Jan Charytański
”Catechèse : revue trimestrelle de
pastoral catéchétique“
Studia Theologica Varsaviensia 6/2, 427-446
S tu d ia T h eol. V ars. 6 (1968) nr 2
K A T E C H E T Y K A
CATÉCHÈSE, revue trim estrielle de pastoral catéchétique,
publiée sous le patronage de la com m ission N ationale de
l'Enseignem ent Reliqieux avec la Concours de l'Institut Su
périeur de Pastorale Catéchétique de Paris.
R e d a k c ja c z a s o p is m a w p r z e d m o w ie d o p ie rw s z e g o n u m e r u ro c z n ik a 1967 z a p o w ia d a z m ia n y w s p o s o b ie r e d a g o w a n ia p o s z c z e g ó l n y c h n u m e ró w . W m o c y p o z o s ta ją w y ty c z n e o p u b lik o w a n e w p i e r w s z y m n u m e r z e C a t é c h è s e . W e d łu g n ic h c z a s o p ism o m ia ło s w y m c z y te ln ik o m p o d a w a ć d o k u m e n ta c ję i in f o r m a c ję d o ty c z ą c ą ż y c ia k a te c h e ty c z n e g o w e F r a n c ji . P o n a d to z a k ła d a ja k o c e l u k a z y w a n ie k ie r u n k ó w r e f le k s ji n a d z a g a d n ie n ia m i k a te c h e ty c z n y m i i p e d a g o g ic z n y m i. N o w y w s tę p p r e c y z u je t e w y m a g a n ia . C ią g le w a ż n y m p r o b le m e m p o z o s ta je z a g a d n ie n ie , ja k m ó w ić . P r z e d e w s z y s tk im je d n a k p is m o c h c e s ię s k o n c e n tr o w a ć n a p o s z u k iw a n ia c h d o ty c z ą c y c h s a m e g o p r z e d m io tu : co m ó w ić ! S a m je d n a k p r z e k a z o b ja w ie n ia m u s i b y ć s k o n f r o n t o w a n y z d o ś w ia d c z e n ie m c o d z ie n n y m c h r z e ś c ija n . T r z e b a z b a d a ć , o ile w o b e c n y c h w a r u n k a c h z d o l n y j e s t p r z e tw a r z a ć e g z y s te n c ję c z ło w ie k a . I to w ła ś n ie u c z u le n ie n a p r o b le m o d b io r c y z d a je s ię n a j b a r d z ie j c h a r a k te r y s t y c z n e ta k d la z a ło ż e ń r e d a k c j i ja k i d la m a t e r i a ł u z a w a r te g o w r o c z n ik u 1967. R e d a k c ja p r a g n i e je d n a k w y r a ź n i e o d ró ż n ić p o s z u k iw a n ia , b a d a n ia o d r o z w ią z a ń czy w s k a z a ń , k t ó r e p o p a r t e są p o w a g ą K o m i s j i N a r o d o w e j czy W y ż sz e g o I n s t y t u t u d u s z p a s te r s tw a k a t e c h e t y cznego. T e p ie rw s z e z a w a r te b ę d ą w c z a s o p iś m ie p o d r u b r y k ą „ S w o b o d n e p o s z u k iw a n ia ” . J e d n o c z e ś n ie r e d a k c ja z a m ie rz a u d o s tę p n ić s t r o n y s w e g o c z a s o p is m a ty m , k tó r z y m y ś lą in a c z e j. D ia lo g j e s t p r z e c ie ż p o s tu l a te m n a s z y c h cz asó w . T e n d z ia ł b ę d z ie n o s ił t y t u ł „ L ib r e s p r o p o s ” — „ s w o b o d n e w y p o w ie d z i” . P o t e j s a m e j lin ii s z e rs z e j w y m ia n y m y ś li m a p ó jś ć r u b r y k a in f o r m a c ji m ię d z y n a r o d o w e j, d o s ta r c z a ją c w ię c e j d a n y c h i p r o w a d z ą c do w y tw o r z e n ia s ię w ię z ó w b r a t e r s k i c h w r u c h u k a te c h e ty c z n y m c a łe g o ś w ia ta .
N o w o ść s ta n o w i p o n a d to w p r o w a d z e n ie , o p ró c z d o ty c h c z a s o w e j r u b r y k i z a ty tu ł o w a n e j b ib lio g ra fia , z b io rc z e g o u k a z y w a n ia d o r o b k u k a te c h e ty c z n e g o F r a n c ji . W ty m c e lu p o sz c z e g ó ln e n u m e r y k o le jn o
4 2 8 P R Z E G L Ą D C Z A S O P I S M
[2]
o m a w ia ć b ę d ą p u b lik a c j e o d n o ś n ie k a te c h e z y d z ie c ię c e j, m ło d z ie ż o w e j, d o r o s ły c h i w re s z c ie k a te c h e z y n ie p rz y s to s o w a n y c h .
Z g o d n ie z p o w y ż s z y m i z a ło ż e n ia m i c a ły r o c z n ik 1967 c z a s o p is m a j e s t b a r d z o śc iś le z w ią z a n y z p la n a m i e p i s k o p a t u f r a n c u s k i e g o i K o m is ji N a r o d o w e j n a u c z a n ia r e lig ii. P ie r w s z y n u m e r p o ś w ię c o n y j e s t c a łk o w ic ie z a g a d n i e n iu c h r z tu (C t 26/1967). B is k u p i b o w ie m f r a n c u s c y w o p a r c iu o te o lo g ię c h r z tu , u k a z a n ą w d o k u m e n ta c h s o b o r o w y c h a p r z e d e w s z y s tk im w K o n s ty tu c ji
O Liturgii świętej
i
Konstytucji Dogmatycznej o Kościele,
z w r ó c ili sz c z e g ó ln ą u w a g ę n a d u s z p a s te r s tw o te g o s a k r a m e n t u .Catéchèse
u j m u j e z a g a d n ie n ie od s tr o n y d ia lo g u , ja k i n a le ż y p r z e p r o w a d z ić z r o d z ic a m i p r o s z ą c y m i o c h r z e s t d la ic h d z ie c k a . D w a p ie r w s z e a r t y k u ł y z a jm u j ą się tr e ś c ią te g o d ia lo g u . J e a n L e D u , o d p o w ie d z ia ln y za s t r o n ę d o k t r y n a l n ą p r a c d r u k o w a n y c h w s e r i i L. S. P . C., u k a z u je z w ią z e k o d p o w ie d z ia ln y za s t r o n ę d o k t r y n a l n ą p r a c d r u k o w a n y c h w s e r ii L. S. P . C., u k a z u je z w ią z e k o d p o w ie d z ia ln o ś c i r o d z ic ó w z m y s t e r - iu m p a s c h a ln y m (L e M y s t è r e P a s c a l d a n s la r e l a t i o n p a r e n ta le , C t 7/1967/11— 29). P r z e d e w s z y s tk im w o p a r c iu o d a n e p s y c h o lo g ii r o z w o jo w e j u k a z u je r o lę o b r a z u r o d z ic ó w w tw o r z e n iu s ię o b r a z u B o g a, o r a z z n a c z e n ie s to s u n k ó w p a n u j ą c y c h w r o d z in ie ja k o p o d s t a w y w y tw o r z e n i a s ię w ła ś c iw e g o s to s u n k u do B oga. N a s tę p n ie o m a w ia o b o w ią z e k p r z y k ł a d u i p o m o c y n ie s io n e j p r z e z ro d z ic ó w , p o d k r e ś la ją c je d n o c z e ś n ie k o n ie c z n o ś ć u s u w a n i a s ię ro d z ic ó w w m ia r ę r o z w o ju d z ie c k a d la u m o ż liw ie n ia p o w s ta n ia o so b o w e g o s to s u n k u d o B oga. W re s z c ie w o s ta tn ie j części s w e g o a r t y k u ł u p r z e p r o w a d z a a n a liz ę te o lo g ic z n ą d a n i a ż y c ia a z a r a z e m „ o b u m ie r a n i a ” ro d z ic ó w i ic h o f ia r y w o p a r c iu o z a s a d n ic z e tr e ś c i m y s t e r iu m p a s c h a ln e g o . C h a r le s P a 1 i a r d, c z ło n e k p o d k o m is ji k a te c h e z y d o r o s ły c h p rz y N a r o d o w e j K o m is ji n a u c z a n ia r e lig ii, w s w y m a r t y k u l e(Le Baptê
me des entants, Réflexions doctriales,
C t 7/1967/31— 47) k o n c e n tr u je s ię p r z e d e w s z y s tk im n a u k a z y w a n iu z n a c z e n ia c h r z tu d z ie c k a w ż y c iu r o d z in y c h r z e ś c ija ń s k ie j. P o d s ta w ę a r t y k u ł u s ta n o w i b e z w ą tp i e n ia s tw ie r d z e n i e a s p e k tu s p o łe c z n e g o d z ie ła z b a w ie n ia w k o n s t y t u c j iLumen Gentium
o r a z o k r e ś le n ie r o d z in y c h r z e ś c ija ń s k ie j ja k o „ m a łe g o K o ś c io ła ” p r z e z t ę s a m ą K o n s ty tu c ję . W e d łu g u ję ć a u t o r a B ó g o b d a r z a ją c s w ą m iło ś c ią d z ie c k o z a k ła d a is t n ie n i e r z e c z y w is to ś c i ro d z in y c h r z e ś c ija ń s k ie j i je j s to s u n k ó w m ię d z y o s o b o w y c h ja k o d r o g i n a t u r a l n e j o d k r y w a n ia B o g a p rz e z d ziec k o . J e d n o c z e ś n ie c h r z e s t, ,b ę d ą c y w e jś c ie m d o w s p ó ln o ty K o śc io ła , w o d n ie s ie n iu do n ie m o w lą t m a s e n s ty lk o w te d y , g d y j e s t w y ra z e m w ia r y r o d z ic ó w d z ie c k a i je g o ro d z ic ó w c h r z e s tn y c h . D z ie c k o je s t p rz e c ie ż o c h rz c z o n e w e w ie r z e K o śc io ła , a n a w r ó c e n ie m u s i s ię d o [3]
K A T E C H E T Y K A 4 2 9 k o n y w a ć w la ta c h p ó ź n ie js z y c h w ła ś n ie w sp o łe c z n o śc i ro d z in n e j. A u to r w y r a ź n i e n a w ią z u j e t u d o p r o b le m u c h r z tu d z ie c i r o d z in n ie p r a k t y k u j ą c y c h i n ie w ie r z ą c y c h , k t ó r y m z a jm o w a ło się ju ż d y r e k t o r i u m d u s z p a s te r s tw a s a k r a m e n tó w , o g ło sz o n e p rz e z e p is k o p a t f r a n c u s k i w 1957 r. W ła ś c iw ą w ię c p o d s ta w ę c h r z tu d z ie c i s t a n o w i s o lid a r n o ś ć r e lig ijn o - k o ś c ie ln a r o d z in y c h r z e ś c ija ń s k ie j.C h r z e s t d z ie c k a j e s t p r z e d e w s z y s tk im z n a k ie m ze s t r o n y r o d z i c ó w u z n a n ia s k ie r o w a n ia d z ie c k a do B o g a , je g o z w ią z k u z B o g iem . C h r z e s t j e s t b o w ie m z n a k ie m m iło ś c i B o g a o b e jm u ją c e j n o w o n a r o d z o n e d z ie c k o P o n a d to c h r z e s t d z ie c k a j e s t d la c a łe j r o d z in y n o w y m ź r ó d łe m p e łn ie n ia p rz e z n ią f u n k c ji z n a k u m iło śc i C h r y s tu s o w e j. J e d n o c z e ś n ie j e s t on z a p e w n ie n ie m i z a d a tk ie m z w y c ię s tw a C h r y s tu s a w d z ie c k u , p o d d a n y m g rz e c h o w i p ie rw o r o d n e m u . W re s z cie c h r z e s t d z ie c k a u m ie r a ją c e g o je s t z n a k ie m w ie c z n e g o s e n s u je g o k r ó tk ie g o is tn ie n ia n a ziem i.
