Pior Piszczek
"Bezpieczeństwo produktów :
komentarz do ustawy o ogólnym
bezpieczeństwie produktów",
Wojciech Kotowski, Bolesław
Kurzępa, Warszawa 2010 : [recenzja]
Studia Prawnoustrojowe nr 17, 129-1332012
R e c e n zje
Wojciech Kotowski, Bolesław Kurzępa, B ezpie
czeństwo produktów. K om entarz do ustaw y o ogól n ym bezpieczeństw ie p ro d u któ w , Wydawnictwo
Difin, Warszawa 2010, ss. 243.
In principio w skazać należy, iż sporządzenie recenzji kom en tarza jest
szczególnie utrudnione, albowiem jego u k ład został zdeterm inow any treścią kom entow anych przepisów zam ieszczonych w konkretnym akcie norm atyw nym o ściśle określonym układzie jed n ostek redakcyjnych. W przypadku tradycyjnej publikacji książkowej m ożna oceniać uk ład pracy, właściwe rozło żenie akcentów itp. kwestie. W przypadku kom entarza pozostaje ocenić jedy nie trafność ferowanych sądów, a także w kład autorów w rozwój doktryny i przydatność dzieła dla potrzeb p rak ty k i1. Starożytni Rzym ianie m awiali:
feci, quod potui, fa cia nt meliora potentes2 , a zatem wszelkie uw agi należy formułować z dużą dozą ostrożności.
Zgodzić należy się ze w stępn ą k o n statacją autorów kom entarza, że prze pisy ustaw y z dnia 12 g ru d n ia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów3 stanow ią wdrożenie regulacji zaw artych w dyrektyw ie 2001/95/WE P a rla m en tu Europejskiego i Rady z dnia 3 gru dn ia 2001 r. w spraw ie ogólnego bezpieczeństw a produktów4, której treść - z uw agi n a wagę norm owanych zagadnień - trafn ie zamieszczono w całości in fine kom entarza. Nikogo oczy wiście nie trzeb a przekonywać, że bezpieczeństwo produktów, z którym i na co dzień spotyka się człowiek, m a bezpośredni wpływ n a jego zdrowie; stąd tro sk a ustaw odaw cy nie tylko o ogólne w ym agania dotyczące bezpieczeństw a produktów oraz określenie obowiązków producentów i dystrybutorów w za kresie zapew nienia bezpieczeństw a produktów, ale także dążność do precy zyjnego określenia zasad i try b u spraw ow ania nadzoru w celu zagw aranto w ania bezpieczeństw a produktów wprow adzanych n a rynek.
1 P e łn y w y k az w sp ó ln y ch o p ra co w a ń k sią żk o w y ch a u to ró w z o sta ł zam ieszczo n y n a o s ta t niej stro n ie o k ład k i recen zo w an eg o k o m e n ta rz a .
2 „Zrobiłem , co m ogłem , k to p o trafi, n iec h zro b i lep iej” - to p a r a f r a z a słów w y p o w iad an y ch p rzez k o n su ló w rz y m s k ic h p rz y p rz e k a z y w a n iu u r z ę d u n a s tę p c y - zob. I. K a m iń sk a-S zm a j (red.), S ło w n ik w yra zó w obcych, cz. 2: Sentencje. P o w ied ze n ia . Z w ro ty, Wyd. E u ro p a , W arsza w a 2001.
