Porównanie metody Egnera z metodą Neubauera przeprowadzone w oparciu o trwałe nawozowe doświadczania polowe

R O C Z N I K I G L E B O Z N A W C Z E T . X , Z. 2, W a r s z a w a 1961

MARIAN GÓRSKI, IRENA DĄBROWSKA

PO RÓW N AN IE M ETODY EGNERA Z METODĄ NEUBAUERA

PRZEPRO W A D ZO N E W O PARCIU O TRW AŁE

NAW OZOW E DO ŚW IA DCZEN IA POLOW E

Z Zakładu Chemii Rolniczej SGGW—Warszawa

W śród m etod oznaczania zasobności gleby w łatw o p rzysw ajalne dla

ro ślin sk ład n ik i pokarm ow e jedno z czołow ych m iejsc zajęła m etoda

N e u b a u e r a [19, 20], zwłaszcza w N iem czech, gdzie została opraco­

wana. Obecnie straciła ona znaczenie przede w szystkim ze względu na

stosunkow o duży nak ład pracy i zastąpiona została przez m etody che­

m iczne, znacznie szybsze i dokładniejsze. Poniew aż jedn ak zgodność

m eto dy N eu bauera z w y nik am i dośw iadczeń polowych została udow od­

niona, m etoda ta jeszcze dotychczas jest stosow ana przy badaniach nad

przy datn o ścią m etod chem icznych.

Z m etod chem icznych ostatnio n ajb ard ziej rozpow szechniona jest m e­

toda E g n e r a [

6

]. W te j m etodzie do ekstrah ow an ia łatw o rozpuszczal­

nych fo rm fosforu E g n e r użył roztw oru m leczanu w apnia z kw asem

solnym , do ekstrah o w an ia zaś łatw o rozpuszczalnych form potasu —

kw asu jednochlorooctow ego zbuforow anego jednochlorooctanem w apnia.

M etoda ta została później zm odyfikow ana przez R i e h m a [24, 26],

k tó ry zaproponow ał ty lko jeden roztw ór e k stra k cy jn y dla obu sk ład n i­

ków pokarm ow ych, m ianow icie m leczan w apnia z kw asem solnym

w d w u k ro tn y m stężeniu (m etoda m leczanow a ,,podw ójna”).

W artość m etody E gnera była w ielo kro tn ie spraw dzana za pom ocą

innych m etod chem icznych, ale przede w szystkim m etodą N eubauera.

N ajw ięcej takich badań opublikow ano w Niem czech [5, 21, 12,

2

, 25, 24,

17, 28].

P orów n anie m etody Egnera z m etodą N eubauera przeprow adzono

m iędzy inn ym i na glebach naw ożonych i nie naw ożonych odpow iednim

składn ik iem lub też p rzy naw ożeniu w zrastający m i daw kam i fosforu

i potasu. Na ogół w y nik i otrzy m an e za pomocą obu m etod posiadały po­

dobne ten d en cje, w ykazując w pływ naw ożenia na zaw artość odpow

398

M. Górski, I. Dąbrowska

niego składnika w glebie. Tak np. R a u t e r b e r g i U t e s c h e r [

22

]

w dośw iadczeniach polow ych prow adzonych przez 16 la t stw ierdzili

m niejszą zaw artość fosforu i potasu na p o letkach nie naw ożonych w po­

rów naniu z poletkam i na pełn y m naw ożeniu m in eraln y m . W pływ w yso­

kości naw ożenia m ineraln ego na zaw artość łatw o dostępnego fosforu i po­

tasu stw ierdził w pięcioletnim dośw iadczeniu R z y m k o w s k i [27].

Zarów no m etody N eu b auera i E gnera daw ały podobne w yniki. A t a n a-

s i u [

2

] bad ając

120

próbek glebow ych, pochodzących z trw ały c h do­

św iadczeń polowych, w k tó ry c h stosow ano w zrastające daw ki nawozów

fosforow ych i potasow ych, uzyskał ocenę zasobności gleby w sto sun ku

do fosforu zgodną w edług obu m etod, w stosunku zaś do potasu zgod­

ność obu m etod była dużo gorsza.

P rzeprow adzono w iele badań w celu znalezienia zw iązku pom iędzy

zaw artością w glebach łatw o rozpuszczalnych form fosforu i potasu

a plonam i roślin up raw ian y ch na b adanej glebie [1, 7, 15, 16, 18, 27, 32].

Zgodność diagnozy odnośnie p otrzeby naw ożenia fosforem w zględnie po­

tasem za pomocą lab o ra to ry jn y c h m etod poznaw ania potrzeb nawozo­

w ych gleby w y rażan a była w procentach. Dla m etody N eubauera w edług

obliczeń B e h r e n s a [ 3 ,4 , wg T huna 30] zgodność dla fosforu w yno­

siła 71, a dla potasu 63%. W edług innych zestaw ień ta zgodność była

daleko większa. Są jed n ak i tak ie zestaw ienia, w któ ry ch nie znaleziono

zgodności m iędzy w y n ik am i oznaczeń lab o ra to ry jn y c h i dośw iadczeń po­

lowych. B rak w yraźnego zw iązku należałoby przypisać dynam iczności

zasobów fosforu i potasu w glebie, ale przede w szystkim zm ienności

działania odpow iednich nawozów uw arunkow anego inn ym i czyn nik am i

w zrostu roślin. W ażny jest rów nież m om ent podkreślan y przez A t a n a -

s i u, że zasobność gleby jest zazw yczaj określana dla w arstw y ornej,

gdy tym czasem w dośw iadczeniu polowym rośliny w yk o rzy stu ją rów nież

głębsze w arstw y. P orów nanie m etody E gnera z dośw iadczeniam i polo-

w ym i m usi być prow adzone szczególnie ostrożnie. Pam iętać trzeb a, że

w ynik dośw iadczenia polowego zależy nie ty lk o od zaopatrzenia roślin

w fosfor i potas, ale rów nież od w szystkich innych czynników w eg eta­

cyjnych, w któ ry ch na czoło w y b ija się nie tylko ogólna zaw ar­

tość składników m in eralnych , ale tak samo woda, pow ietrze i te m p e ra ­

tura. Jednoroczne dośw iadczenie polowe przeprow adzone z jed n ą tylko

daw ką fosforu lub potasu nie może być po dstaw ą do oceny trafności

m etody Egnera [27, 30, 32, 16].

W Polsce m etoda m leczanow a E gnera w m odyfikacji R iehm a została

p rzy ję ta do system atycznych b adań glebow ych, podjętych przez stacje

chem iczno-rolnicze w ram ach akcji ogólnopaństw ow ej,

obejm ującej

w szystkie użytk i rolne na tere n ie k ra ju [14, 10, 31]. Z tego pow odu jest

w skazane przytoczyć posiadane m ate ria ły na te m a t porów nania tej m

e-Porównanie metod Egnera i Neubauera

399

lody m iędzy innym i z m etodą N eu bau era oraz z w ynikam i dośw iadczeń

połowych, przeprow adzonych jednocześnie. Takim m ateriałem rozporzą­

dza pole dośw iadczalne w S kierniew icach z długoletnich dośw iadczeń

polowych.

BADANIA WŁASNE

Na polu dośw iadczalnym w Skierniew icach przeprow adzono k ilk a

se rii doświadczeń, w k tó ry ch poszczególne k om binacje nawozowe są po­

w tarzan e od przeszło dw udziestu lat. Nie ulega w ątpliw ości, że poszcze­

gólne kom binacje m usiały w różny sposób w płynąć na zasobność gleby

w zależności od rod zaju naw ożenia. We w szystkich tych dośw iadczeniach

plan naw ożenia był jednakow y, a m ianow icie:

— kom binacja k o n tro ln a — zerow a,

— p ełne naw ożenie z w apnem CaN PK ,

— pełne naw ożenie bez w ap n a NPK,

— pełne naw ożenie bez azotu PK ,

— pełne naw ożenie bez potasu PN,

— pełne naw ożenie bez fosforu KN.

