Działalność funduszy inwestycyjnych
a struktura oszczędności w Polsce w
latach 2002-2006
Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania 10, 458-469
2008
RAFAŁ REMIGIUSZ KACZMAREK
DZIAŁALNOŚĆ FUNDUSZY INW ESTYCYJNYCH A STRUKTURA OSZCZĘDNOŚCI W POLSCE W LATACH 2002 - 2006
WPROWADZENIE
Z uwagi na złożoność współczesnego rynku finansowego na skutek jego stałego ewoluowania, stworzenia odpowiednich uwarunkowań prawnych oraz pojawienia się na nim nowych instrumentów i możliwości lokat, sposoby dzia łania inwestorów uległy zmianom1. Jedną z ważniejszych instytucji, które poja wiły się na rynku finansowym są fundusze inwestycyjne2. Są one ważnym seg mentem rynku kapitałowego wpływając na jego stabilizację. Przede wszystkim jednak odgrywają ważną rolę w procesie alokacji kapitału3. Funkcja transforma cji kapitału, którą pełnią, umożliwia zamianę danego instrumentu finansowego na inny, przemieszczaj ąc kapitał z sektorów mniej do bardziej atrakcyjnych ekonomicznie, co z kolei jest warunkiem wysokiej dynamiki rozwoju rynku finansowego4. Ewolucja rynku finansowego może wpłynąć na zmianę struktury
1 P o r . A . S ł a w i ń s k i , R y n k i f in a n s o w e , P o l s k i e W y d a w n i c t w o E k o n o m i c z n e , W a r s z a w a 2 0 0 6 , s . 2 5 2 W r a m a c h f u n d u s z y i n w e s t y c y j n y c h p r o w a d z o n e m o g ł y b y ć f u n d u s z e : o t w a r t e , s p e c j a l i s t y c z n e f u n d u s z e o t w a r t e , f u n d u s z e z a m k n i ę t e o r a z f u n d u s z e m i e s z a n e . O b e c n i e d u ż ą l i c z b ę r ó ż n o r o d n y c h f u n d u s z y m o ż n a k l a s y f i k o w a ć p r z y p o m o c y r ó ż n y c h k r y t e r i ó w , p r z y j ę t y c h z a p o d s t a w ę s y s t e m a t y k i a r ó ż n i c a m i ę d z y n i m i p o l e g a m . i n . n a z a k r e s i e i s p o s o b i e n a b y w a n i a , u m a r z a n i a , p r z e n o s z e n i a p r a w , s t o s o w a n y c h o g r a n i c z e n i a c h i n w e s t y c y j n y c h , s f e r a c h f u n k c j o n o w a n i a w s t r u k t u r z e r y n k u k a p i t a ł o w e g o , o b o w i ą z k a c h i n f o r m a c y j n y c h , s p o s o b i e i c z ę s t o t l i w o ś c i w y c e n y a k t y w ó w Z o b . s z e r z e j : D . D z i a w g o , L . D z i a w g o , F u n d u s z e p o w ie r n ic z e , W y d a w n i c t w o D o m O r g a n i z a t o r a , T o r u ń 1 9 9 4 , s . 5 9 . 3 P o r . W . D ę b s k i , R y n e k f i n a n s o w y i j e g o m e c h a n iz m y — p o d s t a w y te o r ii i p r a k t y k i , W y d a w n i c t w o N a u k o w e P W N , W a r s z a w a 2 0 0 5 , s . 1 4 . 4 P o r . R . R . K a c z m a r e k , A n a liz a e fe k ty w n o ś c i in w e s ty c ji w o d n ie s ie n iu d o b e n c h m a r k ó w n a p r z y k ła d z ie p o r t f e l i k o n s tr u o w a n y c h p r z e z T o w a r z y s tw a F u n d u s z y I n w e s ty c y jn y c h w P o ls c e w la ta c h 2 0 0 3 - 2 0 0 5 , [ w : ] W . T a r c z y ń s k i [ r e d . ] , R y n e k k a p ita ło w y - S k u te c z n e in w e s to w a n ie cz. II. - I V K o n fe r e n c ja n a u k o w a R y n e k K a p ita ło w y S k u te c z n e I n w e s to w a n ie , W y d a w n i c t w o N a u k o w e U n i w e r s y t e t u S z c z e c i ń s k i e g o , S z c z e c i n 2 0 0 7 , s . 4 5 .
oszczędności. W zależności od sytuacji panującej na rynku oraz stopnia atrak cyjności instrumentów finansowych, które opisuje stopa zwrotu i ryzyko, kapi tał przyjmuje różną postać. Może być inwestowany w instrumenty kreowane przez fundusze inwestycyjne.
