej, któ- ra nie zawsze nadaje się do oznaczenia ze względu na zły stan zachowania.
W próbkach ubogich wybierano mikrofaunę z materiału podwójnie
powiększonego.
Charakterystyka zespołów została oparta na porównaniu z mikro-
fauną serii magurskiej na terenie arkusza Zywiec, na którym jest po,..
dobny profil strarty"graficzno-litologiczny, oznaczenia natomiast wieku otwornic na zasięgach spotykanych w literaturze odnOlSzącej się do Kar-
pat, Alp, Kaukazu i Ameryki. .
Na terenie arkusza Zywiec w "Regionie B" wyróżniają W. Sikora i K. Zytko (1956) trzy ogniwa kredy: pstre łupki, piaskowce muskowito- we 'ze Szczawiny i warstwy inoceramowe. Nad warstwami kredowymi
leżą: pstre łupki, piaskowiec pasierbiecki, warstwy hieroglifowe i piasko- wiec magurski. Bardzo podobny profil str.atygraficzno-litologiczny stwier-
1 Cięcie mapy topograficznej obowiązujące do r. 1955 (przyp. aut.).
dził W. Sikora w okolicy Grybowa. Brak piaskowca pasierbieckiego za-
stąpiony jest tu przez warstwy hieroglifowe.
Kredowe zespoły mikrofaunistyczne zbadane na obu terenach wy-
kazują barrdz'O duże podobieństwo, ;z tą różnicą że fauna okolic Grybowa jest o wiele bogatsza.
Mikrofauna paleogenu okolic Grybowa ma we wszystkich ogniwach stratygraficznych również bardzo podobne zespoły.
MIKROFAUNA PSTRYCH ŁUPKOW
Najstarsze ogniwo kredy na terenie arkusza Grybów - pstre łupki mają niezbyt bogate zespoły mikrofauny. _
Charakterystyczną cechą zespołów wszystkiCh opracowanych próbek bez względu na liczebność mikro.fauny, jest ~bijająca się największa ilość gatunków z rodziny Reophacidae.
W zespole otwOrnic z Ptaszkowej, pochodzących z kredowych pstrych
łupków, na pierwszy plan wybija się masowo występująca Hormosina ovulum (G r z y b o w s -k i) v. gigantea G e r o c h. Gatunek ten bardzo.
licznie, a w niektórych próbach w nasileniu ilościowym sięgającym do- 100 ooobników, \vystępuje w przeważającej liczbie zespołów z pstrych.
łupków oraz piaskowców ze Szczawiny np. w próbce 2l Ptaszlrowej (tabl. L typ a).
R,habdammina linearis B r a d y 2 I
Bathysiphon alexanderi C u s h m a n
I
Hyperammina grzybowski D y ląż a n k-a I
Dendrophrya robusta G r z y b o w s k i I
Dendrophrya3 •
Reophax pH'li.lifera B r a d y •
Reophax lenticularis G r z y b o w s k i . Hormosina ovulum (G r z y b o w s ki) v. gigantea G e r o c h •
Hormosina ovulum (G r z y b o w s k i) I
N odeHum velascoense (C u s h m a n) I
Ammodiscus ex gr. inceTtus d'O r b. I
Glomospira irregularis (G r z y b o w s k i) I
Trochamminoides irregularis (W oh i t e) •
Recurvoides I
Dorothia I
Trochammina globigeriniformis (J o n e s et P a. r k e r ) 1
2 Słupek o grubości -1 mm odpowiada 5 okazom (bardzo rzadkie wYstępowanie)
2 = 5--10 (rzadkie wYstępowanie)
3 = 10-20 (częste wYstępowanie)
4 = 2 0 - - 5 0 (bardzo częste wYstępowanie)
5
= ..
ponad 50 (masowe wYstępowanie)3 Oznaczenia rodzajowe: Bhabaammina, Bathystphon, DencLroplirya, A8chemoneZla, Ammo- cLiBC'U8, TrochamminoicLe8, BecunloicLe8, Dorothia pozostawiono bez blUszego sprecyzowanla ga- tunku lub opisu, ze względu na stratygra.!iczny charakter niniejszej pracy. Paleontologiczną,.
część monogra.!icznego opracowania mikrofauny serU magursklej Obejmą wszystkie spotykane na jej terenie gatunki.
Hormosina O rozmiarach znacznie większych niż podaje Grzybowski (1896) :znana jest w literaturze czeskiej (E. Hanzlikova, 1953 i 1956). Za
dolną granicę zasięgu hormosiny, bez względu na jej rozmiary, uważają
jednak paleontolodzy ozescy paleocen, a jej występowanie w kredowych zespołach mikrofauny za element podważający ich wiek (Ę. Hazli'kova' 1956, str. 217).
W Karpa~ch polskich w Seriipodśląskiej (J. Liszkowa, 1956) wystę
puje sporadyczniehormosina o :dużyoh rozmiarach w mastrychcie. W tej serii j.ednak, o dogodnych warunkach temperatury i głębokości dla roz- :woju fauny wapiennej, nie uq.ało się zaobserwować masowego występowa
nia tego gatunku. W Beskume Sląskim (St. Geroch, 1955) występuje ma- .sowo Hormosina: ovulum (G r z y b o w s k i) v. gigantea G e r o c h w wa,rstw:ach górnych godulskich i ,dolnej części istebniańskich. W tych . warstwa<;h gatunek ten występuje jako charakterystyczny.
, W serii magurskiej, zarówno na terenie arkusza Zywiec jak i w oko- licach Grybowa, omawiany gatunek występuje masowo w warstwach leżą
cych. poniżej warstw inoceramowych.
W wyżej cytowanym zespole 'z Ptaszkowej ,zaznacza się licznie: Ba- tysiphon alexanderi C u s h m a n, (Cushman, 1946). Gatunek ten cechuje
także wiele zespołów podhodzących z warstw leżących pod warstwami ino- ceramowymi w okolicach Grybowa. N a terenie arkusza Zywiec Bathy- siphon alexanderi nie był spotykany.
W niektórych próbach kredowych pstrych łupków jak zresztą i innych ogniw omawianego profilu występuje Nodellum velascoense (C u s h m a n).
