ROCZNIKI GEOMATYKI 2012 m T X m Z 5(55)
PRZESTRZENNE ASPEKTY DZIKICH WYSYPISK
ODPADÓW KOMUNALNYCH W LASACH NA TERENIE
LENICTWA STANKOWIZNA
SPATIAL ASPECTS OF ILLEGAL DUMPING SITES
OF MUNICIPAL WASTES
IN THE STANKOWIZNA FOREST RANGE
Micha³ Brach, Maciej WiniewskiKatedra Urz¹dzania Lasu, Geomatyki i Ekonomiki Lenictwa, Wydzia³ Leny Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
S³owa kluczowe: gospodarka odpadami, las, analizy przestrzenne Keywords: waste management, forest, spatial analysis
Wstêp
Wystêpowanie dzikich wysypisk odpadów komunalnych w lasach jest cile powi¹zane z gospodark¹ odpadami w gminie oraz poziomem ¿ycia jej mieszkañców. Proceder nielegal-nych zrzutów odpadów ma miejsce w g³ównej mierze na terenach lenielegal-nych, gdy¿ s¹ to miej-sca odosobnione. To obszar cenny pod wzglêdem gospodarczym, spo³ecznym i przyrodni-czym, a zalegaj¹ce na nim z³o¿a odpadów powoduj¹ zanieczyszczenie rodowiska i krajobra-zu. W niniejszej pracy podjêto próbê zbadania tego zjawiska, podano przyczyny jego wania, czynniki lokalizacyjne oraz zaproponowano rozwi¹zania mog¹ce zapobiegaæ powsta-waniu nielegalnych wysypisk odpadów komunalnych w lasach. Prace badawcze przepro-wadzono na terenie Lenictwa Stankowizna (Nadlenictwo Miñsk Mazowiecki) otaczaj¹ce miasto Miñsk Mazowiecki. Sformu³owano nastêpuj¹ce hipotezy badawcze:
m powstawanie dzikich wysypisk odpadów w lasach nie jest przypadkowe,
m na decyzjê obywatela o nielegalnej wywózce mieci do lasu maj¹ wp³yw czynniki ekonomiczne, prawne, a tak¿e edukacyjne,
m lokalizacja miejsca wywozu odpadów jest uzale¿niona od aspektów przestrzennych terenu.
Gospodarka odpadami komunalnymi na terenach wiejskich
Tereny wiejskie s¹ najmniej op³acalne pod wzglêdem gospodarki odpadami komunalnymi. Specyfika gospodarki odpadami na obszarach niezurbanizowanych wynika z niekorzystnych czynników przestrzennych i ekonomicznych, które z kolei przek³adaj¹ siê na nisk¹ op³acal-noæ wywozu odpadów (Rosik-Dulewska, 2002).
Tereny wiejskie generuj¹ mniej odpadów ni¿ miasta. Jednak¿e, nie s¹ one w wiêkszoci objête zorganizowanym wywozem odpadów, co przyczynia siê do rozwi¹zywania problemu w sposób nie zawsze zgodny z zasadami zrównowa¿onego rozwoju (tabela 1). Powszechne na obszarach niezurbanizowanych jest spalanie odpadów komunalnych w piecach, b¹d ich wywóz do lasu. Niski poziom techniczny sk³adowisk odpadów komunalnych na terenach wiejskich, wynikaj¹cy ze z³ej sytuacji materialnej spo³eczeñstwa wiejskiego, przyczynia siê do zagro¿eñ w aspekcie ochrony rodowiska. Odpady niebezpieczne stanowi¹ istotny pro-blem na obszarach wiejskich. Z powodu du¿ego rozproszenia zabudowy praktycznie nie istnieje na terenach wiejskich zorganizowana zbiórka odpadów najbardziej zagra¿aj¹cych rodowisku. W wiêkszoci przypadków s¹ one kierowane na nieposiadaj¹ce odpowiednich zabezpieczeñ sk³adowiska wraz ze zwyk³ymi odpadami komunalnymi (¯ygad³o, 2001). G³ów-ne ród³a pochodzenia odpadów niebezpiecznych to: rolnictwo, transport i budownictwo.
