ROCZNIKI GLEBOZNAW CZE T. X X V II, NR 3, W ARSZA W A 1976
JA N N O W A K , JERZY C H O D A Ń
ZAW ARTOŚĆ I RO ZM IESZCZENIE PR ZY SW A JA LN EG O MAGNEZU W GLEBACH W OJEW ÓD ZTW A GDAŃ SKIEG O I ELBLĄSKIEGO
O kręgow a S tacja C h em iczn o-R oln icza w G dańsku In sty tu t C hem izacji R o ln ictw a A R T w O lsztyn ie
Pow szechnie stosow ane naw ożenie jedynie azotem , fosforem i po tasem pow oduje coraz silniejsze w y czerpyw anie się gleb z in n y ch m ak ro- i m ikro elem en tó w p ob ieran y ch rów nież przez rośliny. W ostatnich la tac h szczególnie silnie zaczął w ystępow ać w glebach polskich b ra k m ag nezu; proces ten pogłębia się coraz b ardziej z uw agi na trudności w o trz y m yw aniu dla ro ln ictw a dostatecznej ilości naw ozów m agnezow ych.
B adaniem zaw artości m agnezu w glebach polskich zajm ow ało się w ielu au toró w [1— 15], k tó rz y stw ierd zają, że w raz ze w zrostem fra k c ji p y lasty c h i sp ław ialn ych zwiększa się zaw artość m agnezu. R ów nież z głę bokością na ogół w zrasta ilość przy sw ajaln ego m agnezu. Podzielone są nato m iast zdania co do w ystępow ania w spółzależności m iędzy odczynem gleby a zaw artością m agnezu. B o r a t y ń s k i , R o s z y k o w a i Z i ę- t e с к а [4] na podstaw ie dużej liczby zbadanych prób glebow ych do chodzą do w niosku, że sam o oznaczanie odczynu bądź ty lk o skład u m e chanicznego nie stanow i dostatecznego k ry te riu m do w yciągania w nios ków o zasobności gleb w m agnez. N atom iast oznaczanie obu ty ch w iel kości pozw ala z dużym praw dopodobieństw em w nioskow ać o zaw artości m agnezu w glebie. W ym ienieni au to rzy uw ażają, że gleby o niskim pH i o m ałej zaw artości części sp ław ialny ch będą z re g u ły ubogie w m agnez, n ato m iast o w ysokim pH i dużej zaw artości części spław ialny ch — raczej zasobne w m agnez.
O kręgow a S tacja Chem iczno-R olnicza w G dańsku p rzeb adała na za w artość przy sw ajaln eg o m agnezu 142 066 próbek glebow ych re p re z e n tu ją c y ch 173 948 ha gleb u ży tk o w an y ch rolniczo. Z badań ty ch w ynika, że 39% p róbek w ykazyw ało niską, 36°/o średnią i 25% w ysoką zasob ność przy sw ajaln eg o m agnezu. P ró b k i o w ysokiej zasobności p rzy sw aja l nego m agnezu pochodziły głów nie z gleb zw ięźlejszych, w y stęp u jących na obszarze Ż uław i Pow iśla.
36 J. Nowak, J. Chodań
że 57% gleb, tj. około 100 000 ha zbadanego obszaru w ym aga sy stem a tycznego m agnezow ania.
J a k z przytoczonych d anych w idać, w b ad an y m tere n ie udział gleb ubogich w m agnez w w arstw ie ornej je st duży. D latego przebadano zaw artość przy sw ajalneg o m agnezu w głębszych poziom ach gleb. R ów no cześnie usiłow ano ustalić zależność m iędzy ich zasobnością w ten sk ład n ik a składem m echanicznym i odczynem .
M ETO D Y K A B A D A Ń
N ajw iększe obszary u praw ow e w w ojew ództw ie gdańskim i elbląskim z a jm u ją gleby b ru n a tn e , m ad y i g leby bielicow e. W pro filach ty c h gleb przeprow adzano b adania zaw artości przy sw ajaln ego m agnezu z rów n o czesnym oznaczeniem odczynu i sk ład u m echanicznego. P ro file glebow e u ży te do b ad ań sięgały do głębokości 150 cm. O d kryw ki w ykonało W oje w ódzkie B iuro Geodezji i U rządzeń R olniczych w G dańsku w ram ach prow adzonych p rac kartog raficzn ych .
