W sprawie wieku mioceńskich wapieni ostrygowych z okolic Krakowa.
Sur l’äge des calcaires ä Ostrea des environs de Cracovie.
Źródłem, na którem opiera się określenie w ieku w apieni ostrygow ych, są dwie ro zp raw y ogłoszone w roku 1900 i 1902.
W pierw szej z nich pod tytułem „Przyczynek do geologji okolicy K rakow a“ *) J. N i e d ź w i e d z k i z pew nem w ahaniem sparalelizow ał w apienie leżące poniżej u tw oru słodkowodnego z w apieniem ostrygowem. W dw a la ta potem pojaw iła się ro zpraw a A. M. Ł o m n i c k i e g o p. t.
„M aterjały do mioceńskiego utw oru słodkowodnego w okolicy K rakow a“ 2), w k tó re j na podstaw ie opracow anej fau n y z w arstw słodkow odnych autor określił ich w iek jako pogra
niczny m iędzy tortonem i helwetem.
W ostatnich latach zjaw ia się szereg m niejszych lu b w iększych rozpraw i prac tyczących miocenu polskiego, w k tó rych badacze poru szają zagadnienie w ieku w arstw ostrygow ych i opierając się n a w zm iankow anych ro zp ra
wach, p rzy p isu ją im w iek helwecki.
T ak W. F r i e d b e r g w r. 1931 w p racy : „Uwagi nad nowszemi próbam i podziału naszego m iocenu“ 3) w y raża m niemanie, iż w apienie ostrygowe, k tó re N i e d ź w i e d z k i uw ażał za praw dopodobnie helweckie, może są równowie- kowe z zapew ne helw eckiem i utw oram i dolnego miocenu na G órnym Śląsku.
W Nr. 35 Posiedzeń N aukow ych Państw owego In sty tu tu Geologicznego z lutego 1933 r. u k azał się kom unikat J. C z a r n o c k i e g o p. t. „H elw et w okolicach K ra kow a“ ; auto r opierając się na zebranej i opracow anej przez
1) Kosmos, t. XXV, 1900.
2) Kosmos, t. XXVII, 1902.
3) Rocznik Polskiego Tow arzystw a Geologicznego t. VII, 1931.
siebie faunie, oraz pow ołując się n a spostrzeżenia N i e d ź w i e d z k i e g o , a także rękopis W e i g n e r a tyczący miocenu z pod Zabierzow a stw ierdził w iek helw eckich w a pieni ostrygow ych na Zwierzyńcu.
R ozw ażania faunistyczne C z a r n o c k i e g o spot
k ały się z k ry ty k ą W. F r i e d b e r g a w jego arty k u le
„Przyczynki do znajomości miocenu Polski. Część 11“ 1), jednak, znów na podstaw ie notatki N i e d ź w i e d z k i e g o w iek helw ecki w apieni nie został zakw estjonow any.
O statnio J. C z a r n o c k i w kom unikacie „P rze
wodnie rysy stra ty g ra fji i paleogeograf ji miocenu w po
łudniow ej Polsce“ 2) zalicza w apienie ostrygowe do górnego helw etu um ieszczając je na tablicy porów naw czej s tra ty g ra fji miocenu perykarpackiego poniżej facji m arglistej lądow ej (1. c. str. 24).
W roku bieżącym ogłosiliśmy w spólnie z L i s z k ą kom unikat „Nowe stanow isko w apienia ostrygowego w Tyńcu pod K rak o w em 3), skąd S t . L i s z k a opracow ał stasun- kowo obfitą faunę zespołowo odpow iadającą tortonowi.
U derzony niezgodnością m iędzy danem i paleontologicznemi, a przypisyw anem w apieniom ostrygow ym położeniem stra- tygraficznem , zwróciłem baczną uw agę na rozpraw ę N i e d ź w i e d z k i e g o , przestudjow anie k tó re j dopro
w adziło mię do innych wniosków, niż te do k tó rych doszedł N i e d ź w i e d ź ki.
D la ułatw ienia o rjen tacji podaję niżej kopję profilu z rozpraw y N i e d ź w i e d z k i e g o w raz z objaśnieniam i uzupełnionem i w y ją tk am i z tekstu:
*) Rocznik Polskiego T ow arzystw a Geologicznego t. IX, 1933.
2) Posiedzenia Naukowe Państwowego In sty tu tu Geologicznego.
Ni;. 36, m aj 1933.
3) Rocznik Polskiego Tow arzystw a Geologicznego t. XI, 1935.
1: w apień ju ra jsk i.
2: w apień m ioceński — tek stu ra .. . w aha się . . . m iędzy półpyłkow ą, a zbitą i przechodzi przytem m iejscam i w cien- koskorupiastą. W tedy drobne p a rtje przy p o m in ają w praw dzie teksturę organiczną (gdzieniegdzie np. litotamimową), lecz z pewnością nie zdołałem stw ierdzić takow ej nigdzie w ca
łym pokładzie. Praw dopodobnie jednakoż, przedew szystkiem według swego położenia, odpow iada on w apieniow i „przego- rzalskiem u“ p o m i m o b r a k u s k o r u p o s t r y g o w y c h 1).
