Glos polskich i niemieckich nacjonalistów w debacie na temat integracji europejskiej

Malendowicz

Glos polskich i niemieckich

nacjonalistów w debacie na temat

integracji europejskiej

Rocznik Integracji Europejskiej nr 9, 305-324

2015

MICHAŁ KOSMAN,

PAWEŁ MALENDOWICZ

Uniwersytet im. Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Głos polskich i niemieckich nacjonalistów

w

debacie

na

temat integracji

europejskiej

WEuropiepoczątku XXI wiekufunkcjonują i aktywizują się ruchyspołeczne, or­

ganizacje i partiepolitycznesprzeciwiającesię procesowi integracjieuropejskiej. Wśród nich są ruchy ipartiereprezentującetakie kierunki myśli politycznej, jakkomunizm, anarchizm i nacjonalizm. Ten ostatni stałsięprzedmiotem ożywionychdebat politycz­

nych z udziałem polityków reprezentującychpartie głównego nurtu. Stał się także

elementem programówugrupowańo charakterze populistycznym. Nacjonalizm jest jednak przede wszystkim kanwą programów partii politycznych, które w państwach Unii Europejskiej wyznaczają kierunki antyunijnego myślenia politycznego, a ich postulaty nierzadko zyskują akceptację wyborców rozczarowanych dotychczasową

polityką integracyjną.

Polscy nacjonaliści wobec Unii Europejskiej

Wartościąpierwotną w nacjonalizmiejest naród, żyjącyw państwiejako jegofor­

mie organizacyjnej, które winno realizować jego interesy. Jednak nie każda myśl odwołująca się do wartości narodowych jest myślą nacjonalistyczną. W przypadku Polskimyśl,któraprezentowała umiarkowany programinteresu narodowego, zawie­ rałakoncepcje walki politycznej opartej na zachodnioeuropejskiej demokracjiparla­

mentarnej i odwoływała siędo społecznej nauki Kościoła katolickiego, określana jest

mianem myśli narodowej. Z kolei myślnacjonalistyczna, bazująca na fundamencie na­

rodowym, skłaniała się ku ortodoksji religijnej,optowała za integryzmem religijnym

i stosowała skrajną retorykę(Maj, 2008, s. 114-115).Wartośćnarodu konstytuuje

także nacjonalistyczną koncepcję przywiązania do niego, a wszczególności lojalności, która przewyższa inne przywiązania ilojalności (Kuczur, 2008, s. 77).Niejednoznacz­

nościw definiowaniu terminu „naród”, jego pojemność i zakres, a także różnice znaczeń

językowych, wpływająna wielośćstosowanych w nauceklasyfikacjinacjonalizmów

iich typóworazzróżnicowane interpretacjew zakresieich wartościowania. Podstawo­

wypodział nacjonalizmóweuropejskich obejmuje nacjonalizmy etniczne, kulturowe istatokratyczne(Backer, 2011, s. 170-173). Wszystkie terodzaje nacjonalizmu można

odnaleźć we współczesnej europejskiejmyśli politycznej.

W Polsce do grona partii nacjonalistycznych,którefunkcjonowały wkońcu XX

wieku i na początku kolejnego stuleciazaliczyćmożna m.in. Polską Wspólnotę Naro­

Polski Ludowej, ale szczególną aktywnościąwyróżniało się w latach dziewięćdzie­

siątychXX wieku, StronnictwoNarodowe „Szczerbiec” (SN„Szczerbiec”), które jako

partia polityczna zostało zarejestrowane w 1990 roku, oraz Narodowe Odrodzenie

Polski(NOP),któredziała od 1981roku(Maj,2008). Ich stanowiskawobec integracji

europejskiej zudziałemPolski uzupełniała bogata publicystyka internetowego„Dzien­ nika Narodowo-Radykalnego Nacjonalista.pl”.

DlaPWN-PSN Unia Europejska stanowiłaprzejaw globalizmu,germanizacji i re­

alizacji niemieckiej polityki określanej hasłowo, jako „Drang nach Osten”(parciena Wschód). W referacie przygotowanym w 2002roku na międzynarodową konferencję

Polska, Czechy, Słowacja, SerbowieŁużyccy -możliwości i perspektywy współpracy i rozwoju, BolesławTejkowskiprzewodniczącyPWN-PSN uznał, że globalizm jest

najwyższymstadium kapitalizmu iimperializmu.Wiązał go z dominacjąStanów Zjed­

noczonych i Unii Europejskiej nad światem. Według niego przejawiał się w pod­ porządkowywaniu innych państw i narodów, atakże pozbawianiu ich suwerenności i tożsamościnarodowej. Przejawemglobalizmu miało być także „przywłaszczanie”

gospodareki ziemi wchłanianych państw,ograniczanieich produkcji i „zalewanie” to­

warami, a dalej ich „wyzyskiwanie” i ostatecznie „niszczenie”.Globalizm interpreto­

wany byłprzez Tejkowskiego jako proces, który zapewnia zysk bogatej mniejszości

przez wyzysk biednejwiększości, a zbrojnym orężem bogatych państw miał być Pakt

Północnoatlantycki (Tejkowski, 2002).

Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej,w referacie Zwycięstwo nadfaszyzmem przesłaniemjedności słowiańskiej, przygotowanym na IX Światowy Sobór Narodu

Rosyjskiego w Moskwie, Bolesław Tejkowski pisał, że łupemglobalizmu stałysię Pol­

ska, Czechy, Słowacja, Węgry, Słowenia, Litwa, Łotwa iEstonia, które zostały zinte­

growane z Unią iPaktem Północnoatlantyckim. Wedługniego Czechom i Polsce grozić miała utrataziem zachodnich na rzecz Niemiec.Państwa, które wstąpiły doUniiEuro­ pejskiej straciłyczęść majątku narodowego, któryzostał przejęty przez zachodni kapi­

tał. Ograniczona zostałaprodukcja, wzrosło bezrobocie i nędzaspołeczeństwnowych

członkówUnii.Co szczególnieważnew słowachTejkowskiego, państwatemiały być przeciwstawiane Rosjii wykorzystywane do wspierania zbrojnychagresji amerykań­ skich,czego przykładem miała byćwojna w Iraku.Przejawem ekspansjiglobalizmu

było i to, że doprocesu integracji europejskiej zamierzano włączyć Ukrainę i Białoruś,

a zatem takżeprzeciwstawić tepaństwa Rosji. Celem takich działań miało być osłabie­

nie Rosji inarzucenie jejglobalistycznegoustroju, zachodniej demokracji i prozachod­

niej władzy. To doprowadzić miało do przejęcia rosyjskiego majątku narodowego

przez zachodni kapitał i rozbicia Federacji Rosyjskiej nakilkaodrębnych państw (Tej­

kowski, 2005).

Snując wizję alternatywnego wobec UniiEuropejskiej związku państw,przewod­

niczący PWN-PSNpisało Wspólnocie Słowiańskiej, opartej na jednej preetnicznej

więzi plemiennej: „Będzie to wszechstronne przymierze gospodarcze,naukowe,tech­

niczne, polityczne, wojskowe i ogólnocywilizacyjne wszystkich Narodów i Państw Słowiańskich- wolnych Narodów isuwerennych Państw,otwartedla innych Narodów geograficznie i historycznie związanychze Słowiańszczyzną. Będzie to Związek Państw Słowiańskich, tworzonyw oparciu o największyi najbogatszy obszarŚwiata, o etniczno-kulturowe pokrewieństwo, o słowiańską duchowość stanowiącą realną siłę

cywilizacyjnego rozwoju, o mocarstwową pozycję Rosji gwarantującej bezpieczeń­

stwo całej Słowiańszczyźnie. [...] Słowiańskie przymierze gospodarcze, naukowe i techniczne może imusi wytworzyćjeden z największych organizmów gospodarczych

i rynków Świata,zapewnićSłowiańszczyźnie rozwój oraz przodującą rolęw tworzeniu nowoczesnychtechnologii, dać dobrobytwszystkim Słowiańskim Narodom iichoby­

watelom. [...] Słowiańskie przymierze polityczne i wojskowe ma wypracować wspól­

ne wartości oraz zasady życia i rozwoju naszych Narodów, określićwspólny stosunek

do Europy i Świata, powołać dożycia nowy ustrój sprawiedliwości społecznej,prze­ ciwstawnykapitalizmowi stosującemu wyzysk narodowy i klasowy. Podstawą ustroju

sprawiedliwości będzie suwerennośćpaństwowa, władzazależna wyłącznie od włas­ negoNarodu,własność ziemi i fabryk dostępna tylkodla własnego Państwa iwłasnych

obywateli, pełne zatrudnienie stanowiące czynnik zrównoważonego rozwoju i upo­

wszechnienia dobrobytu. Tego ustroju oraz Narodów i Państw Słowiańskich mają strzec samodzielnewojska narodowe isamodzielny przemysł zbrojeniowy. [...]Agre­

sor musi wiedzieć, że w razie wojny choćbytylko z jednymSłowiańskim Narodem bę­

dzie miał do czynienia nie tylko z wojskami wszystkich Państw Słowiańskich, ale również z całymi Narodamiumiejącymi i chcącymi bronić swej Słowiańskiej Ziemi. [...] Początkiemi podstawą Wspólnoty Słowiańskiej, zrzeszającej wszystkie Narody

i Państwa Słowiańskie,jest tworzenie Południowego, Zachodniego i Wschodniego ZwiązkuPaństw Słowiańskich” (Tejkowski, 2001).

Z innej perspektywy integrację europejską oceniało SN „Szczerbiec”.I tu jednak „Zachód” postrzegany byłjakozmierzający do włączeniado swojej strefy wpływów

terytoriów wschodniej części kontynentu, sięgających po Ural lub dalej. Dlatego też

Polskęustanowiono przedsionkiem Europy. Miało byćtoprzejawem realizacjiplanów masońskich, mającychnaceluuczynienie w przyszłości z Polskikoloniizdemoralizo­

wanego i niechrześcijańskiego Zachodu. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku,

a więc wtokuprocesuzmierzającego do zintegrowania Polski ze Wspólnotą, władze Rzeczypospolitejoskarżane były przez SN „Szczerbiec”oprowadzenie świadomej po­ lityki likwidacjigospodarki i niszczeniaoporuświatłychczłonków narodu. Tego typu

argumenty szły w parze zinformacjami o zagrożeniu ze strony Niemiec, o garnizonach

niemieckich wojsk rozlokowanych na ziemiach polskich, o niemieckichtowarach,któ­ rezalewały polski rynek io broni jądrowej, która, kiedypojawi sięw Polsce, narazikraj

na zagrożenie wojenne (Maj, Maj, 2007, s. 123).

