Przegląd czasopism teologicznych

Alfons Skowronek, Roman Nir,

Ludwik Orzeł, Karol Wypler,

Remigiusz Sobański

Przegląd czasopism teologicznych

Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 8, 325-343

Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne VIII (1975)

IUS CANONICUM Reviste del Instituto „Martin de Azplicueta”, Uni-

versidad de Navarra, t. 14 (1974), nr 27.

L e k tu ra p ó łr o c z n ik a lus canonicum daje o b raz te g o , co a k tu a ln ie w p raw ie k a n o n ic z n y m się dzieje. P rz y z w y c z a iliśm y się ju ż , że p o sz c z e g ó ln e n u m e ry te g o p ism a są b a rd z o ,,n a b ie ż ą c o " — co dow odzi, że k a n o n iś c i z U n iw e rs y te tu N a w a r r y w P a m p e lu n ie c h w y ta ją p ro b le m y n a g o rą c o i d ają p r z y k ła d zro z u ­ m ie n ia sp o łe c z n e j funkcji n a u k i.

O k ła d k a n u m e r u 27 u p rz e d z a n a s, że p r o b le m a ty k a te g o z e sz y tu k o n c e n tr o ­ w ać się b ęd z ie w o k ó ł te m a tu : m a łż e ń s tw o cy w iln e — m a łż e ń s tw o k a n o n ic z n e . K aż d em u z n ic h p o ś w ię c o n o tr z y a r ty k u ły .

W p r o b le m a ty k ę m a łż e ń s tw a k a n o n ic z n e g o w p ro w a d z a n a s E. T e j e r o, a d iu n k t h is to rii p ra w a k a n o n ic z n e g o z P a m p e lu n y , d ając y o b ra z k s z ta łto w a n ia się n a u k i o s a k r a m e n ta ln o ś c i m a łż e ń s tw a w m yśli c h rz e śc ija ń sk ie j (L a sacra- m e n ta lid a d del matrimonio en la historia del pensam iento cristiano — s. 11-31). N a ra z ie o trz y m a liś m y p ie rw sz ą część a r ty k u ł u p o ś w ię c o n ą m yśli p a try s ty c z ­ nej (w n a s tę p n y m z e sz y cie m im o z a p o w ie d z i n ie z a m ie s z c z o n o dalszej części). A u to r w y k az u je, że wg O jców K o ś c io ła m a łż e ń s tw o w iąże się m o c n o z e k o n o ­ m ią zbaw czą. R o z w aż ają o n i m a łż e ń s tw o ja k o m is te r iu m i ja k o zn a k . B yło on o o d p o c z ą tk u a r c h e ty p e m , o b ja w io n y m p ó źn iej ja k o z n a k ta je m n ic y C h ry stu sa , O b lu b ie ń c a K o ś c io ła . A u to r z w ra c a u w ag ę n a je d n o ś ć o b u te s ta m e n tó w w u ję ­ ciu O jców , k tó r z y sy m b o lik ę m a łż e ń s tw a w id z ą n ie d o p ie ro w N o w y m , lecz ju ż w S tary m T e s ta m e n c ie . M a łż e ń s tw a w św ietle p a tr y s ty c z n y c h u s ta le ń a u to ­

ra n ie m o ż n a re d u k o w a ć do u m o w y m ię d z y o so b a m i — o n o trw a w C h ry stu sie i w K ościele.

P ro feso r z B a rc e lo n y , V. R e i n a, daje s y n te ty c z n y a r ty k u ł o sym ulacji częściow ej (L a simulación parcial en el matrimonio canónico — s. 35-59). W p ra w ie m a łż e ń s k im je s t to je d n o z b a rd z ie j z ło ż o n y c h z a g a d n ie ń — w I I t o ­ m ie Sl. S tu d ió w p o św ię c iliśm y m u a r ty k u ł k o n fro n tu ją c y d y sp o zy cje k. 1086 § 2 z n a u k ą k o n s ty tu c ji Gaudium et spes. Z ło ż o n o ś ć z a g a d n ie n ia w y n ik a stąd, że rz u tu ją n a n ie z a ró w n o d ą ż e n ia do o c h r o n y św ię to ści m a łż e ń s tw a , ja k i do z a b e z p ie c z e n ia p ra w osoby. A k tu a ln o ś ć p r o b le m u staje się oczyw ista, jeśli u św ia d o m im y sobie, n a czym p o le g a w isto c ie sy m u la c ja cz ęścio w a: k to ś chce za w rzeć m a łż e ń s tw o , ale ró w n o c z e ś n ie w y k lu c z a je d e n z tr z e c h je g o is to tn y c h e le m e n tó w i ty m sa m y m z a m ie rz a za w rz e ć m a łż e ń s tw o o d m ie n n e o d te g o , ja k je p rz e d sta w ia K o śc ió ł. A u to r zajm u je się w szy stk im i a k tu a ln y m i w lit e r a tu ­

rze i o rz e c z n ic tw ie p r o b le m a m i zw ią za n y m i z sy m u la c ją częściow ą, m ię d z y in n y m i p ra w e m do p o to m s tw a i do a k tó w m a łż e ń s k ic h , czaso w y m w y k lu c z e ­ n ie m p o to m s tw a , z a s tr z e ż e n ie m p ra w a do ro zw o d u .

O b sz e rn y je s t a r ty k u ł a d iu n k ta u n iw e r s y te tu w M u rc ji, R. N a v a r r o V a i l s (F orm a ju rid ic a y m atrim onio canónico. N o ta s criticas a las tesis cano- nizadoras del matrimonio civil — s.63-107). W e w s tę p ie a u t o r z w ra c a uw ag ę n a cz ęsty b łą d m e to d o lo g ic z n y p o le g a ją c y n a ty m , że z cz ą s tk o w y c h ty lk o w izji p a s to r a ln y c h alb o te o lo g ic z n y c h czy te ż filo zo ficzn y ch lu b socjologicz­ n y c h w y cią g a się w n io sk i o d n o ś n ie do re fo rm y p ra w a . B łą d te n daje się wg a u to r a za u w a ż y ć ta k ż e w dyskusji n a d fo rm ą m a łż e ń s k ą , w k tó r e j p o ru sz a się n ie k tó r e ty lk o a s p e k ty z p o m in ię c ie m in n y c h . N a s tę p n ie r o z p a tru je z a g a d n ie ­ n ie k a n o n ic z n e j form y m a łż e ń s k ie j z p u n k tu w id z e n ia h is to ry c z n e g o , p ra w n e g o

326

PRZEGLĄD CZASOPISM TEOLOGICZNYCH

(2)

( m a łż e ń s tw o = k o n tr a k t) i te o lo g ic z n e g o (m a łż e ń s tw o = s a k ra m e n t). Z p u n k tu w id z e n ia p ra w n e g o n ie m o ż n a p o ją ć a k tu p ra w n e g o bez ■ o d p o w ie d n ie j form y. Z p u n k tu w id z e n ia te o lo g ic z n e g o a u to r p rz y p o m in a , że m a łż e ń s tw o stw a rz a p e w n ą n o w ą s y tu a c ję w K o ściele , co w y m ag a ja k ie jś fo rm y s p o łe c z n ie u c h w y t­ n e j, w p ro w a d z a ją c e j je n a p ła s z c z y z n ę s p o łe c z n ą K o ś c io ła . W g a u to r a w zg lę d y h is to ry c z n e , p ra w n e i te o lo g ic z n e d o m a g ają się z a c h o w a n ia p rz e p isó w o for­ m ie m a łż e ń s k ie j. Z k o le i a u t o r k ry ty k u je p ro p o z y c ję k a n o n iz a c ji m a łż e ń s tw a c y w iln eg o , k tó r e sp ro w a d z a ją je d o k o n c e p c ji la ic k ie j, a ta k ż e s ą n a ru s z e n ie m p ra w a k a ż d e g o o c h rz c z o n e g o do z a w a rc ia s a k ra m e n tu m a łż e ń s tw a . K ry ty cz n ej a n a liz ie p o d d a je te ż p o s tu la ty k a n o n iz a c ji cyw ilnej fo rm y z a w a rc ia m a łż e ń ­ stw a w id z ą c w n ic h ró w n ie ż n ie b e z p ie c z e ń s tw o d e s a k ra liz a c ji. U z a s a d n ia ją c z a c h o w a n ie o b o w iąz k o w ej fo rm y k a n o n ic z n e j p o s tu lu je z w o ln ie n ie od niej a p o ­ s ta tó w , w p ro w a d z e n ie p r z e s z k o d y , k a n o n ic z n e j z u p r z e d n ie g o m a łż e ń s tw a cy­ w iln e g o o ra z p o s z e r z e n ie d eleg a cji o g ó ln y c h do a s y s to w a n ia p rz y m a łż e ń s tw ie .

G . G a r c i a C a n t e r o z u n iw e r s y te tu w S an S e b a s tia n u d z ie lił w y w ia d u z w ią z a n e g o z z a p o w ie d z ia n ą re fo rm ą h isz p a ń sk ie g o p ra w a m a łż e ń s k ie g o i e w e n ­ t u a l n ą re fo rm ą k o n k o r d a tu (Entorno a la reforma del Derecho m atrim onial espa- n o l — s. 111-115). C hodzi o fo rm ę .z a w ie ra n ia m a łż e ń s tw a p rz e z n ie k a to lik ó w . C zy m a łż e ń s tw a n ie k a to lik ó w z a w a r te w fo rm ie relig ijn ej n ie k a to lic k ie j u z n a ć z a o b o w ią z u ją c e n a forum p ań stw o w y m ?