3: pokład ostrygow y — iłu popielato-szarego . . . k tó ry zaw iera obok ułam ków przegrzebków skorupy Ostrea co
chlear Poli.
4: utw ór lądow y — ił ciemno-szary, w w ilgotnym stanie p raw ie czarny . . . w ni m zawairte skorup y m ięczaków (zdu
szone ale nieotarte) należące do rodzajów lądow ych względnie słodkowodnych: Helix, Cyclostoma, Pomatias i Cyrena.
5: ił mioceński m asowy — sinawo lub zielonawo szary, plastyczny . . . m ikrofauna foram iniferów .
6: dyluw ium .
Znając n a podstaw ie osobistych obserw acyj petrograficz
ny c h arak ter utw orów trzeciorzędow ych okolic K rakow a, do
chodzę do wniosku, że w arstw a 2 z profilu na B ielanach nie jest niczem innem, ja k ty lk o w apieniem słodkowodnym.
Przem aw ia za tem nie ty lk o opis Niedźwiedzkiego, zgadza
jący się zupełnie z w ykształceniem w arstw słodkow odnych znanych mi z w ielu odkryw ek (Wilkowice, Bonarka, P od
górze, K apelanka k. Zakrzów ka), ale i stratygraficzne poło
żenie ma utw orach ju ra jsk ic h względnie kredow ych. Za należeniem om aw ianych utw orów do słodkow odnych p rzem a
w ia także ta okoliczność, że w kamieniołomie należącym do wodociągu na Bielanach i położonym przy drodze do P iek ar w odległości jaikich 400 m od zabudow ań wodociągowych, możemy obecnie obserwować podobne stosunki. W idzim y tam na jurze, względnie na kredzie na przestrzeni m niej w ięcej 30 m etrów do 2 m gruby pokład utw orów słodkowodnych.
Są to w apienie zbite, otrębiaste czy też pyłkow e, zaw ierające czasem nieregularne nagrom adzenia krzem ionki b arw y cze
koladow ej lub ułam ki krzem ieni jurajsk ich , bądź też nagro-
a) Podkreślenia m oje E. P.
m adzenia luźnych przesypanych iłem gruzełków wapniistych łupiących się skorupow ato i przypom inających jak o b y lito- tam nia, wreszcie tra fia ją się w części stropow ej p a rtje w a pieni gruzłow atych, zaw ierających dość obficie okazy H elix sp. sp. oraz o wiele rzadziej w ieczka Tudora sp.
Czy w arstw a 4. z profilu N i e d ź w i e d z k i e g o przedstaw ia odm ianę facjalną, czy też należy do w arstw stropow ych utw oru słodkowodnego narazie rozstrzygnąć definityw nie nie jestem w stanie. Osobiście skłaniam się k u drugiem u przypuszczeniu, a to na podstaw ie analogji w ystę
pow ania fau n y w stropie utw orów słodkow odnych w kam ie
niołomie na Bielanach (patrz w yżej).
W arstw y 3. i 5. należące do utw orów m orskich żadnych niejasności nie przedstaw iają. Mogę tylko n a podstaw ie w ła
snych spostrzeżeń potw ierdzić przypuszczenie N i e d ź w i e d z k i e g o , że iły ostrygowe stanow ią część spągową iłów otwornicowych.
R easum ując, profil na Bielanach licząc od góry k u do
łowi przedstaw ia się n astę p u ją c o : 6: dyluw ium
5: iły otwornicowe 4: iły z ostrygam i 3: iły z fau n ą lądow ą 2: w apienie bez fau n y 1: ju ra
P rzy podobnej in terp retacji utw orów opisanych przez N i e d ź w i e d z k i e g o w profilu na Bielanach znika niezgodność m iędzy stra ty graficznem położeniem przypisy- w anem w apieniom ostrygowym , a ich fauną, poniew aż w a pienie ostrygowe nigdzie pod w arstw am i słodkowodnemi nie b y ły obserwowane.
W praw dzie J. C z a r n o c k i pow ołuje się n a spo
strzeżenia W e i g n e r a z Zabierzow a niestety nigdzie nie opublikow ane, jed n a k w ty m względzie m am pew ne w ą t
pliwości.
W Zabierzowie pod utw oram i słodkowodnem i w y stęp u ją iły nie zaś w apienie ostrygowe, p aralelizacja zaś tych utw o rów bez opracow ania fau n y podsłodkow odnej z Zabierzowa w yd aje mi się niemożliwą.
utw ory morskie tortońskie u tw ory lądow e helw eckie
R é s u m é .
L’au teu r en p ren an t compte de la description de la coupe géologique de B ielany x) et se basant sur ses propres observa
tions dans le district de Cracovie, arrive à la conclusion, que les calcaires sans faune situés au-dessous des couches lirnni- ques et parallélisés ju sq u ’a u jo u rd ’hui au x calcaires à Ostrea ap p artien n en t en vérité à l’ensemble lim nique, qui forme passage entre le H elvetien et le Tortonien.
De cette façon les calcaires à Ostrea conform ém ent à la faune, q u ’ils contiennent, doivent être rapportés au Tortonien.
*) J. N i e d ź w i e d z k i : Przyczynek do geolog ji okolicy K ra
kowa. Kosmos t. XXV. 1900.
