Andrzej F. Dziuba
"Sacerdocio común y sacerdocio
ministerial", Aurelio Fernández,
Burgos 1979 : [recenzja]
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 25/3-4, 225-229
A urelio F e r n a n d e z , Sacerdocio с о т й п у sacerdocio m inisterial, Ediciones Aldecoa, Burgos 1979 s. 261.
P ro b le m a ty k a k a p ła ń stw a w aspekcie powszecihmym ja k i m inisterial-- nym z n a jd u je się n a d a l w c e n tru m za in te re so w ań w ielu badaczy. J e j szczególnie zap o czątk o w an ie doktrynalnie w m om encie o b rad V atica- rauim II, a n a s tę p n ie d alsze p ogłębienie poprzez Synioid B iskupów z ro k u 1971 w y m ag a sy stem a ty cz n y ch b a d a ń ta k teologicznych ja(k i pr,awnyc!h. Wairto je d n a k zauw ażyć, iż b ard z o często te dw-a fo rm a l- o e a s p e k ty badaw cze zag ad n ień kaipłaństw a idą w parze. Dowodem. te:go są b ardzo liczne in te rd y sc y p lin a rn e o p rac o w a n ia szczegółowe u - k a z u ją c e się w p o sta c i a rty k u łó w czy w y d a ń k siążkow ych. Szczegól n ie cenne, w sensie g en e raln y m , w y d a ją się b a rd z ie j o bszerne i sy ste m a ty cz n e an a liz y całości w sp o m n ia n ej p ro b lem aty k i.
W g ru p ie ty c h o sta tn ic h n ależ y um ieścić p ra c ę A u re lio F ennandez,
Sacerdocio со т й п у sacerdocio m in iste ria l w y d a n ą jakio 41 tom se rii
p u b lik a c ji W ydziału TaOloigiczniego w Burgos. Autoir je st znainym sp e c ja lis tą z z a k resu p ra w a kanonicznego i teolo g ii m o ra ln e j. M a n a sw ym k oncie w iele a rty k u łó w i k ilk a k siążek z z a k resu p ro b le m a ty ki ta k p ra w n e j ja k i teologicznej.
P re z e n to w a n a p ra c a oprócz w stę p u (;s. 11—-41i2) z a w iera Oisiem ro z - daiałów podzielonych n a s tę p n ie ma m n ie jsz e g ru p y treścdioiwe.
C ałość ro zw ażań rozp o czy n a a u to r od uikaaania w noizdziale p ie r w szym p ro b le m a ty k i k a p ła ń s tw a pow szechnego (s. 13—30). W y p u n k to - w u je , iż p o d sta w ą te j rzeczyw istości je st ohraest, k tó ry z naitury ob d a rz a pow szechnym pow ołaniem . S am o 'kapłaństw o pow szechne ja w i się w ty m k o n te k ście ja k o szczegółow y wyraiz tego pow ołania. P ism o św. S tareg o T estam e n tu , ja k to u k a z u je a u to r, k re ś li dość w y ra ź n e ele m e n ty u k a z u ją c e ta k n a tu rę ja k i c h a r a k te r tego k a p ła ń stw a , W o sta tn im p u n k c ie tego ro zdziału u k a z a n e zostało k a p ła ń stw o pow sze ch n e w jego n ajp e łn ie jsz y m obrazie w y ra żo n y m w te k sta c h Nowego T estam e n tu . Tu zdaniem autiora m ożna dostrzec ta k teologiczne ja k i p ra k ty c z n e e le m e n ty k a p ła ń stw a chrzcielnego.