Tabela 1. Zwi¹zki przyczynowo-skutkowe pomiêdzy specyfik¹ terenów wiejskich a wskanikami gospodarki odpadami a n y z c y z r P Skutek ¿i n i s w a n w ó c ñ a k z s ei m ai c y ¿ m o i z o p y z s ¿i N i m a g u ³ s u d a n e j u n i m o d a z ci n l o r a j c k n u f , ei c ei m w .¹ j c k u d o r p i ai n e z d a m o r g a n k i n a k s w h c a t s ai m w ¿i n y z s ¿i N u k o r u g ¹i c w a c ñ a k z s ei m a n h c y c ¹ j a d a p y z r p w ó d a p d o m 0 , 1 -6 , 0 . k o ( 3nawsiwstosunkudo1,8-2,0m3 .) ei c ei m w , e z ci n l o r el e c a n w ó d a p d o ei n a w y t s y z r o k y W m i k o s y w z w ó k n y d u b ei n a w e z r g o e n l a u d i w y d n i . h c y w o l g ê w w ó c ei p m e ³ ai z d u ³ ai z d u i k o s y w , h c y n z ci n a g r o w ó d a p d o ³ ai z d u i k si N w y z r o w t i u r ei p a p ³ ai z d u i k si n , h c y n l a r e n i m w ó d a p d o . u c sj ei m a n e n al a p s ¹ s e r ó t k , h c y n z c u t z s ei n ¿ a w e z r p y w o d u b a z ei n e z s o r p z o r e ¿ u D h c y w o d z a j o d g ó r d d r a d n a t s i k si n ,j e n n i z d o r o n d e j u tr o p s n a rt æ o n l a c a ³ p o ei n ,i j s e s o p i c o z s k êi w o d . e n j y c a t a o l p s k e y t z s o k ei k o s y w , w ó d a p d o m y n a w o zi n a g r o z h c y t ê j b o w ó c ñ a k z s ei m k e t e s d o i k si N .) % 0 4 -0 3 ( i c ei m m e z o w y w w ó t z s o k ai n a w o s n al i b z i c o w il ¿ o m k a r B i m a d o h c y z r p z k si w o d a ³ k s h c y n j y c a t a o l p s k e .y d a p d o e n a w o d a ³ k s a z t a ³ p o z i m y n a w i k s y z u w ó d a p d o k si w o d a ³ k s y n z ci n h c e t m o i z o p i k si N , ai n ei n l e z c z s u k a r b ( h ci k sj ei w h c a r a z s b o a n .) w ó t k ei b o i c o z s k êi w a n u r o z o d o g e w o b o d o ³ a c k a r b
Wp³yw sk³adowisk odpadów komunalnych na rodowisko
W wyniku przemian fizykochemicznych w masie odpadów dokonuje siê mineralizacja zwi¹zków organicznych oraz przemiana chemicznych nieorganicznych zwi¹zków rozpusz-czalnych w nierozpuszczalne. Ma te¿ miejsce przemiana wodorotlenków metali w tlenki, siarczki, krzemiany i fosforany. Wskutek chemicznego oddzia³ywania gazów rozpuszczo-nych w opadach atmosferyczrozpuszczo-nych (O2, CO2), masa odpadów komunalnych ulega zwietrze-niu, które z kolei prowadzi do rozk³adu substancji organicznej do CO2 oraz rozk³adu po³¹czeñ
organicznych azotu, siarki i fosforu do form zmineralizowanych: NO
-3, SO2-4, PO3-4
(¯yga-d³o, 1999). Dzikie wysypiska lene charakteryzuj¹ siê du¿ym stopniem uwilgotnienia. Zwi¹-zane jest to z wilgotnym klimatem ekosystemu lenego. Obecnoæ wody wp³ywa na procesy chemiczne, w wyniku których tworz¹ siê kwasy HNO3, H2SO4 i H3PO4, które swym dzia³a-niem na rodowisko naturalne obejmuj¹ lokalne otoczenie wysypiska, czyli ekosystem leny. Jest to wp³yw negatywny polegaj¹cy na zakwaszeniu gleby, wód powierzchniowych i grun-towych. Zakwaszenie gleby