Corocznie naw ożenie w ynosiło 30 kg P

2

O

5

, 60 kg K

2

O i 30 kg N na ha.

Bez w ątp ienia tak ie naw ożenie pow inno się było przyczynić do je d ­

nostronnego w yczerpania gleby z poszczególnych składników p okarm o­

wych. K om binacja KN nie o trzym u jąca od la t dw udziestu żadnego n a ­

w ożenia fosforow ego pow inna w ykazać daleko m niejszą zaw artość fo­

sforu niż kom binacja N PK , przy czym zaw artość fosforu na glebie w te j

kom b inacji nawozowej pow inna być m niej w ięcej tak a ja k na poletku

zerow ym , k tó re też przecież nie otrzym yw ało fosforu. Podobnie kom bi­

nacja NP, jako pozbaw iona od szeregu la t potasu, pow inna w ykazać d a ­

leko m niejszą zaw artość potasu niż k o m binacja z pełnym naw ożeniem

NPK. I znów zaw artość potasu w k o m bin acji P N pow inna być m n iej w ię­

cej tak a jak na kom bin acji zerow ej. A by b a rd z iej uw ypuklić w yczerpanie

się gleby z poszczególnych składników , przeprow adziliśm y te dośw iad­

czenia na polach:

— nie naw ożonych obornikiem i w płodozm ianie pozbaw ionym roślin

m otylkow ych,

— na polach, k tó re rów nież nie b y ły nawożone obornikiem , ale co

trzeci rok b yły na nich u p raw ian e rośliny m otylkow e,

— na polach, k tó re by ły prow adzone w płodozm ianie czteropolow ym ,

przy czym na polach ty ch był stosow any co c ztery lata obornik oraz co

cztery lata upraw iano rośliny m otylkow e (płodozm ian norfolski),

— na polach, na k tó ry c h nie był stosow any płodozm ian i stale było

up raw ian e żyto (tzw. żyto wieczne).

400

M. Górski, I. Dąbrowska

METODYKA BADAŃ

Próbki gleby pobierano z każdego p oletka [

8

, 10], którego w ielkość

w ynosiła przew ażnie 50 m 2. W zdłuż poletka w ycinano rządek roślin i po

obu stro n ach tego rządka pobierano p róbki sp ecjaln y m św idrem E gnera.

50 tak ich próbek indy w id u alny ch stanow iło tzw. próbkę m ieszaną, k tó ra

służyła do przeprow adzania oznaczeń. W te n sposób pobrana próbka

była przesiew ana przez sito 2 m m. W idzim y więc, że próbki zostały po­

brane bardzo staran n ie.

We w szystkich p ob ranych próbkach (ogółem 243) był oznaczony fo­

sfor i potas m etodą E g n e r a [29] i m etodą N e u b a u e r a [20],

a oprócz tego oznaczono rów nież pH gleby w chlorku potasow ym i w wo­

dzie. Na podstaw ie ty ch oznaczeń m ożna było, posiłkując się liczbam i

gran iczny m i dla om aw ianych m etod, zaliczyć gleby do gleb o stan ie za­

sobności niedostatecznym , m iern y m i dobrym . Te liczby graniczne dla

m etody E gnera i N eu bauera um ieszczone są w tabl. la.

T a b l i c e l a Oceńa z a so b n o śc i g le b y

E v a lu a ti o n of s o i l n u t r i e n t s t a t u s Metoda Egnera - E gn e r' s method

Stan za s o b n o ś c i

g l e b y

P20^ mg/ 100 g K-20 mg/1 0 0 g

przy pH UC1) - at pH UC1) S t a t u s

< 5 , 5 5 , 6 - 6 , 0 6 , 1- 6 ,5 > 6 ,6 < 5 , 0 5 , 1- 6 ,0 6 , 1- 7 ,0 > 7 , 0

II I n i e d o s t a t e c z n y_inadequate < 3 , 5 < 4 , 0 < 4 , 5 < 5 , 0 < 1 0 ,0 < 9 , 1 < 8 ,0 < 7 , 0 II mierny_{f a i r} 3 , 6 - 7 , 0 4 , 1 - 8 , 0 4 , 6 - 9 , 0 5 , 1- 1 0 ,0 10 , 0- 2 0 ,0 9 , 1 - 1 8 , 0 8 , 1- 1 6 ,0 7 , 1 - 1 4 , 0

I dobry_good > 7 , 0 > 8 ,0 > 9 , 0 > 1 0 ,0 > 2 0 ,0 > 1 8 , 0 > 1 6 ,0 > 1 4 , 0

Metoda Neubauera - Ne ubauer's method

I I I n i e d o s t a t e c z n y_inadequate < 4 < 15

11 mie rny f a i r 4 - 7 15 - 26

1 dobry_good > 7 > 26

Aby unik nąć um ieszczania w yników analiz każdej próbki, podano

w tabelach śred n ią dla każdej ko m b in acji naw ozow ej. Ta średnia w za­

leżności od ilości pow tórzeń jest śred n ią trzech lub pięciu analiz w zależ­

ności od przeprow adzonego dośw iadczenia.

Porównanie metod Egnera i Neubauera

401

W szystkie w yn ik i są opracow ane staty sty cznie. W każdej tab eli z n a j­

d u jem y obliczony błąd różnicy oraz przedział ufności dla dwóch w spół­

czynników ufności, a m ianow icie 0,05 i 0,01.

Obliczono rów nież zaw artość P

2

O

5

i K

2

O w liczbach w zględnych,

p rzy jm u ją c dla każdego pow tórzenia za

100

najw yższą uzyskaną w artość.

Ś rednie ty ch w artości w zględnych w yrażono w stosunku do tak iej sam ej

śred n iej z kom binacji O lub Ca. W yniki obliczeń zamieszczono w odpo­

w iednich tabelach w o statniej rubry ce.

WYNIKI OTRZYMANE METODĄ EGNERA I NEUBAUERA

W PORÓWNANIU DO DOŚWIADCZENIA

POLOWEGO

W I E L O L E T N I E D O Ś W I A D C Z E N I A Z R Ó Ż N Y M N A W O Ż E N I E M M I N E R A L N Y M B E Z N A W O Ż E N I A O B O R N I K I E M I B E Z U P R A W Y R O Ś L I N M O T Y L K O W Y C H

Dośw iadczenia te dzielą się na:

g r u p ę a — w k tó re j azot był d aw any w postaci sa le try sodowej

(pola Ai, A

jh

, ^4jv),

g r u p ę b — w k tó re j azot był dan y w postaci siarczanu am onu

(pola A p-i, A p-j

1

Ay-m),

g r u p ę с — w której w szystkie kom binacje z w y jątk iem jednej

b yły zw apnow ane (pola A y , Ayj).

G r u p a a. W tablicy 1 um ieszczone są w yniki dotyczące zaw artości

fosforu oznaczonego za pomocą m etody E gnera i za pomocą m etody N eu­

b auera, w tabl. 2 w y n ik i dotyczące potasu oznaczonego m etodą E gnera

i m etodą N eubauera, w tab l 3 w yniki dotyczące oznaczenia pH w wodzie,

w tabl. 4 plon owsa, pszenicy i ziem niaków .