Oznaczenie przysw ajalneg o m agnezu w glebach b ru n a tn y c h w ykonano w 1697 pró bkach z poziom u A i w 1127 p róbkach z poziom ów В, С i D. W m adach zbadano 1560 pró b ek z poziom u A i 390 pró b ek z głębszych w arstw , a w glebach bielicow ych 198 p ró b ek z poziom u A i 107 prób ek z pozostałych poziom ów profilów glebow ych. Liczba po b ran y ch p rób ek z głębszych poziom ów była zróżnicow ana i zależała od ty p u gleby, a m ia nowicie: w glebach b ru n a tn y c h p ełn ą analizę przeprow adzono w co p ią ty m profilu, w glebach bielicach — w co czw artym , a w m adach (ze w zglę du na w y ró w n an y skład m echaniczny i m n iej zróżnicow aną budow ę p ro filów) w co dziesiątym profilu. Ponad to n ie w e w szystkich badany ch p rofilach glebow ych w ystępo w ała jednakow a liczba poziom ów g enetycz nych i dlatego liczba zbadanych prób z głębszych w a rstw jest w yraźn ie m niejsza od liczby prób z poziom u A.
O znaczanie przysw ajaln eg o m agnezu przeprow adzono m etodą S chacht- schabela, skład u m echanicznego — m etodą Bouyoucosa w m odyfikacji C asagrande i Prószyńskiego, a pH — poten cjo m etryczn ie w lu KC1.
OM ÓW IENIE W Y N IK Ó W
Z zbadanych 3455 p róbkach glebow ych (tab. 1) w idać w yraźną zbież ność m iędzy śred nią zaw artością przy sw ajaln ego m agnezu a ilością części spław ialnych. N ajsilniej w y stę p u je to w glebach b ru n a tn y c h i m adach, w któ ry ch ilość p rzysw ajalnego m agnezu w zrastała trz y k ro tn ie w m iarę zw iększania się cząstek spław ialnych, n ato m iast w glebach bielicow ych dw ukrotnie. Spośród 1697 p ró b ek gleb b ru n a tn y c h 19,2% w ykazyw ało niską zaw artość p rzysw ajalnego m agnezu, z gleb bielicow ych 21,6%
Magnez w glebach woj. gdańskiego i elbląskiego 37
T a b e l a 1
Ś r e d n ie z a w a r t o ś c i p r z y s w a j a ln e g o m agnezu w z a l e ż n o ś c i od i l o ś c i c z ą s t e k s p ł a w i a ln y c h
Mean c o n t e n t o f a v a i l a b l e m agnesium d e p e n d in g on th e amount o f c l a y e y p a r t i c l e s C z ą s t k i s p ł a w i a ln e G leb y b ru n a tn e Brown s o i l s Mady A l l u v i a l s o i l s Gleb;/ b i e lic o w e P o d s o l i c s o i l s C la y e y p a r t i c l e s % L ic z b a p ró b ek liumbe r o f sa m p le s j i k g / 1 0 0 mkg g le b y u k g / 1 00 *ikg o f s o i l L ic z b a p ró b ek Number o f c a m p le s j ik g /1 0 0 mkg u k g /1 0 0 ja k r J o f s o i l L iczb.4 p ró b ek Number o f -■■ample ” ju k g /1 0 0 mkg g le b y jik g /1 0 0 ^ u k g 0 - 1 0 239 2 , S 32 5 ,8 7 5 , 7 11 - 20 527 4 ,8 1 2 1 1 0 , 1 11 3 4 , 7 2 1 - 3 0 549 7 , 8 209 1 3 , 3 70 ь , 7 30 382 1 0 ,8 1198 1 7 ,5 8 1 0 ,6
próbek, nato m iast z m ad ty lk o 1% p ró b ek m iało niską zaw artość om a wianego składnika.