T e n sam p ro b le m sto i u p o d s ta w a r ty k u ł u E. R u b i o (E l matrimonio en fo rm a religiosa no católica — s. 133-166), k tó r y daje p rz e g lą d ró ż n y c h sy ste ­ m ów , ta k ic h ja k f a k u lta ty w n e m a łż e ń s tw a cy w iln e (Ita lia , P o rtu g a lia ), m a ł ­ ż e ń s tw a cy w iln e i relig ijn e, sy stem y w s c h o d n ie , a fry k a ń sk ie i b raz y lijsk ie. S z cz eg ó ln ą u w ag ę p o św ię c a ro z w ią z a n io m w ło s k im , a to ze w zg lę d u n a p o d o ­ b ie ń s tw o sy tu a c ji, d zięk i k tó r e m u m o ż n a dla w a r u n k ó w h is z p a ń s k ic h z n a le ź ć ta m c e n n e su g e stie . A r t y k u ły G a rc ia C a n te r o i R ubio p o zw a lają d o s trz e c , ja k w ie lk ie z n a c z e n ie s p o łe c z n e m ia ła w n ie k tó r y c h k r a ja c h so b o ro w a d e k la r a c ja

o w o ln o ś c i relig ijn ej.

W re s z c ie F . F i n o c c h i a r o z u n iw e r s y te tu p a ń s tw o w e g o w M e d io la n ie p isz e o m a łż e ń s tw a c h a k a to lik ó w w e W ło s z e c h (E l matrimonio de acatólicos en el Derecho italiano — s. 117-129). D o w ia d u je m y się z te g o a r ty k u ł u , że w a ż n o ś ć n ie k a to lic k ic h m a łż e ń s tw re lig ijn y c h w e W ło s z e c h n ie za le ży o d te g o , czy b y ły z a w a rte w o b e c d u c h o w n e g o d o p u sz c z o n e g o w y z n a n ia , lecz o d te g o , czy o so b a ta z o s ta ł a w y z n a c z o n a p rz e z m in is tra sp ra w w e w n ę trz n y c h .

L. D e l A m o, a u d y to r R o ty h isz p a ń sk ie j, w a rty k u le Reflexion acerca de las causas matrimoniales en Espana (s. 169-217), p rz e d s ta w ia n ie ty lk o z a g a d ­ n ie n ia k a n o n ic z n e g o p ro c e s u m a łż e ń s k ie g o w H isz p a n ii, lecz daje w rę c z p o g lą d n a s y tu a c ję m a łż e ń s tw a w ty m kraju. S p raw y m a łż e ń s tw k a to lik ó w czy to d o ty c z ą c e n ie w a ż n o ś c i, czy te ż se p a ra c ji z a s trz e ż o n e s ą sąd o m k o śc ie ln y m . S zczeg ó ln ie sz e ro k o o m a w ia sp ra w y s e p a ra c y jn e . P ra w o h isz p a ń sk ie n ie p rz y ­ z n a je ż a d n y c h sk u tk ó w p r a w n y c h se p a ra c ji d o k o n a n e j z a o b u s tro n n ą zgodą, w z g lę d n ie d o k o n a n e j w ła s n ą p o w a g ą c h o c ia ż b y dla p rz y c z y n o k re ś lo n y c h w k. 1 1 3 1 § 1. S tąd w p rz e c iw ie ń stw ie n p . do P o lsk i, gdzie sp raw y s e p a ra c y jn e w są d a c h k o ś c ie ln y c h są n ie z w y k le rz a d k ie , sąd y h isz p a ń sk ie ro z p a tru ją ich b a r d z o d u żo , n p . w r. 1967 — 1272, a w r. 1968 — 1922. M im o to a u to r n ie o c e ­ n ia tej lic zb y ja k o b a r d z o w ysoką, p o ró w n u ją c j ą z 21033 ro z w o d a m i w ro k u

1968 w e F ra n c ji. D ru g a część a r ty k u ł u c h a r a k te ry z u je o rg a n iz a c ję i d z ia ła ln o ś ć są d ó w k o ś c ie ln y c h , k tó r ą a u t o r o c e n ia ja k o p o ż y te c z n ą . U z a sa d n ia k o n ie c z n o ść z a c h o w a n ia tr y b u n a ł u I II in s ta n c ji, r o ty h is z p a ń s k ie j. D ają c p rz e g lą d ta k ic h tr y b u n a łó w a u t o r p r z e o c z y ł is tn ie n ie d e le g o w a n y c h tr y b u n a łó w III in s ta n c ji w P o lsce. C . de D i e g o - L o r a , p ro fe so r k a n o n ic z n e g o p ra w a p ro c e so w e g o z P am - p e lu n y , n a p i s a ł o b sz e rn y k o m e n ta r z do n. X i X I m o tu p r o p rio Causas m a tr i­ m oniales (N a tu la z a y supuesto d o cu m e n ta l d e l proceso „in casibus sp e c ia

li-bus" — s. 221-347), za jm u ją c y się w y p a d k a m i sp e c ja ln y m i, m ia n o w ic ie p o ­ stę p o w a n ie m , g d y n ie w a ż n o ś ć m a łż e ń s tw a w y n ik a z p e w n e g o i a u te n ty c z n e g o d o k u m e n tu . W a r to ś ć p ra k ty c z n a te g o a r ty k u ł u je s t o g ro m n a . N a to m ia s t b a rd z ie j te o r e ty c z n ą k w e stię p o ru s z a w s p o m n ia n y ju ż L. D e l A m o u z a s a d n ia ją c w b re w B e rtra m so w i, ż e d e k r e t są d u a p e la c y jn e g o z a ­ tw ie rd z a ją c y w y ro k u z n a ją c y n ie w a ż n o ś ć m a łż e ń s tw a m a c h a r a k te r sądow y a n ie a d m in is tra c y jn y (L a ratification de la nulidad del matrimonio por el tribunal del a p e la c ió n , es acto ju d ic ia l o e je c u tiv o Ę — s. 351-370). F. G i l de l a s H e r a s p o le m iz u je z a u to ra m i tw ie rd z ą c y m i, ż e R o ta R zym ska sto ­ suje restitutionem in integrum w sp ra w a c h m a łż e ń s k ic h (S e puede adm itir la restitution „in integrum" en las causas m a t lim o A ta le s '? — s. 373-380).

N u m e r 28 p o ś w ię c o n y je s t p ra w ie w c a ło ś c i p o s tę p o w a n iu a d m in is tra c y jn e ­ m u . N a jp ie rw z n a jd u je m y dw ie p o zy c je z w ią z a n e z p rz y g o to w y w a n y m m o tu proprio o p r o c e d u rz e a d m in is tra c y jn e j. Prof. J. A. S o u t o z S a n tia g o de C o m ­ p o ste la u d z ie lił w y w ia d u (Algunas cuestiones basicas en torno a una posible ley de procedim iento administrativo — s. 14-23) n a te m a t y z a sa d n ic z e d o ty ­ czące p o s tę p o w a n ia a d m in is tra c y jn e g o . U w aża o n o g ło s z e n ie ta k ie j p ro c e d u ry z a p o ż y te c z n e i k o n ie c z n e , n a to m ia s t w y p o w ia d a się p rz e c iw w p ro w a d z a n iu tr y b u n a łó w a d m in is tra c y jn y c h , gdyż sp raw y te w in n y p rz e ją ć sąd y k o śc ie ln e p o o d p o w ie d n ie j re o rg a n iz a c ji. P. M o n e t a z P izy z a s ta n a w ia się (Procedi­ miento amministrativo e partecipazione dei fe d e li alla fu n zio n e amm inistrati- va — s. 25-41) n a d w y k o rz y s ta n ie m tej p r o c e d u r y d la w c ią g n ię c ia w ie rn y c h w fu nkcję k ie ro w a n ia K o ś c io łe m i ty m sa m y m dla b u d o w a n ia w s p ó ln o ty k o ś­ cieln e j.

P o ty c h a r ty k u ł a c h w s tę p n y c h p rz e d s ta w io n o i s k o m e n to w a n o w p ro w a d z o n e , w zgl. z m ie n io n e p o S o b o rz e W a ty k a ń s k im II p r o c e d u r y a d m in is tra c y jn e . U czy ­ n io n o to w te n sp o só b , że n a jp ie rw p rz e d s ta w io n o o d n o ś n e n o rm y (w ję z y k u ła c iń s k im i h isz p a ń sk im ), a n a s tę p n ie k o m e n ta r z e do n ic h . Z n a jd u je m y w ięc: in s tru k c ję Dispensationis matrim onii z 7. 3. 1972 w p ro w a d z a ją c ą z m ia n y w p o ­ s tę p o w a n iu o d y sp e n sę o d m a łż e ń s tw a n ie d o k o n a n e g o (k o m e n ta rz e L. D e l A m o i T . G a r c i a B a r b a r e n a ) , - n o r m y z 15.1.1971 d o ty c z ą c e b a d a n ia d o k try n (k o m e n ta rz e C . de D i e g o - L o r a i J. M e d i n a E s t e v e z ) , n o r m y re g u lu ją c e p o s tę p o w a n ie w sp ra w a c h o r e d u k c ję do s ta n u św ieckiego (z 13. 1. 1971 i p ism o do o r d y n a r iu s z y z te g o ż d n ia o raz w y ja ś n ie n ie z 26. 6. 1973) sk o m e n to w a n e p rz e z C h. L e f e b v r e , n o r m y z 2 5.3. 1972 d o ty c z ą c e selekcji k a n d y d a tó w d o s łu ż b y b isk u p ie j (k o m e n ta rz e J. D e l g a d o i J. G a u d ę · m e t , w re sz c ie in s tru k c ję o ta je m n ic y p a p ie sk ie j z 4. 2. 1974 (k o m e n ta rz J. A r i a s). .

T rz e b a p rz y z n a ć , że re d a k c ja z w r ó c iła się o k o m e n ta r z e do w y b itn y c h fa­ cho w có w , je d n a k w y d aje się, że w n ie k tó r y c h p r z y p a d k a c h a u to rz y albo n ie d o strz e g li is to tn y c h , p a lą c y c h p ro b le m ó w a lb o św ia d o m ie je p o m in ę li. U w aga t a n ie p o m n ie jsz a je d n a k u ż y tk o w e j w a rto ś c i k o m e n ta rz y .