Z tablicy 1 w idzim y, że na w szystkich trzech pasach zaw artość zna­

lezionego fosforu m etodą E gnera jest zawsze n ajm niejsza na kom bi­

nacji KN (bez fosforu) i na kom bin acji 0, co jest zrozum iałe z tego po­

wodu, że przecież obie te kom binacje nie otrzym yw ały fosforu. Z aw ar­

tość fosforu na ty ch dw u kom binacjach jest ta k m ała, że gleby te trzeb a

zaliczyć do gleb w ym agających naw ożenia fosforem , a więc do g ru p y III,

k tó re j sta n zasobności jest niedostateczny. W szystkie kom binacje, któ re

o trzym y w ały naw ożenie fosforowe, m ożna zaliczyć do gleb średnio zao­

patrzon y ch w fosfor. Je d y n ie tylko k om binacja na p ełn y m naw ożeniu

z w apnem w skutek grom adzenia się fosforu pod w pływ em w apnow ania

w ykazu je tak dużo fosforu, że należy ją zaliczyć do gleb dobrze zaopa­

trzo nych w fosfor — g rup a I.

T a b l i c a 1 Wpływ w i e l o l e t n i e g o nawożenia na za w artość łatwo pr z ysw aja ln eg o *2^5* g l e b i e na pol ac h n ie wapnowanych, n ie nawożonych obornikiem,

przy nawożeniu azotowym w p o s t a c i NaNO^, zmianowaniu dowolnym bez uprawy r o ś l i n motylkowych I n f lu e n c e o f lo n g - t im e f e r t i l i z a t i o n on c o n t e n t o f a v a i l a b l e P2^5 iD s o ^ not not manured f o r 20 y e a r s

(N in the form o f sodium n i t r a t e ) a r b i t r a r y crop r o t a t i o n wi th ou t p a p i l i o n a c e a e

Pol e - F i e l d Aj Po le - F i e l d Ащ Pole - F i e l d Ajy

Śre dni a zawart ość Mean co n te n t P2O5 Zawartość Kombinacje nawozowe F e r t i l i z i n g combination _pH(KCl) p205 mg/1 0 0 g Ocena * z a s o b n o ś c i g l e b y Estimated phosphate s t a t u s pH(KCl) P2°5 mg/1 0 0 g Ocena z a s o b n o ś c i g le b y Est imat ed phosphate s t a t u s pH(KClJ mg/1 0 0 g Ocena z a so b n o śc i g l e b y Est imated phosphate s t a t u s Content p2 05 w l i c z b a c h względnych in r e l a t i v e f i g u r e s Dane otrzymane met. Egnera - H e s u lt s o bt ai ne d by Egner’ s method

0 - No f e r t i l i z e r s CaNPK NPK PK PN KN 4 , 4 6 . 3 4 , 6 4 . 3 4 . 4 4 . 5 2 , 4 1 0 ,1 6 ,0 6 . 7 6 ,6 1. 7 I I I I II 11 11 I I I 4 . 2 5 , 5 4 , 7 4 . 2 4 . 3 3 , 0 3 , 5 9 . 9 6 ,8 7 .9 7, 3 3 , 0 I I I 1 11 I I I I I 4 . 0 6 .1 4 , 2 3 , 9 4 . 0 4 . 0 3 , 7 1 1 ,2 8 . 9 1 0 ,0 1 0 ,1 3 . 9 11 I I 1 I II 3 . 2 1 0 ,4 7 . 2 8 .2 8 ,0 2 , 9 100 313 216 247 241 106 Śr ed ni błąd r ó ż n ic y Lie an e r r o r o f d i f f e r e n c e P r z e d z i a ł u f n o ś c i Confidence i n t e r v a l P z P - 0 ,0 5P - 0 , 0 1 0 , 4 5 0 , 9 8 1 , 3 7 0 , 3 1 0 ,6 8 0, 9 5 0 , 4 1 0 , 8 9 1,25 Dane otrzymane met. Neubauera - R e s u l t s o b t a in e d by Neubauer’ s method

0 - No f e r t i l i z e r s CaNPK NPK PK PN KN jak wyżej same as above 0 ,8 4 . 3 3 . 4 3 . 2 3 . 2 0 , 4 I I I II I I I I I I I II I I I jak wyżej same as above 1 ,1 6 ,8 3 . 8 3 , 2 2 . 9 2 ,5 I I I II I I I I I I I I I I I I jak wyżej same as above 1 ,1 4 , 2 5 . 0 4 , 9 3 , 6 1 .0 I I I II 11 11 I I I I I I 1 .0 5 . 1 4 . 1 3 , 8 3 . 2 1 .3 100 479 400 379 321 116 Śre dni błąd r ó żn ic y Uс an e rr o r o f d i f f e r e n c e r P r z e d z i a ł u f n o ś c i Confidence i n t e r v a l ^ P - 0 ,0 5 P - 0 ,0 1 0 , 8 2 1 ,7 8 2 , 4 9 0 , 9 6 2 , 0 9 2 , 9 3 0 , 4 7 1 ,0 2 1, 4 3

• Gleba: I - zasobna, II - śr e d n io zasobna, I I I - uboga w łatwo pr zy swajalny P2S * w7 ma6 a j^ ca k o n i e c z n i e nawożenia fosfo ro weg o S o i l : 1 - r i c h . I l - f a i r , I I I - poor in e a s i l y a v a i l a b l e phosphorus ( t h e l a t t e r s o i l in urgent need o f ph osp ho ri c f e r t i l i z a t i o n )

T a b l i c a

2

przy nawożeniu azotowym w p o s t a c i NaNOj, zmianoweniu dowolnym* bez uprawy r o ś l i n motylkowych I n fl u e n c e o f lo n g - ti m e f e r t i l i z a t i o n on c o n te n t o f a v a i l a b l e K20 in s o i l not limed, not manured fo r 20 y e a r s

(N in the form o f sodium n i t r a t e ) , e r b i t r a r y crop r o t a t i o n w ith ou t p o p i l i o n a c e a e

Pol e - F i e l d Aj Po le - F i e l d Aj j j Po le .- F i e l d j y _{Średn ia} zawartość Uean c o nt e nt

V

0 - No f e r t i l i z e r s 2 ,8 III 6 ,6 111 4 , 7 100 CaNPK 5 , 8 I II 1 0 ,6 II 8 ,2 177 NPK 4 , 8 111 1 0 ,0 111 7 ,4 158 FK 7 Д II I 1 1 ,6 II 9 , 3 202 FN 2 ,6 I I I 6 ,1 I I I 4 , 4 92 KN 5 , 3 I II 1 0 ,2 II 7 , 7 165 Ś re dn i błąd r ó żn ic y Uean er r o r o f d i f f e r e n c e и 0 , 7 8 0 ,6 8 P r z e d z i a ł u f n o ś c i . Р - 0 , 05 Confidence i n t e r v a l ^ P - 0 ,0 1 1, 7 0 2 ,3 8 2 , 0 81, 4 8

Dane otrzymane met. Neubauera - R e s u l t s ob ta in ed by Neubauer*s method

0 - No f e r t i l i z e r s 1 ,6 I II 3 , 5 I I I 1 , 9 I I I 2 , 3 100 CaNPK 6 ,6 I I I 9 , 9 I I I 5 , 2 I I I 7 , 2 304 NPK 4 , 6 III 7 , 4 I I I 6 ,0 I I I 6 ,0 256 PK 7, 7 I II 9 , 0 III 7, 3 I I I 8 ,0 341 FN 1,4 II I 3 , 2 111 2 , 1 I I I 2 , 3 93 KN 4 , 6 I II 6 ,1 I I I 5 , 8 I I I 5 , 5 237 bre dni błąd r óż n ic y Uean er r or o f d i f f e r e n c e ** 1 ,0 1 1 ,1 0 0 ,6 8 P r z e d z i a ł u f n o ś c i Confidence i n t e r v a l P - 0 , 0 1 2 ,2 0 3 , 0 8 2 ,4 0 3 ,3 6 1 , 4 82, 0 7

* Gleba: 1 - zaapbna, Ц - ś r e d n io zasobna, I I I - uboga w łatwo dostępny K^O, wymagająca k o n i e c z n i e nawożenia potasowego S o i l : 1 - r i c h , 11 - f a i r , I I I - poor in e a s i l y a v a i l a b l e pot ass ium (t h e l a t t e r s o i l in urgent meed o f p o t a s s i e f e r t i l i z a t i o n )

P

o

ró

w

n

a

n

ie

m

et

od

E

gn

er

a

i

N

eu

ba

ue

r

a

404

M. Górski, I. Dąbrowska

W idzim y więc, że m etoda E gnera d aje d obrą możliwość stw ierdzenia

nie tylk o w yczerpania gleby z fosforu, ale rów nież nagrom adzenia się

fosforu przez d ług oletnie naw ożenie.