Funkcjonujące w Polsce fundusze inwestycyjne są ważnym segmentem rynku. W początkowym okresie swojego istnienia rynek ten cechował się nie wielką dynamiką wzrostu podaży, co miało powiązanie z niewielkim przyro stem wartości aktywów zarządzanych w ramach funduszy5. Jedną z głównych przyczyn wzrostu zainteresowania tą formą lokaty były zmiany w ustawodaw stwie o funduszach inwestycyjnych6. Ważne okazały się również zmiany podat kowe, zarówno te działające na plus dla inwestorów7, jak i te, które nie sprzyja ły inwestowaniu8.
Obecnie rynek funduszy inwestycyjnych jest najbardziej dynamicznie roz wijającym się segmentem rynku finansowego. Zawdzięcza się to przede wszystkim zróżnicowanej ofercie towarzystw funduszy inwestycyjnych adre sowanej do inwestorów realizuj ących różnorodne strategie inwestycyjne do stępne w ramach poszczególnych typów funduszy oraz pod wpływem osiąga nych przez fundusze wyników inwestycyjnych. Rosnąca wartość środków de ponowana w funduszach sprawia, że jednostki uczestnictwa oraz certyfikaty inwestycyjne odgrywają coraz większą rolę w strukturze oszczędności społe
5 P o r . M . A l . - K a b e r , R y n k i f i n a n s o w e i in s ty tu c je , W y d a w n i c t w o W y ż s z e j S z k o ł y E k o n o m i c z n e j w B i a ł y m s t o k u , B i a ł y s t o k 2 0 0 6 , s . 4 7 6 6 U s t a w a P r a w o o p u b l i c z n y m o b r o c i e p a p i e r a m i w a r t o ś c i o w y m i i f u n d u s z a c h p o w i e r n i c z y c h z d n i a 2 2 m a r c a 1 9 9 1 r . , D z . U . z 1 9 9 1 r . N r 3 5 , p o z . 1 5 5 o r a z U s t a w a o f u n d u s z a c h i n w e s t y c y j n y c h z d n i a 2 8 s i e r p n i a 1 9 9 7 r . , D z . U . N r 9 7 , p o z . 1 3 9 , z p ó ź n i e j s z y m i z m i a n a m i - W ś w i e t l e t e j U s t a w y f u n d u s z i n w e s t y c y j n y z o s t a ł z d e f i n i o w a n y j a k o o s o b a p r a w n a , k t ó r e j w y ł ą c z n y m p r z e d m i o t e m d z i a ł a l n o ś c i j e s t l o k o w a n i e ś r o d k ó w p i e n i ę ż n y c h z e b r a n y c h p u b l i c z n i e w o k r e ś l o n e w u s t a w i e p a p i e r y w a r t o ś c i o w e i i n n e p r a w a m a j ą t k o w e . 7 M o w a t u o k o r z y ś c i a c h p o d a t k o w y c h , j a k i e i n w e s t o r z y i n s t y t u c j o n a l n i o s i ą g a l i w l a t a c h 2 0 0 0 2 0 0 1 d z i ę k i f u n d u s z o m d y w i d e n d o w y m i t e r m i n o w y m , k t ó r y c h z y s k i o p o d a t k o w a n e b y ł y z r y c z a ł t o w a n y m p o d a t k i e m o d d y w i d e n d i u d z i a ł u w z y s k a c h ( m ó g ł b y ć o d l i c z a n y o d p o d a t k u d o c h o d o w e g o p ł a c o n e g o n a z a s a d a c h o g ó l n y c h ) . 8 C h o d z i t u o p o d a t k u o d d o c h o d ó w k a p i t a ł o w y c h , i n a c z e j t z w . „ p o d a t e k B e l k i ” , k t ó r y z a c z ą ł o b o w i ą z y w a ć o d 1 m a r c a 2 0 0 2 r o k u . O b e j m o w a ł o n d o c h o d y z o s z c z ę d n o ś c i u l o k o w a n e o d 1 g r u d n i a 2 0 0 1 r o k u . O z n a c z a ł z m i a n y w p o d a t k u d o c h o d o w y m o d o s ó b f i z y c z n y c h , z a k ł a d a j ą c e p o c z ą t k o w o 2 0 % , p ó ź n i e j 1 9 % p o d a t e k o d z y s k ó w z l o k a t b a n k o w y c h o r a z d o c h o d ó w k a p i t a ł o w y c h . Z a s k o c z e n i e m d l a o b s e r w a t o r ó w t e g o r y n k u , w e d ł u g k t ó r y c h m i a ł o m i e ć t o n e g a t y w n y w p ł y w n a a t r a k c y j n o ś ć t e j f o r m y i n w e s t o w a n i a k a p i t a ł u b y ł g w a ł t o w n y n a p ł y w ś r o d k ó w d o f u n d u s z y i n w e s t y c y j n y c h .