C ie k a w e z a g a d n ie n ie p o ru s z a A. d e F u e n m a y o r (Libertad religiosa Y libertad de predicación — s. 354-368). C h o d z i o z a g w a r a n to w a n ie K o ś c io ło ­ w i w o ln o śc i p r z e p o w ia d a n ia w w a r u n k a c h , g d y n ie je s t s to s o w a n e privilegium fori. ■ D u że z n a c z e n ie p ra k ty c z n e m a ją z a m ie sz c z a n e w k a ż d y m n u m e rz e decyzje S y g n a tu ry A p o sto ls k ie j. ' R e d a k c ja „ Iu s c a n o n ic u m " p o św ię c a sp o ro m ie jsc a re c e n z jo m . Z p rzy je m ­ n o ś c ią z a u w a ż a m y w ś ró d p o zy c ji re c e n z o w a n y c h ta k ż e d z ie ła p o lsk ie (P a w la k , Kanoniczny proces m ałżeński, S o b ań sk i, Z arys teologii prawa kościelnego, B ar — S o b ań sk i, Polska bibliografia n a u k k o ś c ie ln y c h za rok 1971, Sztafrow ski ( tłu m .), Posoborowe prawodawstwo kościelne).

328 PRZEGLĄD CZASOPISM TEOLOGICZNYCH

₍₄₎

D IA LO G O E C U M E N IC O . Revista T rim estral de E cum enism o. C e n tro de

Estudios O rien tales y E cum enicos „ Ju an X X III", Salam anca, 8 (1973) z.

3 0 - 3 2 , 9 (1974) z. 3 3 -4 4 .

R e c e n z o w a n y ju ż n a ła m a c h n a s z y c h „ Ś lą s k ic h S tu d ió w H is to r y c z n o -T e o lo ­ g ic z n y c h " (5/1972/289— 291) p e rio d y k h isz p a ń sk i D E zb liża się p o w o li ku d z ie ­ siątej ro c z n ic y u k a z y w a n ia się. P ism o o k r z e p ło w ty m czasie. C z aso p ism o p o ­ c z ą tk o w o o c h a r a k te r z e b iu le ty n u p r a k ty c z n o -in fo rm a c y jn e g o z m ie n ia profil n a b a rd z ie j a m b itn y : p o d n o s i w y ra ź n ie swój p o z io m n a u k o w y b ez tr a c e n ia z o cz u d u s z p a s te rs k ie g o k o n k r e tu . Z w ią z a n e z a k tu a ln y m i w y d a rz e n ia m i w te o lo g ii i K o ściele p rz y c z y n k i c e ch u je p o n a d t o zaw sze k o lo ry t lo k a ln y , s p o jrz e n ie n a sp raw y ocz am i te o lo g a h isz p a ń sk ie g o alb o la ty n o a m e r y k a ń s k ie ­ go, c h o ć p ism o sz e ro k o u d z ie la g o śc in y ta k ż e a u to ro m z in n y c h krajów .

U w ag ę c z y te ln ik a z w ra c a zaw sze tr o s k a R e d a k c ji o d z ia ł bibliografii, w k tó ­ ry m w y ró ż n ia się sekcja BEC (B ibliografia E c u m e n ic a C a s te lla n a ) , h is z p a ń s k a b ib lio g ra fia e k u m e n ic z n a . P o d ziw em n a p a w a z a p o b ie g liw o ść H is z p a n ó w w z a ­ k re sie tłu m a c z e n ia b e s ts e lle ró w e k u m e n ic z n y c h z o b c y c h ję zy k ó w . S zcz eg ó ln e z a in te r e s o w a n ie b u d z i im p o n u ją c a b ib lio g ra fia p r o te s ta n c k a p r z e k ła d a n a n a ję z y k h is z p a ń s k i. T o m 8 (1973) z. 31—32 w y lic z a o k o ło 300 (!) ty tu łó w p r o t e ­ s ta n c k ic h d z ie ł te o lo g ic z n y c h tłu m a c z o n y c h n a ję z y k k a sty lsk i. Je ż e li w z ią ć p o d u w a g ę fakt, ż e n ie o m a l n ie m a b ra c i o d łą c z o n y c h n a te r e n ie H isz p a n ii (ok. 40 ty s . w y z n a w c ó w in n y c h konfesji), sy tu a c ja p a n u ją c a n a e k u m e n ic z n y m o d c in k u n a u k o w y m b u d z i p o d ziw i u z n a n ie .

O to sz e re g p ra c z k ilk u o s ta tn ic h n u m e ró w D E. A . G o n z a l e z M o n t e s sn u je refleksje n a te m a t te o lo g ii p o lity c z n e j, sy tu u ją c p r o b le m a ty k ę te g o k ie ­ r u n k u n a tle w s p ó łc z e s n e j m yśli te o lo g ic z n e j z u w z g lę d n ie n ie m sp e cy ficz n y ch w a r u n k ó w p o lity c z n y c h n a te r e n ie A m e ry k i Ł a c iń sk ie j. N a s tę p n y ze sz y t D E 9 (1974) 33 n a w ią z u je do te g o a r ty k u łu , p rz y n o s z ą c o b sz e rn e s tu d iu m J. M o l t ­ m a n n a , p o św ię c o n e „ w ie rz e i p o lity c e " (Fe y P o litic a ). S ą to trz y re fe ra ty , k tó r e te o lo g te n w y g ło s ił w O ś ro d k u S tu d ió w O r ie n ta ln y c h i E k u m e n ic z n y c h J a n a X X III w S a la m a n c e . A u to r p o ru sz a tu k ilk a w ę z ło w y c h , z n a jd u ją c y c h się w c e n tr u m dyskusji p ro b le m ó w e s c h a to lo g ii ja k o osi w s p ó łc z e s n e j te o lo g ii f u n d a m e n ta ln e j, z a g a d n ie ń h is to ry c z n o ś c i w dzisiejszej te o lo g ii i p ro b le m ó w le ż ą c y c h n a p o g r a n ic z u te o r ii i p ra k ty k i. W y m ie n io n y ze sz y t za m y k a d o sk o ­ n a ł y serw is b ib lio g ra ficz n y , d o ty c z ą c y n o w ej te o lo g ii p o lity c z n e j (na 30 s tr o ­ n ic a c h ) . B iu le ty n te n p o p rz e d z a , ja k zw ykle, rze czo w e w p ro w a d z e n ie , w y k az sk ró tó w i z e sta w b ib lio g ra fii w e d łu g d z ia łó w te o lo g ii p o lity c z n e j. D la z a in te ­ r e s o w a n e g o t ą d z ie d z in ą te o lo g ii b ib lio g ra fia sta n o w i z n a k o m itą p o m o c . N u m e r z a w ie ra p o n a d t o obfitą d o k u m e n ta c ję . P rz y n o si d e k la ra c ję lu te r a ń s k o - k a to - lic k ą w k w estii E u c h a ry s tii i u rz ę d u , d e k la ra c ję o u rz ę d z ie w y p ra c o w a n ą w ro k u 1973 p rz e z m ię d z y n a ro d o w ą ko m isję a n g lik a ń s k o -k a to lic k ą oraz M e m o ­

r a n d u m E k u m e n ic z n y c h I n s ty tu tó w N ie m ie c w sp ra w ie u rz ę d u w K o ściele. L. M a r t i n e z S i s t a c h fo rm u łu je p o s tu la ty p o d a d re se m m a jąc eg o p o ­ w sta ć n a r o d o w e g o (h iszp a ń sk ie g o ) D y re k to r iu m E k u m e n ic z n e g o . S ugestie d o ­ ty c z ą e k u m e n ic z n y c h a s p e k tó w p a s to ra lis ty k i s a k r a m e n tu m a łż e ń s tw a n a t e r e ­ n ie H isz p a n ii, w k tó ry m to k ra ju u z n a w a n e są n a ró w n i dw ie form y z a w ie ra n ia m a łż e ń s tw a : k a n o n ic z n a i cyw ilna. M . V o d o p i v e c a n a liz u je d o k u m e n t W in d s o ru (1 X II 1971), s ta n o w ią c y w y n ik d łu g ie g o d ia lo g u a n g lik a ń s k o -k a to - lic k ie g o o ra z d o k u m e n t w y p ra c o w a n y p rze z tzw . G r u p ę D om bes, p ro w a d z ą c ą od la t d ia lo g k a to lic k o - p r o te s ta n c k i. O b y d w a d o k u m e n ty tr a k tu ją o E u c h a ry ­ stii i p o su w a ją z n a c z n ie n a p r z ó d sp raw ę u z g o d n ie ń w kw estii e u c h a ry s ty c z n e j. K aż d y n u m e r D E sta n o w i w ie rn e o d b icie i szybką re a k c ję n a w y d a rz e n ia e k u m e n ii w skali św ia to w ej. Z esz y t 31/32 8 (1973) p rz y n o si p o ż ą d a n ą sy n te z ę i o c e n ę g o rą c e j dyskusji w o k ó ł p ro b le m u n ie o m y ln o ś c i k o śc ie ln e j (J. J. H e r ­ n a n d e z A l o n s o ) , o m ó w ie n ie i k ry ty k ę o ży w io n e g o dziś n e o p e n te k o s ta

-liz m u k a to lic k ie g o (P. F e r n a n d e z ) i je sz c z e ra z p o d e jm u je p r o b le m a ty k ę te o lo g ii p o lity c z n e j (T. O l i v a r).

Z eszy t 34 ro c z n ik a 9 (1974) p rz y n o s i m a t e r i a ł y K o n fe re n c ji „ W ia r a i K o n ­ sty tu cja ", k tó r a o d b y ła się w S a la m a n c e w e w rz e ś n iu 1973 ro k u . T eo lo g o w ie ró ż n y c h w y z n a ń z e k u m e n ic z n y m z n a w stw e m d o k o n u ją b ila n s u o sią g n ię ć e k u ­ m e n ic z n y c h w o s ta tn ic h la ta c h i z a s ta n a w ia ją się n a d p r z y s z ło ś c ią p ra c y e k u ­ m e n ic z n e j o raz w izją o s ta te c z n e g o k s z ta łtu je d n o ś c i c h rz e śc ija n .