D w a d a ls z e a r t y k u ł y ( J e a n P u y o,
L’Entretien pastoral en vue
du baptême
C t 7 1967'51— 66; D o m in iq u e B a r b e ,Thèmes de dia-
loque dans une réunion de parents,
C T 7/1967/67— 82) u k a z u ją , w ja k i sp o só b z o rg a n iz o w a ć ro z m o w ę z r o d z ic a m i p r o s z ą c y m i o c h r z e s t d la s w e g o d z ie c k a , a b y m o ż n a im b y ło u k a z a ć i r a z e m z n im i p r z e ż y ć c a łe b o g a c tw o tr e ś c i n a d p r z y r o d z o n y c h i lu d z k ic h u k a z a n y c h w p o p r z e d n ic h a r ty k u ł a c h . S p o tk a n ie to n ie m o ż e m ie ć w s o b ie n ic z e g o z fo r m a liz m u ju r y d y c z n e g o , p r a k t y k i k a n c e l a r y j n e j, a m u s i s ta ć s ię p o c z ą tk ie m d a ls z y c h s p o tk a ń d u s z p a s te r s k ic h . Z p la n a m i K o m is ji N a r o d o w e j śc iś le z w ią z a n y j e s t r ó w n ie ż o s ta t n i n u m e r ro c z n ik a , w p r o w a d z a ją c y w z a jo m o ś ć n o w e g o f r a n c u s k ie g o k a te c h iz m u n a ro d o w e g o (C t 29Le nouveau catéchisme).
P ie r w s z a g r u p a a r ty k u ł ó w p o ś w ię c o n a j e s t b ila n s o w i d o ty c h c z a s o w y c h p o s z u k iw a ń . A n d r é B o y e r , p ie r w s z y d y r e k t o r C e n tr u m N a ro d o w e g o n a u c z a n ia r e lig ii i a u t o r k s ią ż k iUn demisiècle au
sein du mouvement catéchêtique français,
P a r i s 1966, o m a w ia p o p r z e d n i k a te c h iz m n a r o d o w y f r a n c u s k i o b o w ią z u ją c y w l a ta c h 1937-— 1967
(Le catéchisme à l’usage des diocèses de France,
C t 7/1967/401— 407) u k a z u ją c je g o z a le ty i b r a k i. J e a n H o n o r é , p o p r z e d n i d y r e k t o r C e n tr u m , r e f e r u j e p r a c e n a d r e d a k c ją n o w e g o
k a te c h iz m u
(L’histoire du nouveau catéchisme de 1946 à 1966
C t 7/1967/409— 419). W tr z e c im a r t y k u l e te j cz ęści
(Les grandes
orientations du nouvement catéchêtique français au regard de Va
tican II,
C t 7/1967/421-—439) J o s e p h C o l o m b , d y r e k t o r C e n t r u m N a r o d o w e g o od r. 1954 a ż do 1958, to j e s t do m o m e n tu u s u n ię c ia go z te g o s ta n o w is k a n a s k u te k o s k a r ż e n ia g r u p y te o lo g ó w i n te g r y s ty c z n y c h sz c z e g ó ln ie z A n g e rs , u k a z u je d o r o b e k r u c h u f ra n c u s k ie g o w o k r e s ie p o w o je n n y m , k t ó r y p r z e ja w ił s ię z a ró w n o4 3 0 P R Z E G L Ą D C Z A S O P I S M [ 4 ] w p u b lik a c j a c h ja k i z u p e łn ie n o w e j o r g a n iz a c ji ż y c ia k a t e c h e t y cz n eg o . U k a z u je o n z a ło ż e n ia te o r e ty c z n e te g o r u c h u i p o r ó w n u je je z w y p o w ie d z ia m i d o k u m e n tó w s o b o ro w y c h . C h a r a k te r y s t y c z n y m je s t p o w ie r z e n ie te g o t e m a t u J o s e p h o w i C o lo m b . P o p r a w ie d z ie - s ię c u la ta c h c z ło w ie k , k t ó r y s k ie r o w a ł k a te c h e z ę f r a n c u s k ą n a n o w e i to w ła ś c iw e to r y , d o k o n u je b ila n s u ja k ż e p o z y ty w n e g o m im o s w e j o s o b is te j tr a g e d ii. W d r u g ie j części n u m e r u w s z e r e g u a r ty k u ł ó w o m a w ia s ię z a ło ż e n ia i tr e ś ć t a k z w a n e g o
Fond, obligatoire,
z a tw ie rd z o n e g o p rz e z e p is k o p a t f r a n c u s k i 22 p a ź d z i e r n ik a 1966 r. P e łn ą tr e ś ć te g o d o k u m e n t u o p u b lik o w a n o w n u m e r z e s p e c ja ln y m :Fonds obligatoire
à l’usage des auteurs d’adaptions
(C t S u p p lé m e n t n u m é r o 29/1967). Z e w z g lę d u je d n a k n a z n a c z e n ie te g o d o k u m e n tu z a r ó w n o je g o t r e ś ć ja k i a r t y k u ł y w p ro w a d z a ją c e o m ó w im y n a ła m a c h S tT h V d o p ie ro p o w y d r u k o w a n iu p o d rę c z n ik ó w d la d z ie c k a , k tó r e m a ją s ię u k a z a ć n a je s ie n i 1968 r. D w a p o z o s ta łe n u m e r y r ó w n ie ż z o s ta ły z a p la n o w a n e w e f u n k c ji n o w e g o k a te c h iz m u f r a n c u s k ie g o . N o w y p o d r ę c z n ik , m a ją c y je szc ze b a r d z ie j p r z e b u d o w a ć k a te c h e z ę f r a n c u s k ą , m o ż e p o z o s ta ć je d y n ie m a r t w y m n a rz ę d z ie m , je ż e li n ie p r z y g o tu j e s ię k a te c h e tó w . T y m z a g a d n ie n ie m i w te j w ła ś n ie p e r s p e k ty w ie z a jm u j e s ię n u m e r 27(La formation des catéchistes).
C h a r le s P a 1 i a r d, w ic e d y r e k to r k a t e c h iz a c ji w d ie c e z ji L y o n , p r z e d s ta w ia n a j p i e r w r ó ż n e k la s y k a te c h e tó w , p r a c u ją c y c h w e
F r a n c ji.