Podobnie jak PWN-PSN odwoływała siędoidei jednościnarodów słowiańskich na

czele zRosją, tak teżi SN„Szczerbiec”pozytywnie odnosiłosiędo współpracy dwóch

bratnich narodów słowiańskich,polskiego i rosyjskiego.Polska i w przyszłościRosja

miały stać sięośrodkami oporu wobec Unii Europejskiej. Inaczejj ednak niżw enuncja-

cjach przewodniczącego PWN-PSN, SN „Szczerbiec” nie bazowało na argumentach preetnicznej więzi plemiennej, alena obawach związanych zekspansjąNATO i Wspól­

noty Europejskiej. W koncepcjach Stronnictwa stosunki międzynarodami polskim

i rosyjskim powinny zostać oparte na zasadach równości, suwerenności, dobrego

sąsiedztwa i wzajemnego poszanowania swoichinteresów.Takawizjanie była jednak jednoznaczna itrwała. Sprzeczne zniąbyłyopinie wyrażane włoniepartii o próbach

rosyjskiej hegemonizacji Polski,a także koncepcje SN,dotyczące rewizji wschodniej granicy Polski w duchu powrotu na dawneterytorium (Maj, Maj,2007, s. 122-123).

PWN-PSN odwoływała się do wspólnej religijnej tradycji przedchrześcijańskiej plemion słowiańskich. Miałaona jednoczyć je wopozycji wobeccywilizacji zachod­ nioeuropejskiej,a więccywilizacji obcej Słowianom. Zkolei SN „Szczerbiec”pozy­ tywnie odnosiło siędotradycji Kościoła katolickiego, aleprzedsoborowego. Natomiast

dla NOP religia stanowiła rudymentarny wyznacznik Zasad ideowych nacjonalizmu,

którejako jeden z dokumentów programowych partii stanowiły kanwę, na której zasa­ dzał się program NOP i organizowana była jegodziałalność. Zgodnie z tym dokumen­ tem celem absolutnymdla nacjonalistów może byćtylko Bóg, jako wartośćstała oraz źródło normi praw kształtujących życie jednostki i wspólnoty. Człowiek interpretowa­ ny jakoistota społeczna nie może rozwijać się poza wspólnotą ludzi. Tazaś, zgodnie z tekstem Zasad ideowych nacjonalizmu,„nie jest sumą jednostek, lecz całością, w któ­

rej człowiek realizując swój cel absolutnykorzysta i wzbogaca sweżycie o osiągnięcia innych ludzi”. Wspólnotą naturalną i najwyższego typu jest natomiast naród, który

„jest dobrowolnym, opartym na więzi psychicznej imoralnej związkiem ludziposia­ dających - wynikająceze wspólnych przodków i historycznej tradycji - poczucieod­ rębności kulturowej i chęć jej zachowaniaoraz rozwoju”. Naród posiada określone prawa, jak:prawozachowania własnego języka i kultury,prawokontroli wychowania

narodu, prawo doterytorium narodowegoprzynależnego ztradycji i historii,prawodo powoływaniastruktur mu podległych,wtymstrukturywyższegorzędu, jaką jest pań­

stwo,które nie może działać wsprzeczności z prawem naturalnym (Zasadyideowe na­ cjonalizmu).

Opierającsięna tych wskazówkach NOPopracowało Zasady programowe, okreś­

lające cele partii.Zgodnie zesłowamitego dokumentu partia „nie działa na rzecz na­

prawyistniejącegoustroju, gdyż nie dasię uratować rudery, trzymającej się w całości

jedynie dzięki żelaznym obręczom ekonomicznegoucisku ipolicyjno-politycznychre­

presji”. NOP „wyznaczyło sobieza główny cel budowę Nowego Państwa - kraju,któ­

rego gospodarzem są jego mieszkańcy, a nie skorumpowana, pozbawiona wszelkiej kontroli kasta polityczna”. Zmierza do budowy ładu narodowo-państwowego opartego na cywilizacjiłacińskiej, której jednym z elementów, analizowanym w kontekście

europejskim, jest „niezależne od zewnętrznych ośrodków decyzyjnych Państwo,gwa­ rantującewolnościnarodowe w stosunkach wewnętrznychi reprezentujące interesy swych obywateli naarenie międzynarodowej”. Wtym względziepartia wyznaczyła so­

bieplan działań, które mają zmierzać do uporządkowania stosunków własnościowych,

przedewszystkim poprzez wprowadzenie wkraju zasad powszechnego uwłaszczenia

oraz poprzez przeprowadzeniereprywatyzacji „zagrabionego i wyprzedanego ponad­ narodowymmolochom gospodarczym majątku narodowego”, wprowadzenie ścisłej

kontroli banków, a także zaprzestanie spłatzadłużenia zagranicznego. W kwestiisto­

sunku wobecUnii Europejskiej NOP proponuj e„wprowadzenie zakazudziałaniagrup,

organizacji, partii, ośrodków informacji i propagandyuprawiających polityczną pro­ stytucję na rzecz obcych państwi istniejących pozaKrajem struktur władzy - w pierw­ szym rzędzie dotyczy to tych, którzy prowadząakcję na rzecz likwidacji Państwa

Polskiego i wchłonięciago przez Unię Europejską”. NOP żąda także usunięcia zPolski obcychjednostek wojskowych. Mogą one bowiem stanowić zagrożenie wewnętrzne, co związanejest z możliwością siłowego narzucania Polsce obcychinteresów, izew­

państwom z obszaru Polski. Partiapostuluje „natychmiastowe zerwanie wszelkich

działań »integracyjnych« z Unią Europejską, prowadzących do likwidacji Państwa Polskiego”. WedługjejZasadprogramowych Polska powinna wiązać sięukładami po­ lityczno-gospodarczymi z innymi,ale tylko na warunkach partnerskich i zgodnie z in­ teresami narodowymi. Niedopuszczalnejest natomiast, aby cenąjakichkolwiek układów

międzypaństwowych była utrata niezależności państwa (Zasady programowe).

W przemówieniu ideowo-programowym, wygłoszonym podczas konferencji Euro­

pejskiego FrontuNarodowego, zatytułowanym Nowoczesnynacjonalizm, Adam Gmur-

czyk - prezes Rady Wykonawczej NOP,sprecyzował wizję kształtu Europy, różnej od tej,która tworzona jestwramach Unii Europejskiej. Dla NOP zatem celem jest zbu­

dowanie Europy Państw Narodowych, które pozostają niezależne od sztucznych

zwierzchnościpolitycznych. Gmurczyk mówił: „PrawdziwaEuropa, to kontynent

suwerennych państw, kierowanych zgodnie z interesami swych nacji; państw zbudo­ wanych naodwiecznychzasadach cywilizacji chrześcijańskiej. [...] To cywilizacja chrześcijańska ukształtowała nowoczesne narody, wpoiła im uniwersalną etykę, dała

siłęrodzinie, zapewniła wolność ekonomiczną i społeczną całejwspólnocieeuropej­ skiej. Mówimy:Europa chrześcijańska-i rozumiemyprzez nią prawdziwe chrześcijań­

stwo, mocne dumąi siłą narodów, a nie skorodowanysystempseudochrześcijańskiej

filozofii, któryz ludzi czyni bezwolny motłoch, posłusznywładcomnowego porządku światowego. Pokazałahistoria,żewtedy, kiedy chrześcijaństwo było deptane, deptane

były i prawa i wolność narodowa”. Prezes NOP winą za dwie wojny światowe wywołanewbrew interesom narodów, obarczyłówczesnyestablishmenti imperialis­

tów.Uznał,że współcześnie nie ma w Europie znaczącychtendencjirewizjonistycznych

i szowinistycznych. Wyjątkiem pozostają Niemcy iRosja, gdzie nadalkultywowany jest prymitywny i archaiczny imperializm dziewiętnastowieczny. Według Gmurczyka współczesna Europazdominowana została przez „chorysystem” Unii Europejskiej.

Jest to quasi-państwowa organizacja, którejcelem jest całkowitezniszczenie narodów

i ich państw (Gmurczyk).

NOP, które jest członkiem Intemational Third Position (ITP), międzynarodowej platformy grupującej organizacje i partie polityczne odwołujące się m.in.do idei i za­ sad nacjonalistycznych, identyfikowało się z jej deklaracją programową, którą

współtworzył Adam Gmurczyk. Koncepcja świata przedstawiona w deklaracji to

10 punktów, które zawierajązasady prymatu ducha nad materią, porządku moralnego, opozycji wobecmaterializmu, negacji syjonizmu i wsparcianarodupalestyńskiego,

koncepcje rządówpowszechnych, decentralizacji i bezpośredniego podejmowaniade­

cyzji przez naród, stwierdzeniadotyczące uznania różnic rasowych i kulturowych, koncepcję rasowego separatyzmu,projekty zachowaniaotoczeniai natury, ostrzeżenia przed lichwą banków i międzynarodowąfinansjerą, odniesienia do dystrybucjonizmu

i korporacjonizmu jako alternatywy dla kapitalistycznegosystemuwłasności, wezwa­

nie do rewolucji narodowej naświecie (Deklaracja TrzeciejPozycji).

Teksty autorstwa członków NOP publikowane byłyrównież wportalu „Dziennik

Narodowo-RadykalnyNacjonalista.pl”. Wśród publikacji zamieszczanych na stronach

dziennika w latach2010-2015, dwie zwracają szczególnąuwagę, będąc odzwiercie­ dleniem stanowiska NOP wobec Unii Europejskiej. Pierwsza z nich została zaty­

W dokumencie tym przypomniany został list otwarty polskich nacjonalistów pt.