P iszą cy z k o n ie c z n o ś c i k r ó tk ie uw agi r e c e n z e n c k ie z a z d ro ś c i w rę c z cz y te l­ n ik o m h isz p a ń sk im , a p rz e d e w szy stk im ib e ry jsk im s tu d e n to m te o lo g ii, iż w D E m o g ą z n a le ź ć w y tra w n e k o m p e n d iu m w s p ó łc z e s n e j w ie d z y e k u m e n ic z ­ n e j. S y ste m a ty c z n e ś le d z e n ie te g o p e rio d y k u g w a ra n tu je r o z le g łą i rzeczo w ą in fo rm ac ję i fo rm a c ję e k u m e n ic z n ą .

Ks. A lfons S k o w ro n ek

REVUE DE DR O IT C A N O N IQ U E , 22 (1972) N r 1,2—3,4; 23 (1973) N r 1 -4 .

O m a w ia n y ro c z n ik c z a s o p ism a w y d a w a n e g o p rz e z U n iw e r s y te t w S tra sb u rg u , za w iera w p o s z c z e g ó ln y c h z e s z y ta c h szereg a r ty k u łó w , k tó r e m o g ą zaciek a w ić p o lsk ieg o c z y te ln ik a .

L. D e N a u r o i s, L e cham p d'application d û d ro it canonique (s. 3— 28) pisze o za k re sie ap lik ac ji p ra w a k an o n icz n eg o . P o n ie w a ż K o ś c ió ł rozw ija dziś swą a k ty w n o ś ć w św iecie p lu ra lis ty c z n y m , je s t w s ta ły m k o n ta k c ie z p a ń ­ stw am i b e z w y z n a n io w y m i, z a k a to lik a m i, z n ie o c h rz c z o n y m i, n ie m oże w ięc ta k im s p o łe c z n o ś c io m n a r z u c ić sw ego p ra w o d a w stw a . N a le ż y z a te m w y p ra c o ­ w a ć ta k ie z a s a d y p ra w n e , k tó r e b y ły b y do p rz y ję c ia p rz e z w szy stk ich . A u to r n az y w a te z a s a d y „ s y s te m e m k o n flik tó w "; s ą to p r o b le m y k o m p e te n c ji p ra w ­ n ej la tio n e materiae (jaka 'm a te r ia ' w c h o d z i w z a k re s p ra w a k a n o n ic z n e g o ) oraz iatione personae (k tó re to o soby p o d d a n e s ą p ra w o d a w s tw u k o śc ie ln e m u ). N ie ta ją c tr u d n o ś c i a u t o r daje p ró b y w ła s n y c h ro z w ią z a ń .

N a s tę p n ie w y d ru k o w a n e s ą k o le jn e o d c in k i k o m e n ta r z a do in stru k c ji n a te m a t p rz y g o to w a n ia d o ż y c ia z a k o n n e g o G . v a n d e n B r o e c k , L 'in ­ s tr u c tio n Renovationis causant (s. 28—53, 177— 199; p o c z ą te k w t. 20 (1970) 23—43, 308— 328) ; J. N o u b e 1, L a responsabilité adm inistrative devant la S. R Rote (s. 54—63; p o c z ą te k w t. 18 (1968) 241—270, 19 (1969) 25—57) oraz z a k o ń c z e n ie c iek a w e j a n a liz y p a s to ra ln o - p ra w n e j m a łż e ń s tw a c y g a n ó w n a p i­ sa n ej p rz e z F. C o z a n n e t , Rites et sens du mariage chez les tsig a n e s, (s. 64—70; p o c z ą te k w t. 20 (1970) 329—349). .

K o n tro w e rs y jn y m d zisiaj, i to n ie ty lk o w K o ściele , z a g a d n ie n ie m w ła d z y , z a jm u je się G . S i e g w a l t w a r ty k u l e L 'a u to r ité d a n s l ’E g lis e . S o n i n s t itu ­ tion et sa constitution (s. 97— 154, 241— 290). A u to r c h c e p o k a z a ć w o p a rc iu o h is to rię , refleksję te o lo g ic z n ą i n a b az ie P ism a św., czym je s t w ła d z a i czym o n a n ie je st. N ie m o ż n a w og ó le p r a w id ło w o p o d e jść do te g o z ło ż o n e g o i sze­ ro k o o p ra c o w a n e g o w lit e r a tu r z e p ro b le m u , je ś li n a w s tę p ie n ie p o c z y n i się n a s tę p u ją c y c h ro z r ó ż n ie ń : a u t o r y t e t i w ła d z a w K o ściele (l'a u to r ité — pouvoir), w ła d z a n a d K o ś c i o ł e m , w ła d z a w K o ś c i e l e , w ła d z a K o ś c i o ł a . P ierw sza część a r t y k u ł u je s t stu d iu m k ry ty c z n o -h is to r y c z n y m d o k try n y rz y m s k o k a to lic k ie j z p u n k tu w id z e n ia h is to rii k a to lic y z m u i z p u n k tu w id z e ­ n ia R efo rm y p r o te s t a n c k ie j ; w sz cz eg ó ln o śc i z a w ie ra k r y ty k ę p o m ie sz a n ia p o ję c ia 'a u to r y te tu (C h ry stu sa ) n a d K o ś c i o ł e m i a u t o r y t e tu w K o ś ­ c i e l e , k r y ty k ę s tr u k tu r y h ie r a r c h ic z n e j K o ś c io ła , k o le k ty w iz m u w K o ściele.

P o n ie w a ż K o ś c ió ł ja k o rz e c z y w isto ść d u c h o w o -z ie m s k a i b o s k o - lu d z k a z k o ­ n ie c z n o ś c i m u si się u r z e c z y w is tn ić w h is to rii, stą d p e w n e rze c z y w isto śc i h is to ­ ry c z n e o d e g r a ły ro lę p rz y u s ta le n iu tre ś c i p o ję c ia w ła d z y w K o ściele . D la te g o

330

PRZEGLĄD CZASOPISM TEOLOGICZNYCH

(6)

k ry ty k a i k o n te s ta c ja są k o n ie c z n e i u sp ra w ie d liw io n e , bo d ążą o n e do w y p ra ­ co w a n ia p raw d ziw e g o p o ję c ia K o śc io ła .

D ru g a część a r ty k u ł u je s t s y s te m a ty c z n ą refleksją te o lo g ic z n ą n a d o m a w ia­ n y m z a g a d n ie n ie m . S iegw alt p ró b u je z e b ra ć z a g a d n ie n ia d o ty c z ą c e w ła d z y w K o ściele w ic h w ła ś c iw y m w y m ia rz e, sta w ia ją c dw a p y ta n ia : p rz e z co p o w sta je , u rz e c z y w is tn ia się K o ś c ió ł i ja k u rz e c z y w is tn ia się K ościół?

W ła ś n ie p ie rw sz e p y ta n ie sta w ia z a g a d n ie n ie a u to r y te tu , w ła d z y . S tąd m ow a 0 w ła d z y C h ry s tu s a n a d K o ś c io łe m i o jej n a tu rz e . W ła d z a K o ś c i o ł a zaś je s t n o s ic ie lk ą w rz e czy w isto ści ziem skiej w ła d z y C h ry stu s a . Z ty m p o ję cie m n ie ro z e r w a ln ie zw ią z a n e je s t p o ję c ie w ła d z y w K o ś c i e l e . W ła d z a C h ry s ­ tu s a n a d K o śc io łe m m a n ife stu je się h is to ry c z n ie ja k o w ła d z a w K ościele.

R odzi się d ru g ie p y ta n ie : ja k u rz e c z y w is tn ia się K o śció ł? D o ty c z y on o z a ­ g a d n ie n ia k o n s ty tu c ji w ła d z y w K ościele i u rz ę d u k o śc ie ln e g o . W ła d z a w K o ś ­ ciele d o ty c z y g ło s z e n ia sło w a, sp ra w o w a n ia s a k ra m e n tó w i w y z n a n ia w ia iy . T o ro d z i d alsze p y ta n ia : ja k d o k o n u je się g ło s z e n ie sło w a , ja k d o k o n u je się w y z n a n ie w iary?

A u to r r o z ró ż n ia dw a b ie g u n y te g o sam ego u rz ę d u k o śc ie ln e g o : u r z ą d p ie rw ­ sz o rz ę d n y (u rz ąd b u d o w a n ia K o ścio ła) — g ło s z e n ie sło w a i sp ra w o w a n ia sa­ k r a m e n tó w oraz u r z ą d d ru g o rz ę d n y (u rz ąd je d n o c z e n ia ) — w y z n a n ie w ia ry 1 o rg a n iz a c ja K o śc io ła . A r ty k u ł te n w n o si w iele ś w ia tła w z a g a d n ie n ie p o s o ­ b o ro w e j dyskusji o a u to r y te c ie i w ła d z y w K ościele. J e s t ró w n ież s y n te ty c z ­ n y m u ję cie m te g o p ro b le m u .

C zasy w ie lu p o sz u k iw a ń , dyskusji, k o n te s ta c ji, refo rm w K ościele stw a rz ają p e w ie n s ta n n a p ię c ia w e w sp ó ln o c ie w ie rz ą c y c h . D lateg o p r z y d a tn y okazuje się a r t y k u ł R . M e t z a ,

La subsidiarité principe régulateur des tensions dans

l'Eglise

(s. 155— 176), k tó r y w sk az u je n a ro lę z a s a d y p o m o c n ic z o śc i w o rg a n i­ z o w a n iu ży c ia K o śc io ła . P o w strz y m u ją c się o d f o rm u ło w a n ia definicji tej z a ­ sady, a u to r w sk az u je n a jej cel, fu n d a m e n t i tre ś ć . C elem is to tn y m z a sa d y p o m o c n ic z o ś c i je s t p o p ie r a n ie p e łn e g o ro zw o ju c z ło w ie k a w o rg a n iz m ie życia s p o łe c z n e g o . Jej fu n d a m e n te m są dw ie p ra w d y a n tro p o lo g ii c h rz e śc ija ń sk ie j: g o d n o ść osoby lu d z k iej o raz w o ln o ść . G d y ch o d z i o tre ś ć , to z a sa d a p o m o c n i­ czości je s t z a sa d ą s tr u k tu r a ln ą o rg a n iz m u s p o łe c z n e g o , w k tó ry m c z ło w ie k m a żyć i ro zw ijać się. Z a s a d a ta je s t a p lik o w a n a n a p ła s z c z y ź n ie sam eg o in d y ­ w id u u m w je g o o d n ie s ie n ia c h do s p o łe c z n o ś c i oraz n a p ła s z c z y ź n ie w sp ó ln o ty w je j r e la c ja c h do s p o łe c z n o ś c i w iększych. P rz y sto s o w a n iu z a sa d y p o m o c n i­

czości w s y tu a c ja c h k o n k r e tn y c h , trz e b a m ie ć zaw sze n a u w a d z e d o b ro w sp ó l­ n e o b u p ła s z c z y z n : ta k in d y w id u a ln e j, ja k i w sp ó ln o to w e j. A u to r n ie p o m ija tr u d n o ś c i, ja k ie z a c h o d z ą p rz y sto s o w a n iu te g o p r in c ip iu m do o rg a n iz m u szcze­ g ó ln e g o , ja k im je s t K o śc ió ł.