B oadział d ru g i om aw ia z ko lei k ap ła ń stw o m in iste ria ln e (®. 33—• 66). R ozum iejąc m inisteirium jako m iste riu m a u to r u k a z u je na w stę pie jego zw iązek z O bjaw ien iem i K ościołem . W kontek ście ty c h dw u rzeczyw istości k a p ła ń stw o m in iste ria ln e sta je się b a rd z ie j zro zu m iałe i pełniejsze. A. F e rn a n d e z p o d k re śla jednocześnie konieczność mirni- stenium w fa rm ie ok reślo n ej ord y n acji. N astęp n ie przechodzi do b a r dzo isto tn ej an a liz y h isto ry czn ej u k az u ją c e j m in iste r ium w św ietle eklezjologii M istycznego C iała o ra z Dudu Bożego. T a rzeczyw istość histo ry czn a, zarów no teologiczna ja k i p ra w n a pozw ala n a p ełn iejsze zrozum ienie n a stę p n y c h p u n k tó w tego ro zdziału dotyczących re la c ji m iędzy m is te riu m a w sp ó ln o tą i -misją z a d a n ą te j w spólnocie. P o n a k re ś la n iu k ilk u u w a g kom kluzyjnych a u t o r całość rozd ziału zam yka
226 R ecenzje [8] u w a g a m i z a w ie ra ją c y m i stw ie rd z e n ie : m inisteriuim e k lez jaln e jesit m i nister,ium k ap łań sk im .
K olejn y ro zdział trz e c i pośw ięcony za sta ł różnicom miiędizy k a p ła ń stw em pow szechnym i k a p ła ń stw e m m in iste ria ln y m w dokitrytnie Va^ laeainum II (is. 67—97). A u to r p o d d aje tu szczegółow ej amallizie n u m e r 10 i cały ro z d z ia ł IV koinisitytucji L u m en G en tiu m a n a s tę p n ie d e k re t
A p o sto lica m A c tu o sita te m oiraz d e k re t P re sb y te ro ru m O rdinis. Te po d
staw ow e dla pirzedstawiiioinej p ro b le m a ty k i dokum anity Vaitica.nuim II z a p reze n to w an e za sta ły w s-wym procesie ro d zen ia s ię podczas o-hr-ad soborow ych, aż do o stateczn ej fa rm y w postaoi oirzeczeń M ag isteriu m K ościoła. Całość naukli ty c h doikiuimeotów sy n te ty z u je autoir w bardzo k r ó tk ic h u w agach, k tó r e sta n o w ią jednocześnie p rze jście do S ynodu B iskupów z 1971 r. D o k u m en t tego S ynodu zoistał om ów iony w o s ta t n im p u n k cie tego rozdziału.
K ap ła ń stw o chiraaieine a k a p ła ń stw o hiieirairohiczne, jako p roblem t e ologiczny omówfanie zo stały w rozdziale cz w arty m (is. 99.—11121). W za~ sadzie całość z a w a rty c h tu u w ag dotyczy tamattykii sa k ra m e n ta ln e j. N a jp ie rw .autoir p re z e n tu je in te rp re ta c ję istotniej tu fo rm u ły „liciet esisantia noin g ra d u tamrtuim ditffaramt”, a nasttępniie toimiiisftyczną t e ologię saikiramenttów. W o sta tn im p unkcie rozw aża w reszcie filoBofiicz- n ą k o ncepcję p arty c y p ac ji.
