K. R.
Informacja o księgozbiorze bpa
Romana Andrzejewskiego
Studia Włocławskie 7, 484-486
Ks. Librowski zgromadził też znaczną liczbę wydawnictw kartograficznych, przede wszystkim dotyczących diecezji włocławskiej, a także pokaźny zbiór muzealny, w tym zbiór pieczęci, odlewów pieczęci (zbiór odlewów pieczęci gnieźnieńskich ks. Librow- ski odstąpił archidiecezji gnieźnieńskiej po 1992 r.), monet, medali i medalików.6 Poza tym znaczny zbiór rękopisów i maszynopisów, własnych i cudzych, wyodrębnionych w tzw. Teki Librowskiego.7 Zbiory te zostały przekazane w całości do Archiwum Die- cezjalnego we Włocławku.
K. R.
' P rzy g o to w y w a n y je s t o n im sze rsz y a rty k u ł p rz e d sta w ia ją c y g o ja k o w a rsz ta t p ra c y h isto ry k a. 2 R. Ś c iśla k , Galeria oryginałów włocławskich, W ło c ław e k 2 0 0 2 , s. 60.
נ K a talo g d ru k ó w regio n aln y ch treści k o ścielnej i św ieckiej o d n o szą c y ch się do te ry to riu m d iecezji w ło- oław skiej w je j g ran icach histo ry czn y ch b ędących w p o siad an iu ks. S tan isław a L ib ro w sk ieg o (zaw arto ść: druki sam fo istn e], o d b itk i, c za so p ism a, m ap y ), W ło c ław e k 1973, 4 0 s. ; 30 c m (m ps).
4 S. L ib ro w sk i, Materiały do dziejów diecezji włocławskiej czasu wojny 1939-1945, A B M K 3 8 (1979), s. 189-4 0 0 ; 3 9 (1 9 7 9 ), s. 2 7 9 -4 0 0 .
5 S. L ib ro w sk i, Plan dwutomowej monografii historycznej diecezji włocławskiej, A B M K 16(1967), s. 2 8 5 -2 9 4 .
6 Z o b . M .L . J ę d rz e jc z a k , Medaliki Matki Boskiej Częstochowskiej (ze zbioru ks. S. Librowskiego), A B M K 3 6 (1 9 7 8 ), s. 2 6 7 -3 4 8 , tabl. X.
7 Inwentarz spuścizny rękopiśmiennej księdza Stanisława Librowskiego (Teki Librowskiego), ״ A rch i- w a, B ib lio te k i i M u z e a K o śc ie ln e ” 6 0 (1 9 9 1 ), s. 5-562.
INFORMACJA O KSIĘGOZBIORZE BPA ROMANA ANDRZEJEWSKIEGO
Biskup Roman Andrzejewski (1938-2003), deklarujący się jako miłośnik książki1 i tak też postrzegany przez innych, posiadał znaczny księgozbiór, liczący około 4 tys. woluminów, nie licząc czasopism.
Swoją osobistą bibliotekę gromadził przynajmniej od czasów seminaryjnych (1955- 1961), a w miarę upływu czasu pasja zbierania książek nieustannie się u niego nasilała. W ostatnich latach każdy wyjazd do większego miasta był dla niego okazją, by wstąpić do napotkanej księgami i wynieść z niej przynajmniej kilka zakupionych książek. W okresie biskupstwa (1981-2003) sporo publikacji otrzymywał od różnych instytucji i autorów, wiele z nich z osobistymi dedykacjami.
W księgozbiorze bpa Andrzejewskiego dałoby się wyróżnić, w aspekcie treściowym i formalnym, przynamniej sześć działów;
1) Publikacje z dziedziny klasyki i patrologii, zarówno wydania dzieł z literatury klasycznej i starochrześcijańskiej, jak i opracowania teoretyczne i historyczne z tych dziedzin. Jest to najwartościowszy dział w księgozbiorze bpa Andrzejewskiego, ale jego mankamentem jest to, że nie był uzupełniany systematycznie na bieżąco w ostatnich latach jego życia.* 2 * 4 5 6 7
2) Książki z zakresu szeroko rozumianej historii i literatury, które - zdaje się - były bardzo często przedmiotem jego lektury.
3) Należałoby wyodrębnić dział regionalny, który bp Andrzejewski gromadził ze szczególną gorliwością. Jako biskup, odwiedzając różne parafie oraz instytucje
kie na terenie diecezji włocławskiej, zazwyczaj otrzymywał w darze (czasem wypraszał) publikacje dotyczące tamtejszych miejsc, instytucji, osób.
4) Osobno też należałoby potraktować, niewielki co prawda, dział publikacji o wsi i jej problemach, które bp Andrzejewski gromadził niejako z obowiązku jako zajmują- cy się z ramienia Episkopatu Polski duszpasterstwem rolników (1988-2001).
5) Książki z niemal wszystkich działów teologii, szczególnie popularnonaukowe i popularne (jest ich najwięcej).