O bliczając w spółzależność m iędzy zaw artością części spław ialnych a za sobnością gleb w p rzy sw aja ln y m agnez okazuje się, że istn ieje duża k o relacja (r = 0,72) m iędzy ty m i dw om a czynnikam i. N atom iast u szere gow ane pró bki gleb b ru n a tn y c h w zależności od pH i cząstek spław ial nych (tab. 2) w yk azu ją n ajsiln iejszy w zrost zaw artości przysw ajalnego m agnezu w zależności od cząstek sp ław ialnych p rzy pH poniżej 4,5, nieco słabszy p rzy odczynie w przedziałach 4,51— 5,50 i 5,51— 6,50, a najsłabszy p rzy pH pow yżej 6,50.
W m iarę w zro stu pH sy stem atycznie rośnie zaw artość p rzysw ajalnego m agnezu jed yn ie w glebach o zaw artości cząstek spław ialnych do 10%. W ty m przedziale w m adach w y stę p u je n ajsiln iejsza k orelacja (r = 0,55) m iędzy zaw artością przy sw ajaln ego m agnezu a pH. W inn ych n ato m iast przedziałach u w szystkich bad an ych ty p ów gleb k o relacja ta jest niższa lub nie m a jej wcale.
W p rzy p ad k u krzyw oliniow ego u k ład u zaw artości p rzysw ajalnego m ag nezu w prób k ach obliczono sto su n ek k orelacy jn y (ух), którego w artość
nie p rzekraczała jed n ak 0,33.
P rz y w yższych zaw artościach cząstek spław ialn ych najw iększe ilości om aw ianego skład n ik a gru p ow ały się p rzy pH od 4,51 do 6,5, n atom iast p rzy pH w yższym od 6,5 zaw artość p rzysw ajalnego m agnezu była m niejsza.
Rów nież w glebach bielicow ych n ajw iększe ilości przysw ajaln ego m agnezu w y stę p u ją w przedziale pH 4,50— 6,50, a więc podobnie jak w m adach i glebach b ru n atn y c h .
N ajw iększy pro cen t gleb b ru n a tn y c h m ało zasobnych w m agnez (tab. & ^ v s te p u je p rzy pH poniżej 4,5 i p rzv z a w a r to ś c i d n 10% c z ą s t e k snła*
w ialnych. Takie sam o zjaw isko o b serw u je się w m adach, lecz w znacznie m niejszy m nasileniu. N ajm n iejszy p ro cen t gleb o niskiej zaw artości m
ag-со
00
T a b e l a 2
:V: ird.-ï S'- .V ; :■ 1., :.?•?. у . ’.n c p : s n ç n - zu ;/ b.\d--n.\ch g le b a c h w z - : le : 'n o .ic l od r-H i i l o ś c i c z ą s t e k s p ł a w ia ln y c h
iti о o n t'-r; t ö l’ iV'i’j 1 мЪ .с ir.urne.-vj u m :)n th e i n v e s t i g a t e d s o il:.; d e p e n d in g on th e pH v a lu e and t h e amount с ; * с l a j о у r: ?; r t i c ' l о f.l •'S- ; : .л".: Гг:- pH W;jr>ół c z y n n ik i k o r e l a c j i lu b s t o s u n e k k o r e la c y j n y С -1, 0 ■î,5^ - 5 ,5 0 5, 5H - 6 ,5 0 > 6 ,5 0 '■ с z г г i г jjV:,-VlOO г V,: &; ■ ■n • 1. к , т / ji>/: y о ; i ; V .; с; - h '• r>r:'.bc к ■'i.r.b '-' г пкЯ'ЛОО mkß - ie b v иk g / 100 p kg ' o f ooi'-l V iczbji próbek !\umbor o f ...jn ple.; j j k ç / LOO mkg g le b y iik,?