czeństwa, a także w strukturze płynnych zasobów finansowych przedsiębiorstw i innych osób prawnych.
Głównym celem artykułu jest zaprezentowanie działalności funduszy in westycyjnych oraz ich udziału w strukturze oszczędności w Polsce w latach 2 0 0 2 - 2006.
WOLUMEN I STRUKTURA AKTYWÓW FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH Wzrost popularności funduszy inwestycyjnych, który miał swoje przełoże nie w znaczącym wzroście ich aktywów, spowodował rozwój rynku finansowe go a przede wszystkim rynku papierów wartościowych. Przedsiębiorcy mieli możliwość pozyskiwania kapitału i finansowania przy udziale giełdy długich wieloletnich programów inwestycyjnych, przekładaj ąc to dalej na rozwój go spodarczy. Pierwszy fundusz inwestycyjny powstał w Polsce w 1992 roku, zbierając w przeciągu półtora roku aktywa w wysokości 1 mld dolarów. Dopie ro po trzech latach powstał pierwszy bezpieczny fundusz inwestuj ący w obliga cje. Do 1997 roku liczba funkcjonujących już funduszy wynosiła 20. W prze ciągu trzech ostatnich lat towarzystwa wprowadziły do swojej oferty 1 1 2 no wych funduszy inwestycyjnych.
Liczba towarzystw funduszy inwestycyjnych i funduszy inwestycyjnych została przedstawiona w tabeli 1.
Tabela 1. Liczba towarzystw funduszy inwestycyjnych i funduszy inwestycyjnych
R o k a b c d e l i c z b a f u n d u s z y o g ó ł e m l i c z b a t o w a r z y s t w 2 0 0 2 3 0 2 6 2 9 2 2 7 1 1 4 1 6 2 0 0 3 2 8 3 1 3 0 2 3 1 6 1 2 8 1 7 2 0 0 4 2 8 4 4 3 4 2 4 2 0 1 5 0 1 9 2 0 0 5 3 4 5 3 6 1 2 5 2 6 1 9 9 2 1 2 0 0 6 5 3 5 5 7 4 2 9 5 1 2 6 2 2 4
Źródło: Izba Zarządzających Funduszami i Aktywami: a - akcyjne, b - obligacji, c - mieszane, d - pieniężne, e - inne.
Na koniec 2002 roku działało w Polsce 114 funduszy inwestycyjnych. Czynnikami, które w decydującym stopniu wpłynęły na znaczny przyrost akty wów funduszy9, było rosnące zainteresowanie ofertą funduszy obligacji a w mniejszym stopniu funduszy rynku pieniężnego, a także duży popyt na certyfi
katy inwestycyjne tzw. funduszy antypodatkowych. Motywem inwestowania w certyfikaty była ucieczka przed podatkiem od dochodów kapitałowych. Dużym popytem cieszyły się fundusze papierów dłużnych. Do czynników wpływają cych na wyniki funduszy inwestycyjnych w 2 0 0 2 roku zaliczyć można istotny spadek stóp procentowych i spadek oprocentowania depozytów bankowych.