C iek a w y m p rz y c z y n k ie m do socjologii p ra w a , w o b rę b ie p ra w a m a łż e ń s k ie ­ go je s t a r ty k u ł J. A m o u g o n - A k a'a,

Le mariage coutumier chez les

Bene (Sud-Cameroun). Ethnologie du mariage traditionnell

(s. 291— 314). P o d ­ k re ś le n ia g o d n e je s t w tra d y c ji afry k ań sk iej p o w s ta w a n ie m a łż e ń s tw a ń a p r z e ­ s trz e n i p e w n e g o czasu, w e ta p a c h (n aw et o d s tr o n y p ra w n e j — zw yczajow ej), a n ie ja k w cyw ilizacji e u ro p e jsk ie j, gdzie s ta ło się o n o r e z u lta te m k o n tr a k tu d o k o n y w u ją c e g o się w je d n y m , o k re ślo n y m m o m e n c ie . U d e rz a te ż fakt, że m a łż e ń s tw o je s t ta m zaw sze sp ra w ą dw u c a ły c h ro d z in , a n ie dw u osób, bo p rz e c ie ż c z ło w ie k w swej isto c ie je s t n ie u s ta n n ie p o w ią z a n y z in n y m i. G łę b s z e stu d iu m re a lió w ży c io w y ch i a n tro p o lo g ii p o w in n o z a c h ę c ić p ra w n ik ó w do refleksji n a d a k tu a ln y m s ta n e m p ra w a m a łż e ń s k ie g o w n aszej cyw ilizacji, ró w n ież w K o ściele.

H . S c h w e n d e n h e i m ,

D e r Geist d er G esetzgebung ais d y n a m isch e r Ln-

terpretationsfaktor

(s. 315— 332) p o d ejm u je z a g a d n ie n ie d y n a m ic z n e j in te r p r e ­ ta c ji p ra w a k o śc ie ln e g o . U w aża on, że z m ia n y p o w in n y n a s tą p ić n ie ty lk o w ogólnym p o rz ą d k u p ra w n y m , w id e a c h w io d ą c y c h p ra w o d a w c y , ale i w z a ­

sa d a c h in te r p r e ta c ji n o rm p ra w n y c h . A n a liz u ją c can. 18 C1C p o d a je swoje p ro p o z y c je i w sk az u je n a m o żliw o ści d y n a m ic z n e j in te r p r e ta c ji p raw a.

P oza w y m ie n io n y m i a r ty k u ł a m i o m a w ia n y ro c z n ik c z aso p ism a za w ie ra p u ­ b likację tr z e c h n o w sz y c h s e n te n c ji R o ta ln y c h o raz k ro n ik ę w y d a rz e ń z życia p r a w n e g o K o śc io ła .

R O C Z N IK 23 (1973) je s t w c a ło ś c i p o ś w ię c o n y a k to m k o n g re s u z o rg a n iz o w a ­ nego p rz e z I n s ty tu t P ra w a K a n o n ic z n e g o p rz y U n iw e rs y te c ie w S tra sb u rg u w g r u d n iu 1972 r. n a te m a t: L es m inistères de direction dans l'E g lise . Swą a k tu a ln o ś c ią u d e rz a ju ż s f o rm u ło w a n ie te m a tu te g o zjazd u : n ie p o słu g a , z a d a ­ n ie, ale w liczbie m n o g ie j — p o s łu g i, z a d a n ia k ie ro w a n ia ... n ie K o ścio łem , ale „w" K o ściele. D o c ie k a n ia , refleksje sp e c ja listó w — te o lo g ó w , p raw n ik ó w , h isto ry k ó w i socjologów — z o s ta ły z g ru p o w a n e w o p u b lik o w a n y c h a k ta c h d o ­ ty c z ą c y c h tr z e c h te m a tó w : Z b liż e n ie h is to ry c z n e (s.

19—166),

S tru k tu ry i rz e ­ czyw istość w s p ó łc z e s n a

(167—210),

P ró b a s y n te z y d o k tr y n a ln e j (s.

211—334).

S tu d ia h is to ry c z n e p r ó b o w a ły w sk az ać , n a ile p o s łu g i k ie ro w a n ia b y ły p o d w p ły w em o k o lic z n o ś c i m ie jsc a i czasu.

A. L e m a i r e, L'Eglise et les m inistères (s.

19

— 46) p r z e s tu d io w a ł to z a ­ g a d n ie n ie w o b ręb ie czasów a p o s to lsk ic h . N a jp ie rw p r z e d s ta w ia p a n o r a m ę h is to ry c z n ą ró ż n y c h p o s łu g w K o ściele p ie rw o tn y m , n a s tę p n ie ' p ró b u je w y­ dobyć p o d sta w o w e id e e , k tó ry m i k ie ro w a ły się „ m in is t e r ia ” ch rz eśc ija ń sk ie o raz w sk az ać n a n ie k tó r e a s p e k ty p ra k ty c z n e z w ią z a n e z ty m i p o słu g a m i. W p o d s u m o w a n iu sw ego s tu d iu m a u to r stw ie rd z a , że s tr u k tu r a p o s łu g i p o d ­ le g a ła rozw ojow i, r ó ż n ic o w a ła się w z a le ż n o śc i o d K o ś c io ła lo k a ln e g o i epoki. N o w y T e s ta m e n t n ie k a n o n iz o w a ł ż a d n e j s tr u k tu r y p o s łu g , d la te g o K o śció ł n ie je s t zo b o w ią z a n y k u rc z o w o trz y m a ć się sc h e m a tu : b isk u p , k a p ła n , diak o n . N o w y T e s ta m e n t je d n a k w sk a z u je n a p e w n e za sa d y , k tó ry m i u rz ę d o w e p o ­ słu g iw a n ie w in n o się k ie ro w a ć , n p . a u to ry te t, w ła d z a p o w in n a być zaw sze słu ż b ą S łow u B ożem u i w sp ó ln o c ie . K o śc ió ł p ie rw o tn y ro z w ią z y w a ł p o d s ta ­ w ow e p ro b le m y d o ty c z ą c e z a g a d n ie n ia p o s łu g w sposób g ię tk i i in w e n c y jn y , a d a p tu ją c je do k o n k r e tn y c h sytu acji. U ja w n ił w te n sp o só b w ielk i zm y sł p a s to ra ln y a z a ra z e m d o c h o w a ł w ie rn o śc i z a sa d o m e w a n g e lic z n y m . .

P.

N

a u t i n ,

L’évoiut ion

des m inistères au I I e t au I I I siècle (s. 47-58) ch arak te ry z u je z p u n k tu w id zen ia socjologii K o ś c io ła c h rz e śc ija ń sk ie g o ro z ­ w ój p o słu g w w ie k u II i III. W I I w. u w id a c z n ia się m o n a r c h ic z n a k o n c e n tr a ­ cja w ła d z y i w z ro st jej p re ro g a ty w . O bjaw ia się to n p . w p rz e ję c iu p rzez b isk u p a w ła d z y są d o w n icz ej w p r o c e s a c h m ię d z y c h rz e śc ija n a m i, w w y k o n y ­ w a n iu ju ry sd y k c ji m a łż e ń s k ie j m ię d z y o c h rz c z o n y m i; b isk u p ro zc iąg a swą w ła d z ę n a d d u c h o w n y m i i b ie d n y m i. T e i in n e p rz y c z y n y p ro w a d z ą do feno­ m e n u sa k ra liz a c ji o soby i u r z ę d u b isk u p ieg o . In n y m zjaw isk iem tej ep o k i je st p o ja w ie n ie się h ie r a r c h ii w ło n ie sam ego e p is k o p a tu : n ie w szyscy biskupi m a ją ta k ie sam o z n a c z e n ie . F a k t p o s ia d a n ia w ła d z y p rz e z b isk u p a n a d z n a c z ­ n ą liczbą ludzi sp raw ia, że z a c h o d z ą p o w ią z a n ia z w ła d z ą cyw ilną. W szy stk ie te zjaw iska sp raw ia ją to , że ta k u b isk u p a , ja k i u o c h rz c z o n y c h w y tw arza się sw oista m e n ta ln o ś ć i z a c h o w a n ie w o d n ie s ie n iu do tej p o s łu g i k o śc ieln ej, n ie zaw sze z re sz tą m e n ta ln o ś ć szczęśliw a.

C iek aw y m w y d a rz e n ie m p rz e jśc ia w h is to rii K o ś c io ła od p e łn e j w o ln o śc i religii i r ó w n o u p r a w n ie n ia k u ltó w do ic h u t r a t y zajm uje się J. G a u d e m e t, De la liberté constantinienne a une Eglise d'état

(59

— 76). T y tu ł a r ty k u łu m oże c z y te ln ik a w p ro w a d z ić w b łą d , gdyż stu d iu m to d o ty c z y ściśle z a g a d n ie n ia sy m p to m ó w p o p rz e z k tó r e u s t a l a ł a się specyfika s ta n u (ordo) d u c h o w n y c h , sto p n io w o iz o lu ją ce g o się o d re sz ty o c h rz c z o n y c h o raz p r ó b y o d sz u k a n ia ty c h p o d m io tó w , n a k tó r y c h w sposób z a sa d n ic z y sp o c z y w a ła w ła d z a k o śc ieln a. A u to r stw ie rd z a, że w IV w. w ła d z a w e w sp ó ln o c ie sp o c z y w a ła w c a łe j p ra w ie p e ł n i w r ę k a c h b isk u p a . W ie le św ia d ec tw w sk az u je n a to , że p re z b ite rz y p o d ­ p o rz ą d k o w a n i byli b isk u p o m .

