O możliwości wykorzystania piaskowców warstw istebniańskich z okolic Dobczyc

.Maria· KITA-BADAK

o możliwości wykorzystania piaskowców warstw istebniańskich z okolic Dobczyc

Coraz

większy

rozwój budolWlllctwa

zaznaezający się IW

ostatnim okresie jest

przy,czyną dużego

zainteresowania

łoka.Jnytmi

surowcami skalnymi.

Znajomość

tych utworów jest

przeważnie .

niedostateczna.

Naj,częstszyni wskaźniki,em. przydatności materiałów

skalnych jest ich

.

doif:ychczasowe

użytkowanie

dla 'Celów lIliejscowych.

Do niedawna

~ '

budownictwie wiejSkim,

~

nierzadko i miejskim jako podsta.wowy

.

surowiec

używano

drewno, natomiast

kaInień był

stosowany jedynie na podmurówki czy fundamenty. Obecnie budow- nictwo coraz szerzej

użytkuJe

naturalne

materiały

kamienne,

wśród

których

należy wymienić kamień łamany, żwir,

plasek itp:

Poniżej

przedstawiono

c~akterystykę

piaskowców warstw

istebniańskic'h

oko- [icy Do1:j,czy'c jako surolwca na

kamień .łamany,budolwlany

i piasek.

Bra, k' linii kolejowej w tym rejonie

.. skłania·

szczególnie

do

'bacznego

:zwrócęrla,

uwagi na surowce lOkalne;

W okolicy Dobczyc

.większość kamieniołomówzlokałizowana

jest

wOIbrębie

piaskowców warstw

dolnodstebniańskich,

a

w

mniejszym stop- mu

IW

piaskowcach warstw gadulskich. Te ostatnie

znajdują się

.w Dob- 'Qzy;ca"ch

Koło

drogi do

CzasłalWia

i obQ;k 'Cmentarza.

·Występują

w nich piaskowce d:rdbno- i

średnioziarrniste, gruooławioowe

o spoiwie .illastym.

miejscami wapnistym,

'barwy

sza:rozielonkB.Jwej. Poszczególne

ławi,ce

od- dzielone

są

cienkin:J.i warstwami

szarozielonych łupków

ilastych.

J>.iaSkówce warstw

dolnoistebniańskich występują

w Dobczycach.

wzdłuż

drogi z Dobczyc do Brzezowej, w

Czasławiu, wzdłuż

szosy od Dziekanówic do Winiar

j

w Drogini (fig. 1).

Wykształcone są

one .jako piaSkówce . o zmiennym

. uziarnieniu,naj'częściej śr€dnioziarniste

(O,5+

1,.0 mm), rzadziej ,gruboziarniste

i zlepieńcowate

{1,O+2,O mm). ZbudO- wane

są .główni:e rz;

kwarou, poza którym w znacznych

Hościach

obecne

są

zwiet'rzale·. skalenie, drohn,e blaszki muskowitu, a niekiedy ziarna glaukonitu. Spoiwo piaskowców jest ilaste ilasto-wapniste lub ilasto- -krzemionkowe. Barwa piaskowców jest niemal

biała, szarobiała .

lub

żółto!I"dzaJwa.

W

głębszy;chczęścia,ch łom6:w

piaskOiWce

mają barwę

stalo-

woszarą,

rzadko

spotykaną

na powierzchni. Cechuje'ona

materiał śwdeży,

natomiast

ibaTwy'

jasne

są iWła'ściwe

dla pi.askOlwców

podLegłych d2Ji.ała-

o

możliwości wykorzystania piaskowców warstw istebniańskich 375 ,

Fig. L Szkic sytuacyjny rozmieszczenia łomów w okolicy Dobczyc ', ' Map showing diStribution of quarries in: the iDobczyce region

1 ,- ^łomy w pllllslrowca.ch d'Oilno1stebn.1ańeJrloh; 2 - ^łomy w plaskJawoaob. Ialn~ porllI.o- mów; 3 - obaza1oy. -vi których lstm1e.1q, moolllwoścl. l'IO'.ilbtidowy ~c11! '

.t - qllaol'Ties. m the rower' IBtebna aandstone beds; 2 - qllJliniLes in ·SIIiIlidstICmes cif aliher horlzont; 3 - areas In whlch the quarry e~ploltatloncould be lncreased.