3 D z.U . n r 229, poz. 2275 ze zm. 4 D z.U . W E. L. 11/4 ze zm.
130 R ecen zje
Z chwilą p rzystąp ienia do U nii Europejskiej istniejący ta m porządek p raw ny staje się system em p ań stw a przystępującego. Tak więc n a corpus
iuris polonicum - również w obszarze ogólnego bezpieczeństw a produktów
- składa się, obok system u praw a narodowego, całe acquis com m unautaire. Dlatego też w zakresie tzw. w ykładni operacyjnej co do uregulow ań zaw ar tych w powołanej u staw ie istotny głos posiadać będą polskie ośrodki normo- twórcze i stosujące te przepisy odpowiednie organy. Z kolei ocena p rakty ki stosow ania praw a wspólnotowego, tworzonego i modyfikowanego w ram ach działalności organów U nii Europejskiej pozostaje w gestii tych organów, co przejaw ia się m .in. w łasną w yłączną kom petencją co do interp retacji praw a wspólnotowego. Ponieważ praw o wspólnotowe działa po części bezpośrednio, przeto wym aga stosow ania z pom inięciem sprzecznych z tym system em ro dzim ych uregulow ań. Trafnie zatem zamieszczono w recenzow anym kom en ta rz u nie tylko polskie rozw iązania praw ne, lecz także ak ty norm atyw ne obowiązujące w całej U nii Europejskiej.
N a uwagę zasługuje fakt, że autorzy, kom entując przedm iotową ustaw ę, sta ra ją się ukazać jej funkcjonowanie w powiązaniu z innym i aktam i zarówno o randze ustawowej, ja k i wydanymi n a podstawie stosownych upoważnień rozporządzeniam i Rady M inistrów oraz M inistra Zdrowia, a także obwieszcze niam i Prezesa Polskiego K om itetu Normalizacyjnego, co znakomicie ułatw ia czytelnikowi zapoznanie się z ich treścią. W spomniane akty norm atyw ne za mieszczono pod konkretnym i artykułam i, co znakomicie ułatw ia dostęp do informacji; czytelnik nie m usi korzystać z publikatorów, w których zostały one zamieszczone. K om entatorzy dostrzegają także w kład ju d y k atu ry w proces interpretacji norm praw nych, dlatego też cytują opinie Wojewódzkiego Sądu A dm inistracyjnego w W arszawie oraz Naczelnego Sądu Adm inistracyjnego.
W uzupełnieniu k o m entarza do przepisów rozdziału 4 ustaw y: „Nadzór n ad ogólnym bezpieczeństw em produktów ”, a także 4a: „Kary pieniężne” w arto poczynić szerszy wywód n a kanw ie postanow ień art. 26. G eneralnie trzeb a zgodzić się z autoram i, iż do przepisów Kodeksu postępow ania admi- nistracyjnego5 sięgać należy wówczas, gdy okaże się, że ja k a ś dziedzina po stępow ania w spraw ach ogólnego bezpieczeństw a p ro d u k tu nie została u re gulow ana w kom entow anej ustaw ie; m a wówczas zastosow anie rzym ska zasad a lex specialis derogat legi generali. Chcąc postaw ić jed n a k przysłowio w ą kropkę n a „i”, w arto przypom nieć, że działalność organów adm inistracji publicznej, także w zakresie stosow ania przepisów o ogólnym bezpieczeń stw ie produktów, pozostaje pod kontrolą sądów. M ożna o tym się przekonać pośrednio, dokonując analizy treści zaw artych w kom entarzu, zwłaszcza w zakresie cytowanego orzecznictwa.
5 U s ta w a z d n ia 14 czerw ca 1960 r. - K odeks p o stę p o w a n ia a d m in istra c y jn e g o (D z.U . z 2000 r., n r 98, poz. 1071 ze zm.).
W uzupełnieniu tych konstatacji dostrzec należy, iż zgodnie z treścią art. 175 Konstytucji RP6 sądy adm inistracyjne - podobnie ja k powszechne, wojsko we i Sąd Najwyższy - zostały powołane do spraw ow ania w ym iaru spraw iedli wości. Z art. 184 tegoż a k tu normatywnego wynika, że sądy adm inistracyjne spraw ują, w zakresie określonym ustaw ą, kontrolę działalności publicznej obejmującej również orzekanie o zgodności z ustaw am i uchwał organów sam o rząd u terytorialnego i aktów norm atyw nych adm inistracji rządowej.