(Requêtes d’une formation
C t 7/1967/139— 147). S ą to k a p ła n i, z a k o n n ic y i z a k o n n ic e a w re s z c ie k a te c h e c i św ie c c y . W ś ró d ty c h o s ta tn ic h w y ró ż n ia p o n a d to k a t e c h e tó w z a w o d o w y c h i p r a c u ją c y c h ty lk o o k a z y jn ie ja k iś czas. Z w ła s z c z a t a o s ta tn ia g r u p a p o tr z e b u j e rz e c z y w iś c ie tr o s k liw e g o p r z y g o to w a n ia . D o k o n u je się ono w c z a sie t a k z w a n y c h s e s ji in te n s y w n y c h , o r g a n iz o w a n y c h p r z e d e w s z y s tk im w o k r e s ie w a k a c y jn y m . N a p ie r w s z e m ie js c e a u t o r w y s u w a z a g a d n ie n ie ic h w i a r y i o s o b is te g o z a a n g a ż o w a n ia z e w z g lę d u n a r o lę ś w ia d e c tw a w k a te c h iz a c ji. S e s je m a ją z a p e w n ić p rz y g o - g o to w a n ie d o k tr y n a l n e i p e d a g o g ic z n e , u k a z a ć m ie js c e k a te c h iz a c ji w m is ji K o śc io ła . B e r n a r d V i o 11 e, v ic e d y r e k to r k a te c h iz a c ji w P a r y ż u , w s w y m
a r t y k u l e
(Les objectifs d’une réforme des sessions,
C t 7/1967/165-—175) r o z w ija d a le j m y ś li z a w a r te w a r t y k u l e p o p rz e d n im . Z d a n ie m a u t o r a s e s je p o le g a ją c e g łó w n ie n a w y g ła s z a n iu r e f e r a t ó w n ie s p e łn ia ją s w e g o z a d a n ia . M o g ą u tr z y m y w a ć k a t e c h e tó w w w e r b a ł i- ź m ie g r o ż ą c y m k a te c h e z ie , p o n ie w a ż p o d a j ą u c z e s tn ik o m je d y n ie p e w n ą o k r e ś lo n ą o b ie k ty w n ą w ie d z ę d o d a ls z e g o p r z e k a z y w a n ia . N ie w y c h o w u ją r ó w n ie ż k a t e c h e tó w d o d ia lo g u i w s p ó ln e g o p o
[ 5 ] K A T E C H E T Y K A 4 3 1
s z u k iw a n ia . N ie w p r o w a d z a ją k a t e c h e tó w w p e d a g o g ik ę w ia r y .
Na
p o d s ta w ie t e j k r y t y k i a u t o r w y s u w a n o w e p o s tu la ty . W c z a s ie s e s ji t r z e b a s to s o w a ć t a k ą s a m ą m e to d ę , j a k ą c h c e k ie ro w n ic tw o p o d s u n ą ć k a te c h e to m . N a le ż y o ż y w ić w ła s n ą w i a r ę k a t e c h e tó w o d w o łu ją c s ię w c z a s ie s e s ji do ic h d o ś w ia d c z e n ia r e lig ijn e g o i o d k r y w a j ą c r a z e m z n im i w z a je m n e p o w ią z a n ia m ię d z y w i a r ą a d o ś w ia d c z e n ie m lu d z k im . T o w ła ś n ie b ę d z ie n a jle p s z y m w y jś c ie m z w e r b a l iz m u i u ś w ia d o m ie n ie m s o b ie tr e ś c i lu d z k ic h , k tó r e p o w in n y z n a le ź ć s ię w k a te c h e z ie . W re s z c ie tr z e b a u w r a ż liw ić k a t e c h e tó w n a w s z y s tk ie w a r to ś c i lu d z k ie . W te n sp o só b u z d o ln i się ic h d o d o s tr z e g a n ia p r o b le m ó w in n y c h lu d z i i do z r o z u m ie n ia ic h ję z y k a . N a s tę p n ie a u t o r s z k ic u je e t a p y ta k i e j a n a liz y . P r z e d e w s z y s tk im w e w s p ó ln e j ro z m o w ie w m a ły c h g r u p a c h k a te c h e c i s z u k a ją c z y m d la k a ż d e g o z n ic h j e s t r z e c z y w is to ś ć w y r a ż o n a w s f o rm u ło w a n ia c h n p „ b y ć z b a w io n y m ” lu b „ b y ć z m a r tw y c h w s ta ły m ” . R ó ż n e d o ś w ia d c z e n ia ż y c io w e p r o w a d z ą d o r ó ż n o r a k ie g o s p o tk a n ia B oga. T a k ie d o ś w ia d c z e n ia m a ją r ó w n ie ż k a te c h iz o w a n i i n ie m o ż n a w s z y s t k im n a r z u c a ć s w e j d u c h o w o ś c i b e z lic z e n ia się z ic h w ła s n y m ż y ciem . D r u g im e t a p e m j e s t a n a liz a o b ie k ty w n a te j s a m e j r z e c z y w is to ś c i n a d p r z y r o d z o n e j w d a n y c h P is m a ś w ię te g o i lit u r g i i. T u d o p ie ro u k a z u je s ię k o n ie c z n o ś ć o d w o ła n ia s ię d o s p e c ja lis tó w . W o p a r c iu o e t a p p o p r z e d n i b ę d z ie to j e d n a k a n a liz a e g z y s te n c ja l n a z w ią z k u O b ja w ie n ia z ż y c ie m c z ło w ie k a .
D a ls z e c z te r y a r t y k u ł y n u m e r u 27 ( M a u ric e R e m y ,
La pédago
gie d’une session,
179— 191; M a rc e l J o b , M a rie - M a d e le in e H ü b n e r ,
Session d’éveil à une catéchèse anthropologique,
193— 204;J e a n D e l e d i c q u e ,
L ’évolution des sessions intensives de Bon-
secours,
205— 210; M a u ric e R e m y ,Experience en réunions de
secteur,
211— 220, r e f e r u j ą d o ty c h c z a s o w e d o ś w ia d c z e n ia w p r z e p r o w a d z e n iu s e s ji w e d łu g o p is a n e j p o n iż e j m e to d y w r ó ż n y c h d z ie l n ic a c h F r a n c j i j a k r ó w n ie ż w ró ż n y c h ś r o d o w is k a c h k a t e c h e t y cz n y ch . N u m e r 28 r o c z n ik a(L’annonce du salut)
j e s t r ó w n ie ż n a s ta w io n y n a p r z y g o to w a n ie k a t e c h e tó w d o p r z y ję c ia n o w e g o k a te c h iz m u . G łó w n ą je g o t r e ś c i ą j e s t z b a w ie n ie w J e z u s ie C h r y s tu s ie . Z d a n ie m w ię c n u m e r u j e s t u k a z a n i e t e j id e i w n o w y m k a te c h iź m ie . C z y n i to L é o n G a n a z, d y r e k t o r k a t e c h iz a c ji d ie c e z ji A n n e n c y , c z ło n e k K o m is ji N a r o d o w e j a z a r a z e m w s p ó ła u to r F o n d c o m m u n .(La ca
téchèse du salut dans le futur Catéchisme National
C t 7/1967/321-— 334). A u to r s tw ie r d z a p r z e d e w s z y s tk im , ż e z b a w ie n ie n ie j e s t j e d n y m z w ie l u te m a tó w , a le p r z e n ik a c a ły t e k s t k a te c h iz m u . A u t o r p r z e d s ta w ia n a j p i e r w t e k s t y s ta n o w ią c e ź r ó d ło ' o b o w ią z u ją c e d la a u t o r ó w p o d rę c z n ik ó w , a n a s tę p n i e z b i e r a r a z e m n a u k ę o z b a w ie n iu4 3 2 P R Z E G L Ą D C Z A S O P I S M [ 6 1 w n ic h się u k a z u ją c ą . D la z r o z u m ie n ia rz e c z y w is to ś c i z b a w ie n ia is to tn y m j e s t p r z y m ie r z e i je g o r o z w ó j h is to ry c z n y . B ó g w ie r n y s w y m o b ie tn ic o m d o k o n u je z b a w ie n ia p o p r z e z r e a liz a c j ę s w y c h p la n ó w w h is t o r ii lu d z k o śc i. D la te g o p r z e b y w a ze s w y m lu d e m , a te n s t a j e s ię z d o ln y m d o o d p o w ie d z e n ia n a w e z w a n ie B o ż ej m i łości. B ó g n ie o p u sz c z a c z ło w ie k a r ó w n ie ż i w te d y , g d y te n o d c h o d z i o d B o g a p r z e z g rz e c h . T o u s ta w ic z n e s p r o w a d z a n ie c z ło w ie k a n a d r o g ę w s p ó ln o ty j e s t r ó w n ie ż z b a w ia n ie m . D o p r a w d z iw e j w s p ó ln o ty z B o g ie m p r o w a d z i C h r y s tu s . W s p ó ln o ta t a s ta n o w i is t o tn y c z y n n ik z b a w ie n ia . J e z u s u k r z y ż o w a n y i z m a r tw y c h w s ta ły d a je c z ło w ie k o w i u d z ia ł w s w o im z w y c ię s tw ie . Z w ła s z c z a z m a r tw y c h w s t a n ie j e s t z n a k ie m z w y c ię s tw a w p e ł n i z re a liz o w a n e g o i p o w s z e c h n e g o . T o w ła ś n ie z b a w ie n ie s t a j e s ię c z ło w ie k o w i d o s tę p n e w s a k r a m e n t a c h . Z b a w ie n ie j e s t u k a z a n e w s w e j r z e c z y w i s to ś c i h is to r y c z n e j i d y n a m ic z n e j a le z a w s z e a k t u a ln e j i o b e c n e j ż y c iu w s p ó łc z e s n e g o c z ło w ie k a . K a te c h iz m m ó w i o z b a w ie n iu w s e n s ie s z e rs z y m , a le p o d k r e ś la r ó w n ie ż s e n s ś c iś le js z y — u w o l n ie n ie o d g rz e c h ó w . Z a s t a n a w i a ją c s ię n a d m o ż liw o ś c ią r e c e p c ji ze s t r o n y d z ie c k a , d la k tó r e g o p r z e z n a c z o n y j e s t n o w y k a te c h iz m , a u t o r p o d k r e ś la c z te r y a s p e k ty , p o d k tó r y m i d z ie c k o le p ie j m o że o d k r y ć p e ł n ą r z e c z y w is to ś ć z b a w ie n ia :