W obronie wolności, opublikowany w czasopiśmie„Szczerbiec” w 1996roku.Jegoau­

torzypisaliwówczas o tym, że zjednoczona Europa likwiduje atrybuty niepodległości państw, jak polityka zagraniczna, kontrola nad wojskiem i policją, czy kreowanie

własnego prawa. W takiej EuropiePolska staje się jedną z wielu prowincji geogra-

ficzno-ekonomicznych.Nie będąc przeciwko zawieraniu umów międzynarodowych, nacjonaliści odrzucili jednakideęzjednoczonejEuropynie dlatego, że jest układem międzynarodowym,ale dlatego, że ich zdaniemwłaśnie nim niejest. Dla nacjonalis­ tów zjednoczonaEuropastanowiła super-państwo, podporządkowane konkretnym interesom politycznym i ekonomicznym ponadnarodowych ośrodków finansowych.

„Polska będzie niepodległa lub nie będzie jej wcale” - ostrzegali nacjonaliści (UE trzeba zniszczyć).

Niespełna dwiedekady później członkowie NOP uznali, żepowyższaanalizaoka­

zała się prorocza. Wokresie poprzedzającym wybory do Parlamentu Europejskiego w 2014 roku krytycznie odnieślisiędo komitetówwyborczych oprogramie integracyj -nym, ale także negatywnie oceniliteeurosceptyczne ugrupowania, które nadużywały przymiotników„patriotyczny”, „niepodległościowy”, albo „narodowy”. W analizowa­

nym oświadczeniuNOP przypomniało, że jego celemjest zlikwidowanie Unii i stwo­ rzenie Europy WolnychNarodów, które w niepodległych państwach będą realizowały cele wspólnot narodowych (UEtrzeba zniszczyć).

Wkolejnymtekście, opublikowanym w dzienniku „Nacjonalista.pl”już po wybo­ rach do Parlamentu Europejskiego,AdamGmurczyk z NOP odniósł siędoniskiej fre­ kwencji wyborczej wPolsce i braku zainteresowania Polaków wyborami i aktywnym członkostwem w Unii.Stworzył przenikniętą sarkazmem listę 20zaleceń, którenależy realizować, aby Unia zyskała poparcie rodaków. Oto kilka z nich: „Należy rozwiązać

wszystkie instytucje unijne,gdzie banda darmozjadów przeżera pieniądzezeskładek unijnych”, „Należyprzestaćpobierać składki unijne,bo więcej dajemy, niż odbieramy, ajak jużcoś odbieramy, toi tak zwykle każą namrobić za te pieniądze to, na conie mamy ochoty”, „Należy wydać Polsce wszystkich »polityków«,którzy najpierw okra-dli kraj,za łapówkiwyprzedali majątek narodowy, ateraz schronilisięw Brukseli. Na­ leży im się »czapa« a niepensje z naszych pieniędzy”, „Zakazprodukcji tradycyjnych

oscypków i wędzeniakiełbasyczy obowiązek wyrzucania niesprzedanego pieczywa

może sobiekażdyuniokrata wprowadzać we własnymdomu, od naszych przepisów z dala!”,„Nie będziemybrać udziałuw wojnach z ludźmi, których nie znamy, doktó­

rychnic niemamy, którzynic złego nam niezrobili. I nie zamierzamy płacić za to, żeby

ich zabić”, „Kura ma znosić jajka bez dużego kodu kreskowego, za to z dużym

żółtkiem”, „Będziemy uprawiać tyle ziemniaków i łowić tyle ryb, ile potrzebujemy”,

„Ran i Syriato kraje, które nie wysyłają do Europy swoich turbanów. I dlatego nieza­

mierzamy ich atakować. Natomiastbardzo chętnie napadniemy na Arabię Saudyjską

- nie dosyć, że to nasz kosztowny sojusznik,to jeszcze podsyła namturbaniarzyi płaci zaich meczety”. Innedotyczyły niechęci wobec Izraela, Kosowa i Turcji, a także ho­

moseksualistów, którym autor proponował leczenie lub osiedlenie na Madagaskarze,

wolności handlu,polityki wojskowej, satyry na unijne przepisy dotyczące krzywizny

banana i klasyfikacjimarchwi w kontekściesporuo to, czy jest warzywem, czy też owocem(Gmurczyk,2014).

Powyższe oświadczenia były przejawem rozumienia suwerenności narodowej i państwowej w duchu antyunijnym i antyglobalizacyjnym. Są onepotwierdzeniem sprzeciwu wobec integracji europejskiej interpretowanej jako element procesów globa- lizacyjnychwe współczesnym świecie. DlaAdamaGmurczyka realizacja programu NOP oznaczaćmiała zatempowrót doEuropy opartej na egzystencji wielu organiz­ mów państwowych, w odróżnieniu od Unii ciążącej kujednej ponadpaństwowości

i wymieszaniu różnych kultur. Unia bowiem służyćmiała interesom nienarodu, ale biurokracji, finansistom i elitomponadnarodowym.

Dziennik „Nacjonalista.pl” zwracał uwagętakże na inne,częstograniczące z absur­ dem, wadyUniiEuropejskiej. Wśród bieżących problemów, którymi zajmowali się

publicyści portalu, znalazły się m.in.: rosnące bezrobocie i zagrożenieubóstwem, pro­

blemy edukacji ludzi młodych, także w kontekście braku możliwości nauki krytycyzmu wobec Unii, brak wolnościprodukcjiikary za nadprodukcję towarów, niekorzystny dla Polski systempodejmowaniadecyzji, brakakceptacjiwśródPolakówdla walutyeuro, unijna polityka klimatyczna, laicyzacja i ateizm, gaże parlamentarzystów unijnych, działalność policji europejskiej, imigracja, stanowiska partii nacjonalistycznych win­

nychpaństwach wobec integracji europejskiej.

Przedmiotem zainteresowania nacjonalistów w Europie stał się również islam.

WPolsce dziennik„Nacjonalista.pl” podjął ten temat właśnie w kontekścieeuropej­ skim. Niektóreteksty publikowane wportaluwskazywały na zagrożenia wynikające

z odejścia Europy odkorzenichrześcijańskich,związanez coraz częstszym dominowa­ niemmuzułmanów na lokalnych szczeblach władzy, wskazywany był także syjonizm, a nie islamizm, jako zagrożenie. Innepublikacje obwiniałykapitalizmikapitalistów za

wykorzystywanieekstremistów islamskich jako narzędzie uzasadniające bądźuspra­ wiedliwiająceekspansję Zachodu.

W kontekście integracji europejskiejszczególne miejsce wśród publikacji dzienni­ ka „Nacjonalista.pl” zajęłystosunki polsko-niemieckie,przede wszystkimzaś relacje międzyNOP a niemieckiminacj onalistami z Narodowodemokratycznej Partii Niemiec (Nationaldemokratische Partei Deutschlands - NPD). Analizapublikacji dziennika prowadzi do wniosku, że polscy nacjonaliści zuwagą śledzili działania i ewolucję zain­

teresowań NPD.Ton publikacji oNPD cechowałarewerencja, choćzaznaczyć należy, że obejmowała onaNPD wyłącznie jako partię będącąjedną zwielu organizacjiw Eu­ ropieo programie nacjonalistycznym, awięc antyunijnym i antyglobalizacyjnym.

Polscy nacjonaliści odrzucali bowiem pretensje aktywistów niemieckich, kierowane

wobec ziem zachodnich Rzeczypospolitej. Stąd w kategoriach humorystycznych nale­

ży interpretować opublikowany w dniu 1kwietnia 2013roku komunikat zatytułowany

Negocjacje zNPD zwieńczone sukcesem. „Mamy sojusz”, w którym stwierdzono m.in.: „W ramach sojuszuuzgodnione zostaływarunki ponownegoplebiscytuw mieś­ cie Gdańsk,kwestia uszanowaniamniejszości niemieckiej na terenie woj.opolskiego, status aryjski dla Polaków w przyszłej,odrodzonejRzeszyi nie tylko. Stronapolska gorączkowochce przekazać podzarząd tymczasowy miasto Breslau niemieckiej admi­ nistracji [...]” (Negocjacje z NPD).

Zarówno programNPD, choćby tenz początkowych latdziałalności partii wlatach

sześćdziesiątych XXwieku (Maćkowiak, 1983), późniejsze enuncjacje jejpolityków, jak i współczesnewypowiedzi liderów, nie pozwalają na alians, który ignoruje problem

granicy polsko-niemieckiej. Całkiem niedawno Udo Pastors zNPDstwierdził,że „Na

razie PolskazNiemcamima jedyniezawieszenie broni. Między naszymi krajami nie

został podpisany żadenważny traktat międzynarodowy. Stan wojny trwa” (Sterlingow, Wąs, 2006, s. 2). Dlatego też polscy nacjonaliści nazywająrelacje z nacjonalistami nie­ mieckimi „zaognionymi” ze względuna specyficznąpolitykę wschodnią tychdrugich

(Niemieccy nacjonaliści).W odniesieniu doroszczeńwobec Śląska iinnych ziem na­ leżących do Polski, wysuwanych przez radykalnych nacjonalistów i neonazistów nie­ mieckich, publicysta dziennika „Nacjonalista.pl” uznał, że nie można pozwolić na

realizacjętakich żądań w imięjedności nacjonalistów. Wyraziłjednak zrozumieniedla niemieckich tęsknot wobec terenów nadodrzańskichna zasadach, podobnych dotych,

którePolacy odczuwają wobec Kresów Wschodnich. Zauważył, że nie można mieć

o nie pretensji, jeślinie stająsię postulatami politycznymi (VonSchwarzau).