A. F e m a n d e z w k o le jn y m rozdziale p ią ty m rozw aża zagadnienie fu n k c ji .kapłańskiej i miiisji la ik a tu (s. 1)23'—>166). A u to r p o d k re śla n a w stę p ie b ard z o w y ra źn ie agzysftancjailiną rzeczywiistość jedności i w ie lości m isji, i jego zd an iem tylkio w ty m k o n te k ście n ależ y rozw ażać poszczególne sizczegółowe foirmy pow ołania. K ap ła ń stw o w y n ik a ją c e z sa k ra m e n tu ch rz tu ob d arza baz w ą tp ie n ia bard zo ro zle g łą m isją zb a w czą. W jej k o n te k ście ja w i ,s'ię w sp ó ln o to w a m isja k a p ła n a oraz
ja k b y p ro s ta miisijai w iarnych. Po u św ia d am ian iu podstaw ow ych ró ż n ic w za k ra sie m isji a u to r przechodzi do u k az a n ia w spólnotow ego sp e łn ia n ia k u ltu oraz różnic w ty m w zględzie w y n ik a ją c y c h z ty tu łu kapłańsitw a pow szechnego oiraiz m in isterialn eg o . K o le jn e trz y p u n k ty tego rozdziału pośw ięcone z a sta ły szczegółow em u om ów ieniu trze ch po d staw o w y ch misiji chrześcijań sk ich . I talk w p u n k cie pierw szym aultor zw rac a u w a g ę na pow szechny c h a ra k te r misjii profety czn ej, p rz y b ie ra ją c e j ty lk o pew ne b a rd z ie j specyficzne fo rm y uzależnione od kapłańsitw a pow szechnego i hierarchicznego. Szczególna m isja n a u cz y cielsk a w iern y c h u k a z a n a została zw łaszcza w środow isku nieire- lligijnym. W o sta tn im p u n k cie tego rozdziału u k a z a n a za sta ła m isja k ró lew sk a ta k w spólnotow a ja k i je j sp e c y fik a w y n ik a ją c a z ty tu łu św ięceń k ap łań sk ich .
R ozdział szó;sły pośw ięcany został te m a to w i k a p ła n w św iecie (s, 1107— 197). Po k ró tk im wiproiwadzeniiiu w tem aitykę, autoir przechodzi do u k a z a n ia św ia ta jako podstaw ow ego założenia czy czynnika u m o żli w iającego egzystencję ludzką. W k o n tek ście ty c h ogólnych s tw ie r dzeń filozoficznych i teologicznych n a b ie ra sw ej specyfiki re la c ja
ka-p ia n a św ieckiego do świaita ozy rac zej ze św iatem . B ycie w świacie,, zdaniem a u to ra , nie upow ażnia, jesacze do b y cia św iatow ym , oo w ię cej n ie up o w ażn ia do stwierdzenia',, iż jest się św iatow ym . K a p ła n z n a tu ry sw ej pozostaje, taikże i dziś, w śró d ludzi. W y n ik a ją c e z t y tu łu takiego sty lu życia i p ra c y k o m p lek sy m usi om przeizwyciężać, p rzy jednoczesnej a k c e p ta c ji pewmyidh bardzo oczyw istych ograniczeń,, n a co zw rac a u w ag ę auitoir poid k o n iec teigo rowMiaiłui.
O sta tn i rozdział p rez en to w an e g o stu d iu m dotyczy p ro b le m a ty k i k r y zysu k ap łań sk ieg o (s. 199—12211). T em a ty k a ta,, zdaniem a u to ra , m o że być p o tra k to w a n a jako sw oisty prolog do cało ści dzieła (por. s. 11, 199). Bo k ró tk ie j a n a liz ie f a k tu istn ie n ia om aw ianego zjaw iska, a u to r przechodzi do pró b y ufcaizamia p rzy c zy n w sensie g en eraln y m , S y tu a c ja k le ru w k o n te k ście aktualniej lin ii h isto ry c zn e j dnaejów św ia t a po siad a w iele elem en tó w nowych,, n ie w y stę p u ją c y c h w cześniej. N a tu r a ln ie v/ ty m k o n te k ście m ożna dostrzec w za jem n e re la c je n e g a ty w n e o określo n y ch k o n se k w e n cjach w sto su n k u do życia i sp e łn ia n ia m isji k a p ła ń sk ie j. W taikiej sy tu a c ji a u to r u k a z u je n a stę p n ie a k tu a l ne fo rm y p rz e ciw d ziała n ia i prop o zy cje (wyjścia z istn iejąceg o k r y zysu.