W 2003 największą popularnością cieszyły się fundusze polskich papierów dłużnych. Spadaj ące stopy procentowe na lokatach bankowych, spowodowały silny napływ pieniędzy do funduszy z banków. Za sprawą osłabiającej się walu ty polskiej oraz umiejętnemu zarządzaniu, inwestorzy chętnie lokowali pienią dze w fundusze zagranicznych papierów dłużnych. Na rozwój rynku funduszy inwestycyjnych w 2003 roku, największy wpływ wywarły czynniki: dynamicz nego wzrostu cen papierów dłużnych w pierwszej połowie tego roku, zakoń czony silną przeceną w drugim półroczu, silna deprecjacja złotego względem waluty europejskiej, długotrwały pozytywny trend na warszawskiej giełdzie papierów wartościowych.
Spośród wszystkich grup funduszy w 2 0 0 4 roku największą dynamiką wy
kazał się segment funduszy, które zawierały papiery udziałowe. Drugą pod względem wielkości grupą były fundusze stabilnego wzrostu, które odpowiada ły za 18,9 proc. rynku. Najmniej rynku przypadło w udziale funduszom akcji zagranicznych oraz funduszom lokuj ącym w papiery dłużne denominowane w EUR. Suma aktywów zdeponowanych w funduszach inwestycyjnych wyniosła w grudniu 2004 roku, 37552 mln złotych. W 2004 roku zaobserwować można było dużo niższą dynamikę wzrostu aktywów netto polskich funduszy inwesty cyjnych niż w 2003 roku. Do podstawowych czynników, powodujących osła bienie napływu środków do funduszy zaliczyć można: wzrost poziomu stóp procentowych, wywołuj ący zwiększenie konkurencyjności lokat bankowych względem 2003 roku, osłabienie zaufania inwestorów do lokowania środków w fundusze polskich papierów dłużnych, silna korekta na rynku akcji, absorpcja oszczędności inwestorów przez wchodzące na giełdę nowe spółki a w szczegól ności sprywatyzowane przez Skarb Państwa.
Wielkość aktywów netto z końcem grudnia 2005 zdeponowanych na kon tach funduszy inwestycyjnych wyniosła 61571 mln złotych. Rok 2005 był prze łomowy, jeśli brać za kryterium zainteresowanie funduszami inwestycyjnymi oraz zmianę nastawienia ludności do tej formy oszczędzania. Inwestorzy wpła cali głównie do funduszy lokuj ących głównie na rynku instrumentów udziało
wych, szczególnie zaś w fundusze stabilnego wzrostu. Do głównych czynni ków, wywołujących wzrost zainteresowania funduszami inwestycyjnymi można zaliczyć: powrót spadkowej tendencji rynkowych stóp procentowych, kontynu acja hossy na rynku akcji, umacnianie się polskiej waluty, zahamowanie silnego odpływu środków z funduszy dłużnych krajowych, niska konkurencyjność lokat bankowych, niska konkurencyjność skarbowych instrumentów dłużnych, spa dek bezrobocia i wzrost siły nabywczej ludności, poszukiwanie nowych form oszczędzania przez inwestorów, podwyższony wskaźnik akceptacji wyższego ryzyka.
Rok 2006 należał do bardzo dynamicznego wzrostu środków znajdujących się w zarządzaniu funduszy inwestycyjnych w Polsce. Na koniec grudnia 2006 wartość aktywów netto wynosiła 99161 mln złotych. Dobra koniunktura przeło żyła się na wysokie stopy zwrotu, co spowodowało wzrost zainteresowania funduszami i napływ nowych środków, ale również wzrost wartości zgroma dzonych już w funduszach aktywów. Wysoka skala rozwoju rynku funduszy inwestycyjnych widoczna jest nie tylko poprzez wzrost wartości aktywów netto, ale również poprzez nowe oferty, jakie wystawiają TFI w postaci nowych fun duszy. Z końcem grudnia 2006 liczba produktów przekroczyła 260. Liderem pod względem przyrostu dynamiki WAN były fundusze alternatywne. Drugie miejsce pod względem przyrostu wartości aktywów netto przypadło funduszom polskich akcji. Kolejną grupą, która odnotowała najwyższe tempo wzrostu były fundusze lokuj ące pozyskane środki w akcje zagranicznych emitentów. Do czynników, które zadecydowały w dużej mierze o wzroście aktywów w fundu szach inwestycyjnych w 2006 roku zaliczyć można: niezwykle korzystną ko niunkturę na krajowym rynku akcji, utrzymanie się niskiej atrakcyjności lokat bankowych i innych instrumentów dłużnych, dynamiczny wzrost polskiej go spodarki oraz poprawa koniunktury gospodarczej na świecie, umacnianie się polskiej waluty, spadek bezrobocia i wzrost siły nabywczej ludności, wzrost skłonności do ryzyka inwestorów, wzrost świadomości inwestycyjnej.