Zarówno polscy, jak i niemieccy nacjonaliści odnajdują jednakże łączącąich nić w działaniach przeciwko wspólnym wrogom.Wprzytaczanymwcześniej fragmencie

tekstu ozaognieniu relacji między polskimi i niemieckimi nacjonalistami wodniesie­

niudo polityki wschodniej nacjonalistów niemieckich,autor komentarza uznał dru-gorzędność tego problemu. Wskazał bowiem na konieczność przyłączenia się do wspólnego frontu walki w obronie syryjskiegorządu Baszara al-Assada, który został uznanyza sojusznikanacjonalistów w walce z NewWorldOrder(Niemieccy nacjona­ liści). Naodsunięcie w czasie problemugranicy polsko-niemieckiej zwrócił uwagę takżeFrankFranz, wybrany przewodniczącym NPD w 2014 roku. W wywiadzie dla

dziennika „Nacjonalista.pl”mówił: „W chwiliobecnej jesteśmy świadkami zmian na szczeblu politycznym i społecznym. Stanowią one dla nas znaczniewiększy problem

aniżeli zadawnione spory terytorialnei graniczne. Jeżeli nie obronimy sięprzed tym

zagrożeniem, to stare konflikty nie będą miały dłużej żadnego znaczenia. Wspólnie musimy zażegnać niebezpieczeństwo ciążącenad naszymi narodami, które nastaje na

nas odzewnątrz. Dla nas największym zadaniemjest suwerenność i wolność Niemiec. Dopóki nie uzyskamy całkowitej suwerenności, dopóty nie będziemy w stanie roz­ wiązać pozostałych egzystencjalnych kwestii (Musimy walczyć razem).

Dlapolskich iniemieckich nacjonalistów to zatemUniaEuropejska jest ich wspól­

nymprzeciwnikiem.

UniaEuropejskaw programie niemieckichnacjonalistów

Niemieckie partie mieszczące się na skrajnychantypodach nurtu nacjonalistyczne­

go określane sąwtamtejszych badaniach zazwyczaj jako prawicowo-ekstremistyczne

(rechtsextrem). Zestawiając różne warianty pojęcia „ekstremizm”, GeroNeugebauer zauważa, że za ekstremizm prawicowy mogąuchodzić postawy negującezasadę fun­

damentalnej równości ludzi(Neugebauer,2001,s. 14). ZkoleiBirgit Rommelspacher

pisze, że ekstremizm prawicowyma charakter antydemokratyczny,rzuca wyzwanie

parlamentaryzmowi, który pragnie zastąpić autorytarnymi formami rządów,za zjawis­

konaturalne zaśuważahierarchię płci, narodów i ras(Rommelspacher, 2002, s. 132). Wniemieckich badaniach można spotkać się z podziałem na prawicędemokratyczną

ster, 2009, s. 15). Natomiast na stronach internetowych niemieckiego Urzędu Ochrony

Konstytucji(Bundesamt fürVerfassungsschutz) można przeczytać, że prawicowy eks-

tremizm w Niemczech nie stanowi jednolitej struktury,lecz składa się zrozmaitych

składników ideologicznych: narodowych, rasistowskich, antysemickich oraz

antyis-lamskich. Jegowspólnym mianownikiemjestzazwyczaj idea homogenicznej etnicznie

wspólnotynarodowej (Volksgemeinschaft). Do ruchów skrajnej prawicy zaliczanesą ugrupowania zarówno nielegalne, jakilegalniedziałające partie, takie jakNarodo wo

-demokratyczna Partia Niemiec(NationaldemokratischeParteiDeutschlands), Prawica (Die Rechte)czy północnonadreńsko-westfalskiRuch ObywatelskiproNRW (Bundes­

amt für Verfassungsschutz, 2015; na temat idei Volksgemeinschaft por. Brandstetter,

2012, s. 18-19).

Wpierwszych latach istnienia Republiki Federalnej Niemiecotwarteodwoływanie siędo ideologii nazizmu było zabronione, jednak środowiska skrajnej prawicypróbo­

wałyznaleźćswoje miejsce na tamtejszej scenie politycznej. W skaliogólnokrajowej początkowo funkcjonowały Niemiecka Partia Konserwatywna- Niemiecka Partia Prawa(Deutsche Konservative Partei - Deutsche Rechtspartei-DKP-DRP) oraz So­ cjalistycznaPartia Rzeszy (Sozialistische Reichspartei -SRP), natomiastw skaliregio­ nalnej Partia Narodowodemokratyczna (Nationaldemokratische Partei -NDP) w Hesji oraz ZrzeszenieOdbudowy Gospodarczej (Wirtschaftliche Aufbau-Vereinigung - WAV)

w Bawarii. Spośród nichjedynie Socjalistyczna Partia Rzeszy odnotowywała sukcesy,

uzyskując w 1951 roku 11% poparcia w wyborach do parlamentukrajowego Dolnej Saksoniii 7,7% w wyborach do Zgromadzenia Obywatelskiego Bremy. Jednak już w 1952 roku została zdelegalizowana mocą orzeczenia Federalnego Trybunału Kon­

stytucyjnego (FTK). Z kolei powstała w 1950 roku z połączeniadolnosaksońskiego

odłamu DKP-DRP i heskiej NDP Niemiecka Partia Rzeszy (Deutsche Reichspartei - DRP) w wyborach do Bundestagu w 1953 roku uzyskała 1,1%, zaśw 1963 roku wy­

stawiając wspólnąlistęzPartią Niemiecką (Deutsche Partei - DP) w wyborach do

Zgromadzenia ObywatelskiegoBremyotrzymała 5,2% poparcia. Była reprezentowana także wparlamentachDolnej Saksoniii Nadrenii-Palatynatu. Z początkiem latsześć­ dziesiątych XXwieku zaczęładojrzewać koncepcja zjednoczenia środowisk skrajnej

prawicy,którazostała zrealizowana w1964 roku z chwilą utworzenia Narodowodemo-

kratycznej Partii Niemiec, stanowiącej współcześnie największą siłęskrajnej prawicy

w Niemczech. Na jej czele stanął wówczas dotychczasowy przewodniczący DRP Adolf von Thadden. Wkolejnychlatach wprowadzała onaswoich przedstawicieli do

parlamentów krajowych,zaśw1969roku uzyskała 4,3%głosów w wyborach doBun­ destagu - niewiele poniżej proguwyborczego (Pfahl-Traughber, 2009, s.77-82).

Z początkiem lat siedemdziesiątychNPD popadła na dwie dekady wokres stagna­

cji.Wtym samym czasie (1971 rok) utworzona zostałaNiemiecka Unia Ludowa(Deu­ tscheVolksunion - DVU),początkowodziałająca jako stowarzyszenie, aod 1987roku

jako partia polityczna(Mudde, 2000,s. 60-80). Jej założyciel, Gerhard Frey, kierował niąaż do roku 2009. DVU, podobnie jak NPD, w różnych okresachmiała swoich przedstawicieli w landtagach (wBrandenburgii,Bremie, Szlezwiku-Holsztynie i Sak­ sonii-Anhalt). Obie partie chętnie współpracowały aż do ich zjednoczenia z dniem 1 stycznia 2011 roku (Reißmann, 2011). Nie powiodła się zainicjowana jeszcze z początkiem 2001 rokuprzez rząd oraz Bundestag i Bundesratpróba likwidacji NPD,

bowiem Federalny Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniuz 18 marca 2003 roku zdecy­ dowało wstrzymaniu procedury delegalizacji, orzekając m.in., że obecność tajnych współpracowników służb ochrony konstytucji w gremiach NPD uniemożliwia obiek­ tywną ocenę programu i działańpartii (Jansen, Birnbaum, 2003; treść orzeczenia:

Beschluss vom 18. März2003;szerzej na tematpierwszejpróby delegalizacji NPD zob.

Staud,2006, s. 61-67). Dekadę później, 3 grudnia 2013 roku, Bundesrat ponownie

zgłosił do FTKwniosek o delegalizację NPD (Jansen, 2013), natomiastw uchwale

z19 marca 2015 rokuTrybunał nakazał doprecyzowanie materiałudowodowego wpo­ szczególnych punktach (Beschlussvom 19. März 2015}.

Po fuzji z NPD część członków DVU, przeciwnych zjednoczeniu obu partii,

założyław maju 2012 roku nową partię podnazwą Prawica (Die Rechte), która - j ak się

wydaje - miała stanowić alternatywę dlaNPD. Na jej czele stanął Christian Worch,

znany wcześniej m.in. z zaprzeczania holokaustowi idziałalności wróżnych niewiel­ kich ugrupowaniach neonazistowskich. Przedstawiciele nowej partii nie kryli się

z tym, że program zaczerpnęli w głównej mierzew spadku poDVU (Wittrock,Diek­

mann, Hebel,2012).

W 1983 roku na niemieckiej scenie politycznejpojawiłosięnowe ugrupowaniepod nazwą Republikanie (Die Republikaner- REP). Wyłoniłosięono z prawegoskrzydła CSU w następstwie niezadowolenia nazbyt ugodową-jakuważali założyciele(Ekkehard Voigt,FranzHandlos, Franz Schönhuber) - polityką wobec NRD, wtymobietnicami

kredytów dla państwa wschodnioniemieckiego, któremiał poprzeć przewodniczący

CSU, charyzmatyczny Franz Josef Strauß.Opinia partiinurtu skrajnej prawicyprzy­

lgnęła do niej na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątychXX wieku.

Jej pierwszym poważniejszym sukcesem było wejście do władz krajowych Berlina

w 1989 roku zwynikiem 7,5%, a następnie Badenii-Wirtembergii w 1992 (10,9%) i 1996roku(9,1%).Najlepszyrezultatw wyborach do Bundestagu Republikanie uzys­

kaliw 1990 roku-2,1%,zaśw 1989 roku wprowadzili aż sześciu deputowanychdo Parlamentu Europejskiego zrezultatem 7,1%. W kolejnych latach pogłębiał sięjednak

trendspadkowy (Kailitz, 2009, s. 115-116).

Dowiększych legalnychugrupowań uchodzącychza mieszczące się wnurcie pra­

wicowego ekstremizmu zaliczane są również tworzoneod połowy latdziewięćdzie­

siątych niejednolite ruchy obywatelskie określane wspólnym przedrostkiem„Pro-”, wśródktórych znajdują się zarówno partie polityczne, jak istowarzyszenia (m.in. Pro

Köln, Pro Deutschland, Pro NRW) (zob. Edathy,Sommer,2009,s.50-56). Stosunko­

wo najbardziej aktywnawydaje się być w ostatnim czasiepółnocnonadreńska Pro NRW,wystawiająca kandydatów w wyborach samorządowych (z sukcesami), krajo­

wychw Północnej Nadrenii-Westfalii oraz do Parlamentu Europejskiego. Z kolei Pro

Deutschlandubiegała się o mandaty wyborcze w berlińskichwładzachkrajowych ilo­

kalnych oraz krajowychw Saksonii.