Niezgodnie z autorami zagranicznymi (M. Glaessner, 1939, V. Pokorny 1953), którzy 'zamykają granicę wiekowego zasięgu Nodellum velascoense (C u s h ma n) do najwyższej kredy i pa!eooem-l, ostatnie prace polskich mikropaleontologów z terenu serii śląskiej (St. Geroch, 1955) i podśląskiej
(F. HUlSS, 1957) rozszerzają znacznie zasięg wiekowy tego gatunku. Wpra- cy "Profil mikrofaunistyczny fliszu Karpat Sląskich (St. Geroch, 1955) na tablicy "Rozmieszczenie pionowe IIiikrofauny" omawiany gatunek wy-
stępuje w strefie faunistyc;:znej 4 Hormosina ovulum (G rz y b o w s k i)
. v. gigantea G e r o c h, tzn. w poziomie warstw górnych 'godulskich i dol-
nej części istebniańskich. Autor zastrzega się jednak, że "wyniki oparte
są na sporadycznych próbkach".
W j,ednostce Węglówki (F. HUISS, 1957) Nodellum velascoense (C u s h- m a n) obejmuje swoim zasięgiem interwał wiekowy od koniaku włącznie aż do środkowego eocenu, gdzie występuje w zespołach z Cyclammina a1J1-- plectens G r z y b 9 w s k i. W serii magurskiej (patrz tablica l) Nodellum velascoense (C u s h m a n) występuje od kredowych pstrych łupków dO'
środkO'wego eocenu w zespołach z liczną Cyclammina amplectens G r z y- bowski.
4 Strefa obejmuje większą m1ąższość warstw nil!; ją określa poziom. Strefa w której wY-
stępuje pewien zespół m1krofaun1styczny lub pojedynczy gatunek obejmuje zawsze WiękSZY interwał ·wiekowY niź poziom (przyp. aut.).
- Piśmiennictwo, wg którego wyznaezono zasięgi gatunków
otworni<:
References l. Grzybowski J. 2.
3.
4. Geroch S.
ó. Glaessner M.
6. 7. Hanzlikowa F. "
8. Liszkowa J.
9. Noth R.
:LO.
li1. Huss F.
112. Pokorny V.
113.
"
14. "
115. Majzon L.
,00. Ellis-Messina R.
lJ7. Dylążanka M.
lJ8. Franke A.
19. Cusman J.
Objaśnienia
Explanations
1897 1901 1896 19615 1937 l.939 1956 19156 1912 1961 195'7 11100 1951 1953 1943 194.0 1'923 1008 1946
l - gatunki długowieczne, 2 - gatunki znane z literatury pOlskiej, 3 - gatunki znane z literatury obcej, 4 ,.- występowanie nieliczne, 5 granica między eocenem
a kredą
l - long l1ved species, 2 - species known of Pollsh ·literature, 3 - species known of foreign litera- ture, 4 - rare occurance, 5 - boundary between Eocene and
Cretaceous
a, b - typy zespołów, ponad 10 okazów - 5 mm, do 10 okazów - 2 mm, do 5 okazów - czarny
punkt
a, b - types of aBsoc1ations, more than 10 speclmens - 5 mm, up to 10 specimens - 2 mm, up to
5 speclmens black pOint
Typowe zespoły mikrofauny dla warstw
Tabela l profilu litologicznego okolic Grybowa
, ,o-c.
maJ OdtVIlKi otwornic <:: ~.~ ~ !,>I~ ~ <::1 ~I~ ~t::oct'n <:: ~~~ri
\
~ ~ ~ ~ ~ ~ ~I~I·~I~
1-·~.~·t/traae.;~~~;~~~R~~~~g.~~~r~o~0~v~~t.~a~6p.~~~~000~W.;'~;~~i~---1~~I~II~.~~~~~t~
••• 2 . /kndrojJhrg~ I
••• 3 (j/omoJ",oIil!i lr/'l!§v/ari.r (urzgóowJ"Ki) k-l-++++-ł--l'--+-+-l 1,2, M
• •• f !/>ochamminoitTBJ' //'re§v/arir (Jllhire) _ ~H-t-nEj:::t:~~t::l M
••• S CgJ'fammilla .tvó§aleata YaJ"ltfeK
I '-1-...
".16' 8dthgJ"i,ohon
er.
Ilnrorm/J' .raN J :I/att ravng lYa,oienn~8 Heo,ońax t!'vónoo'v/oJ"4 6rz'yóow.J'ki g Ha,olo,ohM§moio'dIJ"
lip IIg,oerammin4 e!on.1'4Ia IJratiJ' fI AmmoQ/J'ctIJ" tenviJ"..t"imv.r órz'yÓow.J'Ki
II..? Lttvolvóa (non 8rad'y) (jrzyóoll'.r.f/
f j Heo,oń_x ,ollv/ireN 8Ndg
f+ /IIoo'e/lvm ve/aJ'C'Ot'n.re rCwhman) f3 t;yc/dmmlnd am,olecten.r
r
(jrzgÓow.rkiJ 15 lIajJlo,ońrag. f!X gr. walter! ((frzgóQwJ"k!) 11 5lomo.J'pir4 cń4roideJ" (JQne.J' et I'arłer) f8 Hf!cvrwldeJ'fi I'ledln_ conreru (órz'yÓQw.rJ"i J 2P HńtJóo'ammina linedri.r 8Mdg
2f Jrocńdmmino/deJ" J"vót:t1ronalW (6'rzgóoH<J'łi)
122 Trocńdmm/no/de.r cQn!tJr/w (6rzgóQwJ"kt!
IzJ lIajJlo,oń/l1gmQ/tTe'J" J"IIÓ';-/OÓOJ'w J'aN' N AmmQóacvllfeJ" ronl/nf!nJ"iJ" tJrzgóow.rki
~s Tńdlmanammina J"lIófvróinata 5rzgóow.rki
~6' J'accammina ,o/aC'enta (órzgóow.rKiJ 2l iJ/omoJ',olra gord/a/iJ' (.JoneJ", d I'ark .. r) 28 G/omoJ'jJ//tl g/omeralil (órz'yóoworki) 21 TroC'!JdmminoideJ' protell. (Karrer J
~ li'zeń.rlkina e,o/;ęona Hzeńdk 3f Gloó/,?er/iJa trl/ocllńiJoitTe.r Plllmmer
1J2 Heo,ohax ·Qvv/o/tTe.r !l'y/~żanka
IJJ
lIy,oerammina .;-rr'yóo;wk/ flY/-iial1kaIJ+ tJ/omOJ',oira poro'iallJ' (J. et I'.) y. a'i//vnd CI/J'ń.