-: ' mu ' czynników wietrzeniowych. Zasięg oddziąływania tych czynników '

jest

dosyś głębo~i,

tak

że

w obecnie czynnych

łomach

prawie nie spotyJta

mę piasikowcówświ€:Żych. Miąższości ławic /Wahają ,się

. od 1 do 6 m,naJ-

'!Częściej

od 2 do 3 m {tabl: l, fig. 3).

Są

one

oódzi\~lone

od sie!bie prze- rostami

łupków

szarozielonych

dość często

ze

',zwęgloną sieczką roślinną:

'Oraz ' z :nalotami ' jarosytów. - lcih

miąższości wa'hają się w ,

granicach

2~20

cm (fig. 2).Sporadycmie

spotkać można

przerosty ilastego

łupku

$Z8.oobrunatnego z

żelazistymi

nalotami. ' .

. W' niektórych

łomach można wydzielić odrę'bne

hbwice piaskowców

drobno~, średnio- i

gruboziarnistych oraz

,zlepieńcowatych;

VI

większości

jednak

~ów

tego rodzaju

zróżnicowanie, skał

jest utrudnione.

Najczęmszesą' ławice

piaskowców ,

średnioziarńistych.W obrębie

po-

'szCzególnych

ławic

uziarnienie piaskowców jest

zmienne.~ściwości

!piaskowców, ich tekstura, lepiszcze oraz

własnośCi str~tura1ne

wyka-

łZują duże zrożni'cowame. ~

,

, piaSkoWiec

istebniań~i świeżo

wydobyty z

kamieniołomu jest,miękki

i stosunkowo podatny do obróbki.

Wys~wiony

na

działanie powietrza

:(

I

i

I , i I

I

l I

' I

I

I

I

,I

I

J

. 37fr ^{. Marla .} Kita ;'B'adak

stopni<;>wo twaxdn1eje,

uzyskując większą odpornośćna.działanie

ezyn,...

ników mec:hank. znych.

.

O~a(!je

mi.krosk:opowe

wykazUją vi

piaskowcach

słabo

obroczone ziarna kwarcu o

ŚTedrucy

0,2+0,6 mm; '

odzna-czają-ce się

falistym'

ściem­

nianiem

św:ia~

SpoiW'O

ii<:h jest ilaste lub żelaziste. Zaw.artośćskailerii sięga

do 15%.

Są

one

przeważnie dość

si:1nie

rozłoŻO!ne, średni:c:a

!ich !Ziarn nie przelm-acza'

0,5llll!Ill.

Sporadycznie spotyka

się .muskowit,-ziarna

ilaukonitu i kwarcytów,

'

a

^także

^okruchy

łupków ~staJkżny<!'h. . . .

Znajomość własności

fizycznych i mechanicznych piaskowców dolno-

istebnriańsk:ich

z

okolić

IJd1.>czyc

·

jest medostate<:ZIla. Opiera

się

ona . na . iWyllika,ch

badań

technologicznychprob

pochodzących

zaledwie

IZ

dwóch,

"

łomów. Zestawionę są

(lIne w ta!beli 1.

Wykoną,ne badap.ia mają

-charakter ori, enta<:yjny. W,

;

przyp.adku

:zamter-ęsOIWania. się t~ surOlWca.mi podjęt~

zostaną·

przez.

Karpa<:ką' Sta,cję Terenową

Instytutu Geologi<:znego dal-

~e :

badania technologkzne.

Tabela!

Wynikibad&ń technologicznych piaskowców lstebnlańsklch

. okoli" Dobczyc

Wła~ości fizyczne i. mechaniczne.

I

^Dobczyce

IBfzą~Wice

I

Ciężar właściwy w g/cm³ 2,70 2,68 Ciężar objętościowy w g/cm³ 2,29 2,40

Porowatość w % 15 11

. Nasiąkliwość wagowa w % 3,90 1,80 ŚCieralnoŚĆ .na tarczy

Boebme'go w· cm. 0,48

-

ŚCieralność w bębnie Deval'a w %

-

^{. 6,6}

Wytrzymałość . na . ściskanie w sta-

nie.powietrzno suchym w kg/cm² 830 600

,WytrzymałoŚĆ na ściskanie w .sta-

nie nasyConym wodą 'IN kg/cm² 520

Znaczna

rozbieim.ość między wartoś<:iami Clęza.l'\U objętościOlWego­

li

właściwego wyIWIOłana

jest

dużą porowartością

-badanych

skał.

