Jak kształcić studentów chemii i kierunków pokrewnych?

(1)

Jak kształcić studentów chemii i kierunków pokrewnych?

Podręcznik nauczyciela akademickiego

Kraków 2008

(2)

Zespół autorów

Ewa Augustyniak (rozdz. 4.4), Monika Babiarska (rozdz. 1.3, 1.4), Anna Białas (aneks rozdz.

1.1.2), Małgorzata Brindell (aneks rozdz. 1.2.3, 2), Katarzyna Bubak-Woźniakiewicz (rozdz.4.1, 4.2, 4.3), Beata Dasiewicz (rozdz. 1.2.3), Katarzyna Dobrosz-Teperek (rozdz. 1.2.3), Anna Florek (rozdz. 1.2.2, 5.4), Marek Frankowicz (rozdz. 5.1), Maciej Kochanowski (rozdz. 3.2), Paweł Kozyra (rozdz. 1.6), Małgorzata Krzeczkowska (rozdz. 1.4), Iwona Maciejowska (rozdz.

1.1, 1.2, 1.2.1, 1.2.3, 1.2.4, 1.4, 1.5, 3.1, 3.2, 6.2, 6.3), Wojciech Macyk (aneks rozdz. 2), Dorota Majda (aneks rozdz. 1.1.1), Małgorzata Majka (rozdz. 3.3), Wacław Makowski (rozdz. 2.2), Kamilla Małek (rozdz. 6.3.1), Maria Mańko (rozdz. 5.2), Dariusz Matoga (rozdz. 6.1, 6.3.2), Jakub M. Milczarek (rozdz. 5.3, aneks 1.2.4), Małgorzata Miranowicz (rozdz. 2.1), Dagmara Nowak-Adamczyk (rozdz. 4.5), Małgorzata Perdeus-Białek (rozdz. 4.5), Adam Osiecki (rozdz.

5.2), Marek Oszajca (rozdz. 5.2), Konrad Szaciłowski (aneks rozdz. 2), Małgorzata Szafarska (aneks rozdz. 1.2.2), Joanna Szafraniec (rozdz. 5.2), Bartosz Trzewik (rozdz. 3.3), Agnieszka Węgrzyn (rozdz. 6.1), Renata Wietecha-Posłuszny (rozdz. 4.5, aneks rozdz. 1.2.1, 3), Michał Woźniakiewicz (rozdz. 2.3, aneks rozdz. 3), Tomasz Wróbel (rozdz. 5.2), Magdalena Ziemnicka (rozdz. 4.5)

Wydanie I

Redakcja naukowa Iwona Maciejowska

Redakcja techniczna, skład, opracowanie graficzne Weronika Rożek

Korekta

Anita Oczko-Cieśla

Publikacja Wydział Chemii Uniwersytet Jagielloński ul. Ingardena 3

30-060 Kraków

Wersja internetowa podręcznika dostępna pod adresem http://www.chemia.uj.edu.pl/dydaktyka_a/

Jakub M. Milczarek

ISBN

978-83-921505-8-9

(3)

Podręcznik współﬁnansowany ze środków

Wydziału Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego,

Towarzystwa Doktorantów Uniwersytetu Jagiellońskiego,

oraz Rektorskiego Funduszu Rozwoju Dydaktyki „Ars Docendi”.

(4)

Spis treści

D L A C Z E G O, D L A KO G O, P O C O?

7

1.

JA K T O S I Ę R O B I W P R A K T YC E

? –

A S P E K T Y M E T O D O L O G I C Z N E K S Z TA Ł C E N IA S T U D E N T Ó W C H E M I I I I N N YC H K I E RU N KÓ W P R Z Y R O D N I C Z YC H

1

.

1.

Quo vadis? – określanie celów kształcenia

13 1

.2. W jaki sposób uczyć? – formy i metody kształcenia

18

1.2.1. Metody aktywizujące

21

1.2.2. Zajęcia laboratoryjne jako specyficzna forma kształcenia

30

1.2.3. Nie tylko sucha teoria (Context & Content)

38

Jak uczyć chemii „niechemików”?

41

1.2.4. Osobisty kontakt ze studentem – opieka czy nadzór?

45

1.3. Środki dydaktyczne

50

1.4. Ocenianie studentów (formy, zasady, pułapki)

59

Przygotowanie i analiza pomiaru dydaktycznego

70

1.5. Przygotowanie nauczyciela do zajęć warunkiem powodzenia

78

1.6. Od ewaluacji nie uciekniesz!

82 2 .