~ li'eojJńax IMtlclI/arl.r órryóowJ'kI Jó IIQrmo.r/M oyu/vm(tJrryóowJk')
31 Criól'OJ'tollloide.r trini/arM./J (Cllorń. d.Jary.) J8 #atanzi4 vartan. (ó/aeJ,merJ
Jg Trocńammina ,floó/ger/iJl/brm/J (.Jt:Y1eJ"etl'drKet]
f(J 1I0rmo.rlna 01'11/11117 (órzgó/ v. ,f/,fdntea (jdracń.
f! lIal'lq<>ńragmo/o'e.r J"lIóorólcv!ur/J (ÓN'yÓOW.r-f"/) ,2 li'ecllrvoio'eJ' wal/er! (6rzgóo/Kfłi)
+3 J,oi/'o,olecliImm/iJa a'en/ata (AIM) H !lorothia trocho/de.!' (Nar.rJ'ol1) M tlunyv/drta /loNall;r flf/llite) fó 8a!il'yJ/jińon #'
+1 8a.!ńy,rjJ/Ion ~/exantTeri Cv.rńman frf tfńaóo'amm/iJa dXrcrł'la 8rady +1 Ammoa'i.Jcv.r e).' ,f" /iJcertw d'tlró
j(J (jviy"/'/I1a.mmma .lanko/ #<!Iron
,fI Pled/na.r,o
~l /(drrerit:/la .fI'.
I .
I~~:
1· ~I~r ~~ ••
~=t:1.:1 ••
II-~ I I .
•• ,
~ ~ ==~
I I~ I
.1 3, •
• ;8,f(
9,1f 5.8,f1 ff
~
3.+/0,(1' fO/!
.,G/I- 8,11 i,,6/f,f9' 19
• ~ ~ ,1Ii.~ l (f/S
I
I
Zespoły podobne do omówionego z ptaszkowej zawierają próby z pstrych łupków z terenu arkusza Zywiec z okolic Pilska. Przykład może stanowić następujący zespół:
Bathysiphon
Saccammina pZacenta (G r z y b o w s 'k'i) Hyperammina ęZongata B r a d y
Hyperammina grzybowski D y ląż a n k a Reophax ZenticuZaris G r z y b o w s k i
Hormosina ovuZum (G r z y b o w s k i) v. gigantea Hormosina ovuZum (G r z y b o w s k i)
NodeZZum velascoense (C u s h m a n) Ammodi8cus' ex gr. inceTtus d' O r b.
Trochamminoides proteus (K a r r e r) Trochamminoides irregularis (W h i te)
, Trochammirioides 'contortus (Gr z y b o w s k i) ThaZmannammina subturbinata (G r z yb o w s k i) Recurvoides
PZectinacf. Zenis (G r z y b o w s'k i)
• I
' .
I IGeroch,.
• I
I
•
I I I I IPoza omówionym typowym zespołem, powtarzającym się wielokrotnie- w pstrycll łupkach okolic Grybowa i terenu aI'lkus'za Zywiec, stwierdzono kilka zespołów, ktocy:ch poszczególne gatunki mają ściślej sPrecyzowane
znaczenie stratygraficzne. ,
'Próba z okolic Grybowa z Kąc1owej, z czerwonych łupków kredo-
wych, za,wiera obok dość licznej Hormosina ovulum, (Gr z y b o wISk i) v. gigantea G e T'OC h, Plectorecurvoides alternans N'O t h (N oth alb-ce-, noman). Ten sam gatunek (1 osobnik) oz.nac'zony został w próbce w pstrych,
łupków Pilska na arkuszu Zywiec, z punktu ponad poziomem występo
wania Globotruncana lapparenti tricarinata Q u e r e a u (turon-ma-' strycht), czyli jego zaSięg wiekowy musi obejmować przynajmniej i turon., Odmienny zespół ma jedna próbkazPtaszkowej z górnej części czer- wonych łupków (patrz1ablica 1). Obok nielicznej hormosiny występuje
tutaj masowo: U:vigerinammina jankoi M a j z i() n, liczny: Recurvoides, Plectina, Karreriella j Haplophragmoides walteri (G rzy b o w s k i). Jest~
to zespół podobny do spotykanego w serii podśląskiej (J. Liszkowa, 1956),..
w górnej części czerwonych łupków leżących pod warstwami węglo-'
wieckimi.
MIKROFAUNA PIASKOWCOW ZE SZCZAWlNY
Próby z piaskowca ze Szczawiny pobrane z całej miąższości tego- kompleksu wykazują naj bogatsze zespoły w części o największym skupie-, . niu łupków, na przejściu do pstrych łupków niżej leżących. Wśród zespo-
łów tego ogniwa występują dwa typy,które charakteryzują maksima nasilenia ilościowego: Hormosina ovulum (G r z y b o w s k i) v. gigantea
G,e r o c h lub Bathysiphon sp. (patrz tablica 1).
W Beskidzie Śląskim (St. Gerooh, 1955) Bathysiphon sp. "szczególnie- jest pospolity w warstwach górnych godulskich i istebniańskich".
Otwornice: Bathysiphon alexanderi C u slhm a n (1946, santon); Spi- roplectammina dentata (A l t h) Cushman, 1946 - senon; M. Glaessner.