Równo-

iCZeśnie

jest ona powodem stosunkowo wySokiej

nasi~liwości,

w szcze-

,gólności piaskOlW<:ów

z

łomu

w

lJotbczy<:a<:h .. Odporno6ć

na

ścieranie

na

.ltarezy Boehme'go . jest· mała,

a

wytrzymałoś,ć na.śds'kanie pomżej.,

1000 kg/<:m

2• . .

IPrzedst8.lWione wyniki

wskazują, ż,e

piaskowce warslt.w

istebniańsldch·

okolic Do1:><:zy<:

są materiałem. .0 dooć

ograniczonych

możliwościach

sto- rowaIl!ia.

Można

je j- ednak

użytkowa,ć

jako materialbuJdowlany, dekoira--

~yjny,

zdobiiiczy (tabl. I, fig. 4), jak

również w

budOlWnidwie wodnym._

Takte

użYtkowanie

znajduje potwierdzenie w dotycliCZ!lSO!\vych

lZaS'tooo>-

waniach .

.

iPiaskowce tego poziomu

użytkowano

z dobrym wynikiem jako'

materiałil1a

podmurówki, fundamenty domów ora' z

części

ich

ścian. IW·

budo;wnietwie nietypowym w Dobczyca, Ch.

Więliczce,

KrakoWi-e,

!Dzi~'

i

" I

o

mó211iwości wykorzystania: piaskcrwc6w· warstw istebniański~h '

377:

kanoW:icach;

Koźmicach, MY'ślenica!ch i

innych

Iruiejsoowośc:ia'ch. Uży­

wane

ibyły również

przy reguJacjiRa,by w

Sławkowi,cach i

Osieczana,ch;

Z Jego typu piaskowców.zbudo.wany

jest1rośdół

w Dobczyca'ch

i Drogini.

,WIatach 19,45~1950

piaskowce z

niektórY'chłomów !(jak',

np.

iZ łomu

Boczonia w

.Dobczycach) dosmczane'były na '

Wawel,gd1;ie

~an.O'

; je do celów dekoracyjnych przy odbudO'wie i

przebudOWie zamku.

i])ość

często

z piaskowców tych wykonuje

się

pomniki, naJgI'()lpki

'

O'raz'

krawęż-

,. !Iliki.JakO' materia'ł

drogowy piaskowoe

teu'Ży'Wane były,

w niewieIkiin

za'k:resie,

:gdyż materiał

ten jest na

podk'ład

nd.eodpowiedni.

Wyjątek' stanowią 'gruboziarniste zlępieńce, ,zwane przez ludność miejscOfWągro­

chawcem.

Są

tO'

zlepieńce

lub

p~askO'wce żlepieńcO'wate, ,zbudowane

,z

o.tO'czakó: w kwarcu

Q średnicy,dQi

4,em,

słabo

scementO'wane ze. spora-

dY'cznymi

' wkładkami łupku

szarO'brunatnego.Odmiany rO'zsypld;w;e pias- , ' I

kOlWców

mogą służyć

w budOlWnictwie d.rogowymoraz

, naZliemn~

,jakO'

źródfupiasku

luh

żwiru. , , . '

, I

WydobyciepiaskOlwców

istebniańskich

jest

przeważnie

prowadzone sezonowO',

,wzaleZności

od potrzeb pólSzczególriych

właścicieli łomów

lub zapotrzebowania loJralnego. Eksploatacja prowadzona jest doryw'czo,

, łomy' sązagruzowywane,

aniejednokrotnd.e. likwidowane. Z tych powo-

"

'. ' ,

dów

powstają

coraz to nowe

małe łomy chłopskie,

co w

^żadnym'

^wypad-

, ilru nie

,śwdadczy

o racjonalnej eksploatacji tego surowca.