Całość tre śc io w ą p rezen to w an eg o stu d iu m za m y k a d o d atek z a w ie ra ją cy list Jania P a w ła II sk ie ro w a n y do w szy stk ich k a p ła n ó w K ościoła z o kazji W ielkiego C z w artk u 1®79 r. (a. 2i2i3:—241) . S tan o w i on z d a
niem a u to ra u z u p e łn ie n ie w cześniejszych w ypow iedzi M ag isteriu m K o ścioła w z a k resie p rez en to w an e j prosblematyM , a jedno cześn ie je st jej sy n te ty c zn y m po d su m o w an iem n a a k tu a ln y m etap ie historycznego ro z w oju.
N ato m iast całość fo rm a ln ą p ra c y A. Fennamdez za m y k a zestaw b i b liograficzny, k tó r y podzielony zo stał n a dw ie g ru p y tem atycznie: k ap łań stw o pow szechne i k a p ła ń stw o m inisterialnie (s. 2413—261). Z e sta w te n o b ejm u je bogactw o lite r a tu r y pom ocniczej. P ierw sza część o b ejm u je 279 pozycji. Wairto zauw ażyć, iż w zastaw ie ty m zn alazły się ta k ż e p o lsk ie n az w isk a (E. S ztafro w sk i, W. P o p late k , A. Janikow ski). D ruga część n a to m ia st z a w iera z e sta w pozycji bib lio g raficzn y ch z z a k resu k a p ła ń stw a m in iste ria ln e g o , a n a s tę p n ie 129 p ozycji począw szy od ro k u 1970. P re z e n to w a n y ze sta w sta n o w i d o sk o n a łą pom oc in fo rm a c y jn ą w ew e n tu a ln y c h b a rd z ie j szczegółow ych p o sz u k iw an ia ch czy b a d a n ia c h naukow ych.
S tu d iu m A. Fernanidez sta n o w i p ró b ę synitezy teologiczno-praw niej z z a k resu sy g n alizo w an ej te m a ty k i, p rzy czym a k c e n t położony jest b a r dziej na elem e n ty teologiczne. A u to r d o k o n ał z e sta w ien ia i om ów ie n ia p o dstaw ow ych w ypow iedzi M a g iste riu m K ościoła odnośnie do k a p ła ń stw a ta k pow szechnego ja k i m m isteriato eg o . S zczególnie cenne, zw łaszcza w odniesieniu do d o k u m en tó w V atica n u m II, je st u k a z a n ie ksiztałtow ania się ich o stateczn ej fo rm y poprzez poszczególnie sch em a ty czy p ro je k ty . P ro c es te n u k a z u je bow iem m. in. b ardzo jasino ro z
228 R ecenzje [10] w ój św iadom ości K ościoła, oiraiz mioże być p ew nym drogow skazem w ew e n tu a ln y c h dalszych ro zw ią z a n ia c h czy now szych prop o zy cjach b a daw czych. U k az an ie ta k ż e w k o n te k śc ie ty c h w ypow iedzi b ard z o ob f ite j lite ra tu r y p rzed m io tu stw a rz a obraz doiść o b iek ty w n y talk w sen sie historycznego rozw oju jaik i teoilogicano-praw nej dntetripreltaicji doku m en tó w Kościoła.
S zczególnie w y ra ź n ie na/leży p o d k reślić całość w a rsz ta tu n a u k o w e go p rezentow anego stadium:. A u to r w y k a z a ł w ty m względiziie iście b e n e d y k ty ń sk ą d o k ła d n o ść i pracow itość. Przytaczanie w o ry g in a le te k sty poszczególnych roboczych te k stó w V atica n u m II stan o w ić m ogą talkże bazę in fo rm a c y jn ą d la d alszy c h b ad ań .