1939 - kampan-dan; St. Gerooch, 1955 - warstwy goclulskie-istebniań-
ski e; F. Huss, 1957 - (koniak-mBJStrycht); Dorothia trochoid es . (M a r s- s o n) (A. Franke, 1927 - turon górny - senon; F. Huss, 1957 - koniak- mastrycht); Trochammina globigeriniformis (Jones et Parker) (St. Geroch,
1955 - warstwy gadulskie, F. Huss, 1957 , - koniak - eocen); Rzehakina 'indusa (G r z y b o w s k i) (St. Geroch, 1955 - ' warstwy istebniańskie
.dolne, F. Huss, 1957 - koniak - mastrycht), wdhodzące w skład zespo-
łów w próbach piaskowoowze Szczawiny, różnią je od zespołów pstrych
łupków niżej leżących; z drugiej stron'Y ńatomiast tworzą formy przej-
'ściowe z formami występującymi w dolnych poziomach warstw inocera- mowych (patrz tabela 1).
Piaskowce re Szczawiny z terenu arkusza Zywiec mają zespoły po- dobne do pochodzących z okolic Grybowa, widoczny jest tylko brak nasi- lenia ilościowego w gatunka,ch i osobnikach. Przykład może stanowić
próba 'z wielkiej Sopotni (potok Cebula).
Rhabdammina linearis G r z y b o w s k·i •
Bathysiphon I
Saccammina placenta (G r z y b o w s k i) I
Dendrophrya excelsa G r z y b o' w s k i I
Aschemonella I
Reophax pilulifera B r a d y I
Hormosina ovulum (G r z y b o w s k i) v. gigantea • Glomospira gordialis (J o n e s et P ark e r)
I
Ammodiscus
I
Haplophrcigmoides cf. suborbicularis(G r z y b o w s k i) • Trochamminoides contortus (G r z y b o w s k i) I
Trochamminoides irregularis (W h i t e) I
Rzehakina incZusa (G r z y b o w s k i) I
Trochammina globigeriniformis (J O n e s et P ark e r) I
T.abel,a 2 podaje zesta,wienie otwornic występujących w faunistycznej strefie Hormosina ovulum (G r z y b o w s k i) v. gigantea G e r o c h w serii magurskiej, tzn. w pstrych łupkach i piaskowcach re Szczawiny i w Beskidzie Sląskim (St. Geroch', 1955). W zestawieniu mikrofauny stref hormosinowych występują tylko ba,rdzo małe TÓżnice pomiędzy otworni- cami serii magu'rSkiej i śląskiej, które nie pozwalają na stwierdzenie cał
kowitej ,identyczności. Wśród otworrnic Beskidu Sląskiego nie zilajduj~my
gatunków występujących w warstwach kredowych serii magurskiej: Ba- thysiphon alexanderi (C U 5 h m a n), Hyperammina elongata B r a d y .oraz "śLadu" fau'lly wapiennej (patrz tabela 1).
W magul"skiej strefie hormosinowej brak natomiast z otwornic ozna- czonych gatunkowo w serii śląskiej tylko: Rzehakina epigona (R z h.) i Cystammina subgaleata V a s i
c
e k f. depressa. Obydwa wymienione gatunki występują w górnej części strefy hormosinowej w warstwachistebniańskich dolnych. Ponieważ niektóre gatunJk:i otwornic Beskidu Slą
skiego występują tylko w OIZnacreniu rodzajowym, nieffiOŻUw€ j-est przed- stawienie analogii w cyfrach. .
W Beskidzie Sląskim pod strefą horIllOiSinową (warstwy godulskie
środkowe i dolne) występuje podobna mikrofauna, tylko znacznie uboż
sza, nie zawierająca jednak żadnych nowych gatunków.
Tabela 2, Mikrofauna strefy Hormosina ovulum (G r z y b o w s ki) v. giganlea G e r o c h
Seria IruiguI1Ska
Rhabdammina linearis B r a d y Rhabdammina discreta B r a, d y Rhabdammina
Bathysiphon Bathysiphon sp.
Bathysiphon aLexanderi C u s,h m a n Saccammina pLacenia (G r z y b o w s k i) Hypermmina eLongata B r a d y
Hyperammina Grzybowski D y l ą - :i:anka
Dendrophrya
DendrophTya Tobusta G r z y b o w s k i DendTophTya exceLsa G r z y b o w s k i ReophaJ; piluLifera B T a d y
Reophax lenJticuLaris G T Z
Y
b o w s k i Hormosina O1)uLum (G r z y b o w s k. i) HOTmosina ovuLum (G r z y b o w s k i)v. ,gigantea G er o c h
Nodellum velascoense (C
u
s h m a n) ilmmodtscus tenuissimu.s G r z y b o w-ski
Ammodiscus ex gr. incertus d' O r:b . Glomospira charoides (J' o n e s et
Parke r)
GlomospiTa irreguLaTis (J' on e s e t Park er)
TroC'hamminoides irreguLaTis (W h i t e) TTochamminoides contoTtus {G r z y-
'bo wsk i)
.HapLophragmoides cf: subord. (G r z y- bows k i)
RecuTvoides
RecuTvoides waLteri (G r z y b o w s k i) SpiropLectammina dentata (A l t h) Dororthia tTochoides (M a r oS s on)
Rzehakina indusa (G r z y ib o w s k i) TTochammina globigeTinifoTmis (J o -
n e s et P ark e r) S'lad fauny wapiennej
Seria śląska
Rhabdammina discreta B r a d y Bathysiphon
Saccammina placenta (G r z y b () w s :k i)
HypeTammina GTzybowski D y l ą -
żanka
"DendTophTya"
DendrophTya excelsa G r z y b o w s k i Reophax piluLifera B r a d y
Reophax lenticulaTis Gr z y b o w s k i Hormosina ovuLum (G r z
y
bo
w s k i)Hormosina ovuLum (G r z y b o w s k i) v. ,gigantea G e r o c h
Hormosina sp
Nodellum velascoense (C u s h m a n)
Ammodiscus ex ,gr. incertus d'O r b.