ma bezporedni wp³yw na rolinnoæ. Kwasy powoduj¹ zubo-¿enie gleby w wiele substancji niezbêdnych do ¿ycia rolin (np. magnezu, miedzi, manganu), w wyniku tego procesu nastêpuje uszkodzenie ich korzeni, zahamowanie wzrostu, usycha-nie lici i wreszcie mieræ rolin. Co wiêcej, obni¿eusycha-nie wartoci pH gleby usycha-niesie za sob¹ liczne konsekwencje. Najistotniejsz¹ z nich jest uwalnianie do rodowiska glebowego metali zwi¹-zanych przez mineralne i organiczne sk³adniki gleby, w wyniku czego mog¹ byæ przyswajane przez roliny. Mobilizacja metali prowadzi do zmian struktury gleby i przenikania metali do wód podziemnych. W mniejszym stopniu kwasy oddzia³ywaj¹ na ludzi i zwierzêta (Szymañ-ska-Paulikowska, 2003). Kolejnym negatywnym skutkiem wystêpowania dzikich wysypisk jest biogaz. Najwiêkszy udzia³ w biogazie maj¹ CH4 i CO2. Dowiadczenia na wysypiskach krajowych pokazuj¹, ¿e z jednej tony odpadów komunalnych mo¿na uzyskaæ od 50 do 120 m3 biogazu (¯ygad³o, 1999). Wydzielaj¹cy siê z wysypiska biogaz ma zdolnoæ
przemiesz-czania siê na znaczne odleg³oci. Rozprzestrzenianie zachodzi na skutek dyfuzji i przep³ywu pod cinieniem (konwekcja). Biogaz pochodz¹cy z dzikich wysypisk lenych nieoddzielo-nych od powierzchni ziemi ¿adn¹ warstw¹ nieprzepuszczaln¹ oraz poroniêtego rolinami podszytu lenego, jak równie¿ i drzewami, ma o wiele wiêksz¹ zdolnoæ do przemieszczania siê ni¿ ten wyprodukowany na zwyk³ym sk³adowisku odpadów komunalnych (Sobota, 2003).Gaz mo¿e penetrowaæ grunt we wszystkich kierunkach od z³o¿a odpadów. Obecnoæ biogazu w rodowisku niesie za sob¹ wiele zagro¿eñ takich jak: zatrucia, niedotlenienie ludzi i zwierz¹t, choroby nowotworowe, obumieranie rolin (blokada dostêpu tlenu do korzeni) czy wzrost efektu cieplarnianego (Pikoñ, 2005).
Niemniej negatywnymi elementami towarzysz¹cymi wysypiskom mieci s¹ odcieki po-wstaj¹ce w wyniku dzia³ania wód opadowych penetruj¹cych z³o¿e odpadów. W ich sk³ad wchodz¹ produkty przemian biochemicznych substancji organicznej. Mog¹ stanowiæ po-wa¿ne zagro¿enie dla wód gruntowych poprzez przedostawanie siê do gleby. Do zwiêksze-nia liczby odcieków przyczyzwiêksze-niaj¹ siê równie¿ wody powierzchniowe i podziemne dop³ywa-j¹ce do wysypiska. W odciekach znajduj¹ siê porednie produkty procesów fermentacyj-nych, jakie zachodz¹ na sk³adowisku (Jurczyk i in., 2011).
Metodyka
Obszarem badañ objêto Lenictwo Stankowizna ustanowione na powierzchni lasów pod-miejskich otaczaj¹cych miasto Miñsk Mazowiecki. W granicach administracyjnych lenic-twa znajduje siê siedziba nadleniclenic-twa Miñsk Mazowiecki. Na 12 000 hektarów powierzchni lenictwa Stankowizna znajduje siê 1102 ha lasów pañstwowych i 1600 ha lasów prywat-nych. Plan gospodarki odpadami komunalnymi, sporz¹dzony na lata 2006-2009 z perspek-tyw¹ na okres 2010-2013, zak³ada utrzymanie czystoci i porz¹dku na terenie gminy i poda-je, ¿e odsetek mieszkañców gminy objêtych zorganizowan¹ wywózk¹ wyniesie 100% w 2010 r.