3 3 2 PRZEGLĄD CZASOPISM TEOLOGICZNYCH (8)

K o le jn y a u to r Y. С o r| g a r, L es m in is tè r e s d'Eglise dans le m onde féodal j u s q u e ’ a la réform e grégorienne (77— 97) z w ła ś c iw y m so b ie zn a w stw e m p rz e d ­

sta w ia re fo rm ę z w a n ą g re g o ria ń s k ą , k tó r a c h c ia ła K o śc io ło w i z a g w a r a n to w a ć w ła ś c iw y p o r z ą d e k — ju r y d y c z n ie zd e fin io w a n y — p o rz ą d e k w o s ta te c z n o ś c i k le ry k a ln y , o p a r ty n a a u to r y te c ie p a p ie sk im . R efo rm a ta d o p ro w a d z iła ró w ­ n ie ż do p o w a ż n e g o r o z d z ia łu K o ś c io ła i sp ra w św ia ta ; G rz e g o rz V II b y ł p r z e ­ ciw n y litu rg ii S ło w ia n w ję z y k u ojczystym , in te r w e n io w a ł cz ęsto w system d e sy g n a c ji n a u rz ą d b isk u p i. J e s te ś m y dziś św ia d k a m i r u c h u d o p o m in a ją c e g o się k o n s u lta c ji i zg o d y o c h rz c z o n y c h p rz y p o w o ły w a n iu n a p o s łu g ę b isk u p ią o ra z o ż y w ie n ia ży c ia litu rg ic z n e g o K o śc io ła . N a d e w szy stk o je d n a k k o n s ta ­ tu je m y te n d e n c ję d o p rz e z w y c ię ż e n ia w naszej* s p o łe c z n o ś c i d u a liz m u : K o ś­ c ió ł — św ia t o ra z z a r z u c e n ia ro z d z ia łu m ię d z y d u c h o w ie ń s tw e m a la ik a te m . T e n d e n c je te n ie s ą a b s o lu tn ą n o w o śc ią w h is to rii K o ś c io ła , gdyż p o d o b n ie r e a g o w a n o n ie ra z w w ie k u X I i X II, ja k d o w ia d u je m y się z a r ty k u ł u C o n g a ra . J e d n a k je s t rz e c z ą b e z sp o rn ą , że w o m a w ia n e j e p o c e p o s łu g i k o ś c ie ln e d o z n a ­ w a ły p e w n y c h n ie k o rz y s tn y c h i n ie k o n ie c z n y c h p rz e o b ra ż e ń . D ziś d o m a g a m y się, ab y ic h tr e ś c ią b y ła s łu ż b a w s p ó ln o c ie w ie rz ą c y c h .

C h a r a k te r p o s łu g w K o ściele e p o k i k la sy c z n e j p rz e d s ta w ia C . L e f e b v r e , L es m inistères de direction dans IEglise à Г а д е classique (99— 114). P r a w o ­ d aw stw o tego okresu, za w a rte w D ekrecie G racjan a i w D e k r e t a ła c h w y ra ź n ie sp rzy ja k le ro w i, ja k o sta n o w i, k tó r y zajm uje c z o ło w e m ie jsc e w k ie ro w a n iu ró ż n y m i d z ie d z in a m i ży c ia k o śc ie ln e g o . S z cz eg ó ln ą d o m e n ą, z a re z e rw o w a n ą dla k le ru je s t s p ra w o w a n ie w ła d z y i k ie ro w a n ie ż y c ie m z a k o n n y m . L aicy są w y k lu c z e n i o d w sz y s tk ic h p ra w ie funkcji w ła d z y św ię c e ń i ju ry sd y k c ji, ja k ró w n ie ż o d funkcji k ie ro w n ic z y c h w u g r u p o w a n ia c h ży c ia p o ś w ię c o n e g o Bogu, a w s p ó ln o ty p ie rw o tn ie z ło ż o n e z la ik ó w p r z e k s z ta łc a ją się w e w s p ó ln o ty k le ry c k ie . N ie m n ie j je d n a k tr z e b a stw ie rd z ić rze c z c h a r a k te r y s ty c z n ą dla ś re d ­ n io w ie c z a : u d z ia ł la ik ó w n p . w g ło s z e n iu S ło w a B ożego, w akcji c h a r y ta ty w - , n e j, w z a r z ą d z a n iu d o b ra m i k o śc ie ln y m i. T a k ja k k a ż d a z a sa d a z n a w yjątki, ta k i K o ś c ió ł m im o fa w o ry z o w a n ia d u c h o w ie ń s tw a b r a ł p o d u w ag ę p ra w d ę , że w ż y c iu s p o łe c z n o ś c i w ie rz ą c y c h m u sz ą w zią ć u d z ia ł w szyscy, któ rzy · j ą tw o rzą . S tąd i la ic y byli d o p u sz c z e n i, c h o ć n a m a ły m o d c in k u ży c ia p u b lic z ­ n e g o , do ro z w ija n ia w ła s n e j a k ty w n o ści.

P. O u r 1 i a c, L e gouvernement pontifical aux X IV et X V siècles (115— 126). W ła d z a p a p ie s k a w X IV i X V w ie k u n a b ie r a c o ra z b a rd z ie j c h a r a k te r u „ m o n a r ­ c h ii" . K u ria rz y m sk a n ie je s t ju ż ty lk o d o m e m p a p ie sk im , ale staje się rz ą d e m k o śc ie ln y m . P a p ie ż , ja k to g ło s i d o k try n a ó w cz esn a , m a non so lu m potestatem sed plenitudinem potestatis. T a w ie lk a je d n o ś ć w ła d z y i rz ą d z e n ia z n a la z ła się w n ie b e z p ie c z e ń s tw ie n a s k u te k schizm y, p o d z ia łu w ła d z y m ię d z y a n ty - p a p ie ż y i p o w s z e c h n e g o n ie p o rz ą d k u z ty m zw ią z a n e g o . N a ta k im p o d ło ż u z r o d z iła się id e a k o n c y lia r y s ty c z n a ; w ła d z a p a p ie s k a m o ż e być o p a rta je d y n ie o d łu g ą tr a d y c ję , ale p ra w d z iw a w ła d z a i s u w e re n n o ś ć je s t u d z ia łe m w s p ó ln o ty o c h rz c z o n y c h i u d z ia łe m so b o ró w e k u m e n ic z n y c h , k tó r e tę w s p ó ln o tę r e p r e ­ ze n tu ją . D alszy bieg w y d a r z e ń w o p a rc iu o tę te o r i ę d o p r o w a d z ił do d e s a k ra - lizacji K o ś c io ła i do r u in y w sz e lk ic h in sty tu c ji. N a d s z e d ł czas refo rm y K o ścio ­ ł a in capite et in membris. O k re s tej refo rm y je s t ró w n o c z e ś n ie o k resem w z ro s tu ,,d u c h a św ie c k ie g o " w K o ściele. P o n ie w a ż m o n a r c h ia je s t w ja k iś sp o só b z a s a d ą p ro s tą , ty m b a rd z ie j o d p o w ia d a o n a o k re so m k ry zy su i u p a d k u : w szyscy k tó rz y c ie rp ie li z p o w o d u r o z ła m u K o ś c io ła , z ło ż y li swe n a d z ie je w p a p ie s tw ie . T a k o d r e s ta u r o w a n o d aw n y p o rz ą d e k .

R. V o e l t z e l , L es m inistères de direction dans les Eglises de la reforme a u X V I siècle (127— 145). A u to r próbuje w sk a z a ć n a z a g a d n ie n ia zw ią za n e z „ p o s łu g a m i k ie ro w a n ia " w K o ściele re fo rm o w a n y m . S tw ierd za , że p o ję cie to w ó w cza s n ie b y ło z n a n e re fo rm a to ro m . P isali oni o rz ą d z e n iu K o śc io łe m , o „ a u to r y te c ie " w K o ściele , o „ d y s c y p lin ie " , k tó r a m ia ła k o n tro lo w a ć z je d n e j

stro n y życie m o r a ln e c h rz e śc ija n , z dru g iej s tr u k tu r y k o śc ie ln e . U p rz y w ile jo ­ w a n e m iejsce w p is m a c h i d y sk u sja c h re fo rm a to ró w ma te r m in aucloritas,

lecz n ie auctoiitas Ecclesiae a auctoiitas S. S ciiptu rae. P o ję c ie k a p ła ń s tw a p o w sze ch n e g o p o c ią g n ę ło z a so b ą o b a le n ie k a p ła ń s tw a h ie ra rc h ic z n e g o , co w dalszej k o le jn o śc i d o p ro w a d z iło do z a n ik u p e w n y c h a s p e k tó w in n y c h p o słu g k a p ła ń s k ic h i p a s to ra ln y c h . In n y m zjaw iskiem — g o d n y m p o d k r e ś le n ia — to p o m ie sz a n ie ży c ia K o ś c io ła i je g o c z ło n k ó w z ży c ie m P a ń s tw a i z życiem obyw atelskim . O s ta te c z n y m sk u tk ie m tego b y ło w p ro w a d z e n ie zasad y : cuius legio, eius religio. A u to r tr a k tu je o ty c h z a g a d n ie n ia c h n a p o d sta w ie d zieł Z w inglego, K alw in a i L u tra.