Na podstawie obserwacji terenowycll

można iwytypować

kilka O'bsza-:- cr6w(fig.

1)

do ewentualnej roZ'bwdowy i

podjęcia

eksploatacji'

na więk>­

Szą skalę,

a mianowicie: obS'zai:Y DziekanO'wic, Dobczy,c,

GzaS'ławia,

DrOiglini. ,

.

Niewielkie

iqlożliwości.

rozbudowy kopalnictwa pias'kOlWCÓIW

istnieją r6wnież

IW rejooie Raciechowic i Kornatki.

Na oIbszarze Dziekanowic czynnych jest osiem

łomów, położonych

przyszosie Dobczyce ---,- Gdów. !Piaskowce

są

drobnoziarniste o spoiwie ilastym, miejscamd

·

wapnistym z obtoczonymi ziarnami kwa!l"CU

i

zwie- '

trzałymi

skaleniami.

Występują

tu

również ławice

piaskowców

średn.io­

i

gruboziarn<istych, jak i

zlepień,OOw'atych.W

piaskowcach drobno- i

ś:r'ed- '

moziarni.stydh lWicloczne

są

blaszki muskowitu, a w odmianach grubo- ziarnistych detryt

roślinny.

lPiaskowce drobno- i

średnioziarniste są

%więzł'e,

natomiast grtibozd.arnist,e

izlepień,eowate Słabo

se, ementowane.

'&mwa ich jest niemal

bi~ła

z lokalnymi

naciekami'żelazistymi IW miarę

nasilania procesu wietrzenia. W przewadze

występują

tJl piaslrowce

Qi,miąższości ławic powyżej

3 m. '

Na

obszarzę

nrogirii

znajdują się

trzy

łomy . poiłożone,

przy szosie Dab- 'ezyCe -

~yślenice.

Jeden z ty.ch

łomów

przedstawionQ lIla tabl. I,tig. 5.

" 'Występujące IW

nich piaskowce

są

drobne-

iśredirloziarniste,

miejscami

, zlepieńcowate,

o spOiwie ilastym i ilasto-krzemionkowym,

zwięzłe,

barwy szarej

i szarostałQwej,

pO

2JW!ietrzeniusza:rożółtej, ,

Q

mią~ci ławic

od

,

0,3 dO' 3,5 m. Spotyka

się

tu

równieżłarwice

piaSkowca laminowanego.

NaobszaTze Dobc:zy'c znanych jest

dziewięć łomów,

w 1ym dwa

diUż,e znajdujące się

przy

dro~e biegną,cej kołO'

zamku

do

Brzewwej.

Odsła-:­

niają

one piasJrowce drotbno-

i średnioziarniste k~emÓIWOSZąre,

niekiedy

zlepieńcolWate,

barwy czarnej

ti

:szaTej

Ol Bpo1wie

ilastym lub i1.as1x>-krze-.'

mionkowym~,

Niektóre odmiany

są

laminowane.

Miąższość ławic wahą

! .

, .

"

378

Maria Kita-Badak

s ^N

...... , ..

o

^{50 100m}

~. --~--~'--~--~'

Fig. 2. Schematyczny' przekrój' litologiczny jednego z łomów na 'obszarze Dobczyc

Schematic lithological cross:"section through one of thequarries in the Dobczyce region

1 - glieba.; 2 - zwdett'IzlIiM.na; 3 - l1tljp9k sma.roibru!ll&tny; 4 - piflSlrow1Jec /Z4Qpieńcowaty,

ww.

"grorahQWjjoo"; 5 - p1askioIw1ec drobIllO- 1 Śl"ed!Il!1~. b"ElIIItOIWOlIlJI .' .

1 - aolll; 2 - wealbhered rodk; 3 - grey-'b1'lowlD. .. aha3.e; 4 - conglomeratic sandstane, 8o-ca1led "grOChowiec'" ("pen-' .s1Xme"); 5 - f1.nJe~ Ol.' medium.'1!Il'61ned sa.ndsbone, creum-grej

1111 colour .

się o~

0,6 do 7

^iffi.

W piaskowcach tych obserwuje

~ę

pTzer:osty

łupku

szaroczarnego o zmiennej

miąższości

oraz pakiety

piaSkow<XJlWo-łupkolWe

()

miąższości

0,2 m. Przekrój przez jeden z

łomów

ilustruje fig. 2.