W m etodzie N eub au era w idzim y, że najniższa zaw artość fosforu w y ­

stęp u je rów nież w kom b in acji bez fosforu i pozwala ocenić ją jako po­

trz e b u ją c ą naw ożenia fosforowego.

T a b l i c a 3 Wpływ w i e l o l e t n i e g o nawożenia na odczyn g l e b y (.pH w H20 ) na polac h n ie wapnowanych, n i e nawożonych obornikiem, przy nawożeniu azotowym w p o s t a c i NaNO*. zmianowaniu dowolnym,

bez uprawy r o ś l i n motylkowych

I n f lu e n c e o f lo n g - ti m e f e r t i l i z a t i o n on s o i l r e a c t i o n on f i e l d s not limed, not manured f o r 20 y e a r s С N in the form o f sodium n i t r a t e ) , a r b it r a r y crop r o t a t i o n

without p a p i l i o n a c e a e Kombinacje nawozowe F e r t i l i z i n g combination Po le - F i e l d Aj P o l e - F i e l d A_IV Śre dni e ze w sz y s tk ic h powtórzeh Mean valu e from a l l r é p l i c a t i o n s powtórz enie -■ r e p l i c a t i o n po w tór ze nie -• r e p l i c a t i o n

1 2 3 A 1 2 3 4 0-No f e r t i l i z e r s 5 . 7 5 . 5 5 . 7 5 , 3 5 . 4 4 , 7 5 . 1 4 , 6 5 , 2 CaNPK 7.3 7,4 7.5 6 , 7 6 , 4 7 .3 7 , 1 MPK 5 , 1 5 , 4 5 . 4 5 , 4 4 , 9 5 . 5 5 . 3 PK 5 , 3 5 , 4 5 . 0 4 , 7 . 5 , 2 4 . 8 5 , 1 FH 5 . 6 6 ,1 5 , 3 4 , 1 5 , 1 5 , 3 5 , 2 KN 5 , 7 6 ,0 5 , 3 4 , 4 5 , 1 4 , a 5 . 2

Obie m etody więc — E gnera i N eu b auera — d ają podobne w yniki,

z ty m że liczby graniczne m etody Egnera są może właściwsze niż liczby

graniczne m etody N eubauera.

R ozp atrując w yn ik i tabl.

2

, w k tó re j z n a jd u ją się dane an alityczn e

dotyczące potasu, w idzim y, że n ajm n iejsza zaw artość potasu zarów no

w m etodzie E gnera, jak i N eub auera z n a jd u je się w glebie na kom binacji

bezpotasow ej i na kom b inacji zerow ej. Na kom binacjach naw ożonych

potasem zaw artość potasu jest większa, p rzy czym przy stosow aniu m e­

tody E gnera m niej więcej dw a razy większa, a przy m etodzie N eu bau­

era do trzech razy większa. I tu ta j więc m etoda N eub auera zgadza się

z m etodą Egnera.

W tab licy 3 um ieszczono pom iary pH w wodzie nie tylko dla każdej

kom binacji, ale rów nież z każdego pow tórzenia. P om iary te świadczą

Porównanie metod Egnera i Neubauera

405

o tym , że naw ożenie azotem , fosforem i potasem nie m a w pływ u na pH

gleby oraz w skazują jeszcze i na to, że przy popraw nym pobran iu próbki

pom iary te w yk azu ją dużą zgodność. Oczywiście, że na polach w apno­

w anych (w apnow anie odbyw ało się ty lk o co cztery lata) w płynęło ono

bardzo w yraźnie na podw yższenie pH aż do odczynu obojętnego, średnio

do 7,1.

T a b l i c a <

Wpływ w i e l o l e t n i e g o nawożenia na plony owsa, p s z e n ic y ozimej i ziemniaków na polac h Aj, Ajy i Ajj j

In f l u e n c e o f lo n g - ti m e f e r t i l i z a t i o n on y i e l d o f o a t s , wint er wheat and p o t a t o e s on f i e l d Aj, Ajy end Aj j j Kombinacje nawozowe F e r t i l i z i n g combination Owies . _A- Oats I P s z e n i c a ozima-Winter wheat IV Ziemniaki - Po ta to e s

Аш

s ee d s słomastraw z iarno s ee ds słomastraw

0-No f e r t i l i z e r s 1 2 ,0 1 2 ,6 5 , 4 8 ,6 79 ,8 CaKPK 24 , 5 2 5, 3 2 4, 8 3 9 , 9 1 5 5, 2 NPK 2 3 , 9 2 4 ,5 2 2 ,6 3 6 ,8 159 ,8 PK 13, 5 14 ,4 9 ,5 1 5 ,2 11 6, 0 PN 22, 4 2 2, 5 11 ,3 19,4 10 3, 0 KM 2 1 ,8 1 9 ,6 10, 5 1 7 ,0 147,4 Średni błi^d r óż n ic y Mean e r i o r o f d i f f e r e n c e 0 , 5 4

1,06

W tab licy 4 um ieszczone są w yniki dośw iadczeń polowych o trzym an e

w badan y m roku. Plon owsa w ykazu je isto tn e różnice spow odow ane b ra ­

kiem fosforu i potasu. Poniew aż różnice te są istotne, należy więc uznać

zgodność zarów no m etody Egnera, jak i N eu b auera z w ynikiem dośw iad­

czenia polowego przeprow adzanego z owsem. W yniki dośw iadczenia

z pszenicą w ykazują w ielkie zw yżki spow odow ane zarów no przez naw o­

zy fosforowe, jak i potasow e, co jest zgodne z w ynikam i o trzy m an ym i

m etodam i E gnera i N eubauera. Zw yżki plonów pszenicy są bez porów ­

n ania w iększe niż owsa. Z tego m ożna by przypuszczać, że dośw iadczenia

dla spraw dzenia liczb g ranicznych pow inny być przeprow adzane raczej

z pszenicą niż z owsem. Z n a jd u je to potw ierdzenie w ogólnej opinii, że

400

M. Górski, I. Dąbrowska

owies posiada daleko w iększe zdolności w ykorzystyw ania zarów no fo­

sforu, jak i potasu i dlatego nie n adaje się do stw ierd zan ia b rak u ty ch

składników . Z tego powodu należy zwrócić szczególną uw agę na do­

św iadczenia w ykonane z ziem niakam i. Z dośw iadczenia tego w idzim y, że

ziem niaki w m yśl w yników m etod E gnera i N eu b au era pow inny reago­

wać na potas i fosfor, a w rzeczyw istości rea g u ją ty lko na potas, różnica

zaś na korzyść naw ożenia fosforowego z n a jd u je się w granicach p rze ­

działu ufności.

G r u p a b. P rzechodzim y teraz do om ów ienia dośw iadczeń p rzep ro ­

w adzonych w takich sam ych w aru n k ach jak poprzednie dośw iadczenia

z ty m tylko, że w dośw iadczeniach tych zam iast sa le try sodowej był sto ­

sow any siarczan am onu, k tó ry mógł w płynąć jako nawóz fizjologicznie

kw aśny na w ykorzystanie i grom adzenie zarów no nawozów fosforow ych,

jak i potasow ych.

