UNIVERSITATIS MARIAE CURIE - SKŁODOWSKA LUBLIN — POLONIA
VOL. XXXVI, 10 SECTIO C 1981
Instytut Biologii UMCS Zakład Systematyki i Geografii Roślin
Jan BYSTRE K, Maria MOTYKA-ZGŁOBICKA
Porosty rezerwatu Brzeziczno
JlMIliaHHHKM 3anOBeflIIMKa EjKe3HHHO
Lichens de la róserve de Brzeziczno
WSTĘP
Rezerwat Brzeziczno, jeden z nielicznych rezerwatów przyrody pojezierza Łę- czyńsko-Włodawskiego, o powierzchni 87,46 ha, obejmuje śródleśne jezioro z przy
legającym torfowiskiem przejściowym i wysokim oraz fragmentem Vaccinio myr
tilli-Pinetum i Pino-Quercetum, stanowiącym otulinę jeziora. Głównymi gatunkami drzew w rezerwacie są: sosna zwyczajna, dąb szypułkowy i bezszypulkowy, brzoza brodawkowata i osika.
POROSTY REZERWATU
We florze rezerwatu porosty odgrywają dość znaczną rolę. W nie
wielkim fragmencie naturalnego lasu dębowego, na brzozach rosnących na torfowisku, a także na osikach na obrzeżeniu jeziora, nie wchodzących co prawda do ścisłego rezerwatu, lecz stanowiących nierozerwalną część chronionego obszaru, rośnie 121 gatunków porostów.
Wśród nich na szczególną uwagę zasługują stanowiska Lecanora sub
albella i L. incurvodentata, gatunków bardzo rzadkich w Polsce, wystę
pujących tu pospolicie na usychających brzozach na torfowisku.
Florę porostów sosny reprezentuje niewiele gatunków. Na obszarze rezerwatu i w najbliższym jego otoczeniu stwierdzono 24 gatunki, wśród nich Hypogymnia physodes, Lepraria aeruginosa i Lecidea scalaris, które występują na każdym drzewie i przeważnie w znacznej liczbie osobników.
Stopień zwarcia plech tych gatunków jest w niższych partiach pni dość
120 Jan Bystrek, Maria Motyka-Zgłobicka
Tab. 1. Zespoły porostów epifitycznych w rezerwacie Brzeziczno Associations des lichens epiphytes dans la róserve de Brzeziczno
Gatunek Eapfece
s
♦»4>
■o i O O h
4»
§ 2
*-> <c s to 4-»
m w 0. O
§
♦»
1
tS
■4i o e9
u a
1 5 u V)0 4) li
O. <0 I:
- I u «
£ «O r-
as s"
£» c4? 4l
« «X o
£ MO. 0 -S♦-> 41 11
o o c c 33 o a 6 ta
5 o Lecanoretum carpineae
?s Bv F.|3v| a Bv Pt Ps Sv Pt Q
Lepraria aeruginosa * V V V III II ii III .
Hypogymnia physodes V IV IV V V V IV III I V V V
Platiśmatia glauca . V V V I II •
P3eudevernia furfuracea II II ♦ V V V
Usnea hirta I +• . III II II ♦ i
Parmeliopcis ambigua 111 V II *■ .
P. nleurites V III . I • . •
Lecidea scalania V V V II II ♦ i
Cladonia conlocraea V III IV .
Cl. macilentr. 1 I .
Cl. glauca i 11 II
Cl. cenotea 121 .
Cl. digitata Iii .
Cetraria pinastri ♦ +
Cladonia bncillaris * ♦ •
Cl. snuamosa ♦ ♦
Lecanora varia IV III ♦ ♦
L. chlarona IV IV ♦ i II IV V V V V
L. conizaeoides ♦ . • 17 IV V V V
Lecidea glomerulosa II IV i V III V III V V
L. elaeochromo II II • III II III •
Cladonia chlorophaea Hypogymnia tubulosa
11
III 11 ii
Bryopogon crispus • I II
'Jsnea o-mocą II
Bryopogon implcxus . +• .