W celu bliższego przyjrzenia się wartościom aktywów netto w tabeli 2 za prezentowano ich wolumen.
Dane tabeli 3 o liczebności i wartości aktywów netto funduszy według wy branych grup, w najbardziej czytelny sposób obrazuj ą jak wyglądały preferencje inwestorów w badanych latach i kierunek rozwoju rynku funduszy inwestycyj nych.
W tabeli 4 zaprezentowano rozkład wartości aktywów netto i udział w ryn ku grup funduszy inwestycyjnych.
Tabela 2. Zmiana WAN funduszy inwestycyjnych
Rok WAN Zmiana (mln PLN) Zmiana (%)
2 0 0 2 23033 10899 89,80%
2003 32971 9938 43,10%
2004 37552 4581 13,90%
2005 61571 24020 64,00%
2006 99160 37589 61,00%
Źródło: Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych.
Tabela 3. Liczebność i wartość aktywów netto funduszy według wybranych grup
2 0 0 2 2003 2004 2005 2006 A (szt.) B (mln PLN) A (szt.) B (mln PLN) A (szt.) B (mln PLN) A (szt.) B (mln PLN) A (szt.) B (mln PLN) a 23 672 23 587 24 334 27 395 31 227 b 23 181 24 238 24 226 26 311 28 283 c 1 2 42 17 296 25 307 31 479 38 655 d 3 1 1 2 6 439 1 0 332 1 2 286 1 0 223 e 2 16 5 83 8 83 1 0 94 1 0 55 f 16 63 13 2 2 1 1 2 510 17 676 23 1134 g 2 1 48 2 1 1 1 0 2 0 239 24 274 35 554 h 8 1 0 6 23 7 43 13 64 2 1 87
Źródło: Obliczenia własne na podstawie Analizy Online.
A - ilość; B - wartość aktywów netto, a - dłużne krajowe, b - rynku pieniężnego i gotówkowe, c - stabilnego wzrostu, d - dłużne dolarowe, e - dłużne euro, f - zrówno ważone, g - polskich akcji, h - akcji zagranicznych
UDZIAŁ FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH W STRUKTURZE OSZCZĘDNOŚCI
W ostatnich latach w Polsce nastąpiła zmiana struktury oszczędności. Rok
2 0 0 2 okazał się rokiem przełomowym dla struktury oszczędności gospodarstw
domowych. Najchętniej oszczędności przechowywane były w bankach, ale zainteresowanie tą formą systematycznie malało. Wystąpiła silna substytucja terminowych wkładów bankowych obligacjami skarbowymi, jednostkami fun duszy inwestycyjnych, depozytami bieżącymi oraz gotówką.