6) Spory dział czasopism, przede wszystkim polskich, niemal komplet numerów wło- skiego wydania ״L’Osservatore Romano” (od 1992 r.) oraz wydanie polskie, czasopisma wydawane przez KUL: ״Roczniki Humanistyczne”, ״Roczniki Filozoficzne”, ״Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, ״Roczniki Nauk Społecznych”, ״Vox Patrum”, a poza tym: ״Chrześcijanin w św iecie”, ״Novum”, czasopisma naukowe (studia) wydawane przez poszczególne diecezje w Polsce, organy urzędowe (kroniki) poszczególnych diecezji; niektóre roczniki czasopism ״Eos” i ״Meander”. Z włocławskich posiadał ״Ateneum Ka- płańskie”, ״Kronikę Diecezji Włocławskiej”, ״Studia Włocławskie”, ״Zapiski Kujawsko- Dobrzyńskie”.
Jeżeli chodzi o profil językowy, to w księgozbiorze bpa Andrzejewskiego przewa- żał zdecydowanie język polski. Jedynie w dziale literatury klasycznej i starochrześcijań- skiej znalazło się więcej pozycji w językach obcych, przede wszystkim łacińskim, ale także w językach obcych nowożytnych.
Księgozbiór jednak nie był spisany, ani nawet uporządkowany. Przyczyniło się do tego kilkakrotne przenoszenie go z miejsca na miejsce, a także widoczny brak miejsca na książki w kolejnych mieszkaniach bpa Andrzejewskiego (w ostatnim miejscu pobytu książ- ki stały już w kilku rzędach na półkach, a czasopisma leżały w stosach nawet na podło- dze). Właściciel nie widział pewnie możliwości uporządkowania swego dużego księgo- zbioru, zresztą i tak bez tego dobrze się w nim orientował.
Tylko niektóre książki miały znaki własnościowe, dopiero w czasie ich przenoszenia po śmierci Biskupa większość z nich została opieczętowana jego pieczęcią biskupią.
Książki w księgozbiorze bpa Andrzejewskiego nie stały bezużytecznie. Wiele z nich zostało przez niego wnikliwie przeczytanych (o tym zapewne myślał - a nie o porządko- waniu biblioteki - gdy w ankietach pisał, że jego ulubionym zajęciem jest praca we wła- snej bibliotece).3 Świadectwem tego ״ulubionego zajęcia” jest nie tylko cykl publikacji pt. Z le k tu r y b is k u p a R o m a n a , drukowanych w ״Ładzie Bożym” (dodatku do ״Niedzieli”) w latach 2000-2003, nie tylko kilka zeszytów zebranych wypowiedzi, sentencji, maksym, złotych myśli, aforyzmów itp.,4 ale także liczne jego osobiste podkreślania i uwagi w wielu pozycjach z jego księgozbioru. Ślady tych lektur można by wyśledzić zapewne w druko- wanych publikacjach bpa Andrzejewskiego,5 także w jego kazaniach i przemówieniach.
Księgozbiór, zgodnie z zaleceniem właściciela wyrażonym w testamencie, został podzielony.6 Książkami zostały obdarowane instytucje i osoby, z którymi bp Andrzejew- ski czuł się duchowo silnie związany. Pozycje klasyfikujące się do działu filologii kia- sycznej otrzymał Zakład Filologii Klasycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, gdzie odbył studia specjalistyczne i gdzie pracował jako wykładowca; Zakład przejął jednak tylko najwartościowsze, specjalistyczne dzieła z tej dziedziny wiedzy. Beletry- styka została przeznaczona dla Gimnazjum i Liceum im. Długosza, których reaktywo
wanie stało się jednym z głównych celów jego zabiegów. Pozostała część księgozbioru - poza niewielką częścią przeznaczoną dla rodziny, księży profesorów i innych osób - licząca ok. 3 tys. wol., dostała się Wyższemu Seminarium Duchownemu we Włocławku (numer akcesji: D 66/2003), gdzie był alumnem, a potem moderatorem i profesorem. Z tych kilkadziesiąt pozycji z działu regionalnego zostało przekazanych przez bibliotekę semina- ryjną do księgozbioru podręcznego Archiwum Diecezjalnego we Włocławku.
Ogólnie można stwierdzić, że księgozbiór ten przydatny był bardziej dla osobistej lektury i jako pomoc w działalności publicystycznej, mniej natomiast jako warsztat pracy naukowej.7 Bp Andrzejewski gromadził bowiem książki niemal ״z zachłannością”, po prostu zbierał niemal wszystko, co mu wpadło w rękę, bez troszczenia się o zachowa- nie jakiegoś specjalistycznego profilu swego księgozbioru, doprowadzając do ״przecią- żenią” księgozbioru dużą liczbą czasopism, o tematyce ogólnoteologicznej i ascetycz- nej. Większe znaczenie miałby dział klasyczny w jego księgozbiorze, gdyby był groma- dzony systematycznie do końca życia. Dla badań historycznych nad dziejami diecezji włocławskiej mógłby mieć także pewne znaczenie dział regionalny, gdyby był uporząd- kowany. Najmniej przydatne będą zapewne publikacje z dziedziny teologii, które zostały przeznaczone dla biblioteki seminaryjnej we Włocławku, a ta posiada je już, niemal w komplecie, w swoich zbiorach.