^ecanora coniiaea
Cetraria chlorophylla ♦ ♦ V V • ♦
Parnella sulcata + ♦ V V III 111 iv V V V
P. exasperatula I I V V III lii m V V V
P. fuliginosa ♦ ♦ III I I ii II •
Hypogymnia bitteriana
Raaalina pollinaria 11 II
♦ IV IV
♦ i •
R. farinacea I . * •
2vernia prunastri 4- * IV IV II i II 1
Lecanora carp:nee 1 IV iii V V V
Paroelia caperat9 ♦ ♦ ♦ ♦
Phlyctis argena II
Arthonia radiata I .
Pertusaria anar9 V 1 i
P. diacoidea II
P, oertusa ♦ 1
Grapl.is scripta IV
Pertusaria coccode3 III *
P. phymatodea ♦ ♦
Lecanora subfuscata
Physcia tenella ♦ ♦ iv IV III i i
Buellia punctata V III V V
Physcia grisea III II
Zanthoria parietina ♦ V V
Pliyscia ascenuens I V V
Zanthoria polycarpa * IV I
X. candeloria V .
Physcia dubla ♦ V II] iii ii
Ph. aipolia . V
Ph. atellaris IV .
•Ph. pulveruienta . IV .
Ph. orbicularic . III .
Ph. cilinta I]
Caloplaca cerina . 11 V
C. pyracea I II .
Lecanora subrugosa I I
Rinodina pyr ma
Lecidea symmicta * ♦
* ni *
Opegrapha otrą ♦ ♦
Candelariella yitellina I ♦
C. xanthostigma 1 ♦
Lecanora incurvodentata Parnella acetabulum Chaonotheca nelonphaea
• • ♦
V
♦
♦ V
Ch. phaeocephal9
Lecanora subalbella • •
♦
Catunki sporadyczne w zespole Physcletym ascendentis: 3acidia chloro
cocca. Pertusoria hemisphaerica, P. maeulnta, P. globuli?era, P. coronata.
P. leioplaca, Ramulina motykane, Lecidea laurerl, Bacidla trisepta, Physcia farrea, Ph. detersa, Ph. enteroxanthn, Ph. nigricans.
» zespole Zanthorietum candelariae: Lecidea flavisorediota. Bacldia chlorococca, Pertusaria hemisphaerica, P. aaculuta, P. globullrera, Physcia farrea.
zespole Pertu3nrietum amarae: Opegrapha rufescena, Physcia farrea.
Inne gatunki sporadyczne: Pertusaria henrici, Lecanora rugos^lln, L. pallida, L. intumeacens, L. hagenl, Parnella livacea, ?. subaurifera, P. verruculifera, P. aopera, P. dubla, P. saxatilis, Cetraria sepincola, Ramalino fastigiota, R. fr9xinea, Anaptychia clltaria, Lenraria candelaris.
wysoki (powyżej 60%), a w wyższych (powyżej 2 m) niski i nie przekra
cza 10%. Również w znacznej liczbie osobników występują w rezerwacie na sosnach: Pseudeuernia furfuracea, Platismatia glauca, Parmeliopsis aleurites, P. ambigua. Są one pospolite, lecz w mniejszym stopniu niż gatunki poprzednie. Tylko na niektórych starych sosnach udział tych gatunków jest dość znaczny. U podstawy pni prawie każdej sosny rośnie Cladonia coniocraea. Inne gatunki porostów, stwierdzone na sosnach, występują sporadycznie. Na nielicznych starych sosnach o murszejącej korowinie pospolicie rosną: Cladonia digitata i Cl. cenotea. W niższych partiach pni wielu sosen, po obu stronach jeziora, stwierdzono płaty zespołu Parmeliopsidetum ambiguae. We wszystkich płatach tego zespołu Cladonia coniocraea, Parmeliopsis ambigua, Lecidea scalaris i Lepraria aeruginosa osiągały stałość V, a Parmeliopsis aleurites i Cladonia digi
tata — III. Sporadycznie występuje tu Usnea hirta, Hypogymnia phy
sodes, Cladonia bacillaris i Cl. cenotea. W wyższych partiach pni sosen (do wys. ok. 2 m) wykształciły się płaty zespołu Parmelietum furfura
ceae, w których obok Hypogymnia physodes stałość V osiągają Pseude- vernia furfuracea i Platismatia glauca, w domieszce Hypogymnia tubu- losa, Usnea hirta, Parmeliopsis aleurites, P. ambigua, Hypogymnia bitte- riana i Lecidea scalaris. Cechą charakterystyczną płatów Parmelietum furfuraceae w Brzezicznie jest małe zróżnicowanie florystyczne. W po
szczególnych płatach liczba gatunków waha się w granicach 3—7. Na kilku starych sosnach, w spękaniach kory, u podstawy pni, stwierdzono stanowiska Chaenotheca melanophaea i Ch. phaeocephala. Rosną one razem z Lepraria aeruginosa i Lecidea scalaris.