/ TOO u kg o f :-o'i 1 L ic z b a ргоЬэк Number o f .0 amp] o s ) i k g / 100 mkg gleb.v и k g / 100 jjkg y c f i^ o il C o r r e l a t io n c o e f f i c i e n t or c o r r e l a t i v e r a t i o 1 у tn e - •rcv/n : ; o il :: 0 - 70 7 : fP : . о 57 •» :• 23 -'»? г = 0 ,3 8 I- Л;; - » г? ъ •i,*! .1/4 6 , 0 62 5 ,5 n,"X :s 0 ,3 3 .. O , 0 ' f-fj 7 , ; 191 e , 5 124 7 , 9 пух = 0 ,2 2 > 3v) l*,3 С,Ц ■'Л*.:С 142 1.1,8 l l u v i a l L;oiI:; 165 п.-ос = 0 ,3 2 0 - ’ c , .J .то 13 6 , 8 4 9 ,0 г = 0 ,5 5 1j — HO h f, . f) 33 9 , 7 46 3 0 ,7 34 1 0 ,4 п у х = 0 , 3 3 21 - ;;0 3 2 1 , 7 9 0 1 3 ,0 8 3 U , 3 X = 0 ,0 0 > . : 0 ■7.7 ? з г > i e f ? 572 1 7 , 3 259 1 6 , ] п ух = 0 ,2 2 с : , ь Mr-1:1 с*с wo - P C ' I ^ C I i С : ‘ 01* - : o - :i о :> 8 , ) .1 V ’- - 6 , 0 - - -: ■■ ' t -*• п о ■ ; . Y - i ^ f * r> 4 . 5 п у х - 0 , 2 6 ? 0 - ■/.' в » * i 1.--'. Г, О :>? 1 » f * 1 7 . г . у х = 0 , 2 8 i 1 K ' , 7 ? . r \ 3 ' N o w a k , J. C h o d a ń
Magnez w glebach woj. gdańskiego i elbląskiego 39 Г * b ■; 3 a P r o ce n to w y u d z i a ł g le b n is k o z a s o b n y c h w m agnez w z a l e ż n o ś c i od z a w a r t o ś c i c z ą s t e k s p ł a w i a ln y c h i pH g le b y P e r c e n t a g e o f s o i l s w it h a lo w m agnesium c o n t e n t d e p e n d in g on th e amount o f c l a y e v p a r t i c l e s and th e pH v a lu e o f s o i l C z ą s t k i s p ł a w i a ln e % pH « с - 4 ,5 0 4 ,5 1 - 5 ,5 0 5 ,4 1 - 6 ,5 0 6 , 5 C la y e y p a r t i c l e s % L ic z b a p ró b ek Number o f s a m p le s % g le b n i s k o z a - s o b n y ch % o f s o i l s w it h a lo w c o n t e n t L ic z b a p ró b ek Number o f sa m p le s % g le b n i s k o z a so b n y ch % o f s o i l s w it h a lo w c o n t e n t L ic z b a p ró b ek Number o f sa m p le s % g le b n is k o z a so b n y ch % o f s o i l s w it h a lo w c o n t e n t L ic z b a p ró b ek Number o f s a m p le s % g le b n is k o z a so b n y ch % o f s o i l s w it h a lo w c o n t e n t G leb y b r u n a tn e Brown s o i l s 0 - 1 0 74 6 8 ,9 8 5 3 8 ,8 57 2 6 ,8 23 2 6 ,1 1 1 - 20 108 5 1 ,9 223 3 4 ,1 134 1 4 ,9 62 1 4 ,5 21 - 30 68 1 6 ,4 166 1 0 ,8 191 3 ,1 124 3 , 2 > 30 20 2 0 ,0 55 1 , 8 142 0 , 7 165 9 , 7 Mady A l l u v i a l s o i l s 0 - 1 0 5 2 0 , 0 10 0 , 0 13 0 , 0 4 0 , 0 1 1 - 20 8 0 , 0 33 3 ,0 46 0 , 0 34 5 ,8 2 1 - 30 4 0 , 0 32 0 , 0 90 0 , 0 8 3 0 , 0 > 30 4 1 4 , 9 286 0 , 3 572 0 , 7 299 1 . 7
nezu w y stę p u je zarów no w glebach b ru n atn y c h , jak i m adach w p rze dziale pH od 5,51 do 6,50. Dla gleb bielicow ych zestaw ienia takiego nie zrobiono z uw agi na zbyt m ałą liczbę próbek.