Z ałożenia tem atycznie w y ra ż o n e poprzez ssfarrnufaw ania poisaczegól- n ych szczegółow ych m n ie jsz y ch części p ra c y n ie ziostały jediniaik w p eł ni, p rz y n a jm n ie j w n ie k tó ry c h p rzy p a d k ach , zrealizow ane. Do b a r- dziiej pogłębiioinyoh an a liz w pelnii predysiponoiwała, w sp o m n ia n a w y- żej, bardzo o b fita baza zairówino źródłowia jaik i biblioigiralficana.. Ja w ią siię tu, żeby wsipoimmiiieć ty lk o , te m a ty k a p ła n a zakonnego, ty m b a r dziej, że a u to r w p ro st m ów i o k a p ła n ie św ieckim (poir. nip. s. 181'—'IBS). C zy w reszcie bardiao iinteirasmjąoe zjajgadoianiie problematyikii d ia k o n atu i bisikuipstwa. W ty c h o sta tn ic h idzie o caiłość ro zu m ien ia tego z a g ad n ie n ia w sensiie teologiczno^-prawnym , a nie ty lk o ściśle a d m in istra - cy jn o -p ra w n y m . W y d a je się, iż a u to r niie w y k o rz y sta ł w pełni, p o sta w ionego zre sztą w rozdziale diruigim, zag ad n ien ia m isji k a p ła ń sk ie j ro zu m ian e j jako m iniistarium . R ealizm sygnaJizawaneij ta k ie j p o tró jn e j m isji pow in ien znaleźć o d b icie w całości p rezentow anego studium .
W arto jeszcze zw rócić uw agę, iż o sta tn i ro zdział sta n o w ią c y sw o iście p o ję te p a s to ra ln o -d u sz p a ste rsk ie u zu p e łn ie n ie stu d iu m teologicz n o -p ra w n e g o poisiada zbyt je d n o stro n n e sp o jrzen ie n a rzeczyw istość k ry zy su kaipłańskiego. K om pleksow y, a zaitem bairdziiej oibie!ktywiny cibiraz, wymiaga bo;wiem sięgnięcia ta k że i do inn y ch środow isk k u ltu ro w y c h czy n a w e t polityczoo-spofecznych. Wydaije się bawiiiem, iż sam f a k t kry zy su , k tó ry j.eisit oczyw isty, a ta k ż e i jego przyczyny, nie są ty lk o rzeczyw istością o b ie k ty w n ą zsewnętrznie czy ty lk o su b ie k ty w n ą poszczególnego k ap ła n a . Z jaw isko to jesit bow iem fa k te m ek lezjaln y m . O sadzone je st ono ta k ż e w sam y ch s tr u k tu ra c h K ościoła i w ich r e la c ja c h do św ia ta oraz sy tu a c ji w spółczesnej, m ów iąc b ard z o s y n te ty cznie. K ap ła ń stw o bow iem nie m oże być ro zu m ian e jako rzeczy w i stość a b s tra k c y jn a czy id e ato a . K ryzys zatem u k a z a n y przez a u to ra stu d iu m nie jest obrazem p ełn y m i o b iek ty w n y m .
O statecznie je d n a k ro z p ra w a A. Femamidez, m im o sy gnalizow anych w ątp liw o ści czy n iejasności, sta n o w i d o b re syntetycznie u ję c ie pew nych, ja k się w y d aje, n a jb a rd z ie j isto tn y c h zag ad n ień odnoszących się do te m a ty k i k a p ła ń stw a pow szechnego i m inisterialnego. A u to r za p re z e n to w a ł dosk o n ałą niemali i doijrzałą symteizę, po p rzed zan ą licznym i w ła snym i stu d ia m i o p u b lik o w a n y m i w pastaici ahszsnnych arty k u łó w . K om pleksow ość teoilogiczino-prawna p rezentow anego stu d iu m stanow ić
będzie z p ew nością przyczynię, iż z a in te re s u je ono zarów no teoiLagów ja k i kanoniisltóWi
K s. A n d rze j F. D ziuba
A urelio F e r n £ n d e z . N uevas estructuras de la Iglesia. E xigen- cias teológicas de la Comunión E clesial, Ediciones Aldecoa Burgos
1980 s. 340.