Zjawisko prawicowego ekstremizmu stało się szczególnie po zjednoczeniuNie­ miecprzedmiotemżywego zainteresowaniakręgów politycznych, publicystycznych

inaukowych, zwłaszcza, że postawy tegorodzaju, tłumione w Niemieckiej Republice Demokratycznej, zaczęły sięujawniać w nowych krajach związkowych poreunifikacji państwa (choćzjawiskoto nie ograniczało siędowschodniej częścipaństwa). Liczba

dziewięćdziesiątych, by z czasem nieco wyhamować(Rommelspacher, 2002, s. 133). Ugrupowania początkowo identyfikowane raczej z chuligańskimi wybrykami i ataka­ mina cudzoziemców, z czasem przechodziłyewolucję zmierzającą do wpisania się w ramykonstytucyjnejrywalizacji politycznej i zrzucenia z siebie piętna ugrupowań gotowych do działań antysystemowych.

W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2014 roku spośród omawianych w ar­

tykulepartii udział wzięłytrzy: NPD,REPi Pro NRW. Z tegowzględu stosunkowo łatwo wyciągnąć wnioski odnośnieichstosunkudo integracjieuropejskiej, które będą

przedmiotemdalszych rozważań. TakżePrawica zamierzała wziąć udziałw wyścigu o mandatyw wyborach europejskich, nie uzyskała jednak wystarczającej liczbypodpi­

sów, umożliwiającej wystawienie listy kandydatów (Speit,2014). Jednak zewzględu na plany wyborcze i określony stosunekdo Unii Europejskiej, również będzie przed­

miotem analizy.

Największą niemiecką legalną partią zaliczaną do prawicowego ekstremizmu

jest NPD. W swoim głównym dokumencie programowym,uchwalonymna zjeździe w Bambergu 5 czerwca 2010 roku,niewielemiejscapoświęcasprawom europejskim,

niemniej jednakopowiada się za umocnieniem suwerenności Niemiec i Europą na­ rodów (Deutsche Souverenität und Europa derVölker).Posuwa siędo twierdzenia, że

rządzący odmawiają narodowi niemieckiemu prawa do decydowaniao sobie, m.in. wiążąc się traktatem lizbońskim. Sprzeciwia się cedowaniu suwerennychpraw pań­ stwowych na rzecz UE, uznawaną za „Europę koncernów i technokratów, stojącą

w opozycji doidei Europy narodów, szanującej tradycjęzachodniąi chroniącą tożsa­

mość narodową” (Arbeit, s. 13). Znacznie obszerniejszymźródłemdokumentującym

stosunek NPD do europejskichprocesów integracyjnychjest program sporządzony

przedwyborami do Parlamentu Europejskiego z 2014 roku. Jestto 33-stronicowy do­

kument, podzielonyna osiem uszeregowanychtematycznie rozdziałów, poprzedzo­

nych zawartym w preambulehasłem: „Tak dla Europy, niedla takiej UE”.Następuje

wnimodwołanie dotradycjizachodniej, nieprzypadkowo przywołane są zwycięstwa

KarolaMłotanad Arabami pod Poitiers (732 rok) i JanaIII Sobieskiego nadTurkami pod Wiedniem(1683 rok),które stawiająEuropę w opozycjido islamu. W dalszej części pojawia się zarzut, że przepisy europejskie przyczyniają siędo obniżenia niemieckiej

konkurencyjności. NPD krytykuje zjawisko imigracjido Europy (używając nawetpo­ jęcia „przestępcza polityka imigracyjna”), domagającsię jej wstrzymania„wszelkimi legalnymi i administracyjnymi środkami”. UE jest m.in.obarczana winą za imigrację prowadzącą do infiltracji kontynentu przez obcekultury i tym samym stanowiącą za­

grożeniedla jego dotychczasowejtożsamości.Imigranci - zdaniemNPD- nadużywają

europejskiej polityki społecznej, która powinna leżeć w kompetencji poszczególnych

państw, a nie UE.Islam zostaje odrzucony jako obcy europejskiej tradycji. Partia opo­ wiada sięzautworzeniem instytucjiodpowiedzialnej za obserwację trendów demogra­ ficznych w Europie odnośnie zdolności reprodukcyjnych iproblemów starzenia się społeczeństw. NPDprzestrzega,że wysoki poziom obcej kulturowo imigracjiwpo­

łączeniu z niskim przyrostem naturalnymEuropejczyków stanowi poważne zagrożenie dla kontynentu (Europawählt, s. 13-16).

Kolejne zarzuty wobec UE dotyczą sfery ekonomicznej. Unia obwinianajestonad­

i duże przedsiębiorstwa rolne kosztem mniejszych podmiotów. NPD odrzuca plano­ waną strefę wolnego handlu z USA, domaga się wspierania regionalnych kręgów gos­

podarczych, większej przejrzystości systemu przyznawania subwencji określonym

podmiotom przez UE, „mniej centralnego sterowania europejskągospodarką wew­

nętrzną przez brukselski reżimkomisarzy”, wzmocnienie współpracy gospodarczej

(szczególniewsektorze energii) z Rosją. NPDodrzuca równieżprzygotowane wokresie kryzysu finansowego wEuropiemechanizmysanacyjne,takie jakEuropejski Mecha­ nizm Stabilizacyjny,unia bankowa,czy wsparcie dla Grecji. Domaga się przywrócenia narodowych suwerennościnad polityką pieniężną,wtym możliwości powrotudo wa­

lutnarodowych. Obiektem krytyki jesttakże dorobek prawny Schengen, któryzdaniem autorów programu, poprzezułatwienie przekraczania granic przyczynił się do wzrostu przestępczości międzynarodowejw UE. Wskazujesię wszczególnościgranice Niemiec zPolską iCzechami jako wzorcowy przykład przenikania elementówprzestępczych.

NPD w kontekście napływuimigrantów ekonomicznych z Afryki ocenia granice UE

jako praktycznieprzepuszczalne. Z drugiejstrony krytykujerozbudowęinstrumentów

prowadzących donadmiernej kontroli nadobywatelami państw UE,coma prowadzić do przekształcaniasięUEw „totalitarne państwo represyjnena wzór byłego ZSRR”. Antidotum na tezj awiska powinnobyć przywrócenie kontroli na wewnętrznych grani­

cach UE, ograniczenieimigracji (m.in. rozmieszczanie obozówdla imigrantów blisko zewnętrznych granic UE w celu łatwiejszegoodsyłania ich do krajów pochodzenia),

wstrzymanie pomocy socjalnej dla imigrantów, wstrzymanie rekrutowaniapracowni­

ków spozaEuropy, wzmocnienie granicznej agencjiFRONTEX,zasadniczezachowa­

nie sprawz zakresu bezpieczeństwa wewnętrznego w narodowych kompetencjach, czy

wreszcie ograniczenie instrumentówumożliwiających zbieranie i gromadzeniedanych

na temat obywateli państwUE (Europa wählt, s. 18-24).

NPD odnosi się także do zewnętrznychaspektówfunkcjonowania Unii Europej­ skiej. Ubolewanad-jak ocenia- podporządkowaniem UE hegemonialnej polityce USA, co groziuwikłaniem sięwkonflikty z udziałem Waszyngtonu. Zaangażowanie UEw sprawy demokratyzacji Białorusi czy Ukrainy uważazaingerencję w sprawy wschodnioeuropejskie, nie aprobuje amerykańskiegoprogramutarczy antyrakietowej. Domaga się zatem „suwerennej” (niezależnej od USA) polityki, stworzenia „europej­ skiej linii obrony” chroniącej przed niekontrolowanymnapływem uchodźców (naMo­ rzu Śródziemnym, na Bałkanach i w Europie Środkowo-Wschodniej), umocnienia

partnerstwa z państwami śródziemnomorskimi i przerwania negocjacji akcesyjnych

z Turcją. W sferze unijnej Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa iObrony, NPDdomaga

sięrozwiązania wszelkichwspólnych formacji wojskowych icałkowitego przeniesie­

nia kompetencji wtymzakresie na szczebelnarodowy, wycofania obcych, zwłaszcza

amerykańskich, wojsk z Europy, zrewidowania zasadwspółpracywywiadowczej i od­

rodzenia średniej wielkości przedsiębiorstw sektora zbrojeniowego orazutworzenia bliżej niesprecyzowanego „europejskiego paktu obronnego jako platformy koordy­ nującej politykębezpieczeństwaUE” (Europa wählt,s.25-33).

Ruch ObywatelskiProNRW wswoim głównym dokumencie programowym wza­ sadzie nie ustosunkowuje siędo integracji europejskiej, ewentualnychśladowych od­

niesień można doszukiwać się w haśle„Kształcenie zamiast imigracji” (drugi punkt programu), w którym postuluje poprawę systemu edukacji wNiemczechprzy jedno­

czesnym ograniczeniu imigracji i nadużywania prawadoazylu (BürgerbewegungPRO NR W, 2013).Stosunek Pro NRW do procesów integracyjnych wEuropienieco szerzej oddaje natomiast program tej partii opublikowany w kwietniu 2014 rokuprzed wybo­ rami europejskimi,opatrzony wiele mówiącym tytułem Za Europą ojczyzn (Für ein Europa der Vaterländer). Jest to kilkunastostronicowa broszura, zawierająca główne tezyi postulaty Pro NRW. Już w samym wstępie przewodniczący partiiMarkus Beisicht odwołujesiędo tytułowej„Europy ojczyzn”oraz chrześcijańsko-zachodnich tradycji kontynentu. Wdalszej częściargumentacja ta zostaje dodatkowowzmocniona przy­

wołaniem korzeni antycznych, wpływów germańsko-celtyckich, wartości

chrześcijań-sko-żydowskich i osiągnięć oświecenia. Partiadomaga się wzmocnienia zachodniej kultury i modelu państwa, wzmocnienia polityki prorodzinnej przy jednoczesnym

ograniczeniuimigracji. Dośćwyraźniezaakcentowana jest niechęć do islamu, który

traktowany jest jako obcyniemieckiej tradycji. Towarzyszy temustanowisko odrzu­

cająceturecką kandydaturędo UE. Krytycznie oceniono aktualną politykę tureckiego rządu jako nastawioną na reislamizację państwa, jakrównież brak rozliczenia z ludo­ bójstwem popełnionym na OrmianachwpoczątkachXX wieku. W konsekwencji Pro