Tabela 4. WAN i udział w rynku grup funduszy ■o o o r\ 'w i £ o '■O o," i o COr # o cn 'O CN o io o ^ l' c-i 7 ,1 0 % % 0 0 ‘S 2 ,2 0 % £ o ■o o " 0,1 0 % 2 ,1 0 % io C-l i o o" 4,4 0 % # O R o o fH & i ! o-, CO Cn o-, '■O C-l co [-.O '■■O CN c-i ■o o o-, co c-i O O [—. e-i o , [—. en c-i c-i s? ^■l o [—. c-ien c-i o , ^■l e-i ‘n, en co ■o № № o o r\ 'w i £ o o ' i o cn £ O ■o o," o 00 ą en c-i i o en [--" o C-l c-f # o ■o wn i o io e-i o " ąo i o en oe-i o" o [—. ^r" # O R o s & i ! o-, s? '■O en o co CN wn O CN ■o O", o c-i 1 o , ■o ■o o o , c-i ^■i [—. c-i Ęr en o en o , o , o , ■o c-i en co [—. e-i en co co e-i t -Vl ■o o o r\ 'w i £ o co c-f £ o 00 o ' S ą •■o i o ■o o ' o o-, co" o c-i o en" s o C0r co" o COr o o " o o o " o C-l oo o" ąen # o R o o & i i 0 1 [—. o-, c-i '■■O c-i en c-i ’=i [—. ■o ^■i o co co en [-. en en o , ■o ■o ^■l o ■o o co o , e-i Vl t -Pj PI o o r\ 'w i i o o [--" i ą o £ O CO co" o o o ' i o en W"T o o , o ■o" # o o co" i o en i o o " i o o o " i o o o " i o o o" o #o R o o & i i co o-, C-l C-l [—. en •■oco co CN o o ^■i o ^■i c-i o en o , en ■o c-i ■o ’=? en c-i o o o coco W"ł Pj t -№ Pł Pj n o o ' w i i [—. en [—. en o ' £ O", en £ o o o " o c-i c-f o , o ■o i ^■l o co" o " o o o " £ o o o " £ o o o " i o o o" i Oh #O R o o & i i ^■l g en co en o o Ch o [—. ^■l en en en o o o o
s
Pj O Pj r\ ■ri o TS ■L' r+H ¿4 s C! KŹródło: Obliczenia własne na podstawie Analizy Online. a - polskich akcji, b - akcji zagranicznych, c - zrównoważone, d - zrównoważone zagraniczne, e - stabilnego wzrostu, f - dłużne polskie, g - pieniężne i gotówkowe, h - dłużne USD, i - dłużne EUR, j - dłużne w pozostałych walutach, k - alternatywne, l - nieruchomości, m - sekurytyzacyjne, n - pozostałe
W 2002 roku Polacy wycofali ze swoich rachunków w bankach ponad
8mld złotych. Wprowadzenie 20 procentowego podatku skutecznie wykorzysta
ły towarzystwa funduszy inwestycyjnych oferując możliwość jego uniknięcia oraz wyższego zarobku niż w przypadku depozytów bankowych. W fundusze inwestycyjne, dające stosunkowo wysokie odsetki inwestowanych było tylko 4% środków.
W 2003 roku na skutek niskiego oprocentowania depozytów bankowych Polacy nadal wycofywali pieniądze ze swoich rachunków, jednak skala tego zjawiska była mniejsza niż rok wcześniej. Analizując udział wartości funduszy inwestycyjnych w oszczędnościach gospodarstw domowych zauważyć można kontynuacj ę zmiany struktury oszczędności. Fundusze inwestycyjne zaczęły odgrywać coraz większą rolę w polskim rynku finansowym. Udział wartości aktywów funduszy w oszczędnościach Polaków był wyższy w stosunku do roku poprzedniego i wyniósł 7,6%. Dynamiczny rozwój funduszy inwestycyjnych miał swoje przyczyny głównie w dobrych wynikach inwestycyjnych generowa nych przez fundusze. Bodźce antypodatkowe, które powodowały napływ pie niędzy do funduszy nie odegrały już w tym roku takiego znaczenia.
Napływ środków do funduszy inwestycyjnych miał w 2004 roku bardzo zmienny charakter. Mimo wzrostu poziomów stóp procentowych, wywołuj ą- cych zwiększenie konkurencyjności lokat bankowych oraz silnej korekty na rynku akcji koniec roku spowodował, że fundusze inwestycyjne stały się zna czącym mechanizmem transferu oszczędności Polaków w gospodarce. Udział funduszy inwestycyjnych w strukturze wyniósł 7,4%.
Największą część depozytów Polaków w 2005 roku stanowiły nadal depo zyty złotowe i walutowe, które wynosiły 220,8 mld złotych, co stanowiło 46,6% w strukturze oszczędności. Udział ten pokazał jak olbrzymia kwota oszczędno ści ulokowanych w bankach czeka na konwersj ę. Największą dynamiką wzrostu obserwować można było z kolei w funduszach inwestycyjnych, w których ak tywa produktów wynosiły 45,2 mld złotych. Do wzrostu popularności i tak dy namicznego wzrostu przyczyniła się przede wszystkim bardzo dobra koniunktu ra na rynku akcji. Uruchomione przez największe banki systemy dystrybucji funduszy stały się silnie dominuj ącym źródłem napływu środków do funduszy.