W tablicy 5 z n a jd u ją się oznaczenia fosforu m etodam i E gnera i N eu­

bauera. W idzim y tu ta j zgodnie z poprzednim i dośw iadczeniam i, że za

pomocą obu m etod n ajm n iejsza zaw artość fosforu została w ykazana na

k om binacji bezfosforow ej i zerow ej. Jednocześnie stw ierdzam y, że na

w szystkich kom binacjach, w k tó ry c h w ystępow ało naw ożenie fosforowe,

zaw artość fosforu jest m n iej w ięcej jednakow a, z ty m że najw yższa jest

na kom bin acji z w apnem . W szystkie więc te w yniki są zgodne z w y n i­

kam i otrzym anym i w poprzedniej grupie doświadczeń, gdzie azot był sto­

sow any w postaci saletry sodowej. Fizjologicznie kw aśne naw ożenie nie

zm ieniało obrazu zaw artości fosforu w poszczególnych kom binacjach n a ­

wozowych.

W tab licy

6

um ieszczone są dane dotyczące potasu oznaczonego m e­

todam i Egnera i N eubauera. Trzeba przyznać, że chociaż obie m etody

w ykazują n ajm niejszą zaw artość potasu w glebie na kom binacji bezpo-

tasow ej, to jed nak m etoda N eubau era w ykazuje w iększą czułość niż m e­

toda E gnera, co widać z zam ieszczonych w tablicy liczb w zględnych.

Daleko ciekawsze są w yniki plonów o trzy m an y ch na poszczególnych

polach. P lony te są um ieszczone w tabl. 7. M am y tu w yraźną zgodność

d anych o trzy m an y ch m etodą E gnera z w y n ik am i dośw iadczenia polo-

wego z owsem, pszenicą i ziem niakam i, przy czym działanie nawozów

fosforow ych i potasow ych, chociaż n ajzu p ełn iej w yraźne, jest większe na

pszenicy niż na owsie; na ziem niakach znów, jak w poprzednim dośw iad­

czeniu, istotne różnice otrzym ano ty lk o na potasie. U tw ierdza nas to

w przekonaniu, że w badaniach nad liczbam i g ranicznym i przy stosow a­

niu obu m etod pow inniśm y posługiw ać się roślinam i czułym i na to n a ­

wożenie.

T a b l i c a 5 Wpływ w i e l o l e t n i e g o nawożenia na zawartość łatwo przysw aja lne go w g l e b i e na po lac h n i e wapnowanych n i e nawożonych obornikiem,

przy nawożenia azotowym w p o s t a c i zmianowaniu dowolnym, bez uprawy r o ś l i n motylkowych I n f l u e n c e o f l o n g - ti m e f e r t i l i z a t i o n on c o n te n t o f a v a i l a b l e Р20^ in s o i l not li m e d ,n o t manured f o r 20 y e a r s

(N in the form of ammonium s u l p h a t e ) a r b i t r a r y crop r o t a t i o n w ith ou t p a p il io n a c e a e

P o l e - F i e l d Po le - F i e l d P ol e - F i e l d Aw n

Śre dnia ZawartoédContent Kombinacje nawozowe F e r t i l i z i n g combination pHlKCl) ^2°5 mg/1 0 0 g Ocena z a s o b n o ś c i gl e b y Est imated phosphate s t a t u s pH(KCl) PA mg/1 0 0 g Ocena z a so b n oś c i g l e b y Estimated phosphate s t a t u s pHUClJ p205 mg/1 0 0 g Ocena z a s o b n o ś c i g le b y Estimated phosphate s t a t u s za wartość Mean c o n te n t P2°5 *2 °5 w l i c z b a c h względnych i n r e l a t i v e f i g u r e s

Dane otrzymane met. Egnera - R e s u l t s ob t a in e d by Egner»s method 0 - No f e r t i l i z e r s CaNPK NPK PK PN KU 4 , 0 5 . 6 3 . 9 3 . 9 3 . 7 3 . 7 2.4 7 , 2 6 , 7 6 .4 7 ,6 2 , 9 I I I 11 II 11 I I I I 4 . 4 5 . 5 4 . 3 4 . 3 4 , 1 4 , 0 1 ,8 5 , 6 4 , 1 4 , 3 4 , 0 1 ,8 I II II II 11 11 I I I 4 , 2 5 , 6 3 , 9 4 , 0 3 . 8 3 . 8 1 ,8 5 , 8 5 , 3 6 ,0 6 , 5 2 ,1 I I I II 11 11 11 I I I 2 ,0 6 ,2 5 . 3 5 , 6 6 ,0 2 . 3 100 317 265 279 297 114 Śr ed ni błąd r ó żn ic y Mean e r r o r o f d i f f e r e n c e ^ P r z e d z i a ł u f n o ś c i t Confidence i n t e r v a l P P - 0 , 01P - 0 , 05 0 ,8 6

m

Ы

P

o

ró

w

n

a

n

ie

m

et

od

E

gn

er

a

i

Ne

ub

a

u

e

r

a

Wpływ w i e l o l e t n i e g o nawożenia na za wartość łatwo dostępnego KgO w g l e b i e na polach n ie wapnowanych, n i e nawożonych obornikiem» przy nawożenia azotowym w p o s t a c i (NH^^SO^.zmianowaniu dowolnym, bez uprawy r o ś l i n motylkowych

I n fl u e n c e of lo n g - ti m e f e r t i l i z a t i o n on c o n te n t o f a v a i l a b l e K20 in s o i l not limed, not manured fo r 20 y e a rs (N in the form o f ammonium s u l p h a t e ) a r b i t r a r y crop r o t a t i o n w ithout p a p i l i o n a c e a e

T a b l i c e 6

Pol e - F i e l d Ap_j Pol e - F i e l d Po le - F i e l d AF_ I n _Średnia Zawartość

Content o f k2o * li c z b a c h względnych in r e l a t i v e f i g u r e s Kombinacje nawozowe F e r t i l i z i n g combination k2o mg/1 0 0 g Ocena z as ob no śc i gle by Estimated potassium s t a t u s k2o mg/1 0 0 g Ocena z a so b n o śc i g le b y Estimated potassium s t a t u s k2o mg/1 0 0 g Ocena z as o b n o śc i g le b y Es timeted potassium s t a t u s zawartoai* Llean c o n te n t K?0

Dane otrzymane met Egnera - R e s u l t s ob t a in e d by Egner’ s method

0 - No f e r t i l i z e r s 7 , 0 III 5 , 9 III 6 , 3 I I I 6 , 5 100 CaNPX 9 , 9 II 8 ,2 III 1 0 ,1 II 9 , 4 145 NPK 9 , 8 III 10,3 II 9 , 7 III 9 , 9 153 PK 10,3 II 1 1 ,8 II 11,5 II 1 1 ,2 172 FN 5 , 3 I I I 6 ,1 II I 6 ,6 I II 6 ,0 91 О 9 , 2 III 9 , 6 I I I 9 , 8 I I I 9 , 5 147 Śr ed ni błąd r óż n ic y Mean e r r o r o f d i f f e r e n c e и 0 ,6 2 0 , 5 5 0 , 7 0 P r z e d z i a ł u f n o ś c i a t P-0,OS Confidence i n t e r v a l P - 0, 01

ł:8

Dane otrzymane met. Neubauera - R e s u l t s o bt a in e d by Neubauer’ s method

0 - No f e r t i l i z e r s 0 , 9 I II 3 , 5 II I 2 ,5 III 2 ,2 100

CaNPK 5 , 0 II I 6 , 7 I II 8 , 4 I II 6 , 7 270

NPK 6 ,2 III 7 ,2 II I 8 ,0 III 7,2 293

PK 7,8 III 8 , 5 III 8 , 5 III 8 , 3 337

PR 1 ,2 III 3, 7 III 3, 7 III 2 , 9 118

KN 8 ,? III 7, 7 II I 7,5 III 8 ,0 315 Średni błąd r ó ż n i c y д Mean e r r o r o f d i f f e r e n c e ^ 1,73 1,20 0 , 9 3 P r z e d z i a ł u f n o ś c i n+ P - 0 ,0 5 Confidence i n t e r v a l ^ P- 0 ,0 1 3 , 7 75 , 2 8 2 ,6 1 3 , 6 7 2 , 0 32 , 8 4 * Zob. t a b l . 2

Tibbie ?