Z przeprow adzonego przez B o r a t y ń s k i e g o i in. [4] om ówienia współzależności m iędzy zaw artością przysw ajalnego m agnezu a odczynem gleby w ynika, że nie m a jednolitego poglądu n a om aw iane zagadnienie. Z dokonanych analiz m ożna w yciągnąć w niosek, że o zasobności gleb w p rzy sw aja ln y m agnez znacznie pew niej m ożna sądzić na podstaw ie znajom ości procentow ego udziału cząstek spław ialnych aniżeli pH gleby. G leby bow iem przy odczynie o pH pow yżej 6,50 i poniżej 4,50 w y kazy w ały spadek ilości p rzysw ajalnego m agnezu i stąd b ra k było w yższej korelacji m iędzy zaw artością p rzysw ajalnego m agnezu i pH gleby. Można n atom iast z dużym praw dopodobieństw em przyjąć, że z gleb, k tó re m ają tę sam ą ilość cząstek spław ialnych, bardziej zasobne w p rzy sw ajaln y m agnez będą te, k tó ry ch pH zn ajd u je się w granicach 4,50— 6,50.
Na ry su n k ach 1— 4 przedstaw iono średnie zaw artości przysw ajalnego m agnezu w profilach bad any ch gleb zgrupow anych pod k ą te m ilości części spław ialnych. W ynika z nich, że podglebie w yk azuje na ogół niższą zasobność w p rzy sw ajaln y m agnez niż w a rstw y w ierzchnie gleby. Je d y n ie gleby bielicow e o zaw artości 11— 30°/o (rys. 2 i 3) zaw ierają więcej przysw ajaln ego m agnezu w podglebiu niż w w arstw ie ornej.
W.;' w szystkich om aw ianych glebach nieco w iększe ilości m agnezu w y stęp u ją w głębszych w arstw ach profilów dopiero p rzy zaw artości
40 J. Nowak, J. Chodań
иЪд/ЮОттькд gleby-soi!
Rys. 1. Ś re d n ia zaw artość p rzy sw ajaln e g o m ag nezu w p rofilach b ad an y ch gleb o zaw artości
0—10% części spław ialn y ch
M ean av a ila b le m ag n esiu m co n ten t in profiles of th e soils in v e stig a ted w ith th e c o n ten t of
clayey p a rtic le s am o u n tin g to 0—10%
ponad 30% cząstek spław ialnych. W ynika z tego, że w glebach lżejszych nie m ożna oczekiwać m ożliwości czerpania przez roślin y przy sw ajalneg o m agnezu z podglebia. W glebach ty ch należy stosow ać naw ożenie m agnezu n a rów ni z azotem , fosforem i potasem .
R o zpatru jąc p rofile gleb b ru n a tn y c h na zaw artość przysw ajalnego m agnezu w zależności od ilości cząstek sp ław ialnych i odczynu (rys. 5— 8) dostrzec m ożna na ogół niższą zaw artość badanego składnika w podglebiu (poziom B), z w y ją tk ie m gleb o zaw artości ponad 30% cząstek sp ław ial nych. W tej o statn iej g ru p ie gleb jed y nie przy pH poniżej 4,5 zaw artość
fihg/IOO mhg gleby-so il
Rys. 2. Ś re d n ia zaw artość p rzy sw ajaln e g o m agnezu w pro filach b adanych gleb o zaw arto ści 11—20% części sp ła w ialn y ch
M ean av a ila b le m agnesium co n ten t in pro files of th e soils in v e stig a ted w ith th e c o n ten t of clayey p a rtic le s am o u n tin g to 11—20%
Magnez w glebach woj. gdańskiego i elbląskiego 41
Rys. 3. Ś re d n ia zaw arto ść p rzy sw ajaln e g o m agnezu w p ro filach b ad a n y ch g le b o za w arto śc i 21—30% części sp ław ialn y ch
M ean av a ila b le m ag n esiu m co n ten t in pro files of th e soils in v e stig a ted w ith the: c o n ten t of clayey p artic le s am o u n tin g to 21—30%
Rys. 4. Ś re d n ia zaw arto ść p rzy sw ajaln e g o m agnezu w p ro filach b ad an y ch g le b o za w arto śc i p onad 30% części sp ław ialn y ch
M ean av a ila b le m ag n esiu m co n ten t in p ro files of th e soils in v e stig a ted w ith th e c o n ten t of clayey p article s am o u n tin g to over 30%