NRW domaga sięprzerwania negocjacjiakcesyjnych UEz Turcją oraz pozostaje na

stanowisku niepodzielnościCypru. Partia domaga sięponadto bardziej restrykcyjnej polityki azylowej, posługując się pojęciem „oszustów azylowych” (Asylbetrüger)

w odniesieniu do starających się o azyl w Niemczech.Zarzucaim nadużywanie nie­

mieckich instrumentów polityki społecznej. Pro NRW chciałaby wzmocnienia unijnej

agencjikontroli granicFRONTEX oraz wydaleniawszystkich nielegalnych imigran­ tów na koszt państw ich pochodzenia. Prawo doświadczeń socjalnych przysługiwało­ by po otrzymaniu niemieckiego obywatelstwa lub dziesięcioletnim okresie zatrudnienia

i płacenia podatków. Kolejnym celem ataków nadreńskiej partii są porozumienia z Schengen, którepowinny zostać zrewidowane. Pro NRWpostulujeprzywrócenie kontroli granicznych, poprawęzwalczania przestępczościprzygranicznej,zwłaszcza „przestępczych band z EuropyWschodniej i Południowej”. W jednymz punktów

programuautorzy powracają do wzmiankowanego wewstępie islamu, twierdząc że

„islamski ekstremizmjest obecnienajwiększym zagrożeniem dla wolności i życia lud­

ności Europy”. Dlatego wśród żądań partii znajduje się zwalczanie tego zjawiska

„wszelkimi środkami państwaprawa”, wydalenie islamskich kaznodzieinawołujących

do nienawiści (Ilasspredigern)oraz europejskawspółpracana rzeczzwalczaniaterro­

ryzmu międzynarodowego, jaki europejski zakaz działalności ugrupowań muzułmań­ skichsalafitów. W dalszej części autorzy programu staraj ąsię dowieść, że„na szczeblu

europejskim Niemcy są od lat celowo i systematycznie dyskryminowane”, o czym świadczyć ma m.in. niesprawiedliwy podział miejsc w Parlamencie Europejskim.

W związku z tym postuluje się ustanowienie niemieckiego językiemurzędowym UE, równouprawnienia Niemiecw ParlamencieEuropejskim i reprezentowaniainteresów

narodowych wtym gremium przez niemieckichdeputowanych.Wtejczęści przedmio­ tem krytyki staje się również unijna polityka wobec Rosji (w następstwie jej konfliktu

z Ukrainą), która leży „w geopolitycznym interesie USA i pewnych kręgów pa­

nującego establishmentu UE, lecz nie winteresie Niemiec”. Także następstwa kryzysu

finansowegow UE są elementemprogramowym Pro NRW, która żąda wstrzymania pomocy finansowej dla Grecji, Hiszpaniii innychzadłużonych państw, rewizji umowy

o EuropejskimMechanizmieStabilizacyjnym, wiążących referendów w sprawiewy­ stąpienia zadłużonych państwzestrefyeuro oraz sprzeciwia się redukcji długów. Co

więcej, proponuje rozważenie powrotudo Deutsche Mark, odwołując się do czasów

świetnościtejwaluty,kojarzonej z eksportową potęgą RFN. Jednocześnie Niemcy po­

winnychronićwłasnąprodukcjęprzed tańszymi towarami zza granicy, m.in. poprzez system lokalnych i regionalnych subwencji oraz politykękontroli jakości wobec pro­

duktów importowanych. Ostatnie punkty programu koncentrują się wokół takich żądań,jak „przejrzyste ujawnianie przychodów i wydatków administracji europejskiej

i Parlamentu Europejskiego, odchudzenie brukselskiego aparatu urzędniczego o co najmniej 50%, ograniczenie kompetencji prawodawczychParlamentu Europejskiego”, zaś przyjęteakty prawnepowinny być każdorazoworatyfikowane w drodze referen­

dów. Nadreńskieugrupowanie proponuje zresztą wprowadzenie instytucji wiążącego referendum w skali federalnejw Niemczech orazmożliwości odrzucania europejskich

czy federalnych aktów prawnychw drodze powszechnegogłosowania (jakomodelowy przykład demokracji wskazana jest Szwajcaria). Partia ubolewa nad przekształceniem

się UE z pierwotnej strefy wolnego handlu„w biurokratycznego molocha,który ciągle

przywłaszcza sobie nowe kompetencje”. W konkluzjach, wcharakterze negatywnego

przykładuprzywołane są historyczne doświadczeniapaństw wielonarodowych (impe­ rium rzymskie, Jugosławia),któredo zgubydoprowadziła ich narodowa heterogenicz-

ność. Dlategopartia podkreślaznaczenie suwerennych państw narodowych, domaga

się odwrotuod idei europejskiego państwa związkowego orazpostuluje „przyjazną współpracęludów i narodówzamiast ponadnarodowejpapki jedności (Einheitsbrei)” (Für ein Europa, 2014).

Zbliżone elementy zawierają poglądy Republikanów. Obszerny program partii,

noszącytytułSpołecznie, patriotycznie, ekologicznie (Sozial,patriotisch, ökologisch)

pochodzi z2002 roku.W jednym z rozdziałów Republikanieopowiadają sięza Europą

ojczyzn i szczególną odpowiedzialnością Niemiec na rzecz zachowania i rozwoju eu­ ropejskiego dziedzictwa kulturowego oraz przyjazną współpracą państw narodowych. Wśród nieco bardziej skonkretyzowanych postulatów znalazły się m.in.: zachowanie suwerenności państwczłonkowskich iprzestrzeganie zasady subsydiamości w UE,

prymat prawa krajowego nad europejskim, organizowanie referendum w przypadku nakładania na państwo zobowiązańwobec Wspólnoty oraz w przypadku rozszerzenia

UE, utrzymanieEuropy jako „ostoi chrześcijańskiego Zachodu”. Ponadto partia żąda

reformy instytucjonalnej UE w celu „zakończenia dyskryminacji Niemiec”, m.in.:

ograniczenia unijnegoprawodawstwa wyłącznie do najważniejszych kwestii, ograni­

czenia prawa do azylu, redukcji instytucji unijnych,objęcia politykirolnej zpowrotem kompetencjami państwczłonkowskich, zmniejszenia wpłat państw członkowskich na

rzecz UE, ustalenialiczebnościmiejscw PE i KEodpowiadającejsile demograficznej poszczególnych państw,równouprawnienia języka niemieckiego z francuskim i an­

gielskim, likwidacji euro i powrotu doDM.Republikanie oponują wobec członkostwa Turcji wUE. Sprzeciwiali się także„członkostwu wUE państwwschodnio- i południo­

woeuropejskich, dopóki nieuznajądekretów Benesza i Bieruta zaniebyłe”. Odkurzyli

również postulat „Europy rdzenia” (Kerneuropa), oznaczający defactointegrację róż­

nych prędkości(Sozial, 2002,s. 14-15). Podobne postulaty,choć wznacznie bardziej zwięzłej postaci,za to w formie krótkich, krzykliwych haseł, zawierająjednostronico-

wequasi-programy zatytułowaneEuropa ojczyzn (DasEuropader Vaterländer) oraz

Dla RepublikiNiemieckiej - wyjść ztej UE! (Für die deutscheRepublik- Raus aus die­ serEU!). Wtym ostatnim dokumencie pojawia sięnawet pogląd, że „Europa musi zacząć od początku - a Niemcy musządać impuls ku temu”.

W 2014 roku w obliczu wyborów komunalnych oraz do Parlamentu Europejskiego

REP opublikowali dokument obejmujący skrócone tezy programowe. Wyrazem euro-

sceptycznegonastawienia tejformacji jestpojawiające się tamhasło: „Takdla Europy -aleniedlaeurodyktatury!” (Ja zu Europa -aber neinzur Eurodiktatur!). Republika­

nie obszernie odnieślisię w dokumenciedo kryzysu finansowego w UE. Kryzys okreś­

lilijako „końcowy produkt fałszywej ideologii,w której tow centralnym miejscustoją nie nasi obywatele, ale maksymalizacja zysków”. Republikanie domagająsię zatem m.in. większej kontroli nad sektorem finansowym, zwalczania skutków kryzysu z udziałem instytucjifinansowychodpowiedzialnych za jego wybuch, czyodpowie­

dzialności prawnej poszczególnych banków, którepopadły w tarapaty przezwłasną

nieodpowiedzialnąpolitykę finansową. REP domagają się także odpowiedzialności

karnej polityków niemieckich, którzy zgodzili się na przyjęcie Europej skiegoMecha­

nizmu Stabilizacyjnego. W dalszej części postulująrozbudowę współpracygospo­

darczej pomiędzyregionami i państwami europejskimi orazpowiązanie wspierania regionów z reformami strukturalnymiitworzeniemmiejscpracy.Zasadniczo sprzeci­

wiaj ąsię dalszemucedowaniuprerogatyw państwowychna rzeczUE (30Schwerpunk­ te, 2013, s. 5-6). Ponadto istotnym elementem programowym REP jest niechętny stosunek do imigracji połączony z żądaniemprzywrócenia kontroli nad niemieckimi

granicami i obawami przedwpływamiradykalnego islamu, czegoodzwierciedleniem

sąpublikacje w dzienniku partii „Neue Republik”(zob. np.Asylpolitik aus, 2014; Sala-

fisten und Dschihadisten,2014).