Zróżnicowaną i Stosunkowo bogatą florę porostów mają w rezerwacie brzozy. Na licznych usychających brzozach na torfowisku przejściowym panuje zespół Lecanoretum pityreae, w którym masowo rośnie Lecanora subalbella. W niższych partiach pni pospolite są płaty zespołu Xantho- rietum candelariae i niewielkie płaty Psoretum ostreatae. Zespół ten jest bardziej pospolity na starych brzozach, na obszarze stanowiącym otulinę jeziora w obrębie rezerwatu, a także na brzozach w graniczącym z re
zerwatem komplekcie leśnym. Wyższe partie pni tych brzóz porastają gatunki zespołu Parmelietum furfuraceae. Oprócz gatunków stwierdzo
nych na sosnach w zespole Parmelietum furfuraceae występują: Parmelia sulcata, P. ezasperatula, P. fuliginosa, Cetraria chlorophylla i Lecanora chlarona. Bardziej pospolita niż na sosnach jest również Usnea hirta.
W licznej domieszce stwierdzono Euernia prunastri, Ramalina farinacea i R. pollinaria. Na kilku brzozach w wymienionym zespole rosną: Usnea comosa, Bryopogon crispus i Lecanora conizaea.
Na pniach dębów, mimo znacznej liczby gatunków epifitycznych po
rostów, zróżnicowanie fitosocjologiczne jest niewielkie. Na kilku dębach
wykształcają się płaty zespołu Pertusarietum amarae i Lecanoretum car
pineae. Znacznie większe powierzchnie zajmuje zespół Parmelietum fur
furaceae o składzie gatunkowym zbliżonym do płatów występujących na brzozach. Na kilku starych dębach, na skraju rezerwatu, w pobliżu drogi i pola uprawnego w zespole tym stwierdzono znaczny udział gatunków z rzędu Physcietalia ascendentis, a mianowicie Physcia ascendens, Ph.
tenella, Ph. dubia, Ph. stellaris i Xanthoria parietina. W płatach tych stwierdzono również pojedyncze plechy Ramalina fastigiata var. exaspe- rata i R. fraxinea var. crispa.
Bardzo bogata w gatunki jest flora porostów na osikach. Są to głów
nie porosty wchodzące w skład zespołów Physcietum ascendentis i Le
canoretum carpineae. Zespoły te rozwijają się najlepiej w wyższych par
tiach pni i konarach drzew.
Na obszarze rezerwatu ścisłego brak odpowiednich siedlisk dla wzro
stu porostów naziemnych. Tylko na obrzeżeniu jeziora, na piaszczystej glebie z dominującą szczotlichą siwą, stwierdzono kilkanaście gatunków:
Peltigera rufescens, P. praetextata, Cladonia syluatica, Cl. mitis, Cl. te- nuis, Cl. rangijerina, Cl. deformis, Cl. uncialis, Cl. furcata, Cl. crispata, Cl. cornuta, Cl. degenerans, Cl. pyxidata, Cl. uerticillata, Cl. chlorophaea, Cl. cornutoradiata, Cetraria islandica.
Na murszejących gałązkach opadłych na ziemię i zmurszałych pnia
kach występują pospolicie: Cladonia chlorophaea, Cl. bacillaris, Cl. ma
cilenta, Cl. botrytes, Cl. coniocraea, Cl. cenotea, Cl. digitata, Cl. squa- mosa, Lecidea scalaris, Cetraria pinastri, Hypogymnia physodes i Pla
tismatia glauca.
WNIOSKI
Spośród stwierdzonych 121 gatunków porostów na szczególną uwagę zasługują stanowiska Lecanora subalbella, L. incuruodentata oraz Xan- thoria candelaria, Parmelia acetabulum i Hypogymnia bitteriana. Ga
tunki, takie jak: Hypogymnia physodes, Lepraria aeruginosa, Lecidea scalaris, Pseudeuernia furfuracea, Platismatia glauca, Usnea hirta, Cla
donia coniocraea, występują na wszystkich gatunkach drzew, zwłaszcza starszych, niezależnie od ekspozycji. Przeważająca większość porostów epifitycznych w rezerwacie i pobliskim lesie rośnie tylko na drzewach liściastych, a porosty z rodzin Physciaceae i T eloschistaceae — głównie na osikach i brzozach.