W prezentowanej pracy wykorzystano obserwacyjn¹ metodê badañ oraz symulacjê kom-puterow¹ uzyskanych wyników. Dane zebrano w podczas pomiaru terenowego (GPS) oraz ze zbiorów map tematycznych. Na podstawie posiadanych danych przeprowadzono analizy przestrzenne pozwalaj¹ce na weryfikacjê postawionej hipotezy. Zbadano dokumenty oraz dokonano przegl¹du literatury z zakresu gospodarki odpadami, lenictwa, gospodarki prze-strzennej i krajobrazu. Przeanalizowano prawodawstwo dotycz¹ce tych zagadnieñ. Sformu-³owano podane we wstêpie hipotezy badawcze.
Wyniki
W ramach prac terenowych zinwentaryzowano 66 dzikich wysypisk odpadów komunal-nych, uzyskuj¹c dane takie jak: pole powierzchni, obwód, procent zamiecenia powierzchni, ukszta³towanie ternu, szacunkowa gruboæ z³o¿a odpadów, gêstoæ wysypiska oraz masa (rys. 1). Dokonano tak¿e szacunkowego okrelenia udzia³u efektu tlenowego i produkcji biogazu (tabela 2).
Objêtoæ i masa odpadów maj¹ bezporedni wp³yw na zatruwanie wody opadowej prze-nikaj¹cej do ziemi i zagra¿aj¹ wodom gruntowym znajduj¹cym siê w ich s¹siedztwie lub bezporednio pod nimi. Odcieki wysypiskowe mog¹ infiltrowaæ w g³¹b gleby zatruwaj¹c
Rys. 1. Rozmieszczenie dzikich wysypisk mieci na terenie lenictwa Stankowizna wraz z rozmieszczeniem szlabanów istniej¹cych i projektowanych
wody podziemne bêd¹ce w pierwszej warstwie wodononej, poniewa¿ zmniejszaj¹ wspó³-czynnik przepuszczalnoci gleb (Grabulewski, Fronczyk, 2009). Równoczenie wody p³y-n¹ce na tym poziomie nale¿¹ do wód u¿ytkowanych przez mieszkañców pobliskich wsi, w których jeszcze doæ popularn¹ form¹ korzystania z zasobu wód s¹ studnie. Odpady le¿¹ce bezporednio pod najp³ytsz¹ warstw¹ wód podziemnych wa¿¹ ok. 40 ton w odniesieniu do ca³ego lenictwa. Przeprowadzona analiza przestrzenna wykaza³a, ¿e odcieki ze sk³adowisk mieci s¹ przyczyn¹ zanieczyszczenia ok. 50 km d³ugoci cieków wodnych oraz 19 studni u¿ytkowanych przez ludnoæ wiejsk¹ (rys. 2).
Zdolnoæ migracji biogazu z wysypisk zosta³a oszacowana na podstawie emisji biogazu. Od strony teoretycznej polega to na tym, ¿e sk³adowiska bardziej zagêszczone i wiêksze (pod wzglêdem masy z³o¿a) wywieraj¹ wiêksze cinienie na pory w glebie, efektywniej t³ocz¹c w g³¹b gaz wysypiskowy. Tak wiêc, w zale¿noci od ukszta³towania zamieconego terenu i iloci odpadów migracja bêdzie ulegaæ zmianie (im bardziej teren wklês³y i im wiêcej jest odpadów, tym wiêksza migracja). Strefy szkodliwego oddzia³ywania kszta³tuj¹ siê nastêpuj¹-co (¯ygad³o, 1999):
m promieñ do 100 m emisja poni¿ej 100 m3, m promieñ 150 m emisja 100-200 m3, m promieñ 200 m emisja 200-300 m3, m promieñ 250 m emisja powy¿ej 300 m3.