Glomospira charoides (J' o n e s et P,a r ke r)
Glomos:pira irregularis (W h i t e)
Trochamminoides Brak
oznaczenia HaplophTagmoides gatunków
RecuTvoides - różne gatunki
SpiToplectammina den tata (A l t h) Valvulinidae - Brak oznaczenia ga-
tunków)
Rzehakiirna indusa (Gr rz y ob o w s ki) TTochammina ex gr. globigeTinifoTmis
(J o n e s et P ark e r) Rzehakina epigona (R z e h a k) Cystammina subgaleata V a s i
c
e kv. depTessa Geroch
MIKROFAUNA WARSTW INOCERAMOWYCH
Próby pobrane z warstw inoceramowych mają wiekowo różne zespoły
otwornicowe. Tłem prób są długowieczne aglutynujące ątwornice i rodzin:
Reophacidae, Ammodiscidae i Lituolidae. Otwornicą charakterystyczną
dla wszystkich poziomów wiekowych waTstw inooer.amowyclh jest: H or- mosina exelsa (D y ląż a n k a)
=
Hyperammina excelsa D y ląż a,n k a z Szymball"'ku.Przewodnie otwornice kredowe: Osangularia · florealis (W h i t e); . (J. Cushman, 1946 - kampan-dan; R. Noth, i951 ~ kampan; J. Liszko- wa, 1956 - kampan-dan;.F. Huss, 1957 - koniak-mastrycht); Spiroplec- tammina dentata (A l t h.), Dorothia trochoid es (M a r s s o n) występują przykładowo w próbce z Binczarowej 31 (tabela 1, typ a).
Zespół o wiek iI dan-paleocenz wskaźnikan:n stratygraficznymi: Ma- tanzia varians (G l a e s s n e r) (1937 - dan-paleocen); Cribrostomoides trinitatensis C u s h m a n et Jar v i s (Noth, 1951 -:- kampan-ma- strycht); Trochammina globigeriniformis· (J o n e s et P ark e r) za- wiera próbka z Binczarowej (tablica 1).'
Następujący zespół mikTOrf.aunistyczny pochocłzi z stropowej partii warstw inoceramowych z Ptaszkowej (okolice Grybowa) pobrany z czer- wonych łupków.
Bath'llsiphon I
Saccammina placenta (G r z y b o w s k i) I
H1Jpermmina elongata· B r a d y
II
Dendrophrya
n
Dendrophrya robusta G r z yb o w s k i I
Dendrophrya excelsa G r z y b o w s k i
I
Reophax subnodulosa G r z y b o w s k i
n
Reophax lenticularis G r z y b o w s k i . Hormosina ovulum (G r z y b.) v. gigantea G e r o c h I
L,ituotuba lituiformis B r a d y
I
Glomospira charoides (J o n e s et P ark e r)
II
Glomospira glomerata (G r z y b o ws k i) I
Glomospira irregularis (G r z y b o w s k i) I
Trochamminoides
I
Trochamminoides proteus '(K a r r e r) I
Trochamminoides irregularis (W h i t e) I
Haplophragmoides walteri (G r z y b o w s k i)
I
Cr'ibrostomoides trinitatensis C u s h m a n et Jar v i s
I
Plecti.na conversa (G r z y b o w s k i) I
Plectina cf. lenis (G r z y b o w s k i) I
Z terenJU arltusza Zywiec jednym z najmłodszydh zespołów roikrofau- nistycznych warstw inoceramowych jest następujący zespół paleoceński
z Sopotni Wielkiej:
Bathysiphon
Saccammina placenta (Gr zy b o w s k i) Hyperammina elongata B r a d y
Hyperammina grzybowski D y ląż a n k a Dendrophrya
Dendrophrya robusta G r z y b o w~ k i Reophax pilulifera B r a d y
Noli.eHum velascoense (C u s h m a n) Glornospira irregularis (G r z y b o w s k i) Gtomospira gordialis (J o n e s et P ark e r) Lituotuba lituiformis B r a d y
Ammolagena elavata (J
o
n e s et . P ark e r) Trochamminoides irregularis (W h i t e)Trochamminoides subcoronatus (G r z y b o w s k i) Haplophragmoides ex gr. walteri (G r z y b o w s k i)
• •
• , • II
I , , , ,
I I
I
IReCUTVoides
III
Recurvoides walteri (G r z y b o w s k i)
'I'
Trochammina variolaria G r z yb o w s k i
Rzehakina cf. fissistomata (G r z y b o w s k i)
I
M'ltanzia t:arians (G l a e s s n e r) I
Z warstw inoreramowych "regionu B" w ujęciu W. Sikory i K. Zytki (1956) na arkuszu Zywiec - opracowano szereg próbek z Zabnicy, Pilska;
Sopotni i Zł.atnej. Zespoły fauny z tych próbek są znacznie uboższe, praw- dopodobnie wskutek większego zapias2lczenia basenu. Występują tutaj jednak te ,same gatunki, chociaż nie wszystkie, z grupy charakterystycz- nych dla warstw inoceramowych, z okolic Grybowa. Są to: Reophax ovu- loides D y ląż a n k a, Rzehakina epigona (R z e h ak), Glorrwspira gor- dialis (J on es et P ark e r) v. diffundens C u s h m a n, Cribrosto- moides trinitatensis C u s h m a n et Jar v i s i Matanzia variam (G l ae s s n er).
Długowieczne otwornice zespołów warstw inooeramowych z okolic Grybowa i z ter·enu arkusza Zywiec są cytowane również w literaturze z innych terenów. Rzadko powtarzające się natomiast, i rozmaite prze- wodnie otwornice, szczególnie górnokredowe, stw:arzają różne typy ze-
społów warstw inoceramowych. Np. z przewodnich otwornic górnokredo- wych z okolic Grybow:a tylko Dorothia trochoides (M a r s s o n), = Ver- neuilina abbreviata R z h. występuje u Friedberga (1901).
Interwał wiekowy warstw inocer.amowyoh z okolicy Grybowa okreś
lają wyżej podane zespoły próbek z Binczarowej i z Ptaszkowej.
W próbie z· Binczarowej wśród przewodnich otwornic tego respołu
forma Osangularia florealis ma n-ajmniejszy zasięg. Ponieważ z jednej tyl- ko publikacji (Huss, 1957) wynika, że gatunek ten dochodzi do koniaku - a poza tym znany jest jej zasięg od kampanu do danu - uważam że wiek tego zespołu jest kampański, a zarazem jest on dolną granicą warstw inoceramowych. Górną granicę stanowi paleoceńska próba z ptaszkowej pobrana już 'z wkładki czerwonych łupków z najwyższych poziomów 'kredy inoceramowej .