K ościół ja k o zbaw cza w sp ó ln o ta Now ego P rz y m ie rz a re a liz u je się taikże poprzez sw e s tr u k tu r y d u ch o w e jaik i aid m im stra cy jn o -p ra- w ne. R zeczyw istość u b o g ac an ia fuin/kcjonalności K ościoła p rz y b ie ra ła poprzez w ie k i b a rd z o zró żn ico w an e fonmy, m n ie j lu b b ard a iej od pow iednie do w ym aigań poszczególnych epok. B ogactw o ta k ie j re a liz a c ji K ościoła p ozw alało m u n a damie odpow iedzi w raiatrę n a jp e łn ie j szej i n ajle p sz e j ina za d a n ie .realizacji m isji zbaw czej w świieciie. N a tu r a l n e jest, iż poszczególne (stru k tu ry życia zew nętrznego Koścdioła m uszą poisliadać zarów no bazę teologiczną ja k i p raw n ą. T e dw ie rz e czyw istości fo rm a ln e m u sz ą zaw sze sta ć u p o d sta w w szelkich p r z e ja w ó w życia K ościoła. T ak ż e w k o n se k w e n cji Y aiticanum II K ościół w sw ej sam ośw iadom ości odczuw ał patirzebę now ych s tr u k tu r , k tó re o d p o w iad a ją b a rd z ie j jego m is ji w św ieoie w spółczesnym .
S tu d iu m A urelio F ennandez pt. N u eva s estru ctu ra s de la Iglesia.
E xigencias teológicas de la C o m u n ió n E clesial, w y d an e jako 46 to m
w se rii p u b lik a c ji W ydziału Teologicznego w Buirgois pośw ięcone zo stało czterem now ym s tru k tu ro m zrodzonym lu b u g ru n to w a n y m w o b rad a ch S oboru W a ty k ań sk ieg o II. P ra c a t a o d sitromy fo rm a ln e j z a w ie ra w stę p (s. 113—-15) cz te ry ro zdziały oraz epilog i(is. 30?—STO). C a łość zam y k a b ib lio g ra fia p rze d m io tu (s. Sili—(31.40).
R ozdział p ierw szy p rez en to w an e j p ra c y pośw ięcony z a sta ł R adzie D u sz p a ste rsk ie j (s. 17—66). P o k ró tk im w p ro w a d za n iu a u to r u k a z u je n a jp ie rw p ro b lem ro d zen ia siię te j niowej s tr u k tu r y K ościoła w do k u m e n ta c h n a etap ie przygotow aw czym Soboru,. M ożna bardzo ła tw o dostrzec., iż p ra k ty k a i, życie K ościoła o d dolnie zrodziły p o trzeb ę te j n o w ej fo rm y jego życia. N astęp n ie ukazania zo sta ła R ad a D.usizpaster- sika w św ie tle d o k u m e n tó w Viatica|nium II. O czywiście te w ypow iedzi M a g iste riu m Kościioła sta n o w iły tylfco pew ne ogólne sformułoiwamiia w y m ag a ją ce b a rd z ie j in d y w id u a ln y ch ap lik ac ji. Dlatego, też k olejno a u to r n a jp ie rw om aw ia M otu Propriio Ecclesiae Sanctae, a n a s tę p n ie o rzeczen ia K o n fe re n c ji E p isk o p a tu H iszpanii. W reszcie przech o d zi do n a k re śla n ia fu n d a m e n tó w eklezjoiiogiicznych te j now ej s tr u k tu ry K o ścioła. W ,o sta tn im puinlkoie tego rozd ziału anaOlizuje o rg an iz ac ję oraz fu n k cjo n o w a n ie R ady D u szp a ste rsk iej. W k o le jn y ch p u n k ta c h z w ra c a u w a g ę n a zag ad n ien ie członków , k tó rz y ją k o n sty tu u ją , uistirój p ra w n y o ra z różnice ja k ie ją dzielą oid R ady K a p ła ń sk ie j.