a) B ó g u r z e c z y w is tn ia s w ó j p la n z je d n o c z e n ia lu d z i ze so b ą b) B ó g w s p o m a g a w e w n ę t r z n ie c z ło w ie k a d o r e a liz o w a n ia te g o ,
co m o ż e u c z y n ić : ży ć w ie r n ie w o d p o w ie d z i n a m iło ść B oga. c) B ó g u s ta w ic z n ie p r z e p r o w a d z a c z ło w ie k a o d je g o n ie w ie r n o ś c i do ż y c ia w ie r n e g o w e w s p ó ln o c ie z N im d) T o w ła ś n ie J e z u s u r z e c z y w is tn ia d la n a s p l a n z b a w c z y A b y u k a z a ć , ja k ta k ie w ła ś n ie u ję c ie s ta je s ię c o ra z p o w s z e c h n ie js z e w ś r ó d k a te c h e tó w f r a n c u s k i c h , r e d a k c j a z a m ie ś c iła w ty m n u m e r z e w y j ą t e k m a te r ia łó w k a te c h e ty c z n y c h p r z e z n a c z o n y c h do k a te c h iz a c ji d o r o s ły c h w d ie c e z ji Q u ip e r
(Le salut en Jésus-Christ,
lecture catéchétique de l’Evangile,
C t 7/1967/305— 320). W ty m u ję c iu r ó w n ie ż n a p ie rw s z e m ie js c e w y s u w a s ię w s p ó ln o tę h i s t o r y c z n ą ż y w ą i o ż y w ia ją c ą . W ż y c iu J e z u s a C h r y s tu s a p o d k r e ś la się je g o w a lk ę p r z e c iw „ s iło m c ie m n o ś c i” a w je g o z w y c ię s tw ie z w y c ię s tw o c a łe j lu d z k o śc i.T y m s a m y m z a g a d n ie n ie m u k a z a n i a iz e c z y w is to ś c i z b a w ie n ia z a jm u j e s ię V in c e n t A y e l w z a k r e s ie k a te c h e z y m ło d z ie ż o w e j
(Le
Salut dans la catéchèse actuelle des adolescents,
C t 7/1967/335 do 345). A u to r z e s ta w ia u ję c ie p r o b le m u z b a w ie n ia w p o d rę c z n ik a c h r e d a g o w a n y c h w p ie rw s z y c h la ta c h p o w o jn ie i w n o w sz y c h . D o s tr z e g a w ie l k ą ró ż n ic ę . W p ie rw s z e j g r u p ie p o d k r e ś la s o lid n y , o r g a n ic z n y a z a r a z e m w s z e c h s tr o n n y w y k ła d . U w y d a tn ia się w n ic h[7]
K A T E C H E T Y K A 4 3 3 a s p e k t sp o łe c z n y , a k tu a ln o ś ć , a s p e k t k o s m ic z n y , a le n ie m a o d p o w ie d n io d la m ło d z ie ż y s f o r m u ło w a n e j te m a t y k i k a te c h e ty c z n e j ze w z g lę d u n a b r a k u w z g lę d n ie n ia d o ś w ia d c z e n ia m ło d y c h . W d r u g ie j g r u p ie p o d r ę c z n ik ó w n a u k a o z b a w ie n iu z d a je s ię r o z p a d a ć n a p o s z c z e g ó ln e e le m e n ty . N a to m ia s t u w a g a s k u p ia s ię n a w y p r a c o w a n iu ję z y k a o d p o w ia d a ją c e g o d o ś w ia d c z e n iu ż y c io w e m u m ło d y c h i n a p o s tę p o w a n iu r a c z e j in d u k c y jn y m , p r o w a d z ą c y m p o p r z e z p o sz c z e g ó ln e w a r s t w y do u ję c ia c a ło śc io w e g o . A u to r o p o w ia d a s ię z a t y m d r u g im u ję c ie m . J e g o z d a n ie m to e g z y s te n c ja ln e , o rg a n ic z n e w c h o d z e n ie w r z e c z y w is to ś ć z b a w ie n ia m u s i w y w o ła ć n a t u r a l n y g łó d p e łn e g o u ję c ia in te le k tu a ln e g o . U ję c ie e g z y s te n c ja ln e w y d a je się 0 w ie le o w o c n ie js z e o d p o p r a w n y c h a le a b s tr a k c y j n y c h s f o r m u ło w a ń te o lo g ic z n y c h .C z y je d n a k a u t o r z y a n a liz u ją te o lo g ię c h r z tu i z a s ta n a w ia ją s ię n a d d ia lo g ie m z ro d z ic a m i, p r o s z ą c y m i o c h r z e s t d la d z ie c k a (n r 26), czy te ż s z u k a ją is to tn y c h tr e ś c i d la p o d r ę c z n ik ó w d o n a u k i r e lig ii (n r 28 i 29), w sz ę d z ie p o w r a c a te n s a m p r o b le m n u r t u j ą c y k a t e c h e tó w f r a n c u s k i c h : r o la i m ie js c e c z y n n ik a n a t u r a ln e g o , lu d z k ie g o w e k o n o m ii z b a w ie n ia . J e s t to z a g a d n ie n ie je d n o c z e ś n ie te o lo g ic z n e 1 d u s z p a s te r s k ie . W o b u a s p e k ta c h j e s t o n o r o z p a tr y w a n e w p o s z c z e g ó ln y c h a r ty k u ł a c h . M o ż n a w ię c p o w ie d z ie ć , że s ło w a w s tę p u d o p ie rw s z e g o n u m e r u (n r 26) u k a z u ją n a m is t o tn y p u n k t p o s z u k i w a ń k a te c h e ty c z n y c h w e F r a n c j i w o b e c n y m e t a p ie r o z w o ju r u c h u k a te c h e ty c z n e g o w ty m k r a j u : k a te c h e z a p o w in n a o d k r y ć z n a c z e n ie , j a k ie z a w ie r a D o b ra N o w in a J e z u s a C h r y s tu s a d la w s p ó łc z e s n y c h lu d z i; cz y tr e ś ć w ia r y , ja k ą p r z e k ła d a m y , d o ty k a c o d z ie n n e g o d o ś w ia d c z e n ia c z ło w ie k a , czy o ś w ie c a je g o is tn ie n ie ś w ia tłe m z b a w ie n ia ? (C t 7/1967/5).
W s p e c ja ln y je d n a k sp o s ó b p o w y ż s z y p r o b le m je s t r o z p a tr y w a n y w k ilk u a r ty k u ł a c h . A n d r é P o 1 a e r t, p r o f e s o r w s e m in a r iu m w M e r v ille i c z ło n e k k o m is ji r e f o r m y s tu d ió w s e m in a r y jn y c h w e F r a n c ji , o m a w ia r o lę t a k z w a n e j a n tr o p o lo g ii w k a te c h e z ie A n t h r o p o lo g ie e t v i e d e foi da n s la c a té c h è s e , C T 7/1967/149— 164). J a k o p u n k t w y jś c ia p r z y j m u j e a u t o r w y p o w ie d ź P a w ła V I w d n iu z a m k n ię c ia o b r a d s o b o ru : „ a b y p o z n a ć B o g a , tr z e b a p o z n a ć c z ło w ie k a ” , „ n a u c z y ć s ię k o c h a ć c z ło w ie k a , a b y k o c h a ć B o g a ” (C a h ie rs d ’A c tio n r e li g ie u s e e t so c ia le , n r 424— 25 za a u t o r e m a r ty k u łu ) . D la w s p ó łc z e s n e j k a te c h e z y n ie o d z o w n ą j e s t w ie d z a o c z ło w ie k u . T r z e b a p o s łu g iw a ć się d a n y m i p s y c h o a n a liz y , so c jo lo g ii, p s y c h lo - g ii sp o łe c z n e j. O d k r y w a ją n a m b o w ie m is to tn e c z y n n ik i, m a ją c e d e c y d u ją c y w p ły w n a ży c ie r e li g ijn e c z ło w ie k a . J e d n o c z e ś n ie o b o w ią z a n y j e s t k a t e c h e ta t a k p o d a w a ć sło w o B oże, b y b y ło r o z p o z n a w a ln e w ję z y k u e g z y s te n c ja ln y m w s p ó łc z e s n e g o c z ło w ie k a . Ś w ia t
4 3 4 P R Z E G L Ą D C Z A S O P I S M
d la w s p ó łc z e s n e g o c z ło w ie k a j e s t z n a k ie m B o g a je d y n ie w s w o im z w ią z k u z c z ło w ie k ie m i p r z e z c z ło w ie k a . P u n k t e m w y jś c ia w g ło s z e n iu p o w in n o b y ć d o ś w ia d c z e n ie w e w n ę t r z n e c z ło w ie k a o ś w ie tla n e O b ja w ie n ie m . P ie r w s z ą część s w e g o a r t y k u ł u k o ń c z y a u t o r s tw ie r d z e n ie m : k a te c h iz o w a n ie to w ła ś c iw ie p r z y g o to w a n ie „ t e r e n u lu d z k ie g o ” d z ia ła n iu S ło w a B ożego. W d r u g ie j części a r t y k u ł u a u t o r . s t a r a s ię w y k a z a ć , ż e t a k u j ę t y p r o c e s k a te c h iz o w a n ia o d p o w ia d a w e w n ę t r z n e j s t r u k t u r z e a k t u w ia r y . Ł a s k a z a k ła d a n a t u r ę , b u d u je n a n ie j. W ia r y g o d n o ś ć s ło w a B ożego, z d a n ie m a u t o r a , w p r z e ż y c iu w e w n ę t r z n y m p o le g a n a z g o d n o ś c i z t e n d e n c ja m i c z ło w ie k a — o d p o w ie d z i ja k ie d a j e O b ja w ie n ie n a p o tr z e b y lu d z k ie . N a w r ó c e n ie za ś do k tó r e g o g ło s z e n ie s ło w a m a p ro w a d z ić , p o le g a w ła ś n ie n a p r z e t w a r z a n iu e g z y s te n c ji c z ło w ie k a .