MIKROFAUNA EOCEŃSKICH PSTRYCH ŁUPKOW
. Seria pstrycll. łupków ma zespoły bogate
w
gatunki, licznie reprezen-towane z rodzin: Ammodiscidae, Lituolidae i Valvulinidae .. Występowanie
tych gatunków zaznacza się już w próbach pobranych z najwyż,szycli po- ziomów warstw inooeramowych. Duże nasilenie ilościowe, wspólne dla. paleocenu warstw inoceram owych i dolnego eocenu pstrych łupków, wy-
stępuje szczególnie u otworniC z rodzin Lituolidae - rodzaj: Recurvoides i Valvulinidae; Próby pstrych łupków mają dolnoeoceńskie zespoły mikro,;.
faunistyczne. Np. próbk.az BiJnJczarowej (patrz tabela. 1) przedStawia ,dol-
no-eoceński zespół . glomospirowy: Glomospira charoides (J o n e s et P ark er), Glomospira glomerata (G r z y b o w s ki), . Glomospira gor- dialis (J o n e s et P ark e l'~. Charakteryzują
poia
tym tę próbkę:Rzehakina ,epigona R ze h a k i Jf.aplophragmoides walteri (G r z y b o w-
:S
'k
i) typowy i liczny w eocenie ~ inagutskim i Beskidu Śląskiego .. Podobne zespoły dolnoeoceńskie glomospirowo-rzehakinowe' stwier-
·dZlOno na terenie arkusza Zywiec (Naukowe sprawożdanie roczne autora 1954). Próbka (patrz tabela 'l) przedstawia dolnoeoceński zespół Haplo-
phragmo~des - Ammobaculites, gdzie licznie występuje Haplophragmoi- ,des subglobosus S a r s, walterii sp. ex gr. walteri. W zespole tym zjawia . się rzadko Ammobaculites fontinef!,sis G r z y b o w ski. " .
MIKROFAUNA WARSTW HIEROGLIFOWYCH
Mikrofauna warstw hieroglifowych ku stropowi wybitnie" ubożeje.
W poziomach najn:iż:szych występują zespoły środkowoeocenskie z liczną
Cyclamina amplectens G r z y b o w s ki. '
Od połowy swej miąższości facja warstw hieroglifowych na terenie -omawianym sięga do górnego eocenu. W górnych par,tiach warstw hiero- .glifowych występują zespoły mikrofaunistyczne z charakterystyczną ma-
sową Cystammina subgaleata Va s i
c
,e k, obok ubogiej ilościowo, cza- st:;m tylko zaznaczonej ślaąem fauny wapiennej. Takie Same . zespoły.stwierdzono na terenie arKuSza ZyWiec w warstwach hieroglifowych Mi-
łówki i Sopotni (Sprawozdanie naukowe autora 1955 i 1957). Poz~ tym
.;J8. terenie {lrkusza Babia Góra (P~aca w przygotowaniu do druku)stw:e;,-
dZIOna również zespoły z masową, Cystammina subgaleata V a
s.
ic
e k,z bogatą mikrofauną wapienną i górnoeoceńskimi . :numulitami (Nummuli- tes fabiani P r e v e·r i N. semicostatus (K a U f m a n) - oznaczenie
F. Biedy). '
Piaskowiec magurski . ma bardzo ubogą mikrofaunę w gatunki i osobniki.
. WNIOSKI
Pstre
łupki
kredowe' ipi~kowce
ze Szczawinymie~zc~ą się
w 'inter- wale wiekowym obejmującym strefę Hormosina ovulum (G r z y b o~$ ki) v. gigantea G e r. o c h i zasięg wiekowy gatunku Plectorecu'i'voides . ,alternans N o t h. . . . .
. Stref,a hormosinowę w Beskidzie Śląskim, według" St. Gerocha jest ograniczona do warstw górnogodulskich i dolnoistebniańskich. ,Wiek -warstw ·,goduLskich w Beskidzie Śląskim według J .. Burtan, K KQriior i M. Książkiewicz (1937) zamyka się w interwale alb-cenoman; Ostatnio
Kwartalnik Geologiczny ~ 11
M. Książkiewicz uważa (M. Książkiewicz, 1956a, b), że mogą one również oQejmować i turon. Stąd wiek strefy hormosinowej, a co za tym idzie- wiek pstrych łupków kredowych i piaskowców ze Szczawiny na arkuszu Grybów zamyka się w wyżej wymienionym interwale wiekowym - łącz
nie z wiekiem warstw dolnoistebniańskich. Ostatnio według autorów L. Koszarskiego, W. Now.aka i K. Zytki (praca w przygotowaniu do dru~
ku), wiek warstw godulskich zamyka się w interwale cenoman - dolny senon. Na tej podstawie wiek nasqch warstw należał()lby zamknąć w in- terwale wiekowym cenoman - dolny senon z d()llic7Jeniem wieku warstw
istebmańskich dolnych. Opierając się natomiast na zasięgu wiekowym gatunku PlectoTeCUTvoides alternans N o t h (wg autora w serii magur- skiejalb-1iur()lI1) wiek pstrych łupków kredowych okolicy Grybowa za-·
myka się w interwale wi€'kowym alb-turon, natomi:ast wiek piaskow- ców ze Szcza·winy i warstw inocer:amowych w interwale turon-paleocen.
, W paleogenie okolic Grybowa zaznaczają się wyraźnie trzy poziomy mikrofaunistyczne: dolnoeoceński w pstryCh łupkach, środkowo i górno-
eoceński w warstwach hieroglifowych. Należy podkreślić, że granice mi- krofaunistyczne między poziomem dolnym a środkowym pokrywają się
z granicą między dwoma ogniwami litologicznymi, tj. między pstrymi łup
kami i warstwami hieroglifowymi. Natomiast granica między poziomem drugim i trzecim, tj. między środkowym i górno eoceńskim biegnie wśród
wa,rstw hieroglifowych.
Karpacka Stacja Terenowa l. G.
Nadesłano 14 września 1957 r.
PISMlENNICTWO
BLAlCHER J. - Niedrukowane naukowe sprawozdania roczne. Archiwum l. G.
Kraków.
BURTAN J., KONIOR K., KSlĄZKIEWlCZ M. (193'7) - Mapa Geologiczna Karpa,t Sląskich. P. A. U. Wydawnictwa Sląskie. Kraków.