p rzysw ajalnego m agnezu rośnie stale w raz z głębokością, praw dopodob nie w sk u tek przem ieszczania i rozpuszczania tru d n o p rzy sw ajaln y ch zw iązków m agnezu w całym p ro filu glebow ym . P rz y pozostałych w a r tościach pH zaw artość m agnezu początkow o rośnie w poziom ie B, a n
a-42 J. Nowak, J. Chodań
stępnie spada w poziom ie С. W glebach b ru n a tn y c h (rys. 6) za w iera ją cych cząstki spław ialne w granicach 11— 20% zaw artości p rzy sw aja l nego m agnezu m aleje w raz z głębokością p rzy pH 5,51— 6,50. N atom iast p rzy pH poniżej 5,5 i pow yżej 6,5 ilość przy sw ajalneg o m agnezu w
po-fLkg/WOmhg gleöy-soii
Rys. 5. Ś re d n ia zaw artość p rz y sw a ja l nego m agnezu w pro filach gleb b r u n atn y ch o zaw arto ści 0—10% części
sp ław ialn y ch i różnym pH M ean av a ila b le m agnesium content in p rofiles of bro w n soils w ith th e content of clayey p article s am o u n tin g to 0—10°/o
and w ith d iffe re n t pH v alues
/1 kg/100 ттьНд gleb ц-son Rys. 6. Ś re d n ia zaw artość p rz y sw a ja l nego m agnezu w p ro filach gleb b ru n atn y ch o za w arto śc i 11—20% części
sp ław ialn y ch i różnym pH M ean av a ila b le m agnesium co n ten t in p rofiles of brow n soils w ith th e content of clayey p artic le s am o u n tin g to 11— —20% and w ith d iffe re n t pH values
[i ~hg/100 TTihg gleby-soil
Rys. 7. Ś re d n ia zaw artość p rz y sw a ja ln e go m agnezu w p ro filac h gleb b r u n a t nych o zaw arto ści 21—30% części s p ła
w ialnych i różnym pH
M ean av a ila b le m agnesium co n ten t in profiles of b row n soils w ith th e co n ten t of clayey p article s am o u n tin g to 21—30%
and w ith d iffe re n t pH v alues
[L~kg/100mhg gleby-soil
Rys. 8. Ś re d n ia za w artość p rz y sw a ja l nego m agnezu w pro filach gleb b r u n a t nych o zaw artości ponad 30% części sp ła
w ialnych i różnym pH
M ean av a ila b le m agnesium co n ten t in p rofiles of brow n soils w ith th e content of clayey p article s am o u n tin g to over
Magnez w glebach woj. gdańskiego i elbląskiego 43
ziom ie В m aleje w sto su nku do poziom u A, po czym nieznacznie w zrasta. W glebach b ru n a tn y c h o zaw artości 21— 30°/o cząstek spław ialnych (rys. 7) rów nież m aleje ilość m agnezu w poziom ie В, a silnie w zrasta w skale m acierzystej. Je d y n ie próbki o pH niższym od 4,5 w ykazyw ały w raz z głębokością sy stem aty czny w zrost zaw artości przysw ajalnego m agnezu. To sam o zjaw isko zaobserw ow ano w p róbkach gleby o zaw artości ponad 30°/o cząstek spław ialnych i pH niższym od 4,50 (rys. 8). N atom iast po zostałe p rofile o pH pow yżej 4,5 odznaczały się w zrostem zaw artości m agnezu w poziom ie В, a następ n ie silnym jego spadkiem w poziom ie C.
W N IO SK I
W w y niku p rzeprow adzonych b ad ań m ożna w yciągnąć n astęp u jące wnioski.
1. M ady są glebam i silnie zasobnym i w p rzy sw ajaln y m agnez, n a to m iast gleby b ru n a tn e i bielice są znacznie uboższe w ten składnik.
2. Z aw artość p rzysw ajalnego m agnezu w badanych glebach stosu n kowo dobrze k o relu je (r = 0,72) z ilością części spław ialnych. M ała jest n ato m iast korelacja lub nie m a jej w cale m iędzy zaw artością w b ad a n ych glebach przysw ajaln eg o m agnezu a pH.
3. N ajw iększe ilości przysw ajalnego m agnezu w y stę p u ją w glebach o pH 4,50— 6,50. Pow yżej i poniżej ty ch w artości ilość badanego skład nika spada.