E

-

L E A R N I N G

2.1. E-learning i b-learning w kształceniu

89

2.2. O wykorzystaniu zasobów Internetu w dydaktyce chemii na wyższej uczelni

97

2.3. Nauka z sieci, czyli o bazach bibliograficznych słów kilka

104

3. A S P E K T Y O R G A N I Z A C Y J N O

-

P R AW N E NAU C Z A N IA C H E M I I NA P O Z I O M I E U N I W E R S Y T E C K I M

-

C Z Y L I C O T R Z E B A W I E D Z I E Ć

,

Ż E B Y P R Z E T RWA Ć

3.1. Co o uregulowaniach prawnych wiedzieć należy…

115

3.2. Problemy etyczne w pracy dydaktycznej nauczyciela akademickiego

117

3.3. Bezpieczeństwo i ochrona zdrowia w laboratoriach chemicznych

122

Przykład zajęć: symulacja wypadku w laboratorium

130

4. E L E M E N T Y P S YC H O L O G I I I P E DA G O G I K I

-

NA P R AW D Ę WA R T O P O Z NA Ć I S T O S O WA Ć W P R A K T YC E

4.1. Jak mówić, żeby nas słuchano, jak słuchać, żeby do nas mówiono?

137

4.2. Razem czy osobno? – zasady pracy grupowej

143

4.3. Style nauczania i uczenia się – psychologia kształcenia

150

4.4. Jak uczą się dorośli?

159

4.5. Wyrównywanie szans – osoby niepełnosprawne na studiach przyrodniczych

166

4

(5)

5

5. WS P Ó Ł D Z IA Ł A N I E R E C E P T Ą NA S U KC E S

5.1. Nie jesteś samotną wyspą (współpraca pomiędzy wydziałami chemicznymi Polski i Europy)

179

5.2. Współpraca z reprezentantami studentów – współodpowiedzialność za jakość kształcenia

183

5.3. Studenci aktywni naukowo poza zajęciami obowiązkowymi – to jest to!

186

5.4. Chemia dla każdego – edukacja pozaszkolna oraz popularyzacja nauki zadaniem

wyższych uczelni

195

6. NA Z A KO Ń C Z E N I E

6.1. Nie taki diabeł straszny, czyli krótko o tym, dlaczego nie należy bać się portfolio

205

6.2. O czym jeszcze warto wiedzieć?

208

6.3. Co dalej?

211

6.3.1. Doktorant w roli asystenta na wydziałach chemicznych w USA

214

6.3.2. Chemia na Bliskim Wschodzie – uwagi Aliena na przykładzie

prowadzonego kursu

217

A N E K S

1. P R Z Y K Ł A D Y Z A J Ę Ć P R O WA D Z O N YC H M E T O DA M I P R O B L E M O W Y M I

225

1.1. Kursy

225

1.1.1. Badanie wpływu wymiany jonowej na właściwości katalityczne zeolitów

225

1.1.2. Projektowanie katalizatora do ochrony powietrza

226

1.2. Ćwiczenia

227

1.2.1. Analiza materiału biologicznego – jednoczesne oznaczanie selenu i arsenu metodą atomowej spektrometrii fluorescencyjnej

227

1.2.2. Analiza chemiczna materiałów kryjących ekstrahowanych z papieru – kryminalistyczne badania dokumentów

229

1.2.3. Mechanizmy reakcji bionieorganicznych. Kinetyka reakcji enzymatycznych

231

1.2.4. Kontrola stężenia jodu w jodynie (preparacie farmaceutycznym) za pomocą

miareczkowania z potencjometryczną i amperometryczną detekcją punktu końcowego

233

2. P R Z Y K Ł A D Z A J Ę Ć O C HA R A K T E R Z E I N T E R D YS C Y P L I NA R N Y M

.

S E M I NA R I U M C H E M I I B I O N I E O R G A N I C Z N E J

237

3. R E G U L A M I N Ć W I C Z E Ń L A B O R AT O RY J N YC H

–

L A B O R AT O R I U M C H E M IA A NA L I T YC Z NA I I

240

O autorach i autorkach 247

Indeks rzeczowy 249

Zdjęcia 251