CUSHMAN J. (11946) - Upper Cretaceous Foraminifera of the United States and adjacent areas. Geol. SUl('vey, PrCY.fes. Pape·r 206. Washington.
DYLĄZANKA M. (11923) - Warstwy inoceramowe z łomu w Szymbarku koło Gor- lic. Roczn. Pol. Tow. Geol. l. Kraków. .
FRIEPBERG W. (1901) - Otwornice warstw inoceramowych okolic Rzeszowa i Dę
bicy. Rozpr. P. A. U. Ser. B, 41. Kraków.
GEROCH S. i GRADZIŃSKI R. (1961» - Stratygrafia serii podśląskiej żywi.eckiego
okna te:ktonicznego. Roczn. Pol. Tow. Geol. 24, z. 1, str. 3--41~t Kraków.
GEROCH S. (1956) - Profil mikrofa'UIlistyczny z fliszu Karpat Sląskich (rękopis).
GLAESSNER M. (1937) - Die Foraminiferen der altesten Tertiarschichten des Nordwest Kaukasus. Probl. Paleont. 2-3. Moskau.
r
JlEJCHIDP M. ~II9GI9) - Marre[pllłlHlJIbI IR ~€OtH'l\'JIJlOrnmi IH C'I1.Pa'l'~ IpaJiolIDB [paI3IBIH'l'IHJ'I ~npm300bIlX IDy\lllłtaIHOB. AK~. H<l(YL't OOOP. (H3 pa-ÓOO'bI: "Pe3'YJIh'l18lTbI 1HI"JC.'I€IĄIOIBaIHlłWI i1pH3EliBbIX JB,YI.11IRaIHOIB H!pbJlMlClK1o-RaIBI!raC:l-
CIROit reoJ:OOIillł'lectRoit IIlJPOOOlH~HIIł".) HIHICT. roplO'IIlł:XIfuIron. MOOHJBaJ.
ó Wnioski powyEze zostały oparte na nowYch danych, stąd nlęgodność wYników z pra<:ą
W. Sikory (Kwart. Geol., 3-4, 1957, str. 508) jest obecnie nie aktualna.
FRANKE A. (11928) - Die Foraminiferen der oberen kreide Nord und Mitteldeutsch- lands. Abhandl. der PJ."euss. Geolog. L.-A. N. F. Heft 11Ił'. Berlin.
GRZYBOWSKI, J. (1896) - Otwornice czerwonych iłów zWadowic. Rozpr. Akad.
Um. 30. Kraków.
GRZYBOWSKI J. (1897) - Otwornice pokładów naftonośnych okolic Krosna.
Rozpr. Akad. Um. 33. Kraków.
GRZYBOWSKI J. (1001) Otwornice warstw inoceramowych okolicy Gorlic.
Rozpr. Akad. Um. 41. Kraków.
HANZLIKOV A F. ~1006) Mikrostratigrafick:y vYzkum popisowaneho uzemi a jeho okoli. Geol. Magur. Flyse u Severnim Povodi Vahu MeziByteon a Trencinem. Ceskoslov. Akad. Ved. str . .207~219, Praha.
-lIOMOLA V., HANZLIK E. (11955) - Biostratigrafick:e Tekton a lithologick:e studie na TeSinku. Sbornik 'Ostfedniho 'OstaVIU Geologickeho. Oddil paleontolog.
21, str. 317--4311, Praha.
HUSS F. (1957) - Stratygrafia Węglówki na podstawie mikrofauny. Acta Geol.
Pol. 7, str. ~. Warszawa.
KOZIKOWSKI H., JEDNOROSKA A. ~1956) - Badania geologiczne i mikropaleon- tologiczne w dolinie Słonicy (Beskid Zachodni). Acta Geol. Pol. 6, str.
40&--4119. Warszawa.
KOSZARSKI L., NOWAK W., ŻYTKO K (1958) - Stratygrafia serii śląskiej i pod"-
śląskiej na północ od Sanoka. Inst. Geol. (praca w druku). Warszawa.
KSIĄŻKIEWICZ M. 000&) - Geology of the Nordhern Carpathians. Geol. Rund- schau, '45, z. 2, str. 3169-4H. Stuttgart.'
KSIĄŻKIEWICZ M.' (li9516b) - Zagadnienia stratygrafii Karpat na tle paleogeografii.
Przegl. Geol., z. 10, str. 4415--41515, Warszawa.
LISZKOWAJ. (1006) - Mikrofauna serii podŚląskiej. Prz. Geol., z. 11), str. 483~69.
Wli,rszawa.
MAJZON L. (1943) -Beitriige :rur kenntniss einiger Flyschschichten des Karpaten- vorlandes mit Riicksicht auf die Globotruncanen. Mitt. kg!. Ungar Geol. Anst., 1. Budapest.
'NOTH R. (11912) - Die Foraminiferen der roten Tone von Barvinek und KOmar- nok. Beitr. Paleont. Geol. Oester. Ung. orient. 25, Wien-Leipzig.
NOTH
R.
~1ł9151) - Foraminiferen aus unter und Oberkreide des oesterreichischen Anteils an Flysch, Helveticum Vorlandvorkommen.POKORNY V. (1950) - On The Microfauna of The Eocene Green Clay of Nikoleice.
Moravia, Czechoslovakia. Rozpr. II. Tr. Ceske Akad., 49, z. 15. Praha.
POKORNY V. (1951) - The Microstratigraphical Position of The Herspice Gravels in The Eocene oh the Zdanice Series. (With. a Description of the Fora- minifera of the Neighbouring Clays). Rozpr. II. Tr. Ceske Akad. 52 (1951) 28. Praha.
POKORNY V. (1953) - Zprava o Mikropaleontologickym Vyzlrumu Magua.-skeho Flyse we Chribech. Zpravy ,o geologickych VyzkumeC'h v roce 1953.
'Ostr. Ust. Geol. Praha 10014, str. 1158-161.
SIKORA W. (1967) - Nowe dane o stratygrafii Serii Magurskiej w okolicy Gry- bowa. Kwart. Geol., 1, z. 3--4, 1007, str. 4!J8.--<5!10.