Zakres kontroli wyznacza treść art. 1 § 2 ustaw y z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o u stro ju sądów adm inistracyjnych7, który stanow i, że je s t ona spraw ow ana pod względem zgodności z praw em , jeżeli ustaw y nie stanow ią inaczej; w szczególności zatem należy zbadać, czy organ adm inistracji p u blicznej nie naruszył praw a w tak im stopniu, że miało ono wpływ n a wynik sprawy. K ontrola ta pow inna - zdaniem A. K ab ata - przebiegać w trzech płaszczyznach8:
a) oceny zgodności rozstrzygnięcia (decyzji lub innego aktu) albo działa nia z praw em m aterialnym ,
b) dochowania w ym aganej praw em procedury, c) respektow ania reguł kompetencji.
U zupełnieniem tego zapisu i poczynionych uw ag je st treść art. 3 § 1 praw a o postępow aniu przed sądam i adm inistracyjnym i9 (dalej p.p.s.a.), w k tó ry m w skazano, iż sąd y ad m in istra c y jn e sto su ją środki określone w ustaw ie. N ależy też zauważyć, iż zgodnie z treścią art. 52 § 1 i 2 tej ustaw y skargę m ożna wnieść po w yczerpaniu środków zaskarżenia, jeżeli służyły one skarżącem u w postępow aniu przed organem właściwym w spraw ie, chyba że skargę wnosi p ro k u rato r lub Rzecznik P raw Obyw atelskich. Przez w yczerpa nie środków zask arżenia należy rozum ieć sytuację, w której stronie nie przy sługuje żaden środek zask arżen ia przew idziany w ustaw ie, ta k i ja k zażale nie, odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie spraw y1 0.
W powyższym kontekście, stosownie do treści art. 145 § 1 p.p.s.a., należy zwrócić uwagę, iż nie każdy dotknięty wadliw ością a k t adm inistracyjny (do tyczący stosow ania przepisów ustaw y o ogólnym bezpieczeństwie produktów) zostanie autom atycznie u su n ięty z obrotu prawnego. U staw odaw ca przyjął bowiem, iż sąd uw zględniając skargę n a decyzję lub postanow ienie (w całości lub części) może ta k orzec, jeżeli stwierdzi:
6 U s ta w a z d n ia 2 k w ie tn ia 1997 r. (Dz. U. n r 78, poz. 483 ze zm.). 7 D z.U . n r 153, poz. 1269 ze zm .
8 A. K a b a t, O rzeczenie w ojew ódzkiego są d u a d m in istra c yjn e g o u w zg lę d n ia ją c e sk a rg ę na
decyzję lu b p o sta n o w ien ie , [w:] In sty tu c je pro cesu a d m in istra c yjn e g o i są d o w o a d m in istra cy jn e - go, K sięga ju b ile u s z o w a d e d y k o w a n a Prof. d r hab. L. Ż u k o w s k ie m u , P rz e m y śl - R zeszów 2009,
s. 149.
9 U s ta w a z d n ia 30 s ie rp n ia 2002 r. - P ra w o o p o stę p o w a n iu p rz e d s ą d a m i a d m in is tra c y j n y m i (D z.U . n r 153, poz. 1270 ze zm.).
10 Zob. K. P iszczek , P. P iszczek, W niosek o p o n o w n e ro zp a trzen ie sp r a w y - ko n tro w ersje
132 R ecen zje
a) n aru szen ie praw a m aterialnego, które miało wpływ n a w ynik spraw y (może ono polegać bądź n a błędnej jego w ykładni, czyli niew łaściw ym rozu m ieniu treści lub znaczenia określonego przepisu, ja k też n a niewłaściwym jego zastosow aniu, czyli podciągnięciu ustalonego s ta n u faktycznego pod h i
potezę niewłaściwego przepisu, tzw. błąd w subsumpcji). N aruszenie praw a m aterialnego skutkow ać będzie uchyleniem zaskarżonego a k tu a d m in istra cyjnego wówczas, gdy miało wpływ n a w ynik sprawy, a zatem konieczne je st w ykazanie zw iązku przyczynowego pomiędzy w adliw ą treścią zaskarżonej decyzji lub postanow ienia a naru szen iem norm y praw a m aterialnego;
b) naru szen ie praw a dające podstaw ę do wznow ienia postępow ania ad m inistracyjnego, niezależnie do tego, czy uchybienie miało wpływ n a wynik sprawy (zostały one określone w art. 145 § 1 i art. 145a § 1 k.p.a. oraz w art. 240 § 1 Ordynacji podatkow ej11);
c) inne naru szen ie przepisów postępow ania, jeżeli mogło ono mieć isto t ny wpływ n a w ynik spraw y (w tym w ypadku należy przez to rozum ieć p raw dopodobieństwo wpływu wadliwie stosowanego praw a form alnego n a treść decyzji lub postanow ienia).