L u c j a n G u i s s a r d , r e d a k t o r d z ie n n ik a
La Croix i autor wielu
p o c z y tn y c h p o z y c ji, w s a m y m a r t y k u l e
(La literature et le Salut,
C t 7/1967/267— 278) p o s z u k u je r ó w n ie ż n a t u r a ln e g o , lu d z k ie g o c z y n n ik a ja k o p o d s ta w y d o p r z y ję c ia D o b re j N o w in y o z b a w ie n iu . Ź r ó d łe m j e s t d la n ie g o w s p ó łc z e s n a l i t e r a t u r a J o n e s c o , B e c k e tta , C a m u s a , S a r t r e ’a, B e rn a n o s a , S im o n e d e B e a u v o ir. M a rc e l d e M o n t a i g n e , w s p ó łp r a c o w n ik c z a s o p is m aFoyers,
k a to lic k ic h s e a n s ó w te le w iz y jn y c h o ra z d y p lo m o w a n y p r a c o w n ik P o r a d n i M a łż e ń s k ic h , p o s z u k u je n a t u r a l n y c h p o d s ta w p o tr z e b y z b a w ie n ia w m iło ś c i m a łż e ń s k ie j(La découverte d’un besoin de salut
dans l’amour conjugal,
C t 7/1967/276— 295). U p o d s ta w ż y c ia m a ł ż e ń s k ie g o d o s tr z e g a p o tr z e b ę sz cz ęśc ia. D ro g ą j e s t w z a je m n a m iło ść, p r a w d z i w y d ia lo g m ię d z y o s o b o w y m a ją c y sw ó j s z c z y t w d a r z e z e sie b ie . P o r a d n ie m a łż e ń s k ie s tw ie r d z a j ą je d n a k c ią g łe z a ła m y w a n ie s ię n a te j d ro d z e , p o d ję te j z w o ln e g o w y b o ru . A u to r p o d s u w a k ilk a m o ż liw y c h p r z y c z y n a le n ie to j e s t is t o tn e d la a r t y k u łu . W o p a r c iu o s w e d o ś w ia d c z e n ia z p o r a d n i a n a liz u je p r ó b y p r z y w r ó c e n ia u tr a c o n e j m iło ś c i i w s p ó ln o ty r o d z in n e j, b y w r e s z c ie p o s ta w ić p y ta n ie , cz y to o c z y sz c z a n ie m iło ś c i od w s z e lk ie g o e g o iz m u m o ż n a u w a ż a ć z a d r o g ę r e a liz a c j i z b a w ie n ia . N ie s te ty w ty m p u n k c ie a n a liz y a u t o r a w y d a ją s ię n a j m n ie j p r z e k o n y w u ją c e i n a j m n ie j d o jr z a łe . P e w n ą w re s z c ie s y n te z ę p o d s u w a A n d r é L i é g é O P , p r o f e s o r W y ż sz e g o I n s t y t u t u d u s z p a s te r s tw a k a te c h e ty c z n e g o w P a r y ż u o ra z c z ło n e k r e d a k c ji c z a s o p is m aParole et Mission (Salut païen, salut
chrétien,
C t 7/1967/297— 302). A u to r p o r ó w n u je tr e ś c i, ja k ie c z ło w ie k n a t u r a l n i e m o ż e p o d k ła d a ć p o d o k r e ś le n ie z b a w ie n ia , z p o ję c ie m c h r z e ś c ija ń s k im . W ty m p ie r w s z y m w y s u w a s ię n a n a c z e l n e m ie js c e u w o ln ie n ie o d c i ę ż a r u ż y c ia z ie m s k ie g o , p r a g n ie n ie n i e ś m ie r te ln o ś c i, o d p o c z y n k u lu b te ż u w o ln ie n ia od k a r . T e w ła ś n ie[ 9 ] K A T E C H E T Y K A 4 3 5
p r a g n i e n i a i p r ó b y z a s p o k a ja n ia o d n a j d u je m y w m ita c h i m y s te - r i a c h r ó ż n y c h r e lig ii. C z ło w ie k w s p ó łc z e s n y o d r z u c a je d n a k t ę d ro g ę . W c h r z e ś c ija ń s tw ie r ó w n ie ż is t n ie j e t e n d e n c ja u to ż s a m ie n ia z b a w ie n ia z o d p u s z c z e n ie m g rz e c h ó w , o d k u p ie n ie m , w z w ią z k u z r o z b u d o w ą te o lo g ii g r z e c h u p ie rw o ro d n e g o . A u to r p o d k r e ś la ją c a s p e k t p o z y ty w n y w h is t o r ii z b a w ie n ia — s tw o r z e n ie i je g o u d o s k o n a le n ie p o p r z e z z m a r tw y c h w s ta n ie C h r y s tu s a u k a z a n e w p a r u z j i — u j m u j e z b a w ie n ie p o z y ty w n ie a n ie t y l k o ja k o le k a r s tw o , p o m o c , o d n o w ie n ie cz y p o g o d z e n ie . A u to r k o ń c z y s w ó j a r t y k u ł p o d a n ie m k ilk u is to tn y c h w s k a z a ń d la k a te c h e z y o z b a w ie n iu . Z b a w ie n ie u to ż s a m ia s ię z w e jś c ie m B o g a w h i s t o r i ę lu d z k o śc i. P la n y B o ż e n ie d o ty c z ą ty lk o n a p r a w i e n ia z ła s p o w o d o w a n e g o p r z e z c z ło w ie k a , a le s ię g a ją o w ie le d a le j. W J e z u s ie C h r y s tu s ie u k a z u ją s ię p la n y B o że s ta w ia n e c z ło w ie k o w i. W N im o f ia r a w y n a g r a d z a ją c a łą c z y s ię z o f ia r ą z je d n o c z e n ia z O jce m .
W z m ia n k a w e w s tę p ie do p ie rw s z e g o n u m e r u o w p r o w a d z e n iu r u b r y k i „ s w o b o d n y c h w y p o w ie d z i” z o s ta ła z re a liz o w a n a w o m a w ia n y w ła ś n ie n r . 28. N ie w ie rz ą c y , p s y c h o lo g p r a c u ją c y w p o r a d n i s z k o ln e j i z a w o d o w e j, w y s tę p u ją c y a n o n im o w o , u k a z u je w ( s w y m a r t y k u l e s p o tk a n ie w ż y c iu w ie r z ą c y c h i n ie w ie rz ą c y c h . ( L ’i n c r o y a n c e p o u r c e u x q u i l ’o n t a d o p t é e , C t 7/1967/347— 364).. C h a r a k te r y s t y c z n y m j e s t z a r ó w n o w y d r u k o w a n ie w c z a s o p iśm ie k a te c h e ty c z n y m w y p o w ie d z i n ie w ie rz ą c e g o ja k r ó w n ie ż u k r y c ie je g o n a z w is k a . D ia lo g z a ta c z a c o ra z s z e rs z e k r ę g i. W r o c z n ik u 4966 u m ie sz c z o n o a r t y k u ł y b r a c i o d łą c z o n y c h — o b e c n ie n ie w ie r z ą c e g o . N ie m n ie j is t n i e j ą c ią g le p e w n e o p o r y z o b u s tr o n . A u to r s t w i e r d z a z je d n e j s t r o n y k r y z y s w ia r y u w s p ó łc z e s n e g o c z ło w ie k a , z d r u g ie j je d n a k s t r o n y s ta w ia p y ta n ie , czy w s z y s tk ie o s k a rż e n ia a te iz m u , s ta w ia n e p r z e z w ie r z ą c y c h s ą s łu s z n e n p . z a n ik m o r a l n o ści, p r z e s tę p s tw a m ło d z ie ż y itp . T o te ż a u t o r c h c e p r z e a n a liz o w a ć z a g a d n ie n ie w i a r y czy n ie w i a r y z p u n k t u w id z e n ia so c jo lo g ic z n e g o i p s y c h o lo g ic z n e g o , n ie p o r u s z a ją c z a g a d n ie ń m e ta f iz y c z n y c h czy a k s jo lo g ic z n y c h . K o n s e k w e n tn ie je d n a k do te g o z a ło ż e n ia a u t o r z a tr z y m u j e s ię n a a n a liz ie p e w n y c h f o r m so c jo lo g ic z n y c h o b u z j a w is k i to w ic h f o r m ie k o n k r e tn e j, w y r o s łe j w s p o łe c z e ń s tw ie f ra n c u s k im . W sw o ic h w n io s k a c h a u t o r p o p r z e s ta j e je d y n ie n a u k a z a n i u m o ż liw y c h b łę d ó w w y c h o w a w c z y c h , w y p ły w a ją c y c h w ła ś n ie z ty c h c h a r a k te r y s t y c z n y c h d la F r a n c j i f o r m z a r ó w n o w ia r y j a k i n i e w ia r y . Z b y tn ie p o d k r e ś la n ie a u t o r y t e t u w r o d z in a c h c h r z e ś c ija ń s k ic h w y c h o w u je lu d z i p o p r a w n y c h a le lę k liw y c h i n ie p r z y g o to w a
4 3 6 P R Z E G L Ą D C Z A S O P I S M [10]
n y c h d o ży c ia . U w a g a s k u p ia ją c a s ię w y łą c z n ie n a c z y sto śc i d u sz y m o ż e s p o w o d o w a ć z r o d z e n ie c h o r o b liw e g o p o c z u c ia w in y czy p e w n y c h w y n a tu r z e ń s e k s u a ln y c h . P e w n e w re s z c ie k o ła c h r z e ś c ija ń s k ie k i e r u j ą s ię je d y n ie s n o b iz m e m , w k o n s e k w e n c ji w y c h o w u ją s ła b e o so b o w o śc i. N a to m ia s t ś r o d o w is k a n ie w ie rz ą c y c h , p r z e r y s o w u ją c z n a c z e n ie w o ln o ś c i w w y c h o w a n iu , w ła ś c iw ie n ie d a j ą ż a d n e g o w y c h o w a n ia . W ty m ś r o d o w is k u r ó w n ie ż is t n ie j e s w o is ty sn o b iz m n a u k o w o ś c i, p r o w a d z ą c y d o w y k r z y w ie ń w y c h o w a w c z y c h p rz e z n a iw n e s to s o w a n ie z d o b y c z y p s y c h o a n a liz y .