R. A u b e r t , Les m in istères de direction dans l'Eglise au I er Concile du

Vatican (147— 163), na w stę p ie z a z n a c z a , że n ie m o ż n a zb y t w iele w ydobyć

z V a tic a n u m I n a te m a t p o s ta w y i zasięg u u d z ia łu la ik a tu w p o s łu g a c h k ie ­ ro w a n ia w K ościele, bo b y ł to S obór p o d z n a k ie m afirm acji w ła d z y w k o śc ie ­ le — w ła d z y p a p ie ż a i b isk u p ó w . A u b e rt p r z y p o m n ia ł te k s t 3 ro z d z ia łu k o n ­ stytucji Pastor aeternus: „Si quis dixerit Romanum P ontiiicem habere tantum- modo oîiicium inspectionis vel direction is, non autem plenam et supremam

potestatem iu risdiction isin universamEcclesiam... A. S.". A n a te m a ta d o ty c zy ­

ł a p o g lą d u , w k tó ry m p o d ministeriumdiiectionis ro z u m ia n o rodzaj k ie ro w a ­ n ia w sp ó ln o tą w o p a rc iu o p e w n ą w ła d z ę m o ra ln ą , a w y k lu c z a n o w ła d z ę ju ­ ry sd y k cy jn ą n a d p o d w ła d n y m i.

In aczej dziś p o jm u je m y m in isteriu m diiectionis. S tąd n a u k a V a tic a n u m I n ie staw ia ż a d n y c h p rz e s z k ó d b a d a n io m sp e c ja listó w n a d m o ż liw o śc ią n o w y ch form p o s łu g k ie ro w a n ia w K o ściele , p o s łu g k tó r e m o g ły b y b y ć p o w ie rz o n e ró w n ież la ik o m : m ę ż c z y z n o m i k o b ie to m . K o śc ió ł b y ł i je s t s p o łe c z n o ś c ią h ie ­ ra rc h ic z n ie u k s z ta łto w a n ą p rz e z b o sk ieg o Z a ło ż y c ie la . Je śli w ię c z a ch o w u je m y specyfikę p o s łu g i k a p ła ń s tw a h ie ra rc h ic z n e g o , d ro g a do b a d a ń n a d in n y m i form am i p o s łu g sto i o tw o rem .

D ru g ą część d o k u m e n ta c ji C o llo q u iu m S tra sb u rsk ie g o o tw ie ra a r ty k u ł G . W i e d e r k e h r a , L’a u to rité et sa problém atiqu e dans la société civile

contem poraine

(167— 182). A u to r w sp o m in a ją c o w ie lo ra k im z n a c z e n iu p o ję ­

cia auctoiitas, ta k w ję z y k u c o d z ie n n y m ja k i w p ra w n ic z y m , zw ra c a uw agę n a to , że w dzisiejszej rze c z y w isto śc i p ra w a p a ń s tw o w e g o trz e b a p o d ją ć p ró b y d o k ła d n ie jsz e g o o k re ś le n ia p o ję ć: auctoiitas i potestas. Potestas u w aż an o zw ykle z a p o ję c ie p ie rw o tn e , m a ją c e fu n d a m e n t w sobie sam ym . Auctoiitas

zaś u w a ż a n o z a coś z a le ż n e g o , coś n a d a n e g o , u d z ie lo n e g o do w y p e łn ie n ia ja ­ kiejś funkcji. D ziś ró ż n ic a m ię d z y potestas a auctoiitasje s t raczej ró ż n ic ą sto p n ia a n ie ró ż n ic ą n a tu r y . N ie w ie rz y się dziś w fu n d a m e n ty tra d y c y jn e ty c h p o jęć. W y m ag a ją o n e n o w y c h u z a s a d n ie ń a szuka ic h się w sposobie w y k o n y w a n ia te jż e potestat albo auctoiitas. O b a te p o ję c ia są a n a liz o w a n e ja k o funkcje. U w aża się je za re la ty w n e , o g ra n ic z o n e z ra c ji swej funkcji.

N a s tę p n ie a u t o r ro zw aż a z a g a d n ie n ie f u n d a m e n tó w p o ję c ia auctoiitas i stw ierd za, że dziś m u si o n o szu k ać sw ego u z a s a d n ie n ia w sp o so b ie jego re a ­ lizacji, w sp o so b ie w y k o n y w a n ia te jże auctoiitas. D ziś p o s ta c ią p ie rw sz o p la­ n o w ą je s t n ie te n k to p o s ia d a w ła d z ę , lecz te n , k tó ry jej p o d le g a . P o n a d to je st o n a d e s a k ra liz o w a n a i o c e n ia n a w e d łu g sk u tk ó w jej sp ra w o w a n ia .

M . M e r l e , Sociologie com parée du p o u vo ir dans VEglise et dans la so­

ciété civile (183— 198) z a strz e g a się ja k o socjolog, że p o ję c ie w ła d z y (potestas)

ta k w K ościele, j â k i w P a ń s tw ie je s t c e n tr u m w sz e lk ic h n ie ja s n o śc i, dw u­ z n a c z n o śc i i n ie p o ro z u m ie ń . W y k a zu je to m ię d z y in n y m i n a p o d sta w ie defini­ cji i opisów te g o p o ję c ia , z a c z e r p n ię ty c h z e n c y k lo p e d ii, a n a w e t m o nografii. D la stu d iu m p o ró w n a w c z e g o d o d a tk o w ą tr u d n o ś ć staw iają: c z a s o k re s o m a­ w ia n e j p r o b le m a ty k i, m iejsce oraz in n e jeszc ze faktory. M e rle staw ia h ip o te z ę , w e d łu g k tó re j z m ia n y w s to s u n k a c h , ja k ie z a s z ły m ię d z y s p o łe c z n o ś c ią cy­ w iln ą a s p o łe c z n o ś c ią re lig ijn ą w y jaśn iają k ry zy s w ła d z y w in s ty tu c ji K

ościo-334

PRZEGLĄD CZASOPISM TEOLOGICZNYCH

₍₁₀₎

ła . T o co u d e rz a 'o b s e r w a to r a z z e w n ą trz K o ś c io ła , to o g ro m n y a p a r a t i d o sk o ­ n a ł a o rg a n iz a c ja K o ś c io ła — sło w e m d o b ra s tr u k tu r a w ła d z y . P rz y p o b ie ż n y m sp o jrz e n iu m o ż n a by p o w ie d z ie ć , że K o śc ió ł to p a ń s tw o w p a ń s tw ie . Lecz o c e ­ n a ta je s t n ie w ła śc iw a .

N a s tę p n ie a u t o r z a u w a ż a , że s tr u k tu r a w ła d z y w K o ściele w s p ó łc z e s n y m ch w ie je się, z a c h o d z i p e w n a n ie o d w r a c a ln a d e z in te g ra c ja , sz cz eg ó ln ie w lic z­ n y c h , m a ły c h w s p ó ln o ta c h , k tó re z y s k a ły n o w ą św ia d o m o ść ży c ia k o śc ie ln e g o . P o p rz e z te n k ry zy s s tr u k tu r y sa m a n a t u r a w ła d z y w K o śc ie le p o d le g a k o n te ­ sta cji. K o ś c ió ł je s t ro d z a je m m o n o k ra c ji z ła g o d z o n e j. Je śli do z a d a ń K o ś c io ła n a le ż y p r z e k a z a n ie o rę d z ia o z b a w ie n iu i u tr z y m a n ie je d n o ś c i w s p ó ln o ty w ie ­ rz ą c y c h to — p y ta a u t o r — czy z a d a n ia te w y m a g a ją ta k ie g o , c h o ć d o sk o ­ n a ł e g o a p a r a tu b iu r o k ra ty c z n e g o ? T ru d n o o d p o w ie d z ie ć ta k lub n ie . In a c z e j w ła ś c iw ie n a le ż y z a p y ta ć : ja k a je s t w ła ś c iw a fu n k cja w ła d z y w K o ściele dzisiejszym ? O p o w ie d ź : u tr z y m a n ie je d n o ś c i w r ó ż n o r o d n o ś c i. T o je s t m ożli· w e, a z a ra z e m dziś k o n ie c z n e .

P ro fe so r I n s ty tu tu G e o lo g ii w . S tra sb u rg u G . M i 11 o t, L e changem ent et ï'invention (199— 207) z a b r a ł g ło s ja k o laik, k tó r y z a is tn ie n ia p rz e m ia n i t r u d ­ n o śc i w K o ściele d o p a tru je się w p o d sta w o w e j i g łę b o k ie j p r z e m ia n ie św ia ta w ogóle, a z a ra z e m w p o sta w ie p o sz u k iw a n ia , ja k a c e c h u je dzisiejszego c z ło ­ w ie k a . Z te g o p o w o d u K o ś c ió ł w s p ó łc z e s n y p o w in n a c e c h o w a ć w ie lk a in w e n ­ cja, ró w n ie ż w o d n ie s ie n iu do tw o rz e n ia p o s łu g k o ś c ie ln y c h . P ro p o n u je , ab y n ie k tó r e z n ic h b y ły cz ęścio w e (do k o n k r e tn y c h z a d a ń ), czasow e (a n ie d oży­ w o tn ie ) o ra z lo k a ln e (dla k o n k r e tn e j w s p ó ln o ty w ie rz ą c y c h ).

T rz e c ia część d o k u m e n ta c ji o c h a r a k te r z e s y n te z y d o k tr y n a ln e j z a w ie ra a r ty k u ły :

G . T h i 1 s, L es m inistères de direction dans l'ecclésiologie de Vatican I I (211— 223). N a w s tę p ie swej refleksji a u t o r p rz e d s ta w ia o g ó ln e d a n e e k le z jo ­ lo g ic z n e , k tó r e rz u tu ją n a p o ję c ie p o s łu g w ogóle, a w szcz eg ó ln o śc i n a p o słu g i k ie ro w a n ia : i ta k w s p o m in a w y m ia r e s c h a to lo g ic z n y w sz y stk ic h p o s łu g , r ó ż ­ n o r o d n o ś ć w s p ó ln o t k o ś c ie ln y c h , fakt p o w ią z a n ia K o ś c io ła ze św ia tem , r ó ż n o ­ ro d n o ś ć z n a c z e n io w ą p o ję ć potestas i auctoritas. N a p o d sta w ie n a u k i S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o I I z w ra c a sz c z e g ó ln ą u w ag ę n a p o s łu g i w ła ś c iw e la ik a to w i, k tó r e z d a n ie m a u to r a m o g ą b y ć w ie lo ra k ie ; p rz e d s ta w ia o d n o w ie n ie p o słu g i d ia k o ń s k ie j oraz o m a w ia p o s łu g ę k a p ła ń s k ą , k tó r e j is to tn e j tre ś c i d o p a tru je się w „ p o s ła n iu " . K o ń c o w a część a r ty k u ł u p o ś w ię c o n a je s t sta tu so w i ek le z ja l­ n e m u e p is k o p a tu o ra z re la c ji p a p ie s tw o — b is k u p s tw o . W y d a je się, że te n g ło s w dyskusji n ie s p e ł n i ł o c z e k iw a n y c h n a d z ie i, w ięc ej z a p o w ia d a ł n iż r o z p r a ­

c o w a ł i u d o k u m e n to w a ł.