40

8

M

.

G

ó

rs

k

i,

I.

D

ą

b

r

o

w

sk

a

Porównanie metod Egnera i Neubauera

409

T a b l i c e 7

Wpływ w i e l o l e t n i e g o nawożenia na plony owsa, ps z en ic y ozimej i ziemniaków na polach Ap_j, i ^ F -I l

I n f lu e n c e o f lo n g - ti m e f e r t i l i z a t i o n on y i e l d o f o a t s , wint er wheat and p o t a to e s on f i e l d Ap j , Ap and Ap Kombinacje O w ie s, -F Oats - I

P s z e n ic a o z ima- ïïi nt er wheat AF - I1 I Ziemnieki - P o t a to e s AK-I1 plon klebów y i e l d o f po ta to tubers q/ha nawozowe F e r t i l i z i n g combination

plon p o w ie tr z n ie suchej masy /. y i e l d of a i r dry matter Ч/Па zia rno

s ee d s słomastraw z iar nos ee ds słomastraw

0-No f e r t i l i z e r s 8 , 5 9 . 8 9 . 7 17.4 91 ,8 С a NPK 20 ,3 20 ,6 19.8 3 3. 6 168,4 NPK 17,2 16,8 15.5 28 ,6 154,8 PK 11 .9 12,4 12, 2 19,9 113,4 PN 14 ,0 12, 9 10, 6 19,6 114, С KN 14, 7 13,3 7,9 15, 0 137,8 àr ed ni błąd r ó ż n ic y Mean er r or o f d i f f e r e n c e 1,70 1, 46 2 ,1 8 3 , 1 6 7,80 P r z e d z i a ł Confidence P' 0 ' 0 5 i n t e r v a l 3. 70 3 ,1 8 4 , 7 5 6 , 8 9 17 ,0 0

G r u p a с. Z kolei przechodzim y do doświadczeń, w k tó ry ch cały

pas był zw apnow any (z w y jątk iem kom binacji NPK), gdzie naw ożenie

azotow e stosow ano w postaci sa le try sodowej. W yniki tych oznaczeń

dotyczące fosforu oznaczonego m etodą E gnera i N eubauera są um ieszczo­

ne w tabl.

8

. O kazuje się, że najniższa zaw artość fosforu oznaczonego

m etodą E gnera jest w glebie na kom b inacji bez fosforu i na kom binacji

ty lko zw apnow anej. W szędzie tam , gdzie był stosow any fosfor, w artości

E gnera są wyższe. W apnow anie sprzy jało grom adzeniu się fosforu, gdyż

zaw artość jego w glebie na k om binacji zw apnow anej była większa niż

na k o m b in acji N P K bez w apna.

Fosfor oznaczony m etodą N eu b au era

daje ta k samo najniższe w artości w k om binacji bez ioc-foru, ale nio u w i­

docznił się tu tak w y raźn ie w pływ w apnow ania na grom adzenie się

fosforu, jak przy stosow aniu m etody E gnera.

Zaw artość potasu (tabl. 9) jest n ajm n iejsza w glebie na k om binacji

bezpotasow ej i na kom b inacji zerow ej i to zgodnie w edług obu m etod.

Ogólnie biorąc, w apnow anie nie odbiło się na liczbach otrzy m an y ch dla

potasu.

Wpływ w i e l o l e t n i e g o nawożenia na za w artość łatwo pr z ysw aja ln eg o w g l e b i e na po la ch wapnowanych, ni e nawożonych obornikiem, przy nawożeniu azotowym w p o s t a c i NaNO^, zmianowemu dowolnym bez uprawy r o ś l i n motylkowych

I n f l u e n c e o f l o n g - t i a e f e r t i l i z a t i o n on c o n t e n t of a v a i l a b l e in limed s o i l , not manured fo r 20 ye a rs ' (N in the form o f sodium n i t r a t e ) , a r b i t r a r y crop r o t a t i o n w ithout p a p i l i o n a c e a e

T a b l i c a

8

Kombinacje nawozowe F e r t i l i z i n g comb ina tion

Po le - F i e l d Ay _{Po le - F i e l d Ayj} Śre dni a zawartośd Uean co n t e n t P2°5 Zawartośd Content of P2° 5 w l i c z b a o h względnych in r e l a t i v e f i g u r e s pH UCL) P2°5 mg/100 g Ocena za s o b n o ś c i g le b y Est im ate d phosphate s t a t u s ph UC1)

РЛ

Ca CaNPK NFK CaPK CaPN CaO 3 . 8 6 , 2 4 , 4 3 , 6 3 . 8 6 , 1 3 . 8 1 0 , 0 7 ,6 9 . 9 1 0 ,2 3 , 8 III 1 I 1 1 III 3 . 9 6 . 3 4 , 7 3 . 3 6 , 0 3 . 9 3 , 8 9 , 3 7 .2 9 , 7 1 0 ,0 2 .3 III II I 1 1 III 3 . 3 9 . 7 7.4 9 . 8 1C, 1 3 , 2 100 314 238 317 324 103 è r e d n i błąd r ó ż n ic y Mean e r r o r o f d i f f e r e n c e p P r z e d z i a ł u f n o ś c i P - 0 , 03 Co nfi den ce i n t e r v a l Я* P - 0, 0 1 0 , 3 4 1 , 1 8 1,65 0 , 9 6 2 , 0 9 2 ,9 3

Cane otrzymane met. Neubauera - R e s u l t s o b t e in e d by Neubauer*s method Ca CaNPK NPK CaPK CaPN CaKN jak wyżej saine as above 1.3 4 . 2 3 , 9 4 , 1 3.3 1.3 III II III II I II III jaX wyżej same as above 2 , 6 3 , 2 2 , 8 3 . 0 3 , 6 2. 1 III II III 11 III 111 1 ,9 4 . 7 3 .3 4 . 3 3 .3 1.7 100 236 172 228 177 87 Śr edni błąd r ó ż n ic y „ Mean e r r o r o f d i f f e r e n c e P r z e d z ie ? u f n o ś c i F=0,03 Confidence i n t e r v a l /-lt- P- 0, 0 1 0 , 3 0 1, 09 1, 33 0 , 7 8 • Zob. t a b l . 1 See T a b l e 1

41

0

M

.

G

ó

rs

k

i,

I.