W skazać nadto należy, że sąd stw ierdza niew ażność a k tu adm in istracyj nego (w całości lub części), jeżeli zachodzą przyczyny określone w art. 156 § 1 k.p.a., art. 247 § 1 Ordynacji podatkowej oraz innych ustaw ach. W ynika to z treści art. 145 § 1 p k t 2 p.p.s.a.; zapis te n wyklucza w praktyce możliwość zastosow ania uregulow ań zaw artych w art. 145 § 1 p kt 1 lit. a i lit. c p.p.s.a.
Wreszcie przepis art. 145 § 3 p.p.s.a. stanow i podstaw ę do uw zględnienia skargi poprzez stw ierdzenie w ydania decyzji lub postanow ienia z n a ru sz e niem praw a w w ypadku u stalen ia, że zachodzi przyczyna określona w k.p.a. lub innych przepisach (np. zaistn iały w spraw ie przesłanki do wznowienia postępow ania lub stw ierdzenia niew ażności a k tu adm inistracyjnego, je d n a k że nie je s t to w ykonalne, z uw agi np. n a upływ czasu - vide art. 146 § 1 i art. 156 § 2 k.p.a., art. 245 § 1 ust. 3 lit. b i art. 247 § 2 ustaw y - O rdynacja podatkowa).
Za istotne - w kontekście dotychczasowych rozw ażań - należy uznać tak że regulacje zaw arte w art. 134 § 1 i art. 135 p.p.s.a. Zgodnie z treścią pierwszego przepisu wojewódzki sąd adm inistracyjny rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jed n a k zw iązany zarzu tam i i w nioskam i skargi oraz pow ołaną podstaw ą praw ną, zaś z treści drugiego przepisu wynika, iż ten sąd stosuje przew idziane u sta w ą środki w celu usunięcia n aru szen ia praw a w stosun ku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępow aniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli je s t to niezbędne do końcowego jej załatw ienia.
11 U s ta w y z d n ia 29 s ie rp n ia 1997 r. - O rd y n a c ja p o d a tk o w a (D z.U . z 2005 r., n r 8, poz. 60 ze zm.).
Powyższe regulacje określają podstaw ow ą funkcję sądow nictw a adm ini stracyjnego i toczącego się przed nim postępow ania. J e s t n ią bez w ątpienia spraw ow anie w ym iaru spraw iedliw ości poprzez działalność kontroln ą nad w ykonyw aniem ad m in istra c ji publicznej. Jej celem je s t w yelim inow anie z porządku praw nego aktów adm inistracyjnych oraz czynności organów ad m inistracji publicznej niezgodnych z praw em i dążenie do przyw rócenia s ta nu, który nie będzie z nim pozostaw ał w sprzeczności.
N a koniec podkreślić należy, iż tezy kom entarza do poszczególnych prze pisów ustaw y o ogólnym bezpieczeństwie produktów ch arak tery zu ją się w a lorem przejrzystości i kom unikatyw ności, co przy niezwykle skrom nej biblio grafii (zaledw ie pięć pozycji) stanow i trw ały w kład w rozwój doktryny. W moim p rzekonaniu recenzow ana książk a spotka się z uznaniem nie tylko szeroko rozum ianych kręgów praw niczych, ale także innych grup zawodo wych, których przepisy ustaw y dotyczą.