SIKORA W. i ŻYTKO K. (111966) - Stratygrafia serii Magua.-skiej Beskidu Wyso- kiego na arkuszu Żywiec. Prz. Geol., z. 10, str. 469-71. Warszawa.
ELLIS B., MESSINA R. (1940) - Catalogue of Foraminifera. Amer. Museum of Nat. Hist. Spec. Publ.
Jadwiga BLAICHER
TBE MICROFAUNA OF THE MAGURA SERIES OF THE GRYBOW REGION (MIDDLE CARPATmANS)
Summary
The author based her investigation of the microfauna in the region of Grybów upon its strą.tigraphical-lithological profile (W. Sikora, :l!9(7) and compared it with the microfauna of the region of the Żywiec sheet having a similar stratigraphy (W. Sikora and K. Żytko, !11!J56).
The purpose of this paper is the micropalaentological dooumentation of .the age of the beds underlying the Inoceramian. beds.
The microfauna of ~e Cretaceous variegated shales and of the Szczawina sandstones which lie underneath the Inoceramian beds, so in the vicinity of Gry- bów as in the region of Żywiec sheet discloses assoeiations featured by the abund- ant appearance of species: Hormosina ovulum (G r z y b o w s ki) v. gigantęa G e r o c h.
In the Silesian Beskid (St. Geroch, 19515), speeies Hormosina of large dimen- sions - much larger than reported by Grzybowski C189t;) - appear plentifully in the Upper Godula beds and in the lower part of the Istebna beds.
For the age interval extending between these two horizons, St. Geroch indicates as stratigrap'hical index the variety of species Hormosina: "v. gigant~a" basing on its intensity of occurrence.
A comparison of the foraminifers· of Hormosina, ovulum (G r z y b o w s k i) v . . gigantea G e r o c h zone from the . region of Grybów, with those from the same 'zone in the Sil~sian Beskid (St. Gerodh, 1955) reveals asimilarity almost approaching
identity (comparative table in polish text). .
The species Plectorecurvoides alternas N o t h (Noth, Albian-Cenomanian) was proved in a sample from Kąclowa (Cretaceo:us red shales of Grybów vicinity).
The same species was determined from a samp1e of variegated shales of Pilsko
(Żywiec. s'heet) above the Globotrunca,na lappa,rent.i trica,rinata Q u e r e a u zone . (Turonian-1VIaastrichtian) therefore (this species) must extend to the Turonian inclusively. In sandstone complexes from Szczawina occur also foraminifera di,..
stinguishing this microfaUlIla from that originating from the CretaceOlUs variegated shal,es presenting at. the same time a link (uniting) with lower horizons of Inoce- ramianbeds (see Polish text p. 300).
Every horizons of the stratigraphical~lithologicalprofile have their Dwn cha- racteristic associations of foraminifera.
The Inoceramian beds show the following Upper Cretaceous associations:
Spiroplecta,mina dentata (A l t h), Dorothia, trochoides (M a r s s o n), Osa,nY1J,Ia,ria f.Zorealis (Wh i t e); (Danian-Palaeocene): Cribrostomoides trinita,tensis eu s hma n et Jar v i s, Trochcimmina, globigerinifprrnis J. o ne s et P ark e r, Mat.anzia va,ria,ns (G l a e s s n e r), and, furthermore, Palaeocene assoeiations with features approaching them to the Lawer Eocene forms, with numerous species of Lituolidae and Va,l-"
vulinidae.
rndex . foramin1fera for assOciations of tbe highest horizons of the Inoceramian creiii:ebuś' l~ :Mata'iizia 'vatians (O la'e iii s
n
er) ',2:. . (see Polish text: associations Ptasżkowa and' Wielka Sbpotnia. ot). the.-lltea:of the Żywiec sheet, page ... ). The microfauna of the Inoceramian beds on the area ofżywiec sheet discloses similar,•
but somewhat scantier, associations. Here appear the same foraminifers - although not aU of them - of the group characteristic for the Inoceramian beds. They are
the, following: Reophax ovoloides D y 1 ą Ż a n k a, Rzehakina epigona (R z e h ak),
Glomospira gordialis (J o n e s et P ark e r) v. diffundens C u s h ni a n, Cribro- stomoides trinitatensis C u s h m a n et Jar v i s and Matanzia varians (G l a e s s- ne.r).
The comparison of described associations of foraminifera from the Inoceramian beds in the region of Grybów with associations known from ·literature discloses an identical occurrence of long-lived forms, but different indexforaminifera bring about a marked variety in the 'types of associations. The age of the Inoceramian beds might be embraced in the period from the Campanian to' the Palaeocene.
T.he variagated shales contain Lower Eocene associations characterized by a large numerical concentrati0JCl of. one species or by the. appearance of an index form, without" re gard for its, number of specimens. As example may serve the following associations: Glomospira - Rzehakina and Haplophragmoides - Ammo- baculites (see polish text, page 395).
The hieroglyphic beds reveal a Middle Eocene (Cyclammina amplectens G r z y-, b o w,s k i) and Upper Eocene fauna (abundantly: Cystammina subgaleata Va- s i
c
e k besides the caIcareous one).The Magura sandstone complex shows a scanty microfauna both in species and in specimens.
The Eocene associations of the Grybów region contain, analogous forms in sampies taken from the area of Żywiec sheet.
Conclusions
The ageof Cretaceous variegated shales and sandstones from Szczawina embraced between the Hormosina ovuhim(G r z y b o w s k i)
v.
gigantea G e r o c h zone and the upper extension 'of the species Plectorecurvoides alternans N o t h .. Concluding from extension of the species Plectorecurvoides alternans N o t h,
in the Magura series and from the recent studies concerning the age of Godula beds (occurrence of Hormosina; see Polish text page 36:15-96) the age of Cretaceous variegated shales in the vicinity of Grybów is Albian-Turonian, 1ihat of the Szcza- wina sandstones and Inoceramian beds ---.:... Turonian-Palaeocene.
Thuse in faunistic zones are ·di!ltinguished in the Palaeogene of Grybów re- gion: Lower Eocene in the variegated shales, Middle and UpperEocene in the hierog1rphic beds.