4. W b adany ch glebach zaw artość przy sw ajalneg o m agnezu w po ziom ie В na ogół była niższa niż w w arstw ie ornej, po czym w głębszych w arstw ach (poziom C) znow u w zrastała.
5. W glebach niskozasobnych w p rzy sw ajaln y m agnez jedy nie naw o żenie solam i m agnezow ym i może być źródłem tego składnika.
L IT E R A T U R A
[1] A d a m u s М., B o r a t y ń s k i K., S z e r s z e ń L.: B ad an ia nad zaw artością m agn ezu w gleb ie. Cz. IV. R o zm ieszczen ie m agn ezu p rzy sw a ja ln eg o w p ro fi lach lek k ich g leb zak ład u d o św ia d cza ln eg o L a sk o w ice O ław sk ie. Rocz. glebozn. 14, 1974, 43— 51.
[2] B o r a t y ń s k i K., R o s z y k o w a S., Z i ę t e c k a M.: B ad an ia nad za w a r
tością m a g n ezu w g leb ie. Cz. I. P o ró w n a n ie m etod y ch em icznej i b iologiczn ej oznaczania m agn ezu w gleb ie. Zesz. probl. P ost. N auk roi. 40a, 1963, 53—67. [3] B o r a t y ń s k i K., R o s z y k o w a S., Z i ę t e c k a M.: B ad an ia nad za w a r
tością m agn ezu w gleb ie. Cz. II. S to su n ek Ca : Mg oraz zaw artość m agn ezu w y m ien n eg o dostęp n ego dla A s p e r g ilu s n ig e r i p rzy sw a ja ln eg o w g S ch a ch t- sch a b ela w gleb ach lek k ich . Zesz. probl. P ost. N auk roi. 40a, 1963, 69— 77. [4] B o r a t y ń s k i K. , R o s z y k o w a S., Z i ę t e c k a M.: B ad an ia nad za w a r
tością m agn ezu w gleb ie. Cz. III. O dczyn oraz w ielk o ść sorp cji g leb y a za w a rto ść m agnezu. Rocz. glebozn. 14, 1964, 24— 41.
J. Nowak, J. Chodań
[5] B y s t r z y c k a B. , Z e m b a c z y ń s k a A.: Z aw artość m agn ezu w n iek tórych gleb ach w oj. zielon ogórsk iego. In form ator o w y n ik a ch badań n a u k o w y ch 1956— 1961, 1, 1963, 51—52.
[6] G ó r a l s k i J.: Z aw artość p rzy sw a ja ln eg o m agn ezu w gleb ach w oj. w a r sza w sk ieg o ze szczeg ó ln y m u w zg lęd n ien iem g leb lek k ich . Rocz. glebozn. 12,
1962, 203— 213.
[7] K a c - K a c a s M., R ó ż y c k a T.: N iek tó re bad an ia nad m agn ezem . Rocz. N au k roi. 88, 1964, 585— 603.
[8] K o n e c k a - B e t l e y K.: R o zm ieszczen ie w a p n ia i m agn ezu w p ro filu g leb w y tw o rzo n y ch z g lin y zw a ło w ej jak o jed en ze w sk a źn ik ó w ty p o lo g iczn y ch . Rocz. glebozn. 12, 1962, 257— 266.
[9] M u s i e r o w i c z A.: Z aw artość zw ią zk ó w m a g n ezo w y ch w g leb ach b ie li- cow ych p ia sk o w y ch teren ó w n izin M a zo w ieck o -P o d la sk iej i W ielk o p o lsk o
-K u ja w sk iej. P ost. N au k roi. 4, 1957, 95— 99.
[10] M u s i e r o w i c z A., S y t e к J.: Z aw artość m agn ezu dostęp n ego dla roślin i w y m ien n eg o w gleb ach b ielico w y ch p ia sk o w y ch R oln iczego Z akładu D o św ia d cza ln eg o SGGW W olica. Zesz. probl. P ost. N auk roi. 40a, 1963, 79— 100. [11] P i s c z e k J.: Z agad n ien ie m agn ezu w gleb ach lek k ich w oj. szczeciń sk iego.
Rocz. glebozn., dod. do t. 9, 1960, 109— 112.