Z woli samego właściciela księgozbiór jego został rozbity. Niech przynajmniej pozostanie po nim jako całości ta notatka.8 A książki niech w różnych miejscach służą nowym spragnionym wiedzy czytelnikom.
K. R. 1 2 * * 5 6 7
1 N a p rz y k ła d na sp o tk an iu T e o lo g ic z n eg o T o w a rz y stw a N a u k o w e g o W y ższeg o S e m in a riu m D u ch ó w - n e g o w d n iu 26 II 20 0 3 r. z racji w rę c ze n ia m u szó ste g o to m u ״ S tu d ió w W ło c ła w s k ic h ” , d e d y k o w an e g o m u z o k a zji 65 . ro c z n ic y u ro d z in , b p A n d rz e je w sk i w y g ło s ił ״ E n c o m iu m na c z e ść k s ią ż k i” i z ło ż y ł d a r na - ja w ią c ą się j u ż w je g o w iz ja ch - b u d o w ę n o w e g o b u d y n k u d la b ib lio te k i sem in ary jn ej.
2 B p A n d rz e je w s k i c o p ra w d a z a p e w n ia ł, że d o p ó łk i filo lo g ic z n e j w s w o im k s ię g o z b io r z e c ią g le zag ląd a (zob. Być rzetelnym ja k lan pszenicy. Rozmowa z Księdzem Biskupem Romanem Andrzejewskim [prze- p ro w a d z o n a p rz e z ks. J. P ału ck ieg o ], ״ S tu d ia W ło c ław sk ie ” 6 (2 0 0 3 ), s. 4 4 .), a le n ic o z n a c z a to, że zn ajd o - w a ły s ię n a niej ta k ż e n a jn o w sz e p u b lik a c je z tej d z ie d zin y w iedzy.
נ W id o c zn ie w ła sn y k się g o z b ió r n ic w y starcz a ł m u do je g o lektur, p o n ie w a ż z azw y czaj m iał na sw o - im k o n c ie je s z c z e k ilk a n a śc ie , a cza sem n a w et k ilk a d z iesią t k siąż e k w y p o ż y c z o n y c h z w ło cław sk iej b ib lio - tek i s em in ary jn ej.
“ R, A n d r z e j e w s k i , ״ Tempus transit et computatur... ". Nad zbiorem inskrypcji łacińskich na zegarach, w : Edukacja - Kultura - Teologia. Studia ofiarowane księdzu profesorowi Jerzemu Bagrowiczo- wi, p o d red . K. K o n e ck ie g o i I. W crb iń sk icg o , T oruń 200 3 , s. 425.
5 Z o b . Publikacje biskupa Romana Andrzejewskiego, ״ S tu d ia W ło c ła w s k ie ” 6 (2 0 0 3 ), s. 14-36. 6 O to o d n o s z ą c y się d o k sięg o z b io ru fra g m e n t te stam e n tu b p a A n d rz e je w s k ie g o z 11 k w ie tn ia 2001 r : ״ K siążk i p ro s z ę ro z d z ie lić m ię d z y ro d zin ę, S e m in a riu m , S z k o łę D łu g o sz a , Z a k ła d F ilo lo g ii K lasy czn ej K U L, k sięż y p ro feso ró w i in n e o so b y w ed łu g zain tereso w ań ; po zy cje d o ty c z ąc e D iecezji W ło cław sk iej - przekazać do k sięg o z b io ru , k tó ry b y słu ży ł b isk u p o m w ło c ła w sk im (m a rz y łe m o B ib lio te c e B isk u p ó w W ło c ła w sk ic h )” .
7 W pełn i w a rto ść k sięg o z b io ru b p a A n d rz e jew sk ie g o o k a z a ła b y s ię d o p ie ro p o u p o rz ą d k o w an iu g o na m ie jscu , c o b y ło je d n a k n iem o żliw e.
* W y d aje s ię u z a s a d n io n e z g ło sić p o s tu la t, a b y w k s ię g a c h p a m ią tk o w y c h p o ś w ię c a n y c h lu d zio m n au k i o b o k ż y cio ry su d an ej osoby, o m ó w ie n ia je j d o k o n a ń i b ib lio g rafii z n a la z ł się arty k u ł p rze d sta w ia ją cy je j w a rsz ta t p ra c y n a u k o w ej, w k tórym d u ż e z n ac z e n ie m a k sięg o zb ió r. Z a ż y c ia a u to r m o ż e ud zielić w ielu cen n y c h in fo rm a cji w ty m w z g lęd z ie , a p o te m m o że j u ż n ic b yć n a w et m o ż liw o ści c a ło śc io w e g o o m ó w ien ia te g o te m a tu , np. w tedy, g d y w ła śc ic ie l d zieli w te stam e n c ie k s ię g o z b ió r m ię d z y ró ż n e in sty tu c je c zy osoby.