Analiza przestrzenna stref pozwoli³a na zaprezentowanie skali potencjalnego zagro¿enia zatruciem gazem wysypiskowym w odniesieniu do liczby ludnoci. Na terenie lenictwa Stankowizna, zatrucie spowodowane samym gazem wysypiskowym wyst¹pi³o u ponad 3500 osób. Prace terenowe pozwoli³y równie¿ na stwierdzenie, ¿e biogaz ³atwiej przemieszcza siê w poziomie, gdy napotyka na swej drodze instalacje podziemnie (wodoci¹gi, kanalizacja, linie telefoniczne), które s¹ zwi¹zane z zabudow¹. Dlatego w momencie bezporedniego s¹siedz-twa zabudowy ze stref¹ migracji biogazu, zagro¿ona emisj¹ jest ca³a zwarta zabudowa, a nie tylko ta czêæ, która znajduje siê w strefie migracji. Wp³yw gazu wysypiskowego na tere-nach lenych obj¹³ ³¹cznie obszar o powierzchni oko³o 376 hektarów lasu, co stanowi 13% wszystkich terenów lenych analizowanego obszaru.
Tabela 2. Wyniki inwentaryzacji lasów lenictwa Stankowizna pod k¹tem wystêpowania dzikich wysypisk odpadów komunalnych
a b z ci L -n e w n i z -o z y r a t h c y n a w -y s y w k si p ei n d e r el o p . w o p m [ 2] d ó w b o a ¿ o ³ z ] m [ a z ei n e c ei m a n ei z d o w b o a ¿ o ³ z ] m [ a z ei n e c ei m ] % [ -n u c a z s a w o k æ o b u r g ] m [ æ o t s ê g -si p y s y w a k ] m / g k [ a s a m ] g k [ ³ ai z d u u t k e f e o g e w o n el t ] % [ -n u c a z s a w o k a j c k u d o r p u z a g o i b m [ 3] 9 1 200 90 10 0,10 0,05 120 250 0,60 <20 1 1 350 95 13 0,15 0,1 140 600 0,60 (20;50) 0 1 520 112 19 0,17 0,13 150 1400 0,60 (50;100) 0 1 860 124 23 0,20 0,17 150 3150 0,55 (100;200) 3 1 1360 156 30 0,23 0,15 150 4000 0,50 (200;300) 3 1155 175 30 0,20 0,26 140 6360 0,60 >300 6 6 Razem
Wszystkie zinwentaryzowane dzikie wysypiska mieci zlokalizowane s¹ na terenach le-nych. Las jest najlepszym miejscem do tego procederu, gdy¿:
m jest skomunikowany z terenami zabudowanymi drogami publicznymi, m jest ma³o zaludnionym terenem odosobnienia,
m daje ukrycie osobom wyrzucaj¹cym mieci, którym zale¿y na pozostaniu anonimowymi, m w porównaniu z terenami zielonymi w miastach, jest s³abiej nadzorowany.
Czynniki te wp³ywaj¹ na decyzjê o pozostawiana mieci w lesie. Zale¿noæ wystêpowa-nia dzikich wysypisk odpadów komunalnych od liczby ludnoci i jej rozmieszczewystêpowa-nia zbadano za pomoc¹ wartoci stopnia koncentracji (Mitchell, 2005). Wspó³czynniki te okrelono nie-zale¿nie dla liczby ludnoci i liczby wysypisk mieci. Okrelenie promieni okrêgów opiera siê na obliczeniu standardowych odleg³oci miêdzy przestrzennie wystêpuj¹c¹ zabudow¹ i zlo-kalizowanymi wysypiskami wed³ug nastêpuj¹cego wzoru:
gdzie:
SKw wa¿ony stopieñ koncentracji,
Wi waga cechy i (w przypadku zabudowy liczba ludnoci przypadaj¹ca na
chniê zabudowy, a w przypadku wysypisk wielkoæ emisji biogazu),
[Xsrw; Ysrw] wspó³rzêdne wyznaczonego przestrzennie rodka koncentracji danej cechy.