Ostatnim z omawianych ugrupowań jest Prawica. Wpisujesięonaw skrajnie kry­

tyczny nurt wobec UE, dowodząc „dyskryminacji” Niemiec w ramach europejskich procesów integracyjnych. Partiadomaga się odejścia od unijnego modelu rolnictwa, tj. rezygnacjiz dużych przedsiębiorstw rolnych iwzmocnienia małych rodzinnych gospo­ darstw, a takżezmniejszenia niemieckich składek na rzeczUE (Programmder Partei DIERECHTE, s. 7-8).Unia Europejska jest oceniana wysoce negatywnie, jako „zor­ ganizowany wyzysk obywateli, prekursor międzynarodowego kapitalizmu, prze­ ogromny biurokratyczny twór”, który oddalasię„od praworządnościi demokracji na

rzeczinteresówoligarchów i lobbystów. Suwerenność narodowa oddawana jest coraz

bardziejna rzecz brukselskich biurokratów”. Prawica analizowała:„pełzającym celem zwolenników UE jest utworzenieeuropejskiegopaństwa z europejskimnarodem. [...] Stanowczo odrzucamy UE w jejzwyrodniałej formie wrazz jej dyktatorskimi skłonno­

ściami”. Łatwo zatem zauważyć, że krytykawobec UEw głównych punktach nie od­ biega od innych partii skrajnejprawicy. Autorzy programuzapewniają jednak, że nie są przeciwnikami Europy. Pewnym novum na tle innych ugrupowań jest projekt

powołania czegoś na kształt Związku Europejskiego (Europäischer Verbund). Opie­

rałby sięonna suwerennych państwachnarodowych i odwoływałby się dokulturyza­ chodniej.Wykluczone byłobyprzystąpienie krajuislamskiego lub pozaeuropejskiego. Poszczególne państwa dysponowałyby suwerennościąw zakresie waluty, istniałyby

międzynarodowej. Wskazana byłaby bliska współpraca gospodarcza, która wyma­ gałaby zniesienia ceł.Oprzyjęciukolejnych państw decydowałyby krajeczłonkowskie,

każde państwo miałoby prawo opuszczenia Związku. Istniałbyparlament, trybunał

iinne instytucje. Utworzona zostałaby wspólna armia Związku (ProgrammderPartei DIERECHTE, s. 18-19).

Programy omawianych czterechpartii niemieckiej skrajnejprawicydotyczące pro­ cesów integracji europejskiej charakteryzująsięróżnych poziomemszczegółowości. DokumentNPD, najbardziej rozbudowany, w miarę szczegółowo odnosi siędoposz­ czególnych sektorówintegracji,znamionując stosunkowo dobre przygotowanie mery­ toryczne jegoautorów. Program Pro NRW omawiarównież rozmaite sektory integracji europejskiej, jednakraczej w sposób zwięzły i hasłowy. Z kolei Republikanie przed wyborami europejskimi skupili sięgłównie nakryzysiefinansowym w UE, natomiast

postulaty Prawicy są raczejzbiorem ogólników i niekiedydość niespójnych haseł. Podsumowującanalizę programów wypada zauważyć kilkaich zasadniczychwspól­

nych cech,wśród których na pierwszym miejscu wyeksponowaćmożna skrajnie nega­ tywnenastawienie do Unii Europejskiej.Antysemityzm z kolei został w nich wyraźnie stłumiony (co więcej,ProNRWodwołujesięnawetdo chrześcijańsko-żydowskichtra­

dycjieuropejskich), na pierwszy plan wysuwa sięnatomiast antyislamizm połączony z ostrym sprzeciwemwobec obcej kulturowoimigracji,która ma stanowić główne za­

grożeniedla przyszłości kontynentu.U NPD iPro NRWznaleźć można także dośćwy­ raźne akcenty antyamerykańskie. Ponadto wprogramachznajduje się wiele odwołań do różnychelementów europejskiego dziedzictwa kulturowego (m.in. myśli antycznej,

chrześcijaństwa, oświecenia), natomiast całkowicie przemilczane sązbrodnicze do­ świadczenia III Rzeszy, które wszakstałysię po 1945roku impulsem na rzeczzachod­ nioeuropejskichprocesów integracyjnych, zmierzających do utrwalenia pokojowego

ładu na kontynencie. Jeśli występują odwołania do doświadczeńII wojnyświatowej,to

raczejsą one marginalne,np.wkontekście zrównania ich z dyktaturą SED (j ak u REP),

czy żądań przywrócenia dobrej pamięcio żołnierzachniemieckich, którzy mieli być

tylko narzędziami w rękach polityków (jakw programie Prawicy).

Negatywne nastawienie do Unii Europejskiej podbudowane jest zazwyczaj żąda­ niamizakończenia rzekomej dyskryminacji Niemiec, jak np. postulat REP w sprawie

proporcjonalnej w stosunkudo liczby ludności reprezentacjiposzczególnych państw

w Parlamencie Europejskim. Autorzy takich pomysłów zdają się nie zauważać, że wprowadzenietakiej zasady (w miejsce obecnie obowiązującej reguły degresywnej proporcjonalności) doprowadziłoby do tego, iż pulemiejscwPE przypadające na naj­ większe państwaliczone byłyby w setkach (przy założeniu, żenajmniejsze państwa miałyby po jednymdeputowanym).Oznaczałoby to kolosalnyrozrost Parlamentu Eu­

ropejskiego,co stałoby wsprzeczności z innympostulatem REP, tzn. redukcją instytu­ cjonalną UE. Podobnież domaganie się prymatuprawa krajowego nad prawem UE,

w świetle dotychczasowych doświadczeń wypływających z ewolucjistosunków mię­ dzynarodowych jest obarczonebłędemignorancji. Prymat prawa międzynarodowego (w tym wypadkuunijnego) nad krajowym (nie licząc konstytucji) jestbowiem po­ wszechnie przyjętym aksjomatem,zaśjego zakwestionowaniepodałoby w wątpliwość senszawierania jakichkolwiek umów i zobowiązań międzynarodowych. Z kolei pro­ ponowanyprzezProNRW modelzatwierdzaniaunijnych aktówprawnych nadrodze

referendum prowadziłby do dysfunkcjonalności UE. Zdecydowaną przesadąjest

również kierowany przez NPD zarzut centralnego sterowania gospodarką przez UE - dotyczy wszak organizacji,która aksjomatem swegomodelu integracji ekonomicznej

uczyniła zasady wolnego rynku. Z kolei Prawicaformułującmgliste propozycje utwo­ rzenia ZwiązkuEuropejskiego i przedstawiającjegokonstrukcję nie zauważa, że więk­ szośćpropozycji (wspólny parlament, trybunał, zniesienieceł, możliwość opuszczenia

Związku) już istniejewłaśniew ramach UE. Co więcej -dążeniedorozluźnienia inte­ gracji i postulatwspólnej armii wydają siębyćdośćniespójne. Odnosi się wrażenie, że

te niekonsekwencje mogą być rezultatem dośćpowierzchownejwiedzy na temat euro­

pejskich procesów integracyjnych. Niewątpliwie UE stoi przed wyzwaniamireform np. w zakresie polityki azylowej, czy wdrożenia mechanizmów pozwalających na uniknięciekryzysów finansowych, jednak etykietka prawicowego ekstremizmu, jaka

przylgnęłado tych partii wwyniku formułowania radykalnych sądów, sprzyja często

odrzucaniuen blocich diagnozy sytuacji w UE.

Rekapitulując, propozycje programowe wymienionych niemieckich partii w ich

zdecydowanej większościoznaczałyby cofnięcie pozytywnych osiągnięć dotychczaso­

wej integracjiEuropy. Ograniczanie się domyślenia w kategoriach niemieckiego inte­ resu narodowego stanowi zapewneteżrezultatniezrozumienia mechanizmów i logiki powojennych losów Starego Kontynentu, aprzede wszystkim pokojowegoefektu in­ tegracji. Wpodobnym kontekście można analizować programy polskichpartii na­

cjonalistycznych. Ich wspólne elementy programowe, zbliżone do postulatów partii

niemieckich, stanowią: antyamerykanizm, niechęć wobec biurokracji europejskiej,

sprzeciw wobec koncepcji budowy jednego państwaeuropejskiego, krytyka procesu zrzekania sięsuwerenności narodowej, uniformizacja kulturowa.W programach partii niemieckich więcej uwagi poświęcono jednak antyislamizmowioraz krytyce polityki migracyjnej rządu Niemiec. W myśli polskiego nacjonalizmu skupiano się częściejna rodzimych problemach narodowych. Wszystkieone,zarównow przypadkupartii pol­ skich, jak i niemieckich, rozpatrywanebyły w kontekścieidei narodoweji państwa na­

rodowego,jako najważniejszych w myśli nacjonalistycznej.

Bibliografia

30 Schwerpunkte zu den Wahlen 2014. Sonderveröffentlichung zu den Wahlen im Jahr 2014. Stand­ punkte und Kandidaten der Republikaner, http://rep.de/upload/CMS/PDF/30_Punkte_EKW.pdf,

12.04.2015.

Arbeit. Familie. Vaterland. Das Parteiprogramm der Nationaldemokratischen Partei Deutschlands,

http://medien.npd.de, 12.04.2015.

Asylpolitik aus dem Tollhaus, „Neue Republik” 2014, nr 5.

Bäcker R. (2011), Nietradycyjna teoria polityki, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.

Beschluss vom 18. März 2003 - 2 BvB 1/01, uchwała Federalnego Trybunału Konstytucyjnego,

www.bundesverfassungsgericht.de, 12.04.2015.

Beschluss vom 19. März 2015 - 2 BvB 1/13, uchwała Federalnego Trybunału Konstytucyjnego

Brandstetter M. (2012), Die „neue” NPD: Zwischen Systemfeindschaft und bürgerlicher Fassade, Parteimonitor Aktuell, Konrad Adenauer Stiftung, Berlin.

Braun S., Geisler A., Gerster M. (2009), Die extreme Rechte. Einłeitende Betrachtungen, w: Strate­

gien der extremen Rechten. Hintergründe-Anafysen - Antworten, red. S. Braun, A. Geisler, M. Gerster, VS Verlag für Sozialwissenschaften, Wiesbaden.

Bundesamt für Verfassungsschutz, www.verfassungsschutz.de/de/arbeitsfelder/af-rechtsextremis- mus/was-ist-rechtsextremismus, 12.04.2015.

Bürgerbewegung PRO NRW. Programm beschlossen am 9. September 2007 in Bonn, geändert am 08. März 2013 in Leverkusen. 7 Punkte pro NRW, www.bundeswahlleiter.de, 12.04.2015. Das Europa der Vaterländer, http://www.rep.de/content.aspx?ArticleID=510ed20b-a863-4855-bal 5-

-5dfb271aß78, 12.04.2015.