Rok 2006 był kolejnym rokiem napływu środków do funduszy inwestycyj nych. Wartość aktywów netto w funduszach wyniosła 72,7 mld złotych. W strukturze oszczędności gospodarstw domowych coraz bardziej zauważalna
stała się pozycja ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych. Z jednej strony produkty te są konkurencyjne wobec funduszy inwestycyjnych, z drugiej zaś zastosowany model, według którego ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe lokują środki w powiązane z nimi fundusze inwestycyjne, są one kolejnym dys trybutorem funduszy inwestycyjnych.
Tabela 5 zawiera wartość i strukturę oszczędności gospodarstw domowych w latach 2 0 0 2 - 2006.
Tabela 5. Wartość i struktura oszczędności gospodarstw domowych
2 0 0 2 2003 2004 2005 2006 wart. oszcz. (mld PLN) udz. (%) wart. oszcz. (mld PLN) udz. (%) wart. oszcz. (mld PLN) udz. (%) wart. oszcz. (mld PLN) udz. (%) wart. oszcz. (mld PLN) udz. (%) a* 17,9 11,7 35,2 8,9 42,0 10,3 44,7 9,5 57,9 9,9 b** 6 , 2 4,0 30,1 7,6 30,4 7,4 45,2 9,6 72,7 12,5 c 18,3 1 2 , 0 2 1 , 0 5,4 13,5 3,3 18,4 3,9 27,5 4,7 b+c 24,5 16,0 51,1 13,0 43,9 10,7 63,6 13,5 1 0 0 , 2 17,2 d 31,8 2 0 , 8 45,4 11,5 62,6 15,3 86,3 18,3 116,6 2 0 , 0 e 6 6 , 0 43,1 213,0 54,1 209,9 51,3 2 2 0 , 8 46,6 239,4 41,1 F 12,9 8,4 49,4 12,5 50,8 12,4 57,2 1 2 , 1 68,9 1 1 , 8 e+f 78,9 51,5 262,4 6 6 , 6 260,7 63,7 278,0 58,7 308,3 52,9 + + + O + + 03 W 153,1 1 0 0 394,1 1 0 0 409,2 1 0 0 472,6 1 0 0 583,0 1 0 0
Źródło: dane Analizy Online, NBP, GUS, MF, KNF, GPW.
a - inwestycje bezpośrednie, b - fundusze inwestycyjne, c - ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe, d - otwarte fundusze emerytalne, e - depozyty złotowe, f - gotówka w obiegu poza kasami banków.
* obejmuje: akcje spółek publicznych, obligacje, bony skarbowe,
** wartość uwzględnia fundusze dostępne dla osób fizycznych i dodatkowo jest po mniejszona o aktywa zlinkowanych ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych
WNIOSKI KOŃCOWE
Rynek finansowy jest otoczeniem podlegającym stałym zmianom na sku tek zmieniających się preferencji inwestorów. Jego ewolucja prowadzi do wzro stu znaczenia instytucji rynku kapitałowego, w tym towarzystw funduszy inwe stycyjnych. Fundusze inwestycyjne w analizowanym okresie przestały być au tonomiczne. Zaczęły stawać się częścią globalnego rynku. Zmiany strukturalne prowadziły do oferowania uczestnikom rynku nowych, coraz to bardziej wy specjalizowanych instrumentów finansowych, będących przedmiotem inwesty cji.
Spoglądając na rozwój funduszy inwestycyjnych na tle pozostałych uczest ników rynku finansowego zauważyć można, że środki jakimi zarządzają fundu sze są wciąż niższe od kwot ulokowanych w depozytach bankowych, jednak różnica między nimi cały czas się zmniejsza. W ostatnich dziesięciu latach udział lokat spada w tempie około 4 - 5% rocznie. Wśród inwestorów zmniej sza się również zainteresowanie obligacjami Skarbu Państwa. Rosną natomiast aktywa funduszy inwestycyjnych a szczególnie tych o znacznym udziale akcji w portfelu.
Inwestorzy przekonali się, że fundusze inwestycyjne są dobrym sposobem oszczędzania z racji względnie wysokiego poziomu bezpieczeństwa oraz kon kurencyjności wobec pozostałych form inwestowania. Istotnie ważnym jest fakt, że wzrost napływu środków do funduszy inwestycyjnych był skutkiem splotu wielu czynników. Wśród nich należy wymienić wprowadzenie podatku od zysków kapitałowych, spadek nominalnych i realnych stóp procentowych, wzrost świadomości i zamożności społeczeństwa, poprawę koniunktury na gieł dzie i w gospodarce, a także poszerzenie wachlarza produktów inwestycyjnych, szczególnie dla zamożniejszych klientów.