Zasiêgi opisuj¹ce stopnie koncentracji pokrywaj¹ siê, gdy¿ liczba ludnoci przek³ada siê na iloæ wytwarzanych odpadów (wskanik nagromadzenia odpadów przypadaj¹cych na mieszkañca w ci¹gu roku wynosi 0,6-1,0 m3 na wsi w stosunku do 1,8-2,0 m3 w miecie).
Koncentracja wysypisk przesuniêta jest w kierunku po³udniowym od Miñska Mazowieckie-go, co jest uwarunkowane sieci¹ dróg, uczêszczan¹ przez mieszkañców i u³atwiaj¹c¹ dojazd do dzikich wysypisk mieci. Istotn¹ rolê pe³ni tutaj droga wojewódzka nr 802 ³¹cz¹ca Miñsk Mazowiecki z Siennic¹ i Latowiczem, która na znacznym odcinku przebiegu przecina kom-pleksy lene. Wysoka kategoria drogi przek³ada siê na bardziej wzmo¿ony ruch pojazdów, ni¿ ma to miejsce na zwyk³ych drogach publicznych, zwiêkszaj¹c tym samym prawdopodo-bieñstwo nielegalnej wywózki mieci.
Przydatnym narzêdziem analitycznym w rozwi¹zywaniu problemów przestrzennych jest równie¿ funkcja gêstoci (kernel density) wystêpowania danego zjawiska. Bazuje ona na technikach nieparametrycznych, które przy znanej funkcji gêstoci uredniaj¹ wartoci z próby, tworz¹c wyg³adzon¹ aproksymacjê zjawiska (£ukasik, 2008). Celem uzyskania opty-malnego obrazu rozmieszczenia wysypisk mieci wykorzystano wartoæ stopnia koncentra-cji, jako parametru wyg³adzaj¹cego oraz masê zinwentaryzowanych wysypisk jako wagê wystêpowania zjawiska. Obszar lasów, na których mog¹ wystêpowaæ wysypiska o masie powy¿ej 100 kilogramów, przekracza 43% powierzchni ca³ego Lenictwa Stankowizna. Efekt analizy pozwala dodatkowo na wizualn¹ ocenê skali problemu oraz lokalizacjê obszarów najbardziej nara¿onych na zanieczyszczenie odpadami komunalnymi (rys. 3).
Rys. 3. Stopieñ koncentracji ludnoci (promieñ 2566 m) oraz stopieñ koncentracji wysypisk mieci (promieñ 4289 m) na terenie lenictwa Stankowizna wraz z gêstoci¹ wystêpowania miejsc sk³adowania
Wnioski
1. Dzikie wysypiska odpadów komunalnych stanowi¹ realne zagro¿enie dla lenej fauny i flory w promieniu 100-250 metrów.
2. Odcieki z wysypisk mog¹ istotnie pogorszyæ stan wód powierzchniowych na ³¹cznej d³ugoci oko³o 50 km oraz wód podziemnych zasilaj¹cych przydomowe studnie, gdy¿ 18 wysypisk (co stanowi prawie 1/3 wszystkich zinwentaryzowanych wysypisk) jest zlo-kalizowanych nad I poziomem wodononym le¿¹cym na g³êbokoci 3 metrów.
3. Wystêpowanie wysypisk jest skorelowane z terenami zurbanizowanymi, o czym wiad-czy wskanik nagromadzenia odpadów na jednego mieszkañca (ok. 0,6-1,0 m3 na wsi, w
stosunku do 1,8-2,0 m3 w miecie) oraz zale¿y od natê¿enia ruchu po drogach
publicz-nych, które przecinaj¹ kompleksy lene.
1. Dobrym rozwi¹zaniem przeciwdzia³aj¹cym powstawaniu dzikich wysypisk s¹ szlabany blokuj¹ce wjazd do lasu. Zaleca siê ich lokalizowanie w miejscach najbardziej nara¿onych na zamiecenie (rys. 1),
2. Zaleca siê systematyczne sprz¹tanie lasów, zw³aszcza prywatnych, na których zalegaj¹ odpady niekiedy bardzo stare. W tych dzia³aniach w³acicieli lasów winien wspieraæ sa-morz¹d terytorialny.