Obszar

CzasłaWlia

obejmuje

pięć łomów,

w tym dwa

duże.

Wszystkie,

te łomy można połączyć,. tWO'I'ząc' jedno

lub dwa wyrobiska.

Łomy.

te

ZIlĄjdują,ee się

przy drod:z,e Dobczy,ce -

Wiśniowa.

'PiaiSkO'W-c-e

są

dmbno-

i 'Śrądnioziarnistę

o spofuwie ilastym,' barwy jasnokremdwej

li. ciemńosta­

lowej, miejscami

zaże1.azione, po

zwietrzeniU: brumatne.

Miąższość ławic

od 0,5 dO 4 m.

Ła!wice

te,

najczęściej IW spągOlWYCh. częściach, zawierają

piaskowce

zlepień,oowate.

Przerosty

łupkowe są

rzadkie

i

n.ieregularne.

. !

,

i

l ..

, . ,

;

,

!'

i: : !

"

o

możliwości wykor~ystania piaskowców warstw iste'bniańskich.

379

są

to

łupki

szaropopielate, ilaste,

dość ezęsto

spiaszczone. W piaskow- cach

Wlidocznesą

/blaszki muskowitu

izwietrza'łe

skalenie.

Omawiane

wyżej o.bszaryc'harakteryzują się względnie

dogodnymi warunkami ko.mu'nikacyjnymi.

Położone są

on;e

:vi

mewielldej

odległośCi,

od dróg bitych. Równiei

nadające się

do rozbudowy, lecz w

większe]

odległOlŚci

od dróg

są

trzy

łomy

w

CzasłaJwiu

po !Wschodniej stronie potoku oraz dwa

łomy w

Raoiechowicach w

pdbli'żu kościoła. Mogą· być

one rozbudowane na

większą skalę.

Piaskowce w ostatnich dwu

łomach są średnioZliarn:is1e,

jasnoszare

.

o jednorodnym uziarnieniu. Poza

Wy"

mieniOnymi

łomami,

w

odległości około

6kro na

pdłudIiie

od o. bszaru DoIbc. zyc,

:vi miejsoowości

Korna:tka

znajdują się

trzy

łomy,

w

. tym

jeden

duży nadają'cy się

do Tozbudowy.

OdsłOllld.ęty

piaskowiec

jest 'zwięzły,

jasnoszary, drobno.ziarnisty, o.' spoilWie :i!lasto-krzemio.nko!WYlffi;

miąższość'

ławic

0,5+4 m.

.

W

wyżej

przedstawionych

'łomach ludność

miejscOwa eksploatuje piaskowce drobno-

i średniOziarniste,

-kremowoszare zre1azistYmi na'lo- tami Jako.

maiterd.ał

hu.do,wlany, oraz piask(j,wee drobnoziarniste,

sła'Qo

scementowane,

zwietrzałe

jako. surowiec na piasek dOi lWYfobu pustaków ora'z zapraw

mur,aTs!kich~

Tenosf,atni jest w mniejs!zyID stopmu eksploa'- towa::ny

.

w stosunku

.

do

'

kamienia

łamanego..

.

Z

powyższych -ldanych wynika, że

wykorzylSlta:nie piaskowców fliszo...

. wy ch

w okoliey Dobczyc nie jest

zadowalające,

jakkolwiek kwesti' a ich

. za8O,bności

nie

budzizastTzeżeń. Podjęcie

eksplOatacji na

większą skaⁱlę

jest

mo.żliwe,

przy czym

najeży zwrócić uwagę

na wykorzystanie

wszysitk!ich

odmian piaskowców.

. .

'

. _

Jednym

z

^'

ezylllIlików

wpływających hamująco

na. rozwój eksploata-

.

cji

są

niekorzystne

!Warunki

komunikacyjne,

ponieważ

najiblimza,

sta~a

ko.lejowa znajduje

się

w

odległości około.

20 km od tego oibszaru. Zmusza to do szerokiego stOlSOwania transportu drogowego. "

Mimo ,ty:c'h

trudności,

wydaje

się, że

okolke Dobczyc

mogły,by zaopa~

trzyć rwlkamień .

budowlany szereg

miejscowości,

jak Do.bczyce, Gd6w.