Przemiany, jakie zachodziły w strukturze oszczędności Polaków w latach
2 0 0 2 - 2006 wskazują na stopniowe upodabnianie się modelu oszczędzania w
naszym kraju do tego, który funkcjonuje w krajach o dłuższej tradycji inwesty cyjnej.
Literatura
1. Al.-Kaber M., R y n k i f i n a n s o w e i i n s t y t u c j e , Wydawnictwo Wyższej Szkoły Eko
2. Dębski W., R y n e k f i n a n s o w y i j e g o m e c h a n i z m y — p o d s t a w y t e o r i i i p r a k t y k i, Wy
dawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2005
3. Dziawgo D., Dziawgo L., F u n d u s z e p o w i e r n i c z e. Dom Organizatora. Toruń 1994.
4. Kaczmarek R.R., A n a l i z a e f e k t y w n o ś c i i n w e s t y c j i w o d n i e s i e n i u d o b e n c h m a r k ó w n a p r z y k ł a d z i e p o r t f e l i k o n s t r u o w a n y c h p r z e z T o w a r z y s t w a F u n d u s z y I n w e s t y c y j n y c h w P o l s c e w l a t a c h 2 0 0 3 - 2 0 0 5 , [w:] Tarczyński W. [red.], R y n e k k a p i t a ł o w y — S k u t e c z n e i n w e s t o w a n i e c z . I I . - I V K o n f e r e n c j a n a u k o w a R y n e k K a p i t a ł o w y S k u t e c z n e I n w e s t o w a n i e. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego,
Szczecin 2007.
5. Sławiński A, R y n k i f i n a n s o w e . Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne. Warszawa
2 0 0 6 6. www.analizy.pl 7. www.gpw.pl 8. www.izfa.pl 9. www.knf.gov.pl 1 0. www.mf.gov.pl 1 1. www.nbp.pl 1 2. www.stat.gov.pl
13. Ustawa o funduszach inwestycyjnych z dnia 28 sierpnia 1997r., Dz.U.Nr 97, poz. 139, z późniejszymi zmianami
14. Ustawa Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach po wierniczych z dnia 22 marca 1991r., Dz.U. z 1991r. Nr 35, poz. 155
STRESZCZENIE
Funkcjonujące w Polsce fundusze inwestycyjne są ważnym segmentem rynku fi nansowego. Odgrywają one niezwykle ważną rolę w procesie alokacji kapitału. Rosną ca wartość środków deponowana w funduszach sprawia, że jednostki uczestnictwa oraz certyfikaty inwestycyjne mają wpływ na strukturę oszczędności społeczeństwa. Opra cowanie jest próbą badań dotyczącą funduszy inwestycyjnych. W pierwszej kolejności przedstawiona została istota funduszy. W dalszej części artykułu zbadany został wolu men i struktura aktywów funduszy inwestycyjnych. Kwintesencj ą badań są uzyskane wyniki o udziale funduszy inwestycyjnych w strukturze oszczędności. Wnioski z nich płynące mogą stanowić przyczynek do dalszej dyskusji nad rozwojem funduszy inwe stycyjnych na tle pozostałych uczestników rynku finansowego.
INVESTMENT FUNDS ACTIVITY AND SAVING STRUCTURE IN POLAND IN YEARS 2002-2006
SUMMARY
Investment funds operating in Poland are important segment of the financial mar ket. They take very important part in capital allocation process. Rising value of appro priations accumulated in funds causes that membership units and investment certificates have an influence on the structure of society savings. This study is an attempt of re search about investment funds. To begin with the essence of the funds is presented. The next part of the article researches the volume and structure of investment funds assets. The quintessence of the research is obtained findings about investment fund participa tion in savings structure. The conclusions drawn from it can be the beginning of later discussion about investment funds evolution against a background of remaining partici pants of financial market.
T r a n s l a t e d b y R . R . K a c z m a r e k
M g r R a f a ł R e m i g i u s z K a c z m a r e k
Uniwersytet Szczeciński rafal.kaczmarek@op. pl