D

ą

b

r

o

w

sk

a

T a b l i c a 9 Wpływ w i e l o l e t n i e g o nawożenia na za w artość łatwo przysw aja ln eg o KjO w g l e b i e na po la c h wapnowanych, n i e nawożonych

obornikiem, przy nawożeniu azotowym w p o s t a c i NaNOj, zmiahowaniu dowolnym, bez uprawy r o ś l i n motylkowych I n f lu e n c e o f lo n g - ti m e f e r t i l i z a t i o n on c o n t e n t o f a v a i l a b l e K2 0 in limed s o i l , not manured f o r 20 y e a r s

(N in the form o f eodium n i t r a t e ) a r b i t r a r y crop r o t a t i o n w ith ou t p a p i l i o n a c e a e

P ol e - F i e l d Ay Po le - F i e l d Ayj _Średnia Zawartość

Content o f k2o w li c z b a c h względnych i n r e l a t i v e f i g u r e s Kombinacje nawozowe f e r t i l i z i n g combination к о mg/1 0 0 g Ocena z a so b no śc i g l e b y Estima ted pot assium s t a t u s к о mg/1 0 0 g Ocena z a so b n oś c i g le b y Est imat ed po ta ssi um s t a t u s zawartość Uean c on te n t k2o

Dane otrzymane met. Egnera - R e s u l t s obta ined by Egner’ s method

Ca 3 ,7 II I 3 , 8 I II 3 , 7 100 CaNPK 7,7 III 7, 6 I I I 7 , 7 211 NPK 7,1 III 7, 3 I I I 7 , 2 195 CaPK 7,8 III 7,3 111 7, 6 216 CaPN 3 , 2 III 3 , 3 I I I 3 , 2 86 CaKN 7,5 II I 7 , 8 I II 7 , 6 207 Średni błąd r óżn ic y Uean e r r o r o f d i f f e r e n c e M 0 , 5 6 0 , 7 4 P r z e d z i a ł u f n o śc i P-0 , 05 Confidence i n t e r v a l ł11 P-0 ,01 1 ,2 21,71 1,6 12 , 2 6

Dane otrzymane met. Neubauera - R e s u l t s ob ta in ed by Neubauer*s method

Ca 1 ,2 II I 2 , 5 I I I 1 ,8 100 CaNPK 7 , 0 II I 5 , 8 111 6 , 4 303 NPK 5 , 8 III 4 , 3 I I I 5 , 1 241 CaPK 7, 2 III 6 , 9 111 7 , 0 331 CaPN 1 ,0 I II 1 , 9 I II 1,4 72 CaKN 7, 3 III 4 , 8 I I I 6 ,1 286 Średni błąd r ó ż n i e j n Liean e rr o r o f d i f f e r e n c e 0 , 7 7 0 , 8 0 P r z e d z i a ł u f n o ś c i P - 0 , 0 5 Confidence i n t e r v a l P - 0, 0 1 2, 3 51 ,6 8 1 ,7 4 2 , 4 4 • Zob. t a b l . 2 Se e T a b l e ?

P

o

ró

w

n

a

n

ie

m

et

od

E

gn

er

a

i

N

eu

ba

ue

ra

412

M. Górski, I. Dąbrowska

'I a b 1 i с в 10 ftpływ w i e l o l e t n i e g o nawożenia na plony owsa i ps z en ic y ozimej

na polach Ayj i Ay

I n f lu e n c e of lon g -t im e f e r t i l i z a t i o n o f y i e l d of o a ts and w in ter wheat on f i e l d Ayj and Ay Kombinacje nawozowe F e r t i l i z ing Owies - Oats Ayj

P s z en ic a ozima- Winter wheat A V

plon p o w ie tr z n ie suchej masy /. y i e l d of a i r dry matter

combinat ior z ia r no

seeds słonastraw zi a rn os eeds słomastraw

Ca 1 2 ,6 13, 6 13,9 19,4 CaNPK 23,1 23,4 2 3 , 0 3 3 , 8 NPK 2 0 , 2 20 ,7 19.8 3 4, 2 CaPK 14 ,7 15,3 14,7 20,1 CaPN 21 ,5 20,4 19 ,0 29 ,7 CaO 22 ,6 21,7 2 4 , С 20,0 Średni błąd r ó żn ic y Mean e rro r ^ of d i f f e r e n c e Pr z e d z ie } u f n o ś c i . РиП nc Confidence ^ ’ i n t e r v a l 1,54 3 , 3 6 1,44 3 , 1 4 1, 7 0 3 , 7 0 4 , 0 2 8 , 7 6 W I E L O L E T N I E D O Ś W I A D C Z E N I A Z R Ó Ż N Y M N A W O Ż E N I E M M I N E R A L N Y M B E Z N A W O Ż E N I/-. O B O R N I K I E M , Z E Z M I A N O W A N I E M D O W O L N Y M I U P R A W Ą R O Ś L I N M O T Y L K O W Y C H C O 3 L A T A

U dział w zm ianow aniu roślin m otylkow ych może w płynąć zarów no

na zaw artość fosforu, jak i na zaw artość potasu. W iadom ą jest bowiem

rzeczą, że roślin y m otylkow e posiadają duże zdolności w ykorzystyw ania

ty ch składników . T ablica 11 zaw iera w yniki dotyczące fosforu oznaczo­

nego m etodą E gnera i N eubauera. W idzim y jednak, że ani p rzy ozna­

czeniach m etodą E gnera, ani N eubauera obecność w płodozm ianie roślin

m otylkow ych nie w płynęła tak bardzo na zm iany w zaw artości fosforu.

W obu m etodach n ajm n iejsza zaw artość fosforu w glebie znajd u je się

na k om binacjach bezfosforow ych. W apnow anie w płynęło w yraźnie na

grom adzenie się fosforu, co w ykazały zgodnie obie m etody.

Z aw artość potasu była oznaczona tylko m etodą N eubauera (tabl. 12).

Można stw ierdzić, że na poletkach bezpotasow ych zaw artość potasu była

niższa niż na poletkach, k tó re otrzym ały naw ożenie potasowe. W apnow a­

nie podw yższyło zaw artość potasu, co najlepiej w idać z porów nania kom ­

binacji C aN PK i NPK.

R o c z n ik i G le b o z n a w c z e t. X , z. 2 . T a b l i c a 11 Wpływ w i e l o l e t n i e g o nawożenia na z a w art ość łatwo p r z ysw aja ln eg o Р20^ w g l e b i e na p ol ac h wapnowanych, n i e nawożonych obo rnikiem,

przy nawożenia azotowym w p o s t a c i NaNOy zmianowaniu dowolnym z uprawą r o ś l i n motylkowych co 3 l a t a I n f l u e n c e o f l o n g - t i m e f e r t i l i z a t i o n on c o n t e n t o f a v a i l a b l e P20^ limed s o i l , not manured f o r 20 y e a r s

(N i n the form o f sodium n i t r a t e ) , a r b i t r a r y crop r o t a t i o n with p a p i l i o n a c e a e

P o l e - F i e l d P o l e - F i e l d è r e d n ia Zawartość Content o f Kombinacje nawozowe F e r t i l i z i n g combin ation _{pH (KC1)} mg/100 g Ocena * z a so b n o ści

gleby

Dane otrzymane met. Egnera - ResuI t s o bt a in e d by Egner’ s method

Ce CaNPK NPK CaPK CaPN CaKN 6 , 1 6 , 3 4 , 9 5 , 7 6 , 2 6 , 1 3 , 8 9 , 7 7 , 2 . 9 , 1 1 0, 3 3 ,4 I I I I 1 1 I I I I 6 , 2 6 , 3 4 , 6 6 , 1 6 , 0 6 , 2 4 . 3 1 1 , 0 5 . 3 11 .1 1 1 , 8 3 , 2 I I I I II I I I I I 4 , 0 1 0 ,3 6 . 3 10 , 1 11 ,1 3 . 3 100 287 174 274 303 90 ś r e d n i błąd r ó żn ic y Mean e r r o r o f d i f f e r e n c e P P r z e d z i a ł u f n o ś c i Co nfidence i n t e r v a l P -0 ,0 5 P -0,01 0 , 6 1

1,33

Dane otrzymane met. Neubauera - R e s u l t s o b t a in e d by N eubauer'a method Ca CaNPK NPK CaPK CaPN CaKN jak wyżej same as above 3 , 6 6 . 4 5 . 1 7 , 0 7 . 2 3 . 5 I II 11 II II I I I I jak wyżej same above 3 , 3 7 , 0 4 . 5 6 . 6 6 , 7 2 , 6 I I I 11 11 11 II I I I 3 ,4 6 . 7 4 . 8 6 . 8 6 , 9 3 , 0 100 205 146 205 209 91 bre dni błąd r ó ż n ic y Mean e r r o r o f d i f f e r e n c e ^ P r z e d z i a ł u f n o ś c i t Confidence i n t e r v a l ^ P - 0 , 0 5P - 0 ,0 1 0 , 7 6 1 , 6 6 2 , 3 2 1 , 0 9

m

_J

P

o

ró

w

n

a

n

ie

m

et

od

E

gn

er

a

i

N

e

ub

a

ue

r

a

414

M. Górski, I. Dąbrowska

T a b l i c a 12 Wpływ w i e l o l e t n i e g o nawożenia na zawartość łatwo przyswa jaln eg o K^O w g l e b i e na polac h wapnowanych,

n i e nawożonych obornik iem,p rzy nawożeniu azotowym w p o s t a c i NaIJO}» zmianowaniu dowolnym z uprawą r o ś l i n motylkowych co 3 l e t a