VÉRITÉ ET VIE — fiches de Pédagogie religieuse
centre de pédagogie chrétienne.
D ie c e z ja s t r a s b u r s k a , n a le ż y d o t e r y t o r i u m d a w n e j A lz a c ji i L o ta r y n g i i, p o s ia d a ją c y c h s w o is ty u s tr ó j s to s u n k ó w k o ś c ie ln o - p a ń - s tw o w y c h , a ta k ż e p e w n ą a u to n o m ię . O d r. 1948 p o s ia d a o n a s w o je w ła s n e c z a s o p ism o k a te c h e ty c z n e : V é r ité e t V ie*: Z a ło ż y ł je ó w c z e s n y d y r e k t o r d ie c e z ja ln y n a u c z e n ia r e lig ii A n d r é E lc h in g e r, k t ó r y w o s ta tn ic h la ta c h z o s ta ł o r d y n a r iu s z e m d ie c e z ji.
O d p ie rw s z e g o n u m e r u c z a s o p ism o p r z y ję ło b a r d z o c ie k a w ą f o r m ę z e w n ę tr z n ą , u m o ż liw ia ją c ą ła tw e k o r z y s ta n ie ró w n ie ż i z d a w n ie js z y c h m a te r ia łó w . P o s z c z e g ó ln e n u m e r y n ie s ta n o w ią z e s z y tó w a le o b j ę t y je d n ą o b w o lu tą z b ió r b r o s z u r k i l k u lu b k ilk u d z ie s ię - c io s tr o n n ic o w y c h , p o s ia d a ją c y c h z n a k i o k r e ś la ją c e d z ia ł p o r u s z a n y c h z a g a d n ie ń , a p o n a d to o d r ó ż n ia ją c y c h s ię k o lo re m . D z ię k i te m u c z y te ln ik n ie g r o m a d z i je d y n ie ro c z n ik ó w , a le m o ż e w e d łu g w ła s n e g o u z n a n ia łą c z y ć z e s z y ty o je d n e j te m a ty c e w p o d r ę c z n e i ła tw o w y k o r z y s ty w a l n e cało ści.
I s t n i e j e p o n a d to r ó ż n ic a tr e ś c io w a m ię d z y C a t é c h è s e a V é r i t é e t V ie . W c z a s o p iś m ie p a r y s k im p r z e w a ż a ją d łu ż s z e i cz ę sto t e o r e ty c z n e a r ty k u ł y . K w a r t a l n i k s t r a s b u r s k i n a t o m ia s t p r a g n ie b a r d z ie j b e z p o ś r e d n io s łu ż y ć p r a k ty c e k a t e c h e ty c z n e j, ch o ć o c z y w iśc ie g łó w n y n a c is k k ła d z ie n a r e f le k s ję i n t e l e k t u a l n ą i d u c h o w ą s w y c h c z y te ln ik ó w . M im o je d n a k ty c h w s z y s tk ic h r ó ż n ic o d n a j d u je m y g łę b o k ie p o d o b ie ń s tw o tr e ś c i, te n s a m o ś r o d e k z a in te r e s o w a n ia i p o s z u k iw a ń : a s p e k t e g z y s te n c ja ln y k a te c h e z y . U k a z u je go n a m p r o g r a m o w y a r t y k u ł o r d y n a r iu s z a d ie c e z ji s t r a s b u r s k i e j A n d ré E l c h i n g e r a ( R e p e n s e r l’é d u c a t i o n d e la foi, V eV s e r ia 76 n 562). J a k o p u n k t w y jś c ia a u t o r p r z y j m u j e w y p o w ie d z i d o k u m e n tó w so b o ro w y c h , k t ó r e b a r d z ie j lu b m n ie j b e z p o ś r e d n io o d n o sz ą się do k a te c h e z y . N a s tę p n ie a u t o r s ta w ia p o s tu l a t d o g łę b n e j o d n o w y k a te c h e ty c z n e j. * O d tą d b ę d ę u ż y w a ł s k r ó tu V eV n a o z n a c z e n ie c z a so p ism a V é rité e t Vie.
[ l l j K A T E C H E T Y K A 4 3 7
P r z e m i a n y z a c h o d z ą c e w św ie c ie w s p ó łc z e s n y m s ta n o w ią p e w n ą p r z e s z k o d ę w w y c h o w a n iu w ia r y , a le je d n o c z e ś n ie m o g ą b y ć r ó w n ie ż p o m o c n e . W k a ż d y m je d n a k w y p a d k u n a le ż y s tw ie rd z ić , że w n o w e j c y w iliz a c ji is t n ie j e w ie le e le m e n tó w , k tó r e n ig d y n ie b y ły c h r y s tia n iz o w a n e . C h o d z i w ię c o b e c n ie o e w a n g e liz a c ję z u p e łn ie n o w e j f o r m y ż y c ia lu d z k ie g o . P rz e m ia n o m u le g a r ó w n ie ż ż y c ie K o śc io ła . S o b ó r W a ty k a ń s k i II w s k a z a ł z n a c is k ie m n a o d p o w ie d z ia l n o ść c a łe g o lu d u B o ż eg o za d z ie ło e w a n g e liz a c ji. D la te g o k o n ie c z n a j e s t p r z e b u d o w a s t r u k t u r y k a te c h e ty c z n e j. D o ty c h c z a s o w e f o rm y m o g ły p o w o d o w a ć p o w s ta n ie r o z d z ia łu m ię d z y p r a k t y k a m i r e l i g ijn y m i i w i a r ą a c o d z ie n n y m ż y c ie m ro d z in n y m , z a w o d o w y m i o b y w a te ls k im . K a te c h e z a w ię c m u s i b y ć b a r d z ie j e g z y s te n c ja l n ą , d o ty k a ją c ą d o ś w ia d c z e n ia lu d z k ie g o . A u to r w y m ie n ia p e w n e w y k r z y w ie n i a w f o r m a c ji d u c h o w e j c h r z e ś c ija n w e F r a n c ji . B r a k j e s t c h r z e ś c ija ń s k ie g o p o ję c ia g r z e ch u , p o d s ta w y m o d lite w n e j, d u c h a u b ó s tw a i d z ie le n ia s ię z in n y m i, a B ó g ' u jm o w a n y j e s t ja k o s u r o w y i d r o b ia z g o w y p r a w o d a w c a , d a le k i od o b ra z u , j a k i p o d a je n a m P is m o św . T r z e b a w ię c , z d a n ie m a u t o r a , p r z e a n a liz o w a ć g r u n to w n ie tr e ś ć k a te c h iz a c ji, a b y m óc p o p r a w ić t e b łę d y . W ia r a m ło d y c h z a le ż y w o g ro m n e j m ie r z e od o p ł y w u s p o łe c z e ń s tw a s ta rs z y c h . N a le ż y w ię c w k a t e c h iz a c ji z w ró c ić b a c z n ie js z ą u w a g ę n a r o lę ro d z ic ó w , lu b w b r a k u ro d z ic c ó w p r a w d z i w i e c h r z e ś c ija ń s k ic h n a z a d a n ia „ r o d z ic ó w c h r z e s t n y c h ” o ż y w io n y c h d u c h e m a p o s to ls k im . O d p a d a n ie o d w ia r y je s t b a r d z o c z ę s to p o w o d o w a n e n ie u w z g lę d n ie n ie m p o d s ta w lu d z k ic h , c z y n n ik a lu d z k ie g o w s a m e j k a te c h iz a c ji, z b y t i n te le k tu a l n e j i a b s tr a k c y jn e j. P o u d o w o d n ie n iu k o n ie c z n o ś c i p r z e b u d o w a n ia k a te c h e z y a u t o r p r z e c h o d z i do a n a liz y b a r d z ie j sz c z e g ó ło w e j. P o d k r e ś la b a r d z o m o c n o n ie w y s ta r c z a ln o ś ć s a m y c h m e to d p e d a g o g ic z n y c h w ś w ie c ie z la ic y z o w a n y m . Z a r z u c a k a t e c h e to m z b y t w ie lk ie z a u f a n ie do s ło w a , g d y d ziś p o tr z e b a ż y c ia i ś w ia d e c tw a . N ie m n ie j k o n ie c z n ą j e s t z n a jo m o ś ć z a s a d n ic z y c h p u n k tó w h is t o r ii z b a w ie n ia , a b y o d c z y ta ć z n a k i B o g a p o p r z e z o d n o s z e n ie ic h d o w y d a r z e ń z b a w c z y c h te j h is to r ii. W ty m p u n k c ie n ie tr z e b a b a ć się p e w n e g o in te le k tu a l iz m u b r o n ią c e g o p r z e d s u b ie k ty w iz m e m , k t ó r y n a r z u c a s ię o b e c n ie . O b o k te g o n a le ż y w y c h o w y w a ć g łó w n e p o s ta w y d u c h o w e c h r z e ś c ija ń s tw a . N a le ż y j e p rz e ż y w a ć z g o d n ie z ic h e w a n g e lic z n y m ź r ó d łe m a le w o d n ie s ie n iu do p o tr z e b i m e n ta ln o ś c i c z ło w ie k a w s p ó łc z e s n e go. A u to r p o d s u w a w ła s n y u k ła d ty c h z a s a d n ic z y c h p o s ta w , s t w i e r d z a ją c je d n a k , że p r z y ic h o k r e ś la n iu m o ż n a s to s o w a ć r ó w n ie ż in n e k r y t e r i a . D la w y c h o w a n ia ty c h p o s ta w is to tn y m j e s t s tw o r z e n ie ś c is ły c h p o w ią z a ń m ię d z y p r a w d ą a d o ś w ia d c z e n ie m r e li g ijn y m
4 3 8 P R Z E G L Ą D C Z A S O P I S M [121 w je g o r ó ż n y c h f o rm a c h . Z a d a n ie m k a te c h e z y j e s t w ła ś n ie p r z y g o to w a n ie c z ło w ie k a do p r z y ję c ia P o s ła n n i c tw a a n ie o d w ro tn ie . S z c z e g ó ln ą u w a g ę n a le ż y z w ró c ić n a w y c h o w a n ie „ g ło d u ” i p r a g n ie n ia B oga. I s t o t n y m j e s t t u n ie to , co k a t e c h e ta p o d a je m ło d y m , a le to co k a t e c h u m e n p r z y jm u je . S ło w o lu d z k ie j e s t p o ś r e d n ik ie m s ło w a B o ż eg o o ty le , o ile w y r a ż a p r a w d ę B o ż ą a je d n o c z e ś n ie p r a w d ę c z ło w ie k a . Z a s k a k u ją c y m j e s t w re s z c ie z a k o ń c z e n ie a r ty k u ł u . O r d y n a r i u s z z w r a c a ją c s ię p r z e d e w s z y s tk im d o s w o ic h k a t e c h e tó w ta k f o r m u ł u j e sw ó j w n io s e k : „ O m a w ia ją c t e p o s tu l a ty k a te c h e ty c z n e , n ie d a je m y r a d , a le — w p r o s t p r z e c iw n ie — p r a g n ie m y je o trz y m a ć . T a o r ie n t a c j a , p o d s u n ię ta p r z e z b is k u p a s w e j d ie c e z ji, j e s t ty lk o o g ó l n y m s k ró te m . B ę d z ie s ię o n a p r e c y z o w a ła i r o z w ija ła d z ię k i r e f l e k s j i i p o s z u k iw a n io m w s p ó łp r a c o w n ik ó w b i s k u p a ” .