[12] P i s z c z e k J., B i a ł o u s F.: O znaczanie m agn ezu ła tw o d ostęp n ego dla roślin w gleb ach lek k ich w oj. szczeciń sk iego. Rocz. glebozn., dod. do t. 9, 1960, 119— 122.
[13] S a p e k B.: S orpcja m agn ezu z roztw oru siarczan u oraz m o n o - i p o lieh ela tu m a g n ezo w eg o przez g le b y torfow e. Rocz. glebozn. 25, 1974, 201— 206.
[14] W o j n o w s k a T.: Z aw artość ch lo ro filó w , k a ro ten ó w i k sa n to fili oraz m ag nezu i w ap n ia w ru n i in te n sy w n ie n aw ożon ego p a stw isk a . P raca doktorska, m aszyn op is, O lsztyn 1973.
[15] W o n d r a u s c h A.: M agnez ła tw o p rzy sw a ja ln y w gleb ach w oj. lu b elsk ieg o . A nn. UM CS Sec. E, 15, 1960, 87— 97. Я. Н О ВАК, E. ХОДОНБ С О Д Е РЖ А Н И Е И РА С П РЕДЕЛ ЕН И Е УСВОЯЕМОГО М АГН ИЯ В П О Ч В А Х ВО ЕВОДС ТВ: ГДАНСКОГО И ЭЛЬБЛОНГСКОГО О к руж ная агрохим ическая станция в Гданске И нститут хи м и зац и и сельского хозяй ства С ел ь ск охозя й ст в ен н о-техн и ч еск ой академ ии в О лы иты не Р е з ю м е Б ур озем н ы е почвы, п одзол ы и речны е аллю виальны е почвы бывш его Г дан- ского воеводства испы ты вали на содер ж ан и е усвояем ого магния. При р а сп р ед е лении 3455 почвенны х образц ов по группам согласно содер ж ан и ю в н и х илистой части и и х почвенной реакции установлено повы ш ение содер ж ан и я усвояем ого магния по м ере увелич ения количества илистой части почвы (г = 7 2 ). К орреляц ия либо корреляционное соотнош ение м еж д у pH почвы и со дер ж ан и ем усвоямого лагн ия ок азали сь незначительны м и или д а ж е вовсе отсутствовали. У свояем ы й магний неравномерно р асп р едел ен в почвенном п р оф и л е. Обычно в гори зон те В было испы туемого элем ента меньш е, чем в горизонте А у однако в горизонте С количество усвояем ого магния снова повы ш алось.
Magnez w glebach woj. gdańskiego i elbląskiego 45
J. NOW AK, J. CHODAŃ
CONTEN T A N D D IST R IB U T IO N A F A V A IL A B L E M A G N ESIU M IN SO IL S OF THE G D A N SK A N D E LB L Ą G D IST R IC T S
R egion al A g ricu ltu ra l C h em istry S tation in G dańsk
D ep a rtm en t of A g ricu ltu ra l C h em istry A g ricu ltu ra l-T ech n iq u e U n iv e r sity of O lsztyn
S u m m a r y
B row n , p od solic and a llu v ia l so ils in th e form er G dańsk p ro v in ce w ere an alyzed fo r th e con ten t of a v a ila b le m a g n esiu m . U pon g rou p in g 3455 so il sa m p les w ith in p a rticu la r in te r v a ls for th e co n ten t of c la y e y p a rticles and th e so il pH reaction, a grow th o f th e a v a ila b le m a g n esiu m co n ten t alon g w ith an in crea se of th e con ten t of c la y e y p a rticles has b een fou n d (r= 0.72). On th e oth er hand, th e correlation or th e co rrela tiv e ratio b etw een th e pH v a lu e of so il and th e a v a ila b le m a g n esiu m con ten t w ere q u ite lo w or la ck ed at all. A v a ila b le m a g n esiu m w a s u n eq u a lly d istrib u ted in th e so il p rofile. On th e w h o le, th ere w a s lo w er con ten t of th e in v e stig a te d e lem en t in th e В th en in th e A horizon, w h ile in th e С horizon the a v a ila b le m ag n esiu m co n ten t in creased again.
M g r J a n N o w a k O k r ę g o w a S t a c j a C h e m i c z n o -R o l n i c z a G d a ń s k , ul. N a s t o k u