H . M . L e g r a n d w sw ym o p r a c o w a n iu Insertion des m inistères de direc­ tion dans la com m unauté e c c lé s ia le (225— 254), w y s z e d ł z z a ło ż e n ia , że w collo­ quium te o lo g ó w n a le ż y d o p u śc ić do g ło s u i in n e n a u k i h u m a n is ty c z n e o ia z lic zy ć się z ic h d a n y m i p rz y o c e n ie z a g a d n ie n ia i ro z p a try w a ć go m o żliw ie w s z e c h s tro n n ie . N a p o s ta w io n e p y ta n ie o u s y tu o w a n ie p o s łu g i k ie ro w a n ia w K o ściele k a to lic k im , stw ie rd z a , że je s t to p o s łu g a n ie ty le z n a jd u ją c a a k tu a l­ n ie swe m iejsce w ło n ie K o ś c io ła , co „ p o n a d " K o śc io łe m : w ed le p ra w a k o ś­ c ie ln e g o ty lk o c z ło n k o w ie h ie r a r c h ii są cz y n n i w te j w s p ó ln o c ie . U d z ia ł w ie r­ n y c h w k ie ro w a n iu sp ra w a m i K o ś c io ła je s t je sz c z e rz e c z ą n ie do p o m y śle n ia n a w e t po V a tic a n u m II. C iągle je s te ś m y św ia d k a m i p o d z ia łu n a rz ą d z ą c y c h i rz ą d z o n y c h , n a u c z a ją c y c h i n a u c z a n y c h , c e le b ru ją c y c h i a sy stu ją cy c h .

A u to r sta w ia p y ta n ie r e to r y c z n e : czy to , że s tr u k tu r a K o ś c io ła o p a r ta je s t z a s a d n ic z o n a k le rz e , n ie je s t g łó w n ą p rz y c z y n ą k ry z y su p o s łu g i k ie ro w a n ia ?

O d p o w ie d z ią la ik a tu n a te n s ta n rze czy je s t o d r z u c a n ie n o r m o ficjalnych o raz p o w s ta w a n ie w s p ó ln o t p o d s ta w o w y c h sz u k a ją c y c h in n y c h dró g życia k o śc ie ln e g o .

stw a, n a w e t n ie n ie p e w n o ś ć d o k tr y n a ln a czy se k u la ry z a c ja b y ły p rz y c z y n ą te g o zjaw iska. Z a c h o d z i p o tr z e b a n o w e g o p o d z ia łu o d p o w ie d z ia ln o ś c i w K ościele. K o śc ió ł w swej s tr u k tu r z e p o w in ie n o p ie ra ć się n a p o w sz e c h n e j o d p o w ie d z ia l­ n o śc i w sz y stk ic h o c h rz c z o n y c h , p o w in ie n u tw o rz y ć w ie lo ra k o ś ć i ró ż n o ro d ­ n o ść p o słu g , do k tó r y c h d o stę p m ie lib y w szyscy. N a s tę p n ie a u t o r p o św ię ca szczeg ó ln ą u w ag ę in s ty tu c jo m k a n o n ic z n y m i litu rg ic z n y m .

P o n ie w a ż p o s łu g ą k ie ro w a n ia w K o ściele je s t p a r excellence p o s łu g a b isk u ­ pa, a u to r tr a k tu je w p ie rw o s tr u k tu r z e p o w o ły w a n ia n a to m in is te riu m . S tw ier­ dza, że w s p ó ln o ta o c h r z c z o n y c h p o w in n a być u a k ty w n io n a p rz y w y b o rz e i p o ­ w o ła n iu sw ego b isk u p a . T a k ie u a k ty w n ie n ie m a sw ą w y m o w ę te o lo g ic z n ą : w s p ó ln o ta w y b ie ra ją c o so b ę b isk u p a , je s t św ia d k ie m je g o w ia ry , d o k o n u je a k tu p rzy ję cia go ja k o p o s ła n e g o p rze z Boga dla d a n e j g m in y . S ens te o lo ­ g ic z n y p o sia d a ró w n ie ż u d z i a ł w w y b o rz e b isk u p ó w są s ie d n ic h te re n ó w : oni św iad czą o w ie rz e a p o s to ls k ie j, s ą m in is tra m i d a ru D u c h a Ś w ię te g o p iz e z w ło ­ że n ie rąk n a w y b ra n e g o i d ają św ia d e c tw o p rz y ję c ia w y b ra n e g o do sw ego k o ­ legium . T a k a s tr u k tu r a p rz e b ie g u św ię ce ń b isk u p ic h o d z w ie r c ie d la ła b y do b rze s tr u k tu r ę c a łe g o K o ś c io ła .

N a s tę p n ie a u to r p o d a je k ilk a d a n y c h k a n o n ic z n y c h d o ty c z ą c y c h relacji: p o słu g i k ie ro w a n ia a w s p ó ln o ta w ie rz ą c y c h . S tw ierd za , że: n ie m o ż n a w ejść w m in iste riu m , p o z o s ta ją c n ie z a le ż n y m o d ja k ie jś k o n k r e tn e j w sp ó ln o ty , m i­ n is te r w y św ię c o n y n ie d y sp o n u je oso b iście a n i sa m y m u rz ę d e m a n i ty m , co je s t p rz e d m io te m je g o p o s łu g i.

W k o ń c o w e j części swej p re le k c ji a u to r p o d a je k ilk a s y n te ty c z n y c h uw ag ek le z jo lo g ic z n y c h i te o lo g ic z n y c h . N ie do p o m y ś le n ia są p o s łu g i — u rz ę d y p o z a czy p o n a d K o ś c io łe m . P o s łu g i n ie e m a n u ją i n ie p o c h o d z ą z sam ej w s p ó ln o ty w ie rz ą c y c h , ale s ą d a n e ra z e m ze w s p ó ln o tą i w e w n ą trz jej u s y tu o ­ w an e .

Z e b ra n i p o p ro s ili ró w n ie ż w r a m a c h e k u m e n ii o g ło s y b r a c i z in n y c h K o ścio ­ łó w n a te m a t p o s łu g w ic h w s p ó ln o ta c h .

V. V a j t a,

Le ministère selon la tradition luthérienne dans l ’optique de

Vatican IL Thèses et antithèses

(255— 280), p re z e n tu je p ro te s ta n c k i p u n k t w i­ dzenia. W iadom o, że re fo rm a z r e w id o w a ła k o n c e p c ję p o s łu g ś re d n io w ie c z n e g o K o śc io ła n a b az ie b ib lijn ej. U w a ż a ła , że d o ty c h c z a s o w a ic h fo rm a z g a ra ż a sa­ m ej E w a n g e lii. V a jt a z a p y tu je : w ja k im se n sie decy zje S o b o ru W a ty k a ń s k ie ­ go I I p r z y g o to w a ły n o w e d a n e , k tó r e b y ły b y k o n s tr u k ty w n e w d ia lo g u m ię d zy k o ś c io ła m i c h rz e śc ija ń sk im i. M e to d o lo g ic z n ie z a g a d n ie n ie to ro z p ra c o w u je w form ie te z i a n ty te z . N ie b ę d z ie m y ich n a ty m m ie jsc u p rz e d s ta w ia ć , z a ­ z n a c z y m y ty lk o , że a r t y k u ł te n g o d n y je s t p o w a ż n e g o p o tr a k to w a n ia , b o m oże w iele w n ie ś ć do p e łn ie js z e g o i w ła śc iw sz e g o p o ję c ia p o s łu g w K o ściele k a to ­ lickim .

P . L 'H u i 11 i e r, R a p o rt entre p o u vo irs d'ordre et de ju risd ictio n d a n s la tradition orientale (281— 289), p rz e d s ta w ia sp o jrz e n ie n a u r z ę d y k o śc ie ln e z p u n k tu w id z e n ia tr a d y c ji w s c h o d n ie j. A u to r stw ie rd z a , że dla je g o K o śc io ła p o s łu g i od sa m eg o p o c z ą tk u b y ły is to tn ie z łą c z o n e z c ią g ło ś c ią je g o z a d a n ia p a s to ra ln e g o , co m a swe ź r ó d ło n p . w D z 20, 8; J 20, 15— 17; I P 5, 1— 4. T ę k o n c e p c ję p o d z ie la ró w n ie ż p ra w o K o ś c io ła w s c h o d n ie g o . W szcz eg ó ln o śc i je d n a k ro z w a ż a n ia te d o ty c z ą w p ierw szy m rz ę d z ie p o s łu g iw a n ia b isk u p a. U w y d a tn ia ją o n e fakt, ż e tr a d y c ja o rto d o k s y jn a a k c e n tu je w y ra ź n ie śc isły zw iązek z a c h o d z ą c y m ię d z y potestas ordinis i potestas iurisdictionis w figurze p ra w n e j b isk u p a . W ła d z a ju ry s d y k c y jn a p rz y s łu g u je k a ż d e m u b isk u p o w i w je g o diecezji, o ile trw a o n w je d n o ś c i z e p is k o p a te m o rto d o k sy jn y m . O g ra n ic z e n ia w w y k o n y w a n iu te j w ła d z y o k re śla ją k a n o n y . S tr u k tu ry s y n o ­ d a ln e zaś n ie s ą w swej is to c ie s u p r a -e p is c o p a le s i n ie u sz c z u p la ją ju ry sd y k c ji b isk u p iej n a je g o te r e n ie , ale m a n ife stu ją o n e je d n o ś ć , są refleksem życia tr y n ita r n e g o w K o ściele .