W ię k sz o ść a r ty k u ł ó w a n a liz o w a n e g o r o c z n ik a m o ż n a w ła ś n ie ■uważać za p e w n ą r e a liz a c ję w e z w a n ia o r d y n a r iu s z a , za w s p ó ln e p o s z u k iw a n ie r o z w ią z a n ia p r o b le m ó w w s p ó łc z e s n e j k a te c h e z y , p o s z u k iw a n ie k a te c h e z y e g z y s te n c ja ln e j. O d r. 1962 d ie c e z ja s t r a s - b u r s k a p o s ia d a w ła s n y i n s t y t u t d u s z p a s te r s tw a k a te c h e ty c z n e g o . D la o d r ó ż n ie n ia je d n a k o d p o d o b n e j in s t y tu c j i w P a r y ż u i d la u n i k n ię c ia p e w n e j k o n k u r e n c ji s k o n c e n tr o w a n o n a u c z a n ie i p o s z u k i w a n ia p r z e d e w s z y s tk im n a z a g a d n ie n iu m ło d z ie ż y , ch o ć n ie p o m ija s ię i in n y c h z a g a d n ie ń . N ic z a te m d z iw n e g o , że w c z a s o p iś m ie V e V p r o b le m a ty k a d u s z p a s te r s tw a k a te c h e ty c z n e g o m ło d z ie ż y s ta n o w i n a j b a r d z ie j z w a r t y b lo k . S z u k a ją c w ię c m y ś li p r z e w o d n ie j, w s k a z a n e j ju ż w a r t y k u l e b p E lc h in g e r a , ro z p o c z n ijm y n a s z ą a n a liz ę o d ty c h w ła ś n e a r ty k u łó w . J. P e n r a d, z a s tę p c a d y r e k t o r a n a u c z a n ia r e li g ii w d ie c e z ji M e tz , p o d a je z a s a d n ic z e w y ty c z n e p r z e p r o w a d z a n ia k a te c h e z y m ło d z ie ż o w e j (Le c h e m i n e m e n t d ’u n e c a té c h è s e , V e V T3 s e r ia 76 η 566). D o m a g a się p r z e d e w s z y s tk im , b y k a te c h e c i p r a c u ją c y z m ło d z ie ż ą n ie u w a ż a li s ię za n a u c z y c ie li a le je d y n ie z a c h r z e ś c ija n w c h o d z ą c y c h w m is te r iu m n ie d o s tę p n e d la n ic h s a m y c h j a k i d la m ło d zież y . Z a s a d y s w o je u k a z u je n a p r z y k ła d z ie k o n k r e tn e g o te m a t u : „ k r ó le s tw o p r a w d y ” . Z a P. B a b i n p o d a je d e f in ic ję „ t e m a t u ” k a te c h e ty c z n e g o : id e a p o w s z e c h n a i je d y n a , k t ó r a w y r a ż a z c a łą w i e r n o ś c ią i a k tu a ln o ś c ią , to co B ó g m ó w i do c z ło w ie k a p o p rz e z w y d a r z e n ia sz c z e g ó ln e h i s t o r i i z b a w ie n ia . W s f o r m u ło w a n iu w ię c t e m a t u k a t e c h e ta m u s i c ią g le p o z o s ta w a ć w ie r n y S ło w u . P ie r w s z y m e t a p e m p r z y g o to w a ń j e s t m e d y ta c ja m is te r iu m , k t ó r e m a b y ć p r z e k a z y w a n e . S ło w o B oże m a d o s ię g n ą ć k o n k r e tn e g o c z ło w ie k a w je g o d o ś w ia d c z e n iu ż y c io w y m . O d n o ś n ie te g o p u n k t u k a t e c h e ta m u s i
[ 1 3 ] K A T E C H E T Y K A 4 3 9 p r z e m y ś le ć , co d la n ie g o o so b iśc ie , a t y m b a r d z ie j d la je g o w y c h o w a n k ó w , m o ż e o z n a c z a ć w y b r a n y te m a t. N a ja k ie p y t a n i a i p r o b le m y lu d z k ie o d p o w ia d a p r z e k a z O b ja w ie n ia ? ! T o te ż w ła ś c iw y m p u n k te m w y jś c ia k a te c h e z y je s t d o ś w ia d c z e n ie lu d z k ie . W s w y m te m a c ie a u t o r w y b r a ł l e k t u r ę
Kosza owoców
R. T a g o r e . P o p r z e c z y t a n iu w y b r a n e g o u s t ę p u m ło d z ie ż w g r u p a c h z a s ta n a w ia się n a d w y p a d k a m i k ła m s tw a , z ja k im i s ię s p o tk a li w s w y m ż y c iu , o ra z n a d ty m co ic h w ty c h w y d a r z e n ia c h u d e rz a . W n io s k i p o s z c z e g ó ln y c h g r u p z b ie r a s ię r a z e m i p o d s u m o w u je o k r e ś la ją c , c z y m j e s t k ła m s tw o w ż y c iu c z ło w ie k a . T e r a z d o p ie ro p r z y c h o d z i p r z e d ło ż e n ie m ło d y m t e m a t u s p o tk a n ia k a te c h e ty c z n e g o . P r z e d ro z p o c z ę c ie m w ła ś c iw e j k a te c h e z y c a ła g r u p a m u s i ju ż m ie ć ś w ia d o m o ś ć , że p r a w d a s to i w s łu ż b ie m iło śc i, a k ła m s tw o j e s t p a s o ż y te m w s p ó ln o ty lu d z k ie j. O b e c n ie tr z e b a p r z e jś ć do u k a z a n ia w e w n ę tr z n e g o z w ią z k u m ię d z y p la n a m i B o ż y m i a m o ty w a m i lu d z k im i, p r a w d z iw y m i. W t y m m o m e n c ie o d g r y w a z a s a d n ic z ą r o lę o ś w ie tle n ie p r o b le m u ź r ó d ła m i z a r ó w n o b ib lijn y m i, litu rg ic z n y m i, j a k i te o lo g ic z n y m i. A k tu a l iz a c j ę n a u k i o b ja w io n e j m o ż n a o d s z u k a ć p r z e d e w s z y s tk im w n a jn o w s z y c h d o k u m e n ta c h k o ś c ie ln y c h , w t y m w y p a d k u n p . wPacem in terris.