Deklaracja Trzeciej Pozycji, Narodowe Odrodzenie Polski, http://www.nop.org.pl/deklaracja-trze-

ciej-pozycji/, 27.01.2015.

Edathy S., Sommer B. (2009), Die zwei Gesichter des Rechtsextremismus in Deutschland - Themen, Machtressourcen und Mobilisierungspotentiale der extremen Rechten, w: Strategien der extremen Rechten. Hintergründe - Analysen - Antworten, red. S. Braun, A. Geisler,

M. Gerster, VS Verlag für Sozialwissenschaften, Wiesbaden.

Europa wählt rechts. Nationaldemokratisches Europawahlprogramm, https://npd.de/inhalte/daten/

dateiablage/br_201401 _europaprogramm.pdf.

Für die deutsche Republik - Raus aus dieser EU!, 15.03.2009, http://www.rep.de/con-

tent.aspx?ArticleID=4217518b-a7fl-45c5-b60f-fd75cbfbcbl4, 12.04.2015.

Für ein Europa der Vaterländer. Europapolitische Thesen der Bürgerbewegung Pro NRW,

http://pro-nrw.net, 12.04.2015.

Gmurczyk A., Kiedy Polacy pokochają Unię..., 2.06.2014, „Dziennik Narodowo-Radykalny Na-

cjonalista.pl”, http://www.nacjonalista.pl/2014/06/02/adam-gmurczyk-dla-nacjonalista-pl- -kiedy-polacy-pokochaja-unie/, 21.01.2015.

Gmurczyk A., Nowoczesny nacjonalizm (przemówienie ideowo-programowe wygłoszone na Kon­ ferencji Europejskiego Frontu Narodowego), Narodowe Odrodzenie Polski, http://www.nop.org.pl/nowoczesny-nacjonalizm/, 27.01.2015.

Jansen F. (20(3), Eine Partei in der Krise - auch ohne Verbotsantrag, „Der Tagesspiegel”, 3.12.2013.

Jansen F., Birnbaum R. (2003), NPD-Verbot in Kahrlsruhe gescheitert, „Der Tagesspiegel”,

19.03.2003.

Kailitz S. (2009), Die Deutsche Volksunion und die Republikaner: Vergleichende Betrachtungen zur

Entwicklung und zum ideologischen Profil, w: Strategien der extremen Rechten. Hinter­

gründe - Analysen - Antworten, red. S. Braun, A. Geisler, M. Gerster, VS Verlag für Sozialwissenschaften, Wiesbaden.

Kuczur T. (2008), Ethnos i polities. Naród a społeczeństwo obywatelskie we współczesnej Europie, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.

Maćkowiak P. (1983), Narodowo-Demokratyczna Partia Niemiec. Wizerunek partii neofaszystow­ skiej, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa.

Maj Cz., Maj E. (2007), Narodowe ugrupowania polityczne w Polsce 1989-2001, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.

Maj E. (2008), Myśl narodowa i nacjonalistyczna, w: Myśl polityczna w Polsce po 1989 roku.

Wybrane nurty ideowe, red. E. Maj, A. Wójcik, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Cu­

rie-Skłodowskiej, Lublin.

Musimy walczyć razem przeciw wspólnym wrogom - Frank Franz, nowy przewodniczący NPD,

w wywiadzie dla „Nacjonalista.pl”, 14.11.2014, http://www.nacjonalista.pl/2014/ll/14/mu- simy-walczyc-razem-przeciw-wspolnym-wrogom-frank-franz-nowy-przewodniczacy-npd-w- -wywiadzie-dla-nacjonalista-pl/, 21.01.2015.

Negocjacje z NPD zwieńczone sukcesem. „Mamy sojusz”, 1.04.2013, „Dziennik Narodowo-Ra-

dykalny Nacj onalista.pl”, http ://www.nacjonalista.pl/2013/04/01 /negocjacje-z-npd-zakon- czone-sukcesem-mamy-sojusz/, 21.01.2015.

Neugebauer G. (2001), Extremismus - Rechtsextremismus - Linksextremismus. Einige Anmerkungen zu Begriffen, Forschungskonzepten, Forschungsfragen und Forschungsergebnissen, w: Rechtsextremismus in der Bundesrepublik Deutschland. Eine Bilanz, red. W. Schubarth, R. Stoss, Leske + Budrich, Opladen.

Niemieccy nacjonaliści przeciw inwazji na Syrię, 6.09.2013, „Dziennik Narodowo-Radykalny Nacjona- lista.pl”, http://www.nacjonaHsta.pl/2013/09/06/niemieccy-nacjonaHsci-przeciw-inwazji-na-syrie/, 21.01.2015.

Pfahl-Traughber A. (2009), Die „alte” und die „neue” NPD. Eine vergleichende Betrachtung zu Gefahrenpotential und Profil, w: Rechtsextremismus in der Bundesrepublik Deutschland.

Eine Bilanz, red. W. Schubarth, R. Stoss, Leske + Budrich, Opladen.

Programm der Partei DIE RECHTE, http://worch.info/die-rechte/pdf/Parteiprogramm.pdf, 12.04.2015.

Reißmann O. (2011), Fusion mit DVU: NPD schmiedet Pakt der Rechtsextremen, „Spiegel Online”, 15.01.2011.

Rommelspacher B. (2002), Anerkennung und Ausgrenzung. Deutschland als multikulturelle Gesell­ schaft, Campus Verlag, Frankfurt am Main.

Salafisten und Dschihadisten auf dem Vormarsch (2014), „Neue Republik”, nr 5.

Sozial, patriotisch, ökologisch. Bundesparteiprogramm. Die Republikaner (2002), http://www.rep.de/

upload/REP_Daten/Werbemittel/_Allgemein/Parteiprogramm/BUND_parteiprogramm_2011 .pdf, 12.04.2015.

Speit A. (2014), „Die Rechte” und EU-Wahl. Zu weniger Anhänger, www.taz.de, 4.03.2014. Staud T. (2006), Moderne Nazis. Die neuen Rechten und der Aufstieg der NPD, Kiepenheuer

& Witsch, Köln.

Sterlingow M., Wąs M. (2006), Herbatka z nazistą, „Gazeta Wyborcza”, „Duży Format” z dnia 23.10.2006 r.

Tejkowski B., Miejsce i rola słowiańskiej Polski w epoce inwazji globalizmu (referat na między­ narodową konferencję „Polska, Czechy, Słowacja, Serbowie Łużyccy - możliwości i per­ spektywy współpracy i rozwoju”), 30.11.2002-1.12.2002, Polska Wspólnota Narodowa, http://www.pwn.waw.pl, 4.02.2009.

Tejkowski B., Wspólnota Słowiańska historyczną szansą rozwoju Państw Słowiańskich i współpracy

euroazjatyckiej (referat na VHI Zjazd Wszechsłowiański), 2-5.04.2001, http://www.pwn.waw.pl, 30.01.2007.

Tejkowski B., Zwycięstwo nadfaszyzmem przesłaniem jedności słowiańskiej (referat na IX Światowy

Sobór Narodu Rosyjskiego „Jedność Narodów, solidarność ludzi, zwycięstwo nad faszyz­ mem i terroryzmem”), 9-10.03.2005, Polska Wspólnota Narodowa, http://www.pwn.waw.pl, 4.02.2009.

UE trzeba zniszczyć, a nie reformować - stanowisko w sprawie eurowyborów, 18.05.2014, „Dziennik

Narodowo-Radykalny Nacjonalista.pl”, http://www.nacjonalista.pl/2014/05/20/ue-trzeba- -zniszczyc-a-nie-reformowac-stanowisko-w-sprawie-eurowyborow/, 21.01.2015.

VonSchwarzau: Kwestia Śląska, 13.01.2014, „Dziennik Narodowo-Radykalny Nacjonalista.pl”,

Wittrock P., Diekmann F., Hebel C. (2012), „Die Rechte”: Neue Rechtspartei will NPD ersetzen, „Spiegel Online”, 27.07.2012.

Zasady ideowe nacjonalizmu, Narodowe Odrodzenie Polski, http://www.nop.org.pl/zasady-ide-

owe-nacjonalizmu/, 27.01.2015.

Zasady programowe, Narodowe Odrodzenie Polski, http://www.nop.org.pl/zasady-programowe/, 27.01.2015.

Streszczenie

Tematem artykułu jest nacjonalizm rozumiany jako kierunek myśli politycznej, w której idea narodu stanowi wartość najwyższą. Do grona głównych polskich partii nacjonalistycznych działających w ostatnim ćwierćwieczu zaliczyć można takie, jak: Narodowe Odrodzenie Polski, Polska WspólnotaNarodowa i Stronnictwo Narodowe „Szczerbiec”. Główne partie nacjona­ listyczne w Niemczech to: Narodowodemokratyczna Partia Niemiec, Republikanie, Prawica, Pro NRW (Północna Nadrenia-Westfalia). Skrajnie prawicowe partie w Polsce i Niemczech ne­ gują Unię Europejską i są przeciwnikami procesu integracji europejskiej. Partie nacjonalistyczne w Europie obawiają się globalizacji gospodarczej i kulturowej, wielokulturowości, imigrantów, Islamu, konsumpcjonizmu i materializmu, które w ich opinii zagrażają egzystencji narodów.

Słowa kluczowe: Nacjonalizm, integracja europejska, Unia Europejska, imigracja

The voice of Polish and German nationalists in the debate on European integration

Summary

The subject of this paper is nationalism as a direction of political thinking, where the idea of the nation is the dominant principle. The main Polish nationalist political parties of the recent 25 years include: National Revival of Poland, Polish National Community and National Party „Szczerbiec”. The main German nationalist political parties include: National Democratic Party of Germany, The Republicans, The Right, Pro NRW (North Rhine-Westphalia). Far-right parties in Poland and in Germany are against the European Union and the process of European integra­ tion. The nationalist parties in Europe fear economic and cultural globalisation, multicultural­ ism, immigrants, Islam, materialism and consumerism that - in their opinion - threaten their respective nations.