W rezerwacie stwierdzono: Parmeliopsidetum ambiguae, Psoretum ostreatae, Parmelietum furfuraceae, Pertusarietum amarae, Xanthorie- tum candelariae, Physcietum ascendentis, Chaenothecetum melanophaeae, Lecanoretum pityreae i Lecanoretum carpineae.
PIŚMIENNICTWO
1. Bystrek J., Motyka-Zgłobicka M.: Gatunki rodzaju Parmelia Ach.
na Lubelszczyźnie. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, sectio C 27, 159—168 (1972).
2. Bystrek J., Motyka-Zgłobicka M.: Gatunki rodzaju Peltigera Willd. na Lubelszczyźnie. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, sectio C 29, 403—412 (1974).
3. Bystrek J., Górzyńska K.: Gatunki rodzaju Bryopogon Link emend.
B y s t r. na Lubelszczyźnie. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, sectio C 31, 113—120 (1967).
4. Bystrek J., Górzyńska K.: Porosty Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego.
Ann. Univ. Mariae Curie-Skłodowska, sectio C 32, 53—68 (1977).
5. Fijałkowski D.: Stosunki geobotaniczne Lubelszczyzny. Ossolineum, Wro
cław 1972.
6. Motyka J.: Porosty (Lichenes). Flora polska. Rośliny zarodnikowe Polski i ziem ościennych. 3 (2), 5 (1), 5 (2), PWN, Warszawa 1960—1964.
7. Nowak J., Toboljewski Z.: Porosty polskie. PWN, Warszawa 1975.
PE3IOME
3anoBeflHMK BHce3MHno 0XBaTtiBaeT BHyTpnjiecHoe O3epo c npmieraiomuM ne- pexo3HtiM n jiecubiM TopcjjH hukom h yuacTKOM Vaccinio myrtilli-Pinetum u Pino- -Quercetum, cocTasjiawiuMM 3amnTHbiił CTpofł O3epa. Ero noBepxHOCTt paBiia 87,46 ra. <J>nopa jimnańHHKOB óoraTaa, ocoóeimo na Kopę aepeBbeB, na3eMHbie jim- niańnnKn BCTpeuawTca pe^KO BBMfly OTcyrcTBna cooTBeTCTByiomnx MecToo6nTannii.
Cpe;w 121 Błtfla ocoóoro aiiHMam 3acjiyjKMBaroT Lecanora subalbella, L. incurvo- dentata, Xanthoria candelaria, Hypogymnia bitteriana — peRKne rjih (Jwiopbi JIio- ÓJiMHmmibi BMflbi. KpoMe Toro, b 3anoBe,gHHKe oÓHapyjKeHbi: Parmeliopsidetum am
biguae, Psoretum ostreatae, Parmelietum furfuraceae, Pertusarietum amarae, Xan- thorietum candelariae, Physcietum ascendentis, Chaenothecetum melanophaeae, Lecanoretum pityreae, Lecanoretum carpineae.
RESUME
La róserve de Brzeziczno comprend un lac dans la foret avec une tourbiere transitoire et elevee, ainsi qu’un fragment de Vaccinio myrtilli-Pinetum et de Pino-Quercetum, formant l’environnement du lac. La surface de ce lac egale 87,46 ha. La florę des Lichens est abondante surtout sur 1’ecorce des arbres, les lichens terrestres sont rares a cause du manąue de sieges. Parmi 121 especes, il faut mentionner particulierement: Lecanora subalbella, L. incuruodentata, Xanthoria candelaria et Hypogymnia bitteriana — especes rares dans la florę des lichens de la region de Lublin. Dans la róserve examinóe, on a observó les lobes de: Parmelio
psidetum ambiguae, Psoretum ostreatae, Parmelietum furfuraceae, Pertusarietum amarae, Xanthorietum candelariae, Physcietum ascendentis, Chaenothecetum me
lanophaeae, Lecanoretum pityreae et Lecanoretum carpineae.
■
|S
• ■ ■■ ■-
■
■
■
■ ■ ■ . ■
• »
• . •
• ■ ■ ' '
■ ■