I n fl u e n c e o f lo ng -t im e f e r t i l i z a t i o n on c o n te n t o f a v a i l a b l e K2 0 in limed s o i l , not manured for 20 y e a rs IN in the form o f sodium n i t r e t e ; , a r b i t r a r y crop r o t a t i o n with p a p i l i o n a c e a e

Pol e - F i e l d Ajx Pol e - F i e l d Ax

Średnia Zawartość _{Content of} Kombinacje nawozowe F e r t i l i z i n g combination l2o mg/1 0 0 g Oceoa za so b n o śc i g le b y Estimated potassium s t a t u s k2o mg/1 0 0 g Ocena za so b no śc i g le b y Estimated potassium s t a t u s zawartość Lie an co nt en t k2o k2o » li c z b a c h względnych in r e l a t i v e f i g u r e s

Dane otrzymane met. Neubauera - R e s u l t s o b t a in e d by Neubauer’ s method

Ca 4 , 3 I I I 4 , 8 I I I 4 , 6 100 CaNPK 8 , 3 I I I 10 ,7 I I I 9, 5 205 NPK 7, 7 I I I 7 , 0 I I I 7,4 162 CaPK 9 , 5 I I I 1 1 ,2 I I I 10,4 217 CaPN 5 . 6 I I I 4 , 0 I I I 4 , 8 107 CaKN 8 ,8 I I I 9 , 2 I I I 9 , 0 197 Średni błąd r óżn ic y Mean e rro r of d i f f e r e n c e ^ P r z e d z i a ł u f n o ś c i . P - 0 , 05 Confidence i n t e r v a l P P - 0 , 01 0 , 8 0 1,7 4 2 ,4 4 5 , 5 6

№

I n f lu e n c e o f lo n g - ti m e f e r t i l i z a t i o n on y i e l d o f w in t e r wheat and o a t s

o d f i e l d Ajg and A^

Kombinacje nawozowe F e r t i l i z i n g combination

P s z e n ic a ozima-Winter wheat A^ Owies - Oats A^ plon powie trz no suchej masy

y i e l d o f a i r dry ma tter a z ia r n o

s e e d s słomastraw zi a r nos ee d s słomastraw

Ca 12,3 17 ,1 13,3 1 4 , 0 CaNPK 1 9 ,0 2 8 , 6 2 6 ,4 2 7 , 4 NPK 16 ,5 2 6 ,6 2 3 , 9 2 5 ,0 CaPK 1 2 ,8 1 8 ,5 13 ,0 1 5 , 4 CaPN 1 9 , 8 2 6 , 9 2 7 ,2 25 , 3 CaKN 2 0 ,8 3 1 , 7 2 5 ,5 2 5 ,0 Średni błąd r ó ż n ic y Mean er r o r o f ji d i f f e r e n c e 1 ,0 2 1 ,4 4 1 ,2 8 1 ,3 6 p r z e d z i a ł u f n o ś c i nt P - 0 , 05 Confidence i n t e r v a l 2 ,2 2 3 , 1 4 2 , 7 9 2 , 9 6

Wpływ w i e l o l e t n i e g o nawożenia na za wa rt ość łatwo pr z ys w aj a ln e go P^Oc i K20 * g l e b i e nawożonej co 4 l a t a obo rnikiem, przy zmianowaniu norfolsKim

I n f l u e n c e o f l o n g - t im e f e r t i l i z a t i o n on c o n t e n t o f a v a i l a b l e P20 tj ao^ ^2^ s o i l manured ev er y 4 - t h y e a r , N o r fo lk crop r o t a t i o n

T a b l i c a 14

к2о

0 - No f e r t i l i z e r s CaNPK NPK . PK PH KN 4 , 7 5 , 9 4 . 6 4 . 4 4 . 4 4 . 6 2 ,8 5 . 0 4 . 0 3 , 7 3 , 3 2 .0 I I I 11 II II I I I I I I 100 166 124 120 117 69 4 , 9

6,2

125

125

62

127

P

1

U

161

* G le b a : ! z a sob ne, II - ś r e d n io zasobna, I I I - uboga w łatwo p r zy sw aja ln y Р50г lub K90, wymagająca k o n i e c z n i e nawożenie tymi

s kład nik ami nawozowymi Ł ' d

S o i l : I - r i c h , II - f a i r , I I I - poor in e a s i l y a v a i l a b l e phosphorus or pot ass ium ( t h e l e t t e r s o i l g e n t l y nee din g f e r t i l i ­ z a t i o n with th ose components)

P

o

ró

w

n

a

n

ie

m

et

od

E

gn

er

a

i

N

e

u

b

a

u

e

r

a

416

M. Górski, I. Dąbrowska

W I E L O L E T N I E D O Ś W I A D C Z E N I A N A W O Z O W E W P Ł O D O Z M I A N I E C Z T E R O P O L O W Y M

M niej w y raźn y obraz o trzy m u jem y w tedy, k ied y naw ożenie m in eraln e

je s t stosow ane w płodozm ianie norfolskim , otrzym ującym co cztery lata

naw ożenie obornikiem . J a k to w idzim y z tabl. 14, m etoda Egnera

w yk azuje najniższą zaw artość fosforu w glebie na k om binacjach bez

fosforu. T ak sam o zresztą jest i przy oznaczeniach m etodą N eubauera.

T a b l i c a 15

Wpływ w i e l o l e t n i e g o newożenia пн plon żyt a na polu EI l - a ^ średnie w a r t o ś c i z 6 p o le t e k doś wi adc za lny ch ) I n fl u e n c e o f lo n g - ti m e f e r t i l i z a t i o n on rye y i e l d on f i e l d E j l - e ^ 0an val ue ^гэаз s i * ex pe ri m e nt al p l o t s ) Kombinacje nawozowe Plon p o w i e t r z n i e ôüchei шазу Yie ld o f a i r - d r y matter q/ha F e r t i l i z i n g combination z iorno 3łoma :;cods straw 0 - No f e r t i l i z e r s 2 4 , 6 32,3 CaNFK 3 6 , 0 4 7 , 9 NFr. 34 ,2 5 0 , 0 Pi. 27 ,7 36. b PN 33 ,9 48 ,4 KN 32,1 44, 3 bredni bł ;\d ró żn ic y Lûean error ^ o f d i f f e r e n c e 1, 02 2, 2 3 Przedz i a l 4 i n ?? ci ut P-0 ,0b Confidence ^ i nt er v a l 2 ,0 8 4 , 'jt

U zyskane różnice nie są jed n ak tak w yraźne, jak na polach nie o trz y ­

m u jących naw ożenia obornikiem . Je st to zrozum iałe, gdyż razem z obor­

n ikiem w prow adzam y przecież poważne ilóści zarów no fosforu, jak i po­

tasu. O bornik łagodzi b rak fosforu w zględnie potasu, co zgodnie w y­

k azu je zarów no m etoda Egnera, jak i N eub auera. P otw ierdzenie tego

o trz y m u je m y z dośw iadczenia polowego w ykonanego z żytem (tabl. 15).

W dośw iadczeniu ty m reak cja na fosfor jest istotna, zgodnie z w a r­

tościam i znalezionym i m etodą Egnera.