Wieliczka, .

Myśleniee i

inne.

Kamień

ztyeh

łomów m6głby r6wni,eż 8łużyć

do innym OO1ów, jak

1lla przykład

dO' regulacji

rze~ i

potoków.

-

jako

mart:er:iał

dekora,cyjny iltp.

Karpacka Stacja Tereńowa ·I.G. .

~ dm6 30 BI.el1pIl1a 19611r.

PI$MlENNIC'rWO

" ' ' : .

BADAK J: (1956) - Surowce skalne Karpat Zachodnich. Mater: budowi., 11, nr l, p. 4-9 .. Warszawa.

BURTAN J. (1954) - Szczegółowa :Mapa Geologiczna Polski, ark. Wieliczka.

KAMIEffSKI

M~

(1949)

~ _ Skały

budowlane w Polsce. BiuL

Państw~Inst~Ge~l"

57,

p. 105..,..134. Warszawa. .

'

I

! ,

,1

.'1

.I

,

, ,

,

I

i I

'

I

I

I

'I

I I

!

I

I

"l

i I

I

.

I ,

. I I !

I

~----

, j

i i

;

'1

i i I

I

! , I I

':1

, I

I

.1 :1

i ,

: I

I I

'.".1

" , '.'

. , .... : ~

380

^Mari~ Kita-Badak

o

B03MOmIOCTH HCIIOJIL30BAHIDliIEOłAIDfKOB HCfEBIDIlIcKHx CJIOEB pARoHA ,lJ;oB'łHQ

Pe3lOMe

.cI>mruxeBhle IlElC'laHKKH OIq>ecTHOCTeJ!: .n;06'łHq HCnoJI~YIOTCJlB HeyAOBJieTBOPH-·

T'ElJIhBotł CTelleHH. B 9TOM p;mOlm nec<iamntH. ·OTHO~ K moKaeHCTe6wmCKHM .. CJIOJłM: He::JKcwIoampyloTC8 B 6o.Jl'ee IIIHpOKOM. Macnrra6e B Im o~OM H3 MHOrO'Dr-

CrrEmm.rX

IGipbepoB {<p.Hr.l). !3TO Il8C'l:aHHKH H::JMeH'iHBOtl: 3epHK~ ~e­

C'l'BeHHO cpe~He-, . pe:m:e ltPYIIa03ePRHC'l'bIe H KOHrJIOMepaTOBH,IQH:bIe, ,B Oom>"HOiIJ

~peAHe- ^H KPYIlHOCJIOHCThle. M~OC'l'b· CJIOeB KOJIe6JIeTCaB npe;o;eJIaX OT 0,5 ~o:

7,0 M,

:B

~HeM. COćTaBaer 2 + 3 M. OT,D;eJIbHbIe CJI,OH pa3~eJImoTC:a: npocJtCiti:KąMlf;' Cepo-3eJIeHbIX Ćrr~es c paCTHTeJIbHbIM AeTpHTOM MOIęOOl.W

o.r

² ~o 20 CM. CiIOpa,:"

~ec::Ku BCTpe'IaIOTC:a: 60JIee MOIqHbre npoc:Jtolbm rJDfHKCTbIX omm~eB (cPHr. 2).

B nec.raHKKax Ha6JIIO~aIOTCH BbIBeTpeJIbIe nOJIeBbleWnaTbI, MeJIKHe IlJIa~ J/fY- CKOBrer:l, HHor~a l'JIayxOHHTOBhle 3epHi!. c rJIHBKCTbm, mIOl'~ rJIHHHCTO-H3BeCTKOo.

BbW HJIH . r.imlrn:cro-KPeMHKcTbW' ~eHTOM. IIeC'iamnm: 06JIa;ąaro'1' CBei'l'JIo-6eJIbIM, cepo-6eJIhlM HJIH JK~To-PJKaBbIM QBeTOM. B 6oJIee·· rJty60KHX yiia:cTKax Kapbepa, B 'KOTOPhIx BCTPe<Iaei'l'C:a:. CBeJKHH MaTepHaJI, TIeic<laBHKH ,xaparrepH3YTCJ1 CTaJIbHO-, cePbIM QBeTOM,. Ha6JIIO~aIO~c:a: pe,ItKO Ha ,ttHeBHOti:

IlcmepxHoCm.

· .

IIoCJIe A06bląH 9TH neC'iaHHKH JIerKO 1I0MaIOTCJ:I OTAeJIKe. IIo~ BJIH'.mIH.eM a'l'M'O-.

ccPePf>I IlÓcT'e1Iemro 'l'Bep,n;eIOT; 'l'pY,ll;HO. Ilo,n;AaroTCSI IIPH· STOM OT,IteJIKe :H C'l'aHOBm'CII 60JIee ·y~bIMJt

MHlq)oCKOIlH'l:ecB:m.m: HCCJIe,ItOBaJB:H:a::MH 6hlJIO ·yCTaROBJIeH.O, ąTQ, paCCMaTPHB~

nec<iaHHKH. CJIOOKeHhl cna60 0Ka~ KBapQesb!MH 3epHaMH pa!3MepOMO,2+0,6 Jt.M, Bbl3bIBaIOlQHMH. BOJEOBoe nOTyXaH:He CBe'):a D;eMea.r rJIHHHCTbm 91KeJIe3He.Km.m. ,IJ;o- BOJIHO ąaoro. H'8.6.mo,ItaIOTCa B HHX nOJleable umaTbI B KOJI:H'l:eCTBe ;0;0 150io. ^IIOJleBo-

umaTOBble. 3epHa B 06W;eM ~oBOJlbHO ClHJIbHO BhlBeTpeJIble; pa3Mepa:r.m: ,n;~aIO'l' 0,5 MM. KpoMe TOro, ·. BCTpe'l:aIOTC:a:J/fYCKOBHT, cIiopa,ll;:H'l:ecK:He 3epgarJIayK:!)HHTa

H KBapQH'l'OB, a TlllOKe o6JIOMitH KPHCTaJIJI:H'l:ecJ.UIX CJIaHQeB. , .

KaąecTBO HmKHetl:CTe6H:a:HcKmc nec<ia.'ImKoB 'OKPecTH~ ,IJ;06'l:HQ He H3yqeao B ~OCTaTO'l:Hotl: CTeIleHll1:. TexaoJIOr:H'l:eCKHe HCCJIe,ItOBaHH:a: rroK83bIBalOT,ąro BElCICr BaaBJI8ronorJIarqaeMocTb 9TJ!IX neC'iaHHKOB KOJIe6.iteTcK B npeAenax OT r,8 ,n;o 3,fII/o.

eonPOTHBJIeHKe CJK'a'l'HIO B B03,n;ynmo-cyxOl!4 coC.TO:a:HHH paBHaerc:a: 600

+

⁸³⁰ K'l-leMa,

~ HCTHPaeMOCT'b B 6apa6aae ,IJ;eBaJIa - 6,~/o.. Y~eJIbHbm Bec 9THX nec;q~OB pa- ,Boo2,68 + 2,70''l-ICM3, o6'E!eMHLrtl: Bec H3MeH'l:HBbDŁ

IIpe,ItCTaBJIeHHhle pe3YJIbTa'l'hI KCCJIe,ItOBaHHtl:· yKa3bwaro'i'Ca Ha· TO,·· q;i'o neeą:aHHKH inoKg;~CTe6H:a:HCKHX· CJIQeB mq>ec~OC'1'eA: ,IJ;06~ HBJISDOTCJI,n;OBOJIbHO XOpoIUHM MaTep:a:JIOM. Ha OCHOBaHKH Ilo,JteBblX Ha6JIIO,n;emdł H.aMe<Ia:e-rc:a: HecKOOIKo ·IIJIOIQa,D;~

" (q,Hr. l) ;11,JUI B03MOJKHotł 60nee mHPOKotl: 9KCJIJIya~ , .

Oorqa:a: BbIWeyKa33mn.Ie ~a;mn,Ie He06xo,ltHMo KOHCTa~OBa'fb, 'łTO ^{B OJqleC'l'-}

HOCTH ,IJ;06'l:HQ HaxOwrro:a: OOpse3Hble pecypci.x.