W k o ń c o w e j w re s z c ie fa z ie k a te c h e z y g r u p a p o w r a c a je sz c z e r a z d o d o ś w ia d c z e n ia lu d z k ie g o , s ta n o w ią c e g o p u n k t w y jś c ia , a le ju ż p o s z e rz o n e g o o a s p e k t n a d p r z y r o d z o n y z a g a d n ie n ia . P o d o b n y k i e r u n e k a le ju ż w p la n ie r o c z n y m k a te c h e z y d la k l IV ( o d p o w ie d n ik m n ie j w ię c e j n a s z e j k la s y V II) u k a z u je J . G a r d e t - t e, k ie r o w n ik p la c ó w e k s ta ż u I n s t y t u t u k a te c h e ty c z n e g o w S t r a s b u r g u (
Avec le Segneur, pistes et documents catéchètiques
à l’usage des élèves des classes de quatrième,
V eV A 3 s e r ia 73 n 547, s e r ia 74 n 553, s e r i a 75 n 559, s e r ia 76 n 567). C z te r y p o w y ż s z e z e s z y ty z a w ie r a j ą k o n k r e tn e m a t e r i a ł y d la u c z n ia , słu ż ą c e je g o p r a c y a k t y w n e j w o p a r c iu o m e to d ę n ie p o d r ę c z n ik a a le z b io r u d o k u m e n tó w o d p o w ie d n io d o b ie r a n y c h p r z e z s a m e g o u c z n ia . A u to r w y m ie n ia 5 g r u p te m a ty c z n y c h , c h a r a k te r y s t y c z n y c h d la o b e c n e g o n a s t a w i e n ia k a te c h e z y f r a n c u s k i e j:stworzenie
— c h r z e ś c ija ń s k i s to s u n e k do ś w ia ta ;człowiek
— je g o r o la i p r z e z n a c z e n ie ;historia życia i śmier
ci
— ś m ie r ć i z m a r tw y c h w s ta n ie C h r y s tu s a ;pełnia świata w Jezu
sie Chrystusie
— E u c h a r y s tia . A u to r p r a g n ie o tw o r z y ć p r z e d m ło d y m i, w c h o d z ą c y m i w ży c ie , p r a w d z iw e p o le ic h r o z w o ju ; t w ó r czość, o d p o w ie d z ia ln o ś ć , w s p ó ln o ta . Z b ió r d o k u m e n tó w , p o d s u w a n y p r z e z a u t o r a , m a b y ć p o m o c ą m ło d e m u w s z u k a n iu je g o o s o b is te j d ro g i. O c z y w iśc ie j e s t to z b ió r te k s tó w a u t o r ó w z n a n y c h w e F r a n cji. N ie m n ie j s a m a d r o g a d o ta r c ia d o n a jg łę b s z y c h p o k ła d ó w św ia d o m o ś c i m ło d e g o c z ło w ie k a j e s t c ie k a w a i i n s t r u k ty w n a .4 4 0 P R Z E G L Ą D C Z A S O P I S M [ 1 4 ]
O p ró c z ty c h m a te r ia łó w p r a k ty c z n y c h ro c z n ik z a w ie r a k ilk a a r t y k u łó w d o ty c z ą c y c h w y c h o w a n ia r e li g ijn e g o m ło d z ie ż y a le ju ż b a r d z ie j te o re ty c z n y c h . A n d r é M e r 1 a u d, a u t o r w ie lu p r a c z d z ie d z i n y p e d a g o g ik i r e li g ijn e j , a n a liz u je c e c h y c h a r a k te r y s t y c z n e s p o łe c z n e g o ż y c ia w s p ó łc z e s n e j m ło d z ie ż y
(La vie sociale des adoles
cents, VéV seria 73 η 548).
Ś w ia d o m o ś ć m ło d y c h F r a n c u z ó w c e c h u je , z d a n ie m a u to r a , w e w n ę t r z n a n ie p e w n o ś ć , z a s k a k u ją c e łą c z e n ie s p rz e c z n o śc i. C a ły w y s iłe k ic h w e w n ę tr z n e g o ż y c ia s k u p ia s ię w o k ó ł r o z w o ju s w e g o „ j a ” . W e w n ę tr z n a n ie p e w n o ś ć , p o tr z e b a o p a rc ia i p o m o c y k a ż ą im n i e u s ta n n ie p o s z u k iw a ć p r z y ja ź n i. M ło d y s z u k a u p r z y ja c ie la ty c h cech, k t ó r y c h je m u s a m e m u b r a k , lu b te ż o k a z ji u k a z a n ia s ie b ie n a t l e p r z y ja c ie la . P r z y ja ź ń b a rd z o c z ę s to j e s t ty lk o e t a p e m p r z e jś c io w y m d o w łą c z e n ia s ię w g r u p ę . I o to d r u g a z a s a d n ic z a c e c h a w s p ó łc z e s n e j m ło d z ie ż y f r a n c u s k i e j — k o n ie c z n o ś ć w e j śc ia w ż y c ie sp o łe c z n e , o b ję c ia r o li s p o łe c z n e j, k o n ie c z n o ś ć z b io ro w e g o p r z e ż y w a n ia w a r to ś c i. T a o s ta tn ia c e c h a w ią ż e się śc iśle ze s t r u k t u r ą d z is ie js z e g o s p o łe c z e ń s tw a . Z d a n ie m a u t o r a w y c h o w a w c a w s w e j p r a c y m u s i lic z y ć s ię z a w sz e z ty m i p o tr z e b a m i m ło d e g o .S. M a rie - A 1 p h o n s e N D d S r ó w n ie ż a n a liz u je ż y c ie s p o łe c z n e m ło d z ie ż y a le od s t r o n y w a r to ś c i i ic h z n a c z e n ia c h r z e ś c ija ń s k ie g o
(Signification chrétienne des valeurs vécues par les
a d o le s c e n ts , V eV s e r ia 74 n 554). A u to r k a p r a g n i e p r z y b liż y ć c z y te ln ik o m V eV , j a k r ó w n ie ż o ś w ie tlić z p u n k t u w id z e n ia r e lig ijn e g o , p r o b le m m e n ta ln o ś c i w s p ó łc z e s n e j m ło d z ie ż y . M ło d z ie ż f r a n c u s k ą , p r z e b a d a n ą p r z e z a u to r k ę , c e c h u je p r z e d e w s z y s tk im n ie c ie r p liw o ś ć ż y c ia , d o ś w ia d c z e n ia s a m e m u w s z y s tk ie g o , d z ia ła n ia , m iło śc i, p o n a d to p r a g n ie w o ln o śc i a w re s z c ie d ą ż e n ie do w s p ó ln o ty d ą ż e n ia p r z y b ie r a ć p o z y ty w n ą , tw ó r c z ą , a le m o g ą c e je d n o c z e śn ie · p r z e r a d z a ć się w b r u ta ln o ś ć , z m y sło w o ść a n a r c h ię , czy w re s z c ie b r a k p r a w d z iw e j o so b o w o ści. W w y c h o w a n iu w ię c n a le ż y p r z e d e w s z y s tk im p o m a g a ć w tw o r z e n iu w ła ś c iw e j h i e r a r c h i i w a r to ś c i u c z u la ć n a tr a n s c e n d e n c ję b y w re s z c ie d o p r o w a d z ić d o o so b o w e g o s p o tk a n ia z C h r y s t u se m . P rz e c h o d z ą c d o b a r d z ie j z a s a d n ic z y c h w n io s k ó w a u t o r k a s tw ie r d z a , że sło w o B o że n ie m o ż e p r z e n ik n ą ć ś w ia d o m o ś c i c z ło w ie k a ja k ty lk o p r z e m a w ia ją c ję z y k ie m w a r to ś c i. E w a n g e liz o w a n ie ż y cio w e g o d o ś w ia d c z e n ia m ło d y c h to w ła ś n ie n a ś w i e tl a n ie ic h w ł a s n e g o ż y c ia O b ja w ie n ie m .P . B a b i n , z n a n y p o w s z e c h n ie ze s w y c h p r a c z d z ie d z in y p s y - c h o - s o c jo lo g ii m ło d z ie ż y , a n a liz u je z a g a d n ie n ie d o jr z a ło ś c i m ło d y c h d o p r z y ję c ia p o w o ła n ia
(Evolution de Vidée de vocation selon les
îges,
V eV A l s é r ia n 564). P o w o ła n ie a u t o r a d e f in i u je ja k o u jm o w a n ie w e . w ie r z e s w e g o z a a n g a ż o w a n ia w p rz y s z ło ś ć . P o k i l k u u w a g a c h n a t e m a t te g o p r o b le m u w d z ie c iń s tw ie a u t o r p r z e c h o d z i d o[ 1 5 ] K A T E C H E T Y K A 4 4 1
o m a w ia n ia o k r e s u m ło d z ie ń c z e g o . P ie r w s z y m e ta p e m j e s t m a rz e n ie . N ie m o ż n a g o p o m ija ć c z y le k c e w a ż y ć , g d y ż j e s t k o n ie c z n y m s t a d iu m r o z w o jo w y m i m a s w o je n ie z a s tą p io n e w a r to ś c i. W d r u g im e ta p ie a u t o r p o d k r e ś la z d o ln o ść r e f le k s ji. R z e c z y w is te z a a n g a ż o w a n ie m ło d e g o j e s t m o ż liw e d o p ie r o p r z y o s ią g n ię c iu d o jrz a ło ś c i
u c z u c io w e j, z n a jo m o ś c i s w e g o t e m p e r a m e n tu , p r z y p o z n a n iu o b je k - t y w n e j rz e c z y w is to ś c i, w k t ó r ą s ię m ło d y a n g a ż u je , a w re s z c ie p r z y u c z u le n iu m ło d e g o n a m o ty w y w y b o r u z w ią z a n e z p o tr z e b a m i i w a r u n k a m i w s p ó łc z e s n e g o ś w ia ta . A b y to z a a n g a ż o w a n ie m o g ło s ta ć s ię p o w o ła n ie m , tr z e b a , b y z o s ta ło p r z e m y ś la n e w ś w ie tle E w a n g e lii i ce ló w , ja k ie C h r y s tu s s ta w ia p r z e d c z ło w ie k ie m .
O s ta tn i w r e s z c ie a r t y k u ł te j g r u p y te m a t y c z n e j p o ś w ię c o n y je s t z a g a d n ie n iu s to s u n k u s ta r s z y c h d o m ło d z ie ż y (G. С a f f i n,