3. Zgodnie z nowymi przepisami, zaleca siê ulepszenie gospodarki odpadami na szczeblu gminnym, polegaj¹ce na: ustanowieniu jednej stawki za wywóz bez wzglêdu na objêtoæ odpadów, systematycznym wywo¿eniu odpadów wielkogabarytowych oraz zmniejsze-niu op³at dla mieszkañców segreguj¹cych odpady.
Literatura
Garbulewski K.,Fronczyk J., 2009: Wp³yw p³ynnych zanieczyszczeñ na w³aciwoci filtracyjne gruntów. Materia³y z III Ogólnopolskiego Kongresu In¿ynierii rodowiska. Politechnika Lubelska: 157-168. Jurczyk £., Koc-Jurczyk J., Ró¿alska P., 2011: Dynamika ilociowa AOB w procesie biologicznego
oczysz-czania odcieków sk³adowiskowych w warunkach beztlenowych. In¿ynieria i Ochrona rodowiska t. 14, nr 4: 309-322.
£ukasik S., 2008: Identyfikacja rozk³adu w systemach rzeczywistych za pomoc¹ estymatorów j¹drowych. Czasopismo Techniczne Politechniki Krakowskiej vol. 1-E: 3-13.
Mitchell A., 2005: The ESRI Guide to GIS Analysis.Vol. 2. ESRI Press, Redland.
Pikoñ K., 2005: Uci¹¿liwoæ ekologiczna utylizacji biogazu na sk³adowiskach odpadów. Archiwum Gospo-darki Odpadami i Ochrony rodowiska, vol. 1: 55-62.
Rosik-Dulewska C., 2002: Podstawy gospodarki odpadami. PWN, Warszawa.
Sobota J., 2003: Stare sk³adowiska. Wydawnictwo Akademii Rolnej we Wroc³awiu. Wroc³aw: 231 s. Szymañska-Pulikowska A., 2003: Podstawy gospodarki odpadami. Wydawnictwo Akademii Rolniczej we
Wroc³awiu, Wroc³aw: 39 s.
¯ygad³o M.,1999: Gospodarka odpadami komunalnymi, Wydawnictwo Politechniki wiêtokrzyskiej, Kiel-ce: 76-83.
¯ygad³o M., 2001: Strategia gospodarki odpadami komunalnymi, Polskie Zrzeszenie In¿ynierów i Techni-ków Sanitarnych, Poznañ: 236 s.
Abstract
Both natural environment and green areas should be treated as a real value and properly protected. It is strictly connected with adequately constructed legal system. In practice, the condition and appe-arance of the landscape depends on the human factor. One of the reasons of inferior environmental situation is poorly educated society and incompetently managed local economy. These factors contri-bute to the problem of illegal waste dumping in the forests, which is closely related to waste manage-ment in the community. Forests are valuable in terms of economy (timber harvesting and other forest resources), social (tourism and recreation) and above all natural environment (various plant species, wildlife and production of oxygen).
The paper presents the causes of illegal waste dumping, its location and suggests methods of preven-tion. Additionally, the paper demonstrates the impact of illegal refuse dumps on rivers, streams, wells and groundwater resources. The range of concentration of waste dumps coincides to much extent with concentration of population. Nearly 13% of forest area is under direct influence of toxic gases from the dumps. The potential area of dumps occurrence, which weigh more than 100 kg, covers 43% of the forest area. The spatial analysis presents relations between the location of illegal refuse dumps in the forests, the communication network, and the location of densely populated areas. The analysis of concentration and density of illegal waste dumping was carried out. It has been observed that an effective way of preventing illegal dumps migration is to block roads into the forest by barriers. All researches and analysis were carried out based on inventory in Stankowizna forest range (Forest District Miñsk Mazowiecki, Regional Directorate of the State Forests in Warsaw).
dr in¿. Micha³ Brach Michal.Brach@wl.sggw.pl tel. 22 593-82-13
mgr in¿. Maciej Winiewski mwikjunior@wp.pl