1I0000aIDllroB,

npHro;ąHbIX ~JIa HOlIOm.- 30BaHmI B KaąecTBe CTPQHTeJIbHOrO, AeKopa'l'JłBHOro 'H BO;ztHOCTpOK'.reJIbHOl'O MaTe- pHaJIa. npoCJIOtl:KH KPynHOOepHHC'llhlX' ltOHl'JIOMepaTOB MOlKHO. HCIlOJIb3OBaTb.,il;JIa CTpOHTeJIbCTBa ,n;opor.

,I

Streszczenie.

Marla KITA-BADAK

ON POSSIBILITY, OF U'NLIZIIN.G THE SANDSTONiES OF THE ISTEBNA BEDS FROM THE DOBCZYCE RE.GION

Summary

381

Degree of utiliZation of the Flysch sandstones occurring in the Dobczyce region is not at all satisfactory. The sandstones belonging to the lower Istebna beds are not being exPloited at a larger scope almost in none of the numerous quall'ries in this region (Fig. 1). These are sandstones,of various grain siZes, mostly medium- -grained, less often coarse-grained and conglomeratic, for the most part, however, medium and thickbedded. The thickness of the banks ranges from 0;5 to 7,0 m.;

usually it amounts 2+3 m. The .individual banks are separated by intel'beddings of grey-green shales with plant detritus, from 2 to 20cm thick. Sporadically there occur also interbeddlngs of grey, clayey shales (Fig. 2). Weathered feldspars, tiny muscovite flakes and sometimes glauconite grains may be. observed in the sand~tones" as well. Their cement is clayey, clayey-calcareous and clayey-siliceous, at places. The sandstones are white, grey-white or yellow-rusty !in colour. In deped parts of the quarries, where fresh-rock material is exposed, the sandstones are ,of steel-grey colour, which rarely appears on the surface.

Shortly after quarrying, the sandstones are easy to work. Exposed to the air, they gradually become hard, thus losing their ease of being worked, but improving

. the resistance. .

Microscopis examinations revealed' that the sandstones are built 0:( feebly rounded quartz grains of 0,2+Q,6mm size, showing wavy extinction of light. Their cement, is clayey and ferruginous. Fairly often, the presence of feldspars, up to 150/0, may be observed .. The feldspar grains are usually strongly decomposed;

their size is up to 0,5 mm. Other components are muscovite and, sporadically, grains of glauconite and quartzites: as well, as fragments ()f crystalline schists.

. The quality of the lower Istebna sandstones of the Dpbczyce region has not been estabHshed in detail. Technological investigations show their water capacity by weight to be from 1.8 to 3.rjlfo. Their cQmpressive strength, in the air-Ciry state, is 600 to 830 k,g per cu.cm, and the abrasiveness in Deval drum amounts 6,6%.

The specific weight of'these sandstones is 2,68+2,70 and the volumetric weight is various.

The results of investigations presented above indicate that the lower J!stebna sandstones of the Dobczyce region are a fairly good building material. On the basis of field observations several areas have been selected for exploitation on' a larger scope (Fig. 1).

Summarizing the data mentioned above, it' should be stressed that in the Dobczyce region there, exist important resources of sandsllones suitable for use as building and decorative materials, as well as materials for hydraulic-engineering w.orks. The interbeddings of coarse-grained conglomerates can be used for the road building purposes.

"

TABLICA I

Fig; 3. Grubolawicowepiaskowce warstw dolnoistebnianskich, wydobywanych w jednym .z lom6w w Dobczycach

Thickbedded sandstones of the . lower Istebna beds, exploited in. one of the' quarries at Dobczyce

Fig. 4. Element dekoracyjnyz piaskowc6w dolnoistelJnianskich Decorative detail of the lower Istebna sandstone

Fig. 5. :Lom piaskowc6w dolnoistebnianskich na obszarze Drogini Quarry of the lower Istebna, sandstones in the Droginia area

.\

Kwart. geo!., nr 2, 1963 r. TABLICA I

Fig. 3

Fig. 4

Fig. 5

Marla KITA-BAlDAK - 0 mozl!woscl wykorzystanla plaskowc6w warstw lstebnlansklch z okol!c